logo

Formalar tashkil qilish va ularni qayta ishlash usullari

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

124.1982421875 KB
MAVZU: Formalar tashkil qilish va ularni qayta ishlash usullari.
REJA:
1. Formalar xaqida umumiy ma’lumot.
2. Shakllar bilan ishlash
Начало формы
Конец формы
3.Ma’lumotlarni   kiritish        INPUT   elementi
4. BUTTON tugmasi
5. Ko‘p satrli mantli maydon. TEXTAREA elementi. 1. Formalar haqida umumiy ma’lumot
HTML   formalar ,  foydalanuvchilar   tomonidan,   ma’lumotlarni   kiritish   va  kiritilgan
ma’lumotlardan   keyinchalik   foydalanish   maqsadida   tashkil   qilingan.   Formalar   –
matnli   oynalar,   tugmalar ,   bayroqchalar,   ulagich(pereklyuchatel)lar   va   menyular
kabi boshqariladigan elementlardan tashkil topishi mumkin. Formalar
Начало   формы
va
Конец   формы
teglari orasida joylashadi.
Ba’zi xollarda foydalanuvchi bilan brauzer o‘rtasida aktiv muloqat qilishga to‘g‘ri
keladi,   ya’ni   ma’lumotlarni   kiritishga   va   tahrir   qilishga   to‘g‘ri   keladi.   Bunday
hollarda   biz   yuqorida   aytganimizdek   HTML   hujjatning   formalar   deb   ataluvchi
bo‘limidan   foydalanamiz.   Foydalanuvchi   yuqorida   ko‘rsatilgan   formalarni
ma’lumotlar bilan to‘ldiradi va uni qayta ishlash uchun serverga jo‘natadi. Server
bu odatda Web-server yoki elektron pochta serveri bo‘lishi mumkin.
HTML formalar quyidagi boshqariladigan elementlardan foydalanadi:
Tugmalar (buttons)
Uchta turdagi tagmalar mavjud:
Jo‘natuvchi   tugmalar   –   bu   tugmalar   yordamida   formalar   serverga   qayta   ishlash
uchun jo‘natiladi.
Inkor etuvchi tugmalar – bu tugma bosilsa formaning hamma qiymatlari qaytadan
boshlang‘ich xolatiga o‘rnatiladi.
Umumiy   tugmalar   –   bunday   turdagi   tugmani   bosganda   shu   tugmaga   bog‘langan
protsedura ishga tushadi.
Bayroqchalar (chekboxes)
Bayroqcha   –   bu   ikkita   (tanlangan   yoki   tanlanmagan)   holatga   ega   bo‘ladigan
element.   Bayroqchalar        input   elementi yordamida hosil qilinadi.
Ulagichlar (radiobuttons) Ulagichlar   ham   bayroqchalarga   o‘xshaydi,   ammo   bitta   farqi   shundaki   hamma
elementlari   bitta   nomga   ega   bo‘ladi   va   shulardan   bittasi   tanlanadi.   Ulagichlar
ham   input   yordamida tashkil qilinadi.
Menyular (menus)
Menyu   foydalanuvchiga   bir   nechta   variantlardan   bir   yoki   bir   nechtasini   tanlash
imkoniyatini   yaratadi.   Menyu   selest   elementi   yordamida   optgrup   va   option   lar
bilan birgalikda tashkil qilinadi.
Matn kiritish maydoni (text input)
Matnni   foydalanuvchi   tomonidan   kiritilishini   amalga   oshiruvchi   ikkita   element
mavjud.   input   elementi   bitta   qatorli   kiritishni   ta’minlaydi.   textarea   –   ko‘pqatorli
kiritishni amalga oshirish uchun ishlatiladi.
Fayl selektori (file selest)
Bu   element   yordamida   biz   serverga   yuboradigan   faylni   tanlaymiz.   Fayl   selektori
ham        input   elementi yordamida amalga oshiriladi.
Bunday element yordamida qosil qilingan tugmalar   input   elementi yordamida hosil
qilingan tugmaga o‘xshaydi lekin uning o‘z tashkil etuvchilari bor. Bu 
yerda   name   atributi yordamida tugma nomi beriladi.   value   bilan uning 
boshlang‘ich qiymati,   type   yordamida esa tugma turi aniqlanadi.
submit   – formani jo‘natish tugmasi (jimlik bo‘yicha qabul qilingan).
reset   – formani bekor qilish.
button   – umumiy ko‘rinishdagi tugma.
disabled   – bu atribut tugmani aktiv bo‘lishini taqiqlaydi. Bu degani shu element 
fokusga olinmaydi.
acceskey   – yordamida tugmaga tezda murojaat qilish uchun klaviaturadagi   biror 
tugmaning        unicode   dagi simvoli beriladi. Menyular. SELECT, OPTGRUOP va OPTION
Sintaksis:     (Matnli element)
Atributlar:   id, class, style, title, lang, dir, hodisa
name   =   CDATA   (Element nomi)
size   = (Ko‘rinadigan opsiyalar soni)
multiple   =   multiple   (Kup opsiyalarni tanlash)
disabled   =   disabled   (Element taqiqlangan)
tabindex   =   son   (Tab tugmasi bilan borish uchun tartib raqami)
onfocus   =   ssenariya   (Element fokuslanganda yuz beradi)
onblur   =   ssenariya   (Element fokusi yo‘qolganda sodir bo‘ladi)
onchange   =   ssenariya   (Element qiymati o‘zgarganda)
select   elementi yordamida ro‘yxatdan biror opsiyani tanlash imkoniyatini yaratadi. 
Odatda bu element yordamida ochiluvchi menyular tuziladi va menyuning 
opsiyalari (punktlari)   optgruop   va   option   lar yordamida aniqlanadi.   name   atributi 
yordamida   elementning nomi beriladi ,   size   atributi esa ekranda hosil qilinadigan 
opsiyalar sonini aniqlaydi, agar opsiyalar   size   da ko‘rsatilgan sondan katta bo‘lsa, 
u holda brauzer o‘tkazish yo‘lakchasi (prokrutka)ni hosil qiladi. Forma serverga jo‘natilgandan   name=value   ko‘rinishida qiymatlar to‘plamidan 
iborat bo‘ladi.   value   bu foydalanuvchi tomonidan kiritilgan 
qiymat.   rows   va   cols   atributlar mos ravishda matn kiritiladigan oynaning satrlar va 
ustunlar sonini bildiradi. Agar kiritilgan matn oynaga sig‘masa brauzer avtomatik 
ravishda (prokrutka) yo‘lakcha hosil qiladi. Amaliyotda kiritiladigan matnning 
o‘lchami 32 kv yoki 64 kv dan oshmasligi kerak. Shart 
bo‘lmagan   atribut        readonly   maydondagi matnni o‘zgartirishni 
taqiqlaydi.   Disabled   atributi esa elementni faol (aktiv) holatini o‘chiradi. 
Elementga tezda murojaat qilish uchun   accesskey   atributiga biror 
tugmaning   unicode   dagi simvolini berish kerak.   tabindex   yordamida esa Web 
sahifa bo‘ylab Tab tugmasi yordamida harakatlanganda nechanchi o‘rinda 
fokuslanish nomeri beriladi. Buning qiymati 0 dan 32767 gacha bo‘lgan butun 
sonlar bo‘lishi mumkin.
Ushbu   bo'limda   biz   foydalanuvchidan   ma'lumotlarni   qabul   qilishni   o'rganamiz.
Sahifada   ma'lumotlarni   kiritish   uchun   ism   va   emailni   kiritish   uchun   shakl   bor.
Sahifada kiritilgan ma'lumotlar tasdiqlanishi uchun ko'rsatiladi.
Shu   maqsadga   erishish   uchun   biz   bitta   amal   va   ikkta   ko'rinish   yasashdan
tashqari   model   yaratasiz.
Ushbu qo'lanmada siz quydagilarni o'rganasiz:
Qandey   qilib   foydalanuvchi   tomonidan   kiritilgan   ma'lumotlar
uchun   modelni   yaratish mumkin;
Qandey qilib ma'lumotlarni tekshirish uchun mantiq yozishimiz mumkin;
Qandey qilib HTML-shaklni   ko'rinish   ichida yaratishimiz mumkin.
Model yaratilishi
Fayl   models/EntryForm.phpda   EntryForm   pastda ko'rsatilganidek klassini yarating.
U   foydalanuvchidan   kelgan   ma'lumotlar   saqlash   uchun   ishlatiladi.   Klasslarni
nomlari haqida siz « Klasslarni avtoyuklanishi » bo'limida o'qishingiz mumkin.
<?php
namespace app\models; use yii\base\Model;
class EntryForm extends Model
{
    public $name;
    public $email;
    public function rules()
    {
        return [
            [['name', 'email'], 'required'],
            ['email', 'email'],
        ];
    }
}
Ushbu   klass   quydagi   klassni   kengaytiradi   yii\base\Model ,   u   esa   frameworkni   bir
qismi hisoblanadi va oddatda shakl ma'lumotlari bilan ishlaydi.
Klass   2-ta   ochiq   hossa   name   va   email   iborat,   ular   foydalanuvchilar   ma'lumotlarni
saqlash   uchun   ishlatiladi.   uni   yana   rules()   usuli   bor,   u   esa   ma'lumotlarni   saqlash
qoidalarini (tartibini) yozib o'tadi. Yuqorida yozilgan qoidalar quydagicha ta'riflasa
bo'ladi:
Xossalar   name   vaemail   to'ldirilishi shart;
Xossaemail   ma'lumoti email bo'lishi shart.
Agar   EntryForm   nusxasi   (obyekt)   ma'lumotlar   bilan   to'ldirilgan   bo'lsa,   kiritilgan
ma'lumotlarni   kiritilgan   ma'lumotlar   ma'lumot   qoidalari   talabiga   to'g'ri
kelishini   validate()   tekshirishingiz   mumkin.   Agar   ma'lumotlar   tekshirishdan
o'tmasa   hasErrors   xossasi   true   ga teng bo'lib qoladi. Ushbu xossa:   errors   orqali  siz
qanaqa xatolar borligini ko'rishingiz mumkin.
Amal yaratilishi Endi   esa   huddi   pastda   ko'rsatilganidek   site   nazoratchisi   ichida   entry   amalini
yarating.
<?php
namespace app\controllers;
use Yii;
use yii\web\Controller;
use app\models\EntryForm;
class SiteController extends Controller
{
    // ...yaratilgan kod...
    public function actionEntry()
    {
        $model = new EntryForm();
        if ($model->load(Yii::$app->request->post()) && $model->validate()) {
            // $model ichidagi ma'lumotlar tekshirishdan muvaffaqiyatli o'tgan
            // endi esa biror $model bilan mantiq...
 
            return $this->render('entry-confirm', ['model' => $model]);
        } else {
            // Sahifaga kirilgan holatda yoki hato mavjud bo'ganida
            return $this->render('entry', ['model' => $model]);
        }
    }
} Amal   EntryForm   nusxasini yaratadi. Keyin esa u   $_POST   dan kelgan ma'lumotlar
bilan   modelni   to'ldirayapti,   u   ma'lumotlar   Yiida   yii\web\Request::post()   usulu
orqali olinadi. Agar model muvaffaqiyatli to'ldirilsa, foydalanuvchi ma'lumotlarni
shakldan foydalanib jonatib ma'lumotlar shu orqali  kelganini  nazarda tutayapmiz,
keyin ma'lumotlar tekshirish uchun   validate()   usuli ishlatilayapti.
Agar   hammasi   yaxshi   o'tsa,   amal   entry-confirm   ko'rinishini   qaytaradi,   u   esa
foydalanuvchi   tomonidan   kiritilgan   ma'lumotlarini   ko'rsatadi.   Aks   holda
esa   entry   ko'rinishi   qaytariladi,   u   esa   HTML-shaklni   va   xatolarni   chiqarib   beradi,
agar ular bor bo'lsa.
Ma'lumot   uchun:   Yii::$app   yagona   global   xossasi   Yiining   nusxasini   o'z   ichiga
oladi   ilova   (singleton). Bir vaqtni o'zida u   Service Locator   ham hisoblanadi, undan
esa   quydagi   komponentlar   bilan   foydalanish   mumkin   request,   response,   db   va
boshqa.   Yuqorida   ko'rsatilgan   kodda   $_POST   massivini   qabul   qilish   uchun
biz   request   komponentini ishlatdik.
Ko'rinish yaratilishi
Yakunda   biz   entry-confirm   va   entry   ko'rinishlarini   yaratamiz,   ular   esa   yuqorida
yozilgan   entry   amali orqali ma'lum bir xolatlarda qaytariladi.
Ko'rinish   entry-confirm   kiritilgan   email   va   ismni   ko'rsatadi.   U   views/site/entry-
confirm.php   fayli ichiga saqlangan bo'lishi kerak.
<?php
use yii\helpers\Html;
?>
<p>Siz quydagi ma'lumotlarni kiritingiz:</p>
<ul>
    <li><label>Name</label>: <?= Html::encode($model->name) ?></li>
    <li><label>Email</label>: <?= Html::encode($model->email) ?></li>
</ul>
Ko'rinish   entry   HTML-shaklni   yasaydi.   U   quydagi   faylga   saqlangan   bo'lishi
kerak   views/site/entry.php. <?php
use yii\helpers\Html;
use yii\widgets\ActiveForm;
?>
<?php $form = ActiveForm::begin(); ?>
    <?= $form->field($model, 'name') ?>
    <?= $form->field($model, 'email') ?>
    <div class="form-group">
        <?= Html::submitButton('Jonatish', ['class' => 'btn btn-primary']) ?>
    </div>
<?php ActiveForm::end(); ?>
HTML-shaklni   yasash   uchun   juda   mukammal   vidjet   ActiveForm   ishlatilmoqda.
Quydagi   usular   begin()   va   end()   shaklni   ochilish   va   yopilish   teglarini   yasaydi.
Bular   orasida   esa   ma'lumotlar   kiritilishi   uchun   kerak   bo'lgan
maydonlar   field()   yaratilmoqda   .   Birinchi   "name",   ikkinchisi   esa   "email".   Keyin
esa   shaklni   ma'lumotlarni   jonatish   uchun   tugma   yasalishiga   javob   beradigan
usul   yii\helpers\Html::submitButton()   chaqirilmoqda.
Keling, sinab ko'raylik
Ish   jarayonida   yaratilgan   bor   narsani   ko'rish   uchun,   browserni   ochib   quydagi
URLni kiritaylik:
http://hostname/index.php?r=site%2Fentry
Siz ikkta maydoni  o'z ichiga olgan shaklni  ko'rishingiz mumkin. Har  bir  maydon
oldida   esa   yorlig'   bor,   u   yorlig'lar,   qanaqa   ma'lumotlar   kiritilishi   kerak   bo'lishi
haqida   ma'lumot   saqlaydi.   Agar   siz   ma'lumotlarni   kiritmasdan   jonatish   tugasiga
bosangiz   yoki   email   noto'g'ri   kiritsangiz,   siz   har   bir   maydon   oldida   hatolarni
ko'rishingiz mumkin bo'ladi. Ma'lumot   kiritilib   jonatilgandan   so'ng   esa,   siz   hozirgina   kiritilgan   ma'lumotlar
sahifasini ko'rasiz.
Bu qandey ishlayapti? Siz,   bu   HTML-shakl   aslida   qandey   qilib   ishlayotganini   haqida   savollar   borligi
bo'lishi   mumkin.   Butun   jarayon   ozgina   murakkab   ko'rinishi   mumkin:   maydonlar
oldida   yorlig'lar,   ma'lumotlar   noto'g'ri   kiritilganda   hatolar   va   bularni   hammasi
sahifa qayta yuklanmasdan ishlayotganiga ajablanishingiz mumkin.
Ha   albatta,   ma'lumotlar   tekshirishi   aslida   Javascript   tarafida   ham   Serverda   ham
amalga   oshirilmoqda.   yii\widgets\ActiveForm   judda   yaxshi   o'langan,
siz   EntryFormda kirigan qoidalarni olish uchun. Ularni Javascript kodga aylantirib
va   tekshirish   jarayonida   ishlatiladi.   Agar   browserda   Javascript   o'chsa   tekshirish
server   tarafda   ham   actionEntry()   usulida   ko'rsatilganidek   o'tmoqda.   Bu   esa
foydalanuvchi  tomonidan kiritilgan ma'lumotlar ishonchli ekanliginini ko'rishimiz
mumkin.
Moydonlar   uchun   yasalgan   yorlig'lar   xossalar   nomlari   assosida   quydagi
usul   field()   orqali yaratilmoqda. Misol uchun, yasalgan   Name   yorlig'i   name   xossasi
uchun shaklangan. Siz yorlig'larni quydagicha o'zgartirishingiz mumkin:
<?= $form->field($model, 'name')->label('Sizning ismingiz') ?>
<?= $form->field($model, 'email')->label('Sizning elektron qutingiz') ?>
Ma'lumot   uchun:   Yilda   juda   ham   ko'p   vidjetlar   bor,   ular   bizga   tez   va   murakkab
ko'rinishlarni   yasashga   yordam   beradi.   Vijetlarni   yasash   judda   oson   va   sodda
ekanligini   keyin   (oldinda)   bilishingiz   mumkin.   Ko'rinishdagi   narsalarni   ko'p
narsani   vijetlarga   chiqarsa   bo'ladi,   nimaga?   keyinchalik   ham   boshqa   joylarda
ishlatish uchun, bu esa ishni soddalashtiradi.
Xulosa
Bu   bo'limda   siz   MVC-arxitekturasidagi   xar   bir   qismini   ishlatib   ko'rdingiz.Siz
foydalanuvchidan   kelgan   ma'lumotlarni   qabul   qilib   tekshirish   uchun,   model
klasslarini yaratishni o'rgandingiz.
Shuningdek, siz foydalanuvchidan ma'lumotlarni qabul qilish va ularni ko'rsatishni
o'rgandingiz. Aslida bu ish jarayonida ma'lum bir vaqtni talab qilishi mumkin. Yii
esa   juda   mukammal   vidjetlarni   taqdim   qiladi,   ular   esa   bizga   ish   jarayonini
tezlashtirishni yordam beradi. Keyingi   bo'limda   siz   ma'lumotlar   ombori   bilan   ishlashni   o'rganasiz,   bu   esa   juda
ko'p ilovalarda talab qilinadi.
Matnli axborotlarni qayta ishlash dasturlari.  Microsoft Word matn protsessori
Название Matnli   axborotlarni   qayta   ishlash   dasturlari.      Microsoft   Word   matn   
protsessori
Дата 21.05.2013
Размер 38.63 Kb.
Тип Документы
скачать
Давление станет 120 на 80, а сосуды очистятся за 10 дней! ...
Эти забытые таблетки чистят сосуды за 3 суток
Matnli   axborotlarni   qayta   ishlash   dasturlari.   Microsoft   Word   matn   protsessori.
Reja:
1.Kirish.
2.Word   matn   muharriri   xaqida   tushuncha.
3.Word   matn   muharririni   ishga   tushirish   va   uning   oynasi.
4.Oddiy   matnlar   ustida   ishlash   tyexnologiyasi.
5.Jadvallar   ustida   ishlash   tyexnologiyasi.
6.Rasm-fayllarni   chaqirib   qo‘yish   va   ular   ustida   operatsiyalar   bajarish. 7.Maxsus   buyruqlar.   Ob’yekt   programmalari.
8.Nazorat   savollari.
1.Kirish
Shaxsiy   komp’yuterda   har   bir   foydalanuvchi   turli   hujjat   va   matnlarni   tayyorlash
zarurati   tug‘iladi.   Bunda   matnlarni   tayyorlashda   foydalanuvchi   uchun   ko‘pgina
qulaylik yaratiladi va hujjatlar sifati oshadi. Bunday qulayliklarni yaratib beruvchi
programmalarga matn muharirlari deb ataladi. Matn muharirlari matnlarni kiritish,
o‘zgartirish, ko‘chirish va bosmaga chiqarish kabi bir qancha imkoniyatlarga ega.
Bunday   matn   muharirlariga   Lyeksikon,   WD,   PE2,   Word   va   boshqalarni   misol
keltirish mumkin. Hozirgi kunda eng ko‘p ishlatiladigani bu Word sistemasi bo‘lib
unda   juda   katta   imkoniyatlar   mavjud   va   u   Windows   muhitida   ishlaydi.
^   2.Word   matn   muharriri   haqida   tushunchalar
Word   matn   muharriri   Windows   sistemasi   muhitida   ishlaydigan   matn   muharriri
bo‘lib, oddiy va murakkab strukturali matnli hujjatlarni tashkil qilish va chop etish
uchun  xizmat  qiladi.  Word  matn  muharriri  yordamida  har   qanday  hujjatni  tez  va
bosmaxona   talabiga   javob   beradigan   darajada   tayyorlash   mumkin.   Word   matn
muharriri matnlar ustida bajariladigan hamma opyeratsiyalarni keraklicha bajarish
imkoniyatlariga   ega   bo‘lib,   zamonaviy   komp’yuter   texnologiyasining   hamma
talabini   o‘z   ichiga   oladi.
^   3.Word   programmasini   ishga   tushurish   va   uning   oynasi. Word   matn   muharriri   ekranda   «Microsoft   office»   da   «W»   belgisi   bilan
ko‘rsatilgan bo‘ladi. Uni  ishga tushirish sichqoncha ko‘rsatkichini  «W» belgisiga
keltirib,   sichqonchaning   o‘ng   tugmachasini   bosish   bilan   bajariladi.   So‘ng   Word
matn   muharriri   komp’yutyer   xotirasiga   yuklanadi   va   oddiy   strukturali   matnlarni
kiritish   uchun   « Документ   1»   nomli   yangi   fayl   hosil   qiladi.   Agar   siz   murakkab
strukturali hujjat (masalan xat, faks orqali jo‘natiladigan xat, hisobotlar va hakozo)
tayyorlamoqchi  bo‘lsangiz u holda « Файл » menyusidan « Создать » menyu ostini
ishlatasiz. U yerda bir necha murakkab strukturali hujjatlar shabloni berilgan. Siz
ulardan   o‘zingizga   kerak   bo‘lgan   strukturali   hujjat   shablonini   tanlab,   o‘zingizni
hujjatingizni   tez   va   yuqori   darajada   tayyorlaysiz.   Tayyor   bo‘lgan   hujjat   « Файл »
menyusining   « Сохранить »   yoki   « Сохранить   как »   komandalaridan   biri
yordamida   saqlanadi.   Word   sizning   hamma   fayllarinigizga   «.doc»   nomli
kengaytma nom qo‘shib saqlaydi. Ishni tamomlash uchun saqlab qo‘yilgan hujjat
« Файл »   menyusining   « Закрыть »   komandasi   bilan   yopiladi   va   « Выход »
komandasi   bosiladi.
Word   matn   muhariri   oynasining   umumiy   ko‘rinishi   quyida   1-rasmda   keltirilgan.
Oynaning eng yuqori satri,   sarlavha satri bo‘lib,   unda matn muharrirning belgisi va
nomi   ko‘rsatiladi.
1-   rasm.   Word   matn   muhariri   oynasining   umumiy   ko‘rinishi.
Shu satrning eng o‘ng qismida uchta kichik tugmacha ko‘rsatilgan bo‘lib, ular mos
ravishda oynani ekrandan olish, oyna kattaligini ekran kattaligiga tenglashtirish va
oynani   yopish   vazifalarini   bajaradi.   Oynaning   ikkinchi   satri   WORDning   asosiy
menyular   satri   bo‘lib,  har   bir  menyu   o‘ziga  xos   funksiyalarni   bajaradi.   Oynaning
keyingi   ikki   satrlarida   instrumyentlar   paneli   joylashgan   va   ular   bajaradigan
funksiyasiga   mos   piktogrammali   tugmachalarda   berilgan.   Ularning   funksiyalarini bilib olish uchun sichqoncha ko‘rsatkichini piktogrammalar ustiga keltirish kifoya.
Instrumyentlar   panelidan   keyingi   satr   lineyka   dyeb   ataladi   va   oynaning   matn
yoziladigan   qismi   satrlarini   kengaytirish   va   qisqartirish   uchun   xizmat   qiladi.
Oynaning   chetlarida   matnni   mos   ravishda   chapga,   o‘nga,   yuqoriga   va   pastga
siljituvchi   tugmachalar   mavjud.   Matnni   chapga   siljituvchi   tugmachadan   oldin
joylashgan uch tugmacha (2-rasm) matn tasvirini o‘zgartirish uchun xizmat qiladi.
Oynaning eng quyi satri   xolatlar satri   dyeb ataladi va kursorni o‘rni haqida axborot
byerib   turadi.
^   4.Oddiy   matnlar   ustida   ishlash   texnologiyasi.
Matnlarni   kiritish   va   bosmaga   tayyorlash
WORD   matn   muharririni   ishga   tushirganimizda   WORD   oynasida   hali   bo‘sh
bo‘lgan   fayl   hujjatining   birinchi   varag‘i   ekranga   chiqadi.   Bu   varaqning   keyingi
satriga o‘tish «Enter» tugmachasini bosish bilan bajariladi.  Ґ ujjat matnini kiritishni
boshlashdan oldin ba’zi bir tayyorgarlik ishlarini bajarib olish lozim:
kiritilayotgan hujjat strukturasiga mos strukturali fayl ochish;
kyerakli shrift va shrift razmyerini tanlash;
kyerakli ryejim tanlash va hokazo.
Bu ishlar bajarilgandan so‘ng hujjat matnini kiritish maqsadga muvofiqdir. Hujjat
matni xotiraga kiritilib bo‘lingandan so‘ng uni bosmaga tayyorlash kerak bo‘ladi.
Buning   uchun   instrumyentlar   panyelidan   « Предварительный   просмотр »
piktogrammasini   sichqoncha   ko‘rsatkichi   orqali   bosish   kerak.   U   holda   oynada kiritilgan   hujjatning   har   bir   betini   ko‘rinishi   chiqadi.   Agar   shu   ko‘rinish   sizni
qoniqtirsa   demak   hujjat   bosmaga   tayyor   bo‘ladi   va   siz   uni   bosmaga   berishingiz
mumkin. Aks holda siz matn betlarini siljitish bilan bosmaga tayyorlaysiz. Tayyor
bo‘lgan   hujjatni   bosmaga   chiqarish   uchun   « Файл »   menyusining   « Печать »
bo‘limidan   foydalanasiz.
Mavjud   fayl-xujjatlarini   qayta   ishlash   va   saqlash.
Agar   siz   biror   bir   mavjud   hujjat   faylingizni   qayta   ishlamoqchi   bo‘lsangiz,
«^   Файл »   « Открыть » komandasini berasiz va bizga muloqot darchasi chiqadi. U
yerdan   siz   o‘z   hujjat   fayllingizni   topib   sichqoncha   tugmachasini   ikki   marta
bosishingiz   kerak.   Word   matn   muhariri   bir   paytni   o‘zida   bir   necha   fayllar   bilan
ishlash imkoniyatiga ega. Shu imkoniyatdan foydalangan holda bir necha fayllarni
ketma-ket   chaqarishingiz   va   ularni   tahrirlashingiz   mumkin.   Buning   uchun   siz
« Окно »   menyusidan   foydalanishingiz   kerak.
Komp’yutyer   ekranida   hujjat   tasviri
Oddiy DOS matn faylidan Word matn fayli keraklicha murakkab strukturaga ega.
Word   oynasida   hujjatlar   uch   xil   variantda   tasvirlanadi:
-Normal   (normal   rejim,   ruscha   variantida   «^   Разметка   станицы »);
-Page   Layout   (betlarga   bo‘lish   ryejimi,   ruscha   variantida   « Обычный »);
-Outline   (hujjat   strukturasi   ko‘rsatish   rejimi,   ruscha   variantida   « Структура »).
Ґ ujjatlarni   ekranda   tasvirlash   rejimini   o‘rnatishni   ikki   usulda   amalga   oshirish
mumkin. «^   Вид » menyusi punktini tanlab sichqoncha tugmasi bosiladi va yuqoridagi uchta
komandalardan   biri   tanlanadi,   ya’ni   « Обычный »,   « Структура »,   « Разметка
страницы ».
Ekranning   pastki   chap   qismidagi   uchta   tugmachalardan   (2-rasmga   qarang)   birini
sichqoncha ko‘rsatkichi yordamida bosish bilan bajariladi.
2   -   rasm.   Rejimlarni   o‘zgartirish   tugmalari
Matn   ustida   ishlashning   asosiy   opyeratsiyalari:
Matnni   ekranda   surish   (siljitish).   Kiritilgan   matnni   klaviatura   yoki   sichqoncha
orqali   pastga,   yuqoriga,   chapga   va   o‘nga   siljitish   mumkin.   Klaviatura   yordamida
matnni   surish   asosan   quyidagi   tugmachalar   orqali   bajariladi:
-tugmachalar   «End»,   «Home»,   «Page   Up»,   «Page   Down»;
-tugmachalar   «Left»,   «Up»,   «Right»,   «Down»;
-tugmachalar   kombinatsiyasi   «Ctrl+Right»,   «Ctrl+Left»,   «Ctrl+End»,
«Ctrl+Home».
Bulardan   tashqari   abzatsga   surish   uchun   «Ctrl+Up»   (yuqoriga)   va   «Ctrl+Down»
(pastga)   tugmachalar   kombinatsiyasi   ishlatiladi.   Sichqoncha   orqali   matnni   tez
surish   uchun   ekranning   o‘ng   va   chap,   past   va   yuqori   qismlarida   mos   ravishda
«  »va «  » hamda «  » va «  » ko‘rinishdagi tugmachalar mavjud. Matnni surish bu
tugmachalarni sichqoncha yordamida bosib turish bilan bajariladi. Bundan tashqari
bu   tugmachalar   orasida   «  »   (belgi   cho‘ziq   bo‘lishi   ham   mumkin)   belgisi joylashgan.   Bu   belgi   orqali   matnni   tez   kerakli   joyga   siljitish   mumkin.   Bu   esa
sichqoncha   tugmasini   bosgan   holda   belgini   siljitish   bilan   bajariladi.
«Edit-goto» komandasi yordamida matnning kerakli qatoriga, betiga va bo‘limiga
o‘tishimiz   mumkin.
^   Matn   bo‘laklarini   ajratish.   Agar   siz   hujjatning   biror   bir   qismini   (fragmyentini)
ajratib,   shu   qism   ustida   biror   ish   qilmoqchi   bo‘lsangiz,   masalan   shriftini
o‘zgartirish,   o‘chirish,   o‘chirib   matnning   boshqa   joyiga   qo‘yish   kabi   ishlarni
bajarmoqchi   bo‘lsangiz   avvalo   quyidagilarni   bilishingiz   kyerak   bo‘ladi:
-so‘zni   ajratish-   buning   uchun   sichqoncha   ko‘rsatgichi   ajratilish   kyerak   bo‘lgan
so‘z   oldiga   olib   kelinib   tugmachasi   bosilgan   holda   oxirgi   belgisiga   olib   kelinib
qo‘yib   yuboriladi;
-qatorni   ajratish   -   qatorining   boshiga   sichqoncha   ko‘rsatkichini   keltirib,
sichqonchaning   chap   tugmachasini   bosish   va   qo‘yib   yubormasdan   pastga   yoki
yuqoriga   siljitish   kyerak;
-abzasni   ajratish   uchun   esa   sichqon   ko‘rsatkichi   abzats   boshiga   kyeltirilib,   chap
tugmachani   uch   marta   bosish   yoki   «Ctrl»   tugmasini   bosgan   holda   sichqoncha
tugmasini   bosish   kyerak;
-rasmni   ajratish   uchun   sichqoncha   ko‘rsatkichini   shu   rasmga   keltirgan   holda   bir
marta   sichqoncha   tugmasini   bosish   kerak;
-jadvalni-   ajratish   uchun   «Table-Select   Table»   komandasini   tanlash   kyerak   (bu
haqida   jadval   bilan   ishlash   bo‘limida   to‘liq   byerilgan).
^   Hujjat   bo‘lagini   o‘chirish,   siljitish   va   ko‘chirish.   Hujjat   bo‘laklarini   o‘chirish, siljitish   va   ko‘chirish   uchun   uni   oldin   ajratib   olish   kyerak.
Ajratilgan hujjat bo‘lagini o‘chirish uchun «Del» tugmachasini bosish yoki «Edit-
Cut»   komandasini   bosish   kerak.   «Del»   tugmachasini   bosganda   xujjat   bo‘lagi
yo‘qotiladi.   «Edit-Cut»   komandasi   berilganda   esa   ajratilgan   bo‘lak   oynadan
o‘chiriladi   va   vaqtincha   xotiraga   olib   qo‘yiladi   va   uni   keyinchalik   kerakli   joyga
qo‘yish   mumkin   bo‘ladi.
Ґ ujjat   bo‘lagini   siljitish   va   ko‘chirish   uchun   uni   oldin   ajratish,   keyin   esa
komp’yutyer   xotirasiga   olish   kerak.   Komp’yutyer   xotirasiga   olish   «Edit-Cut»
komandasi   yoki   «standart»   instrumentlar   panelidagi   «qaychi»   rasmi   ko‘rsatilgan
piktogrammani   sichqoncha   yordamida   bosish   bilan   bajariladi.   Sichqoncha
ko‘rsatkichi   bilan   qo‘yiladigan   joy   aniqlanib,   «standart»   panelida   joylashgan
« Вставит   из   буфера »   piktogrammasi   yoki   «Edit-Paste»   komandasi   beriladi.
Hujjat   bo‘lagini   izlash   va   almashtirish.   Hujjat   bo‘lagini   izlash   yoki   uni
almashtirish   uchun   «Edit-Find»   va   «Edit-Replase»   komandasi   ishlatiladi.
Ruslashtirilgan   variantida   « Правка - найти »   va   « Правка - заменить »   komandalari
ishlatiladi. Bu komandalar berilganda ekranda muloqot darchasi chiqadi. U joydan
«Find What» maydoniga izlanayotgan bo‘lak yoziladi va «Find next» tugmachasi
bosilib   shu   bo‘lak   ketma-ket   izlanadi.   Almashtirish   uchun   esa   «Find-What»
maydoniga   izlanadigan   bo‘lak   yoziladi.   «Replace   With»   maydoniga   yangi
almashtirish   uchun   kerak   bo‘lgan   so‘z   yoziladi.   Oldin   «Find-Next»   tugmachasi
keyin   «Replase»   tugmachasi   bosiladi.
Komandani   bekor   qilish   yoki   orqaga   qaytarish.   Word   matn   muharririning   o‘ziga
xos   imkoniyatlaridan   biri   bu   kiritilgan   operatsiyalar   va   komandalarni   ish
jaroyonida   xotirada   saqlab   turishidir.
Word   prosessori   o‘z   xotirasida   100   ta   ketma-ket   berilgan   operatsiyalarni   saqlash imkoniga   ega.   Bu   yo‘l   qo‘yilgan   xatolarni   to‘g‘rilashda   juda   foydalidir.   Bu
operasiyalarni   orqaga   qaytarish   uchun   Word   muloqot   oynasida   « Стандарт »
instrumentlar   panelining   o‘rta   qismida   joylashgan   orqaga   va   oldinga   qaytish
ko‘rsatkichi   belgisi   chizilgan   piktogrammalar   yordamida   bajariladi.
^   Simvolni   va   abzasni   formatlash.   Ko‘p   hollarda   hujjatlar   tayyorlashda   uning
chiroyli   chiqishiga   etibor   beriladi,   masalan   hujjat   sarlavhasi   qalin   shriftda,   matni
boshqa shriftda, punktlari esa boshqa bir shriftda, ayrim so‘zlar kursivli shriftda va
hokazo   bo‘lishi   mumkin.   Umuman   hujjatni   chiroyli   chiqishi   uchun   qilinadigan
ko‘pgina ishlarni  formatlash asosida  bajarish  mumkin. Word matn muharriri  ikki
xil   ko‘rinishdagi   formatlashni   qaraydi:
-istalgan   ketma-ketlikda   simvollarni   formatlash;
-abzasli   formatlash.
Formatlash   instrumentlar   panelidagi   « Автоформат »   piktogrammasi   yordamida
yoki   gorizontal   menyudan   « Формат - фон »   ( Формат - шрифт )   yoki   « Формат -
параграф »   ( Формат - абзац )   komandalari   yordamida   qilinishi   mumkin.
Formatlash   uchun   format   qilinishi   kyerak   bo‘lgan   bo‘lak   oldin   ajratiladi.   So‘ng
instrumyentlar  panyelidan   yoki   « Формат »  menyusi  yordamida  keraklicha  format
qilinadi.
^   5.   Jadvallar   ustida   ishlash   texnologiyasi.
WORD matn muharriri yordamida har qanday ko‘rinishdagi jadvallarni tez kiritib,
bosmaga   chiqarishimiz   mumkin. Jadvalni   hosil   qilish   va   uni   qayta   ishlashda   asosan   biz   bosh   menyuning   «Table»
(« Таблица »)   punktidan   foydalanamiz   (1-rasmga   qarang).
Word   programmasida   jadval   qurish   ikki   usulda   bajariladi.
1.   Mavjud   matnni   jadval   ko‘rinishga   o‘tkazish.
2.   Bo‘sh   jadval   qurish.
Agar   siz   jadval   ko‘rinishdagi   ma’lumotlar   bilan   ish   yuritmoqchi   bo‘lsangiz
ikkinchi   usuldan   foydalaning.
Jadval   tuzish   uchun   « Стандарт »   instrumyentlar   panelining   jadval   rasmi   bilan
berilgan   piktogrammani   topib,   sichqoncha   ko‘rsatkichi   bilan   bosish   yoki   bosh
menyuning   « Таблица »   bo‘limidagi   « Вставить   таблицу »   komandasini   berish
bilan   bajariladi.   Bu   komanda   berilganda   oynaga   muloqat   darchasi   chiqadi   va   u
joyda   jadvalning   satrlari   va   ustunlarining   sonini   ko‘rsatiladi   (3-rasmga   qarang).
So‘ng   oynada   tayyor   jadvalning   qolipi   (maketi)   chiqadi.   Jadvalning   hamma
kataklari   bir   hil   uzunlikda   va   kenglikda   bo‘ladi.   Tuzilgan   jadvalni   format   qilish
(ishlov   berish)   «Table-Auto-Format»   ( Таблица l-A втоформат )   komandasi
yordamida bajariladi. Bu komanda berilishi bilan ekranda har xil jadvallarni nomi
va   unga   mos   ko‘rinishi   (shabloni)   chiqadi.   Siz   ulardan   o‘zingizga   ma’qul
bo‘lganini   tanlaysiz.
3-rasm.   Jadval   qurish   oynasi.
Siz   jadval   bilan   ishlamoqchi   bo‘lsangiz   quyidagilarni   bilishingiz   kyerak.
-jadvalda satrni ajratish   uchun sichqoncha ko‘rsatkichi satr boshiga olib boriladi va sichqonchaning   chap   tugmasi   bosiladi;
-jadvalda   ustunni   ajratish   uchun   sichqoncha   ko‘rsatkichi   ustun   boshiga   olib
boriladi va ustunni ko‘rsatuvchi yo‘nalish belgisi chiqganda sichqonchaning chap
tugmasi   bosiladi;
-jadvalda   katakni   ajratish   uchun   sichqoncha   ko‘rsatkichi   katakga   olib   boriladi   va
sichqonchaning   chap   tugmasi   ketma   ket   ikki   marta   bosiladi;
-jadvalda bir katakdan ikkinchi bir katakga o‘tish   «Tab» tugmachasini bosish yoki
sichqoncha   ko‘rsatgichini   olib   borib   chap   tugmachasini   bosish   bilan   bajariladi;
-jadvalda qatorni yo‘qotish   «Del» yoki «  »   tugmachalarini bosish bilan bajariladi;
-jadval kataklarini chapga yoki o‘nga kyengaytirish   sichqoncha ko‘rsatgichini toki
«      »   belgi   chiqguncha   jadval   chizig‘iga   to‘g‘rilash,   va   sichqoncha   tugmasini
bosgan   holda   chapga   yoki   o‘nga   surish   bilan   bajariladi;
-jadval   katagini   bo‘lish   uchun   oldin   uni   belgilab   (ajratib)   keyin
« Таблица »-« Разбить   ячейки »   komandasini   berish   bilan   bajariladi.
^   6.   Rasm-fayllarni   chaqirib   qo‘yish   va   ular   ustida   opyeratsiyalar   bajarish
Word matn muharririning yana bir imkoniyatlaridan biri matnli hujjatlarga kerakli
rasmlarni   joylashtirishdir,   ya’ni   tashkil   qilgan   hujjat-faylingizni   xohlagan   joyiga,
mavjud grafik formasiga ega bo‘lgan rasm-fayllarni (.wmf, .bmp, .pcx va boshqa)
qo‘yishingiz   mumkin.   Buning   uchun   avvalo   hujjatning   qaysi   qismiga   rasm   yoki
grafik qo‘yish kerak bo‘lsa kursor shu yerga olib kelinadi. « Вставка » menyusidan « Рисунок » komandasi tanlanadi. U holda komp’yutyer ekranida muloqot darchasi
chiqadi.   Bizga   kerak   mavjud   rasm-fayllarni   «Clipart»   katalogidan   yoki   boshqa
kataloglardan topib, ular  ichidan kerakli  rasm-faylni  tanlab sichqoncha  tugmasini
ikki   marta   bosasiz.   Rasm   kursor   turgan   joyga   qo‘yiladi.
Agar   siz   rasm   o‘lchamiga   o‘zgartirish   kiritmoqchi   bo‘lsangiz   sichqoncha
ko‘rsatkichini  rasm   ustiga  keltirib  bir  marta  sichqoncha   tugmasini  bosasiz.  Rasm
ramkasi   va   ramkaning   har   tarafi   va   burchaklarida   «▀»   ko‘rinishdagi   belgilar
chiqadi.   Bu   belgilar   ustiga   kursor   olib   kelinganda   sichqoncha   ko‘rsatkichi   «  »
ko‘rinishga   o‘tadi.   Shu   holatda   sichqonchaning   chap   tugmasini   bosgan   holda
rasmni   cho‘zish   yoki   qisqartirish   mumkin.
Agar   siz   rasm   ichida   biror   o‘zgartirish   qilmoqchi   bo‘lsangiz   sichqoncha
ko‘rsatkichini   rasmga   keltirib,   keyin   ikki   marta   ketma-ket   sichqonchaning   chap
tugmachasini   bosasiz.   Bu   holatda   siz   rasm   ramkasi   yoki   rasm   ustida   xohlagan
ishni   va   yozish   ishlarini   bajarishingiz   mumkin.   Bu   joydan   chiqish   «Close»
(« Закрыть »)   tugmasini   bosish   bilan   bajariladi.
^   7.   Maxsus   belgilar.   Ob’yekt   programmalari.
Siz matn yozish davomida maxsus belgilarni (simvollarni) ishlatmoqchi bo‘lsangiz
oldin   kursorni   belgi   qo‘yiladigan   joyga   qo‘yib,   keyin   «Insert-Simbol»   ( Вставка -
символ )   komandasini   berasiz.   Bizga   Word   prosessori   ekranda   muloqot   oynasini
chiqaradi.   Muloqot   oynasidan   kerakli   belgini   tanlab   «Insert»   ( Вставка )   kyeyin
«Close»   ( Закрыть )   komandasini   berasiz.
Matematik ifodalarni yozish uchun asosan yuqori va pastki indekslar, kursiv, grek
va   matematik   belgi   shriftlari,   simvollar   ishlatiladi.   Matematikaning   ancha   qiyin bo‘lgan   belgilarini   siz   ^   Microsoft   Equation   programmasini   ishga   tushirish   bilan
bajarasiz.   Buning   uchun   «Insert-object»   (Ob’ektni   qo‘yish)   komandasini   berasiz
va   u   joyda   Microsoft   Equation   programmasini   ishga   tushirasiz.
Ekranga   Equation   programmasi   matematik   belgilarni   chiqarib   beradi.
Xulosa.
Matnlarga   ishlov   berishda   ko‘p   hollarda   «Wordart»   programmasidan   ham
foydalaniladi.   Masalan   yozilgan   matnni   har   xil   ko‘rishda   (gorizantal   yoki
vyertikalga   o‘tkazish)   tasvirlash   kerak   bo‘lishi   mumkin.   Buning   uchun   ham   siz
«Insert-object»   komandasini   berib   keyin   «Wordart»   programmasini   ishga
tushirasiz.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.“Kompyuterlashtirishni   rivojlantirish   va   axborot-   kommunikatsiya
texnologiyalarini   yanada   rivojlantirish   to’g’risida”   2002-   yil   31-   maydagi   PF   –
3080-sonli Farmoni.
2.   O‘zbekiston   Respublikasi   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi   G‘G‘   Barkamol
avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. –Toshkent: Sharq, 1997.
3.   Olimov   Q.T.   Maxsus   fanlar   buyicha   elektron   darsliklarni   yaratishning   uslubiy
asoslari G‘G‘ Kasb-hunar ta‘limi №2. 2004 y.
4.   Rasulov   O.   Zamonaviy   elektron   darsliklarning   didaktik   xususiyatlari   Kasb-
hunar ta‘limi №5.  2005 y
Web sahifalar:
1.www.ziyonet.uz 2.www.fikr.uz

MAVZU: Formalar tashkil qilish va ularni qayta ishlash usullari. REJA: 1. Formalar xaqida umumiy ma’lumot. 2. Shakllar bilan ishlash Начало формы Конец формы 3.Ma’lumotlarni kiritish INPUT elementi 4. BUTTON tugmasi 5. Ko‘p satrli mantli maydon. TEXTAREA elementi.

1. Formalar haqida umumiy ma’lumot HTML formalar , foydalanuvchilar tomonidan, ma’lumotlarni kiritish va kiritilgan ma’lumotlardan keyinchalik foydalanish maqsadida tashkil qilingan. Formalar – matnli oynalar, tugmalar , bayroqchalar, ulagich(pereklyuchatel)lar va menyular kabi boshqariladigan elementlardan tashkil topishi mumkin. Formalar Начало формы va Конец формы teglari orasida joylashadi. Ba’zi xollarda foydalanuvchi bilan brauzer o‘rtasida aktiv muloqat qilishga to‘g‘ri keladi, ya’ni ma’lumotlarni kiritishga va tahrir qilishga to‘g‘ri keladi. Bunday hollarda biz yuqorida aytganimizdek HTML hujjatning formalar deb ataluvchi bo‘limidan foydalanamiz. Foydalanuvchi yuqorida ko‘rsatilgan formalarni ma’lumotlar bilan to‘ldiradi va uni qayta ishlash uchun serverga jo‘natadi. Server bu odatda Web-server yoki elektron pochta serveri bo‘lishi mumkin. HTML formalar quyidagi boshqariladigan elementlardan foydalanadi: Tugmalar (buttons) Uchta turdagi tagmalar mavjud: Jo‘natuvchi tugmalar – bu tugmalar yordamida formalar serverga qayta ishlash uchun jo‘natiladi. Inkor etuvchi tugmalar – bu tugma bosilsa formaning hamma qiymatlari qaytadan boshlang‘ich xolatiga o‘rnatiladi. Umumiy tugmalar – bunday turdagi tugmani bosganda shu tugmaga bog‘langan protsedura ishga tushadi. Bayroqchalar (chekboxes) Bayroqcha – bu ikkita (tanlangan yoki tanlanmagan) holatga ega bo‘ladigan element. Bayroqchalar input elementi yordamida hosil qilinadi. Ulagichlar (radiobuttons)

Ulagichlar ham bayroqchalarga o‘xshaydi, ammo bitta farqi shundaki hamma elementlari bitta nomga ega bo‘ladi va shulardan bittasi tanlanadi. Ulagichlar ham input yordamida tashkil qilinadi. Menyular (menus) Menyu foydalanuvchiga bir nechta variantlardan bir yoki bir nechtasini tanlash imkoniyatini yaratadi. Menyu selest elementi yordamida optgrup va option lar bilan birgalikda tashkil qilinadi. Matn kiritish maydoni (text input) Matnni foydalanuvchi tomonidan kiritilishini amalga oshiruvchi ikkita element mavjud. input elementi bitta qatorli kiritishni ta’minlaydi. textarea – ko‘pqatorli kiritishni amalga oshirish uchun ishlatiladi. Fayl selektori (file selest) Bu element yordamida biz serverga yuboradigan faylni tanlaymiz. Fayl selektori ham input elementi yordamida amalga oshiriladi. Bunday element yordamida qosil qilingan tugmalar input elementi yordamida hosil qilingan tugmaga o‘xshaydi lekin uning o‘z tashkil etuvchilari bor. Bu yerda name atributi yordamida tugma nomi beriladi. value bilan uning boshlang‘ich qiymati, type yordamida esa tugma turi aniqlanadi. submit – formani jo‘natish tugmasi (jimlik bo‘yicha qabul qilingan). reset – formani bekor qilish. button – umumiy ko‘rinishdagi tugma. disabled – bu atribut tugmani aktiv bo‘lishini taqiqlaydi. Bu degani shu element fokusga olinmaydi. acceskey – yordamida tugmaga tezda murojaat qilish uchun klaviaturadagi biror tugmaning unicode dagi simvoli beriladi.

Menyular. SELECT, OPTGRUOP va OPTION Sintaksis: (Matnli element) Atributlar: id, class, style, title, lang, dir, hodisa name = CDATA (Element nomi) size = (Ko‘rinadigan opsiyalar soni) multiple = multiple (Kup opsiyalarni tanlash) disabled = disabled (Element taqiqlangan) tabindex = son (Tab tugmasi bilan borish uchun tartib raqami) onfocus = ssenariya (Element fokuslanganda yuz beradi) onblur = ssenariya (Element fokusi yo‘qolganda sodir bo‘ladi) onchange = ssenariya (Element qiymati o‘zgarganda) select elementi yordamida ro‘yxatdan biror opsiyani tanlash imkoniyatini yaratadi. Odatda bu element yordamida ochiluvchi menyular tuziladi va menyuning opsiyalari (punktlari) optgruop va option lar yordamida aniqlanadi. name atributi yordamida elementning nomi beriladi , size atributi esa ekranda hosil qilinadigan opsiyalar sonini aniqlaydi, agar opsiyalar size da ko‘rsatilgan sondan katta bo‘lsa, u holda brauzer o‘tkazish yo‘lakchasi (prokrutka)ni hosil qiladi.

Forma serverga jo‘natilgandan name=value ko‘rinishida qiymatlar to‘plamidan iborat bo‘ladi. value bu foydalanuvchi tomonidan kiritilgan qiymat. rows va cols atributlar mos ravishda matn kiritiladigan oynaning satrlar va ustunlar sonini bildiradi. Agar kiritilgan matn oynaga sig‘masa brauzer avtomatik ravishda (prokrutka) yo‘lakcha hosil qiladi. Amaliyotda kiritiladigan matnning o‘lchami 32 kv yoki 64 kv dan oshmasligi kerak. Shart bo‘lmagan atribut readonly maydondagi matnni o‘zgartirishni taqiqlaydi. Disabled atributi esa elementni faol (aktiv) holatini o‘chiradi. Elementga tezda murojaat qilish uchun accesskey atributiga biror tugmaning unicode dagi simvolini berish kerak. tabindex yordamida esa Web sahifa bo‘ylab Tab tugmasi yordamida harakatlanganda nechanchi o‘rinda fokuslanish nomeri beriladi. Buning qiymati 0 dan 32767 gacha bo‘lgan butun sonlar bo‘lishi mumkin. Ushbu bo'limda biz foydalanuvchidan ma'lumotlarni qabul qilishni o'rganamiz. Sahifada ma'lumotlarni kiritish uchun ism va emailni kiritish uchun shakl bor. Sahifada kiritilgan ma'lumotlar tasdiqlanishi uchun ko'rsatiladi. Shu maqsadga erishish uchun biz bitta amal va ikkta ko'rinish yasashdan tashqari model yaratasiz. Ushbu qo'lanmada siz quydagilarni o'rganasiz: Qandey qilib foydalanuvchi tomonidan kiritilgan ma'lumotlar uchun modelni yaratish mumkin; Qandey qilib ma'lumotlarni tekshirish uchun mantiq yozishimiz mumkin; Qandey qilib HTML-shaklni ko'rinish ichida yaratishimiz mumkin. Model yaratilishi Fayl models/EntryForm.phpda EntryForm pastda ko'rsatilganidek klassini yarating. U foydalanuvchidan kelgan ma'lumotlar saqlash uchun ishlatiladi. Klasslarni nomlari haqida siz « Klasslarni avtoyuklanishi » bo'limida o'qishingiz mumkin. <?php namespace app\models;