C++ dasturlash tili.
![Assesment (baholash) usuli- mustahkamlash, baholash, o’zlashti-rish
ko’rsatkichi va amaliy ko’nikmalarini tekshirishga, o’z-o’zini baho-lashga
yo’naltirilgan bo’lib, to’rt darajadagi o’zlashtirish jarayonini ichiga oladi.
Dasturlash asoslari bo’yicha talabalarga quyidagicha assisement tavsiya etish
mumkin. Baholash: har bir katakchadagi javoblar uchun 5 ball yoki 1-5 ball
Test Qiyosiy tahlil
l.Quyida cout operator! Necha marta takrorlanadi?
For (k=l; k<5; k=k+l) [a,b] oraliqdagi toq sonlar kvadtlarining
For (j=0;j<5;j=j+l) cout«k+j; ko’paytmasini hisoblash dasturini:
1) 18 marta 2) 20 marta 3) 4 marta 4) 16 marta 5) 24 1) Sikl opertoridan
foydalanmas-dan;
Marta 2) Síkl opertoridan foydalanib tuzing va
2. Dastur natijasini aniqlang: natijani tahlil qiling.
mainQ
í float s; int i; s=0; i=0;
while ( i<5 ) { i=i+l; s=s+l/i; }
cout«s; return 0; }
1)0 2)0.6 3) 0.8 4)0.4 5) 0.2
2)0
3. Dastur natijasini aniqlang: mainQ { float s; int i; s=0; i=l; do s=s+l/i; í-
i-l; while (i<—1 ) eout«s; return 0; } 1)0 2)0.4 3) 0.8 4)0.2 5) 0.6
Tushunchaga sinkveyn yozing “Dastur” Parametrli sikl operatorini
ishlash tartibini tushuntíring
“C++tilida dastur” tushunchasiga “Klaster’
#define < ifoda
Mashg’ulot jarayonida o’qituvchi tomonidan talabalarga strategiyaning
mohiyati, afzalliklari haqida yetarlicha ma’lumot berilishi ular tomonidan hal
etiladigan muammo mohiyatining to’la tushunilishini ta’minlash va kutilgan
natijaga erishishga yordam beradi.
Mashg’ulotlardagi interfaol usullar o’zaro tushunishga, hamkorlikda
faoliyat yuritishga, umumiy, lekin har bir ishtirokchi uchun ahamiyatli
masalalarni birgalikda yechishga olib keladigan muloqotni tashkil etish va
rivojlantirishni ko’zda tutadi, hamda talabalarda hal etilayotgan masala
yuzasidan mantiqiy, izchil fikrlash, ichki mohiyatini tahlil qilish ko’nikmalarini
shakllantiradi.](/data/documents/d4c216d0-d1e4-4e37-aa33-95d303f372e1/page_20.png)
Reja: KIRISH ASOSIY QISM 1.1 C++ dasturlash tili. 1.2 C++ dasturlash tili imkoniyatlari. 1.3 C++ dasturlash tilida standard funksiya kutubxonalari. 1.4 C++ funksiyalar bilan ishlash. 1.5 Matematik funksiyalar kutubxonasi. XULOSA FOYDALANILGAN ADABYOTLAR.
Kirish Tadqiqot mavzusining dolzarbligi: Obyektga yo‘naltirilgan dasturlash tillaridan biri bo‘lgan C++ tilining imkoniyatlarini batafsil o‘rganish raqobatbardosh dasturiy vositalar qurish imkoniyatini yaratadi. Buni hisobga olgan holda ushbu bitiruv malakaviy ishida C++ tilida mavjud kutubxonalar va ulardagi imkoniyatlarni o‘rganish masalasi qo‘yilgan. Bu til yetarlicha boy kutubxonaga ega bo‘lib, ular yordamida dasturiy vositalar qurish ancha oson kechadi. Shu jihatdan ham ishda qo‘yilgan masala hozirgi kundagi muhim ahamiyat kasb etuvchi masalalardan hisoblanadi. Ishning maqsadi: C++ tilining amaliy dasturlar qurishda keng qo‘llaniladigan kutubxonalarini o‘rganish va ularni dasturiy vositalar qurishga tatbiq etish. Ishda qo’yilgan vazifalar: C++ tilining imkoniyatlarini batafsil o‘rganib chiqish va ishda yoritish; C va C++ tillarida mavjud kutubxonalar va ulardagi imkoniyatlarni ; Amaliy dasturlar qurishda C++ tili kutubxonalaridan foydalanishni yo‘lga qo‘yish. Tadqiqotning ilmiy yangiliklari: -Amaliy dasturlar qurishda C++ tilining <ctype.h>, <string.h>, <math.h> va <time.h> kutubxonalaridan samarali foydalanishni yo‘lga qo‘yish. Tadqiqotning predmeti va obyekti: C++ tilida mavjud imkoniyatlardan foydalanib, dasturiy vositalar quriladigan turli soha masalalari. Tadqiqotning ilmiy ahamiyati: - mavzu bo`yicha ilmiy-uslubiy, nazariy adabiyotlarni o`rganish; - ta‘lim to`g`risida davlat hujjatlari, DTS talablari, ilg`or mutaxassis olimlarning fikrlarini o`rganish; 3 Mavzuga aloqadar mavjud internet resurslaridan foydalanish. – C++ tilining mavjud imkoniyatlardan faydallanish. Mazkur kurs ishi ikkita paragraf, oltita bo‘lim, xulosa va adabiyotlar to‘plamidan tashkil topgan. Mavzuning o‘rganilish darajasining qiyosiy tahlili: Ishda qo`yilgan masala o`zining keng ko`lamli amaliy qo`llanmalariga ega bo`lganligi uchun bir qator yetuk olimlar bu kabi masalalar bilan shug`ullanishgan. Hozirgi kunda ham ilmiy taqtiqotlar olib borilmoqda.Bu sohada ish olib borgan olimlardan bir qanchasini keltirib o`tish mumkin. Masalan, G.Shildt, R.Sedjvik, Sh.F.Madraximov, S.M.Gaynazarov, M.E.Abramyan, A.A.Xoldjigitov, U.E.Adambayev va boshqalar. Olimlardan G. Shildt C ++ tilidagi kutubxonalarni guruhlarga ajratib, o‘zining kitobida batafsil bayon etgan. Kurs ishning tarkibi va tuzilishi: Kurs ishi kirish, ikkita bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar hamda internet resurslar ro‘yxatidan iborat. 1.1 C++ dastulash tili tarixi. C olingan umumiy maqsad dasturlash tili, Bu har ikkala Oliy xususiyatlarini birlashtiradi, va past darajali dasturlash tillari. Salafiy solishtirganda, C dasturlash tili, eng diqqat
ob’ekt yo’naltirilgan va umumiy dasturiy qo’llab-quvvatlash uchun to’lanadi. Nomi “dasturlash tili C » C dasturlash tili keladi, Faqatgina bileşenli bo’lgan ++ o’zgaruvchining o’sish tezligini bildiradi. C dasturlash tili keng dasturiy ta’minot ishlab chiqish uchun ishlatiladi. Ya’ni, turli xil dasturlarda yaratish, operatsion tizimlar ishlab chiqish, Qurilma haydovchi, shuningdek video o’yinlar va undan ko’p. Dasturlash tili C bir necha ilovalar mavjud – bepul kabi, va tijorat. Ular loyihalar ishlab chiqarish: GNU, Microsoft Embarcadero и (Borland). Loyiha GNU – erkin dasturiy ta’minot ishlab chiqish uchun bir loyihalar.C++ dasturlash tili C tiliga asoslangan. C esa o z navbatida B vaʻ BCPL tillaridan kelib chiqqan. BCPL 1967-yilda Martin Richards tomonidan tuzilgan va operatsion sistemalarni yozish uchun mo ljallangan ʻ edi.Kompyuterda dasturlash bu – kompyuter mikroprotsessori uchun turli buyruqlar berish, qachon, qayerda nimani o’zgartirish va nimalarni kiritish yoki chiqarish haqida buyruqlar berishdir. Ushbu maqolada, qanday dasturlash tillari borligi, eng keng tarqalgan dasturlash tillari va ularning farqi. Hamda, Dasturlashni o’rganish yo’llari haqida suhbatlashamiz Kompyuter dunyosida ko’plab dasturlash tillari mavjud bo’lib, dasturlash va unga qiziquvchilar soni ortib bormoqda. Bir xil turdagi ishni bajaradigan dasturlarni Basic, Pascal, Ci va boshqa tillarda yozish mumkin. Pascal, Fortran va Kobol tillari universal tillar hisoblanadi, Ci va Assembler tillari mashi tiliga ancha yaqin tillar bo’lib, quyi yoki o’rta darajali tillardir. Algoritmik til inson tillariga qanchalik yaqin bo’lsa, u tilga yuqori darajali til deyiladi. Mashina tili esa eng pastki darajali tildir. Mashina tili bu sonlardan iboratdir, Masalan: 010110100010101 Dasturlash tillari 2 ta katta guruhlarga bo’linadi, Quyi va Yuqori darajali dasturlash tili. Quyi darajali dasturlash tili ancha murakkab bo’lib ular juda maxsus sohalarda ishlatiladi va ularning mutaxassislari ham juda kam. Chunki quyi dasturlash tillari (masalan: assembler) ko’pincha miktoprotsessorlar bilan ishlashda kerak bo’lishi mumkin. Odatda turli dasturlash ishlari uchun yuqori darajali dasturlash tilidan keng foydalaniladi. EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) endi yuzaga kelgan paytda programma tuzishda, faqat mashina tillarida, ya’ni sonlar yordamida EHM bajarishi kerak bo’lgan amallarning kodlarida kiritilgan. Bu holda mashina uchun tushinarli sanoq, sistemasi sifatida 2 lik, 6 lik, 8 lik sanoq sistemalari bo’lgan. Programma mazkur sanoq sistemasidagi sonlar vositasida kiritilgan. Yuqori darajali dasturlashda, mashina tillariga qaraganda mashinaga moslashgan (yo’naltirilgan) belgili kodlardagi tillar hisoblanadi. Belgilar kodlashtirilgan tillarning asosiy tamoyillari shundaki, unda mashina kodlari ularga mos belgilar bilan belgilanadi, hamda xotirani avtomatik taqsimlash va
xatolarni tashhis qilish kiritilgan. Bunday mashina moslashgan til – ASSEMBLER tili nomini oldi. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (Delphi, Java, C++, Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining semantikasi odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi. Ko’p ishlatiladigan dasturlash tillari. Biz hozir biladigan va ishlatadigan tillarning barchasi shu guruhga mansub. Ular insonga “tushunarli” tilda yoziladi. Ingliz tilini yaxshi biluvchilar programma kodini qiynalmasdan tushunishlari mumkin. Bu guruhga Fortran, Algol, C, Pascal, Cobol va h.k. tillar kiradi(ko`pchiligi hozirda deyarli qo`llanilmaydi). Eng birinchi paydo bo`lgan tillardan to hozirgi zamonaviy tillargacha ishlatish mumkin. Lekin, hozirgi web texnologiya orqali ishlaydigan tillarda(PHP, ASP.NET, JSP) bunday dasturlar tuzilmaydi. Chunki bunday dasturlarning ishlashi uchun yana bir amaliy dastur ishlab turishi kerak. Hozirda, amaliy dasturlar, asosan, Visual C++, C#, Borland Delphi, Borland C++, Java, Phyhon kabi tillarda tuziladi. O`zbekistonda ko`pchilik Delphi dan foydalanadi. Buning asosiy sababi: soddaligi, komponentlarning ko`pligi, interfeysining tushunarliligi va h.k. Delphida birinchi ishlagan odam ham qanaqadir dastur tuzishi oson kechadi. Lekin, Windows da dasturning asosiy ishlash mohiyatini ancha keyin biladi(komponentlarning ko`pligi va API funksiyalari dasturda ko`rsatilmasligi uchun). Yana bir tarafi, Delphi(Pascal) operativ xotirani tejashga kelganda ancha oqsaydi. Unda o`zgaruvchilarni oldindan e’lon qilib qo`yish evaziga ishlatilmaydigan o`zgaruvchilar va massivlar ham joy olib turadi. Eng keng tarqalgan dasturlash tili(Windows OS ida) Microsoft Visual C++ tilidir. Ko`pchilik dasturlar hozirda shu tilda tuziladi. Umuman olganda, C ga o`xshash(C-подобный) tillar hozirda dasturlashda yetakchi. Deyarli hamma zamonaviy tillarning asosida C yotadi. Bundan tashqari, Turli komputer o’yinlari tuzishda yoki kichik hajmdagi dasturlar tayyorlashda LUA script yoki JavaScript tillari ham keng ishlatilmoqda. Biz sizga xozirgi kunda keng tarqalgan desktop dasturlashda ishlatiladigan dasturlash tillaridan bazilari haqida aytib o’tamiz: Delphi (talaff. Délfi) — dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Delphi dasturlash tili ishlatiladi va avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003- yildan hozirgacha qo llanilayotgan shu nomga ega bulgan. Object Pascal —ʻ Pascal tilidan bir qancha kengaytirishlar va to ldirishlar orqali kelib chiqqan ʻ bo lib, u ob’yektga yo naltirilgan dasturlash tili hisoblanadi. Avvaldan ushbu ʻ ʻ dasturlash muhiti faqatgina Microsoft Windows amaliyot tizimi uchun dasturlar yaratishga mo’ljallangan, keyinchalik esa GNU/Linux hamda Kylix tizimlari
uchun moslashtirildi, lekin 2002-yilgi Kylix 3 sonidan so’ng ishlab chiqarish to’xtatildi, ko’p o’tmay esa Microsoft.NET tizimini qo’llab quvvatlashi to’g’risida e’lon qilindi. Lazarus proekti amaliyotidagi (Free Pascal) dasturlash tili Delphi dasturlash muhitida GNU/Linux, Mac OS X va Windows CE platformalari uchun dasturlar yaratishga imkoniyat beradi. Visual Basic (talaffuzi: “Vijual Beysik”) – Microsoft korporatsiydan dasturlash tili va uning uchun dasturlash muhitdir. U BASICdan ko`p tushunchalar oldi va tez rasmli interfeys bilan dasturlar taraqqiyot ta`minlaydi. Oxirgi versiya 6.0 1998 yilda reliz kelishdi. Microsoftdan voris Visual Basic .NET 2002 yilda paydo bo`ldi. Java dasturlash tili - eng yaxshi dasturlash tillaridan biri bo'lib unda korporativ darajadagi mahsulotlarni(dasturlarni) yaratish mumkin.Bu dasturlash tili Oak dasturlash tili asosida paydo bo'ldi. Oak dasturlash tili 90-yillarning boshida Sun Microsystems tomonidan platformaga(Operatsion tizimga) bog'liq bo'lmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli qurilmalarini yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun Sun hodimlari C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin ba'zi sabablarga ko'ra bu fikridan voz kechishdi.Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini Java ga almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga hizmat qilishi uchun ma'lum o'zgarishlar qilishdi. Java Obyektga Yo'naltirilgan Dasturlash(OOP-object oriented programming) tili va u C++ ga ancha o'xshash.Eng ko'p yo'l qo'yildigan xatolarga sabab bo'luvchi qismalari olib tashlanib, Java dasturlash tili ancha soddalashtirildi. Java kod yozilgan fayllar(*.java bilan nihoyalanuvchi) kompilatsiyadan keyin bayt kod(bytecode) ga o'tadi va bu bayt kod interpretator tomonidan o'qib yurgizdiriladi. C++ (talaffuzi: si plyus plyus) — turli maqsadlar uchun mo ljallangan dasturlash tili. 1979-yili Bell Labsdaʻ Biyarne Stroustrup tomonidan C dasturlash tilining imkoniyatlarini kengaytirish va OOP(object Oriented Programming) xususiyatini kiritish maqsadida ishlab chiqarilgan. Boshida „C with Classes" deb atalgan, 1983-yili hozirgi nom bilan ya ni C++ deb o zgartirilgan. C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qila ʼ ʻ oladi, ammo C kompilyatori bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsiyon tizimlarga aloqador qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM o yinlarini, ʻ kundalik ehtiyojda qo llaniladigan dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ʻ ishlatiladigan dasturlarni ishlab chiqarishda qo llaniladi. Quyidagi jadvalda ʻ programmalash tillari haqida ma'lumotlar keltirilgan.Internet. Web Server. Web dasturlash vositalari (tillari) Ma`lumki, yuqori darajadagi dasturlash tillarida yozilgan dasturlarni kompyuterga tushuntirish uchun kompilyator degan qo’shimcha dastur kerak bo’ladi. Web dasturlashda ham huddi shunday jarayon