“ILM YO LI” VARIATIV DASTURI, DASTUR 6 YOSHDAN 7 ʻ OSHGACHA BO LGAN BOLALARNI MAKTABGA TAYYORLASH ʻ MUNDARIJA KIRISH ..................................................................................................................... 7 I-BOB. ILM YO LI VARIATIV DASTURI ASOSIDA BOLALARNI ʻ MAKTABGA TAYYORLASH 1.1 M аktаbgаchа yoshdаgi bolаlаrni innovаtsion yondаshuv аsosidа “Ilm yo‘li” vаriаtiv dаsturini аmаlyotgа tаdbiq etish .................................................................13 1.2 “Ilm yo li” variativ dasturi orqali ta’lim va tarbiya jarayonini tashkil etishning ʻ zamonaviy innovatsiyalari.......................................................................................27 I bob yuzasidan xulosa ...........................................................................................43 II-BOB. BOLALARNI MAKTABGA TAYYORLASHDA MULOQOT MASALALARI ......................................................................................................... 2.1. Bolalarni maktabga tayyorlashda muloqot masalalari “Ilm yo li” dasturi ʻ misolida...................................................................................................................45 2.2 Bolаlаrni mаktаb tа’limigа tаyyorlаshdа “Ilm yo‘li vаriаtiv dаsturidаn foydаlаnish..............................................................................................................52 2.3 Majburiy tayyorlov guruhlarida ‘Ilm yo li“ variativ dasturi asosida faoliyatlarni ʻ innovatsion usulda tashkil etish metodikasi............................................................59 II bob yuzasidan xulosa...........................................................................................65 XULOSA ........................................................................... ….................................66 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO YXATI ʻ ......................................... 68 1

KIRISH O zbekistonimizda yangilanish jarayoni kechayotgan hozirgi davrdaʻ kelajagimiz egalari bo lmish bolalarni ma’naviy boy, axloqan yetuk, intellektual ʻ rivojlangan, yuqori bilimli, jismonan baquvvat qilib tarbiyalashga, har tomonlama kamol topgan shaxsni shakllantirishga alohida ahamiyat berilmoqda. Mamlakatimizda maktabgacha ta’lim tendensiyalari kengayib bormoqda. Respublikasining 2020-yil 23-sentabrdagi ‘Ta’lim to g risida”gi O RQ-637-son ʻ ʻ ʻ qonun 2019-yil 16-dekabrdagi Maktabgacha ta’lim va tarbiya to g risidagi ʻ ʻ qonunlari, 2020-yil l9-martdagi O zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ʻ ‘Bolalarni boshlang ich ta’limga majburiy bir yillik tayyorlash tizimini ʻ rivojlantirish chora-tadbirlari to g risidagi 132-son qarori tizimdagi islohotlarning ʻ ʻ jadallashuviga muhim burilish yasadi Qaror ilovasida 2020-2025 yillarda bolalarni maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish ko rsatkichlarida viloyatimiz bo yicha ʻ ʻ 30810 nafar bolani maqsadli qamrab olish belgilab qo yilgan. ʻ O zbekistonda amaliyotga tatbiq etilgan uzluksiz ta’lim tizimida ʻ maktabgacha ta’lim bolaning sog lom, har tomonlama kamol topib shakllanadigan, ʻ uning o qishga intilishini va bilim olishga bo lgan dastlabki qiziqishini ʻ ʻ uyg otadigan muhim bosqichga aylantirildi. O zbekistonda milliy ta’lim va tarbiya, ʻ ʻ davlat siyosatining asosiy ustuvor yo nalishi darajasiga ko tarildi. O zbekiston ʻ ʻ ʻ Respublikasining Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning bevosita rahbarligida ishlab chiqilgan va jahon hamjamiyati tomonidan keng e’tirof etilgan “Ta’lim konsepsiyasi”ning muvaffaqiyatli joriy etilishi natijasida mamlakatda noyob uzluksiz ta’lim tizimining to rt bosqichi barpo etildi. Aytish kerakki, sobiq tuzum ʻ paytida maktabgacha ta’lim tashkiloti ota-ona ishda bo lgan paytlarida ularning ʻ bolalari asosan “bexavotir saqlab turiladigan joy” sifatida amal qilib kelgan. Bugun esa maktabgacha ta’lim bolani intellektual, ma’naviy-axloqiy, etik, estetik va 2

jismoniy jihatlarini rivojlantirishga, uni shaxs sifatida tarbiyalashning dastlabki va muhim bo g iniga aylandi. ʻ ʻ Bitiruv malakaviy ishining dolzarbligi . Yurtimizda maktabgacha ta’lim bola yetti yoshga yetgunicha davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida amalga oshiriladi. Bugungi kunda Respublika bo yicha jami 17 ming 200 dan ʻ ziyod Davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalarning 67% tarbiyalanmoqda. Mutaxassislar inson o z umri ʻ davomida oladigan barcha bilimlarning 70 foizini 5 yoshgacha bo lgan davrda ʻ olishini ta'kidlashadi. Endi shu o rinda kelajak avlodga ta’lim-tarbiya berishda ʻ maktabgacha ta’lim tashkilotlarining o rni va ahamiyatini tasavvur qiling. Keyingi ʻ yillarda maktabgacha ta’lim tashkilotlarining faoliyat samaradorligini oshirish va moddiy-texnika bazasini mustahkamlashga yo naltirilgan qator tizimli ishlar ʻ amalga oshirilmoqda. Birgina 2020-2021 yillar davomida Respublikamizning bir qancha maktabgacha ta’lim tashkilotlari mukammal ta'mirlandi va zamonaviy talablarga mos ravishda jihozlandi. Maktabgacha ta’lim tashkilotiga bormagan bola to g ridan-to g ri maktabga kelganda dastlab boshqa bolalarga qo shila olmaydi. ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ Chunki ular ko proq oila muhitida ulg ayganligi sababli nisbatan tortinchoq ʻ ʻ bo lishadi. ʻ Maktabgacha ta’limga e’tibor kuchaygani natijasida, unga bo lgan qamrov ʻ darajasi ham yuqori natijalarga ko tarilmoqda. “Yangi O zbekistonning 2022- ʻ ʻ 2026-yillarga mo ljallangan taraqqiyot strategiyasi to g risida”gi farmoni ʻ ʻ ʻ loyihasida maktabgacha ta’limdagi qamrov darajasini oshirish vazifalari belgilab qo yildi. Hujjatga ko ra, maktabgacha ta’limdagi qamrov darajasi hozirgi 62 ʻ ʻ foizdan kamida 80 foizga yetkaziladi. Shuningdek, 2022-2023-yillarda 6 yoshli bolalarni maktabgacha tayyorlash tizimining qamrab olinishi darajasini 90 foziga, 2024-2025 o quv yili yakuniga qadar 100 foziga yetkazish rejalashtirilmoqda. ʻ Bundan tashqari, mazkur farmonda maktabgacha ta’lim tizimida ta’lim sifatini yangi bosqichga olib chiqish bo yicha islohotlarni yanada jadallashtirish bo yicha ʻ ʻ 3

qator takliflar qayd etilgan. Xususan, bog cha xodimlarining professionalʻ tayyorgarligi va mahoratini oshirib borishning takomillashtirilgan tizmini joriy etish rejalashtirilgan. Maktabgacha yoshdagi bolalar qamrovi darajasini oshirish maqsadida, bolalarni boshlang ich ta’limga majburiy bir yillik tayyorlash tizimini yanada ʻ rivojlantirish chora-tadbirlari to g risida qaroridan kelib chiqqan holda, ʻ ʻ maktabgacha ta’lim tashkilotlarida qisqa muddatli guruhlar tashkil etila boshlandi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida esa bolalarni nafaqat tengdoshlari balki kattalar bilan ham muloqot qilish ko nikmalari rivojlantirladi. Bu borada ʻ maktabgacha yoshdagi bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda “Ilk Qadam” davlat o quv dasturi hamda “Ilm Yo li” variativ dasturi bolalarni maktab ta’limiga ʻ ʻ tayyorlashda asosiy me’yoriy hujjatlar hisoblanadi. Bundan tashqari Steam, Play guruhlar kabi dasturlar ham bolani maktabga tayyorlashda zamonaviy xorij amaliyotini maktabgacha ta’lim o quv jarayoniga olib kirishni taqozo etmoqda. ʻ Bolalarni bugun 6 yoshdan boshlab maktab ta’limiga tayyorlashda ota-onalar bilan kelishligan holda kunning birinchi va ikkinchi yarmida bog chada, maktabda, ʻ kollejda, barkamol avlod sport maktablarida, musiqa va san’at maktablarida mahalla binolarida yoki shunga mosroq bo lgan bino va inshootlarda ta’lim ʻ berilmoqda. Shu ma’noda, ushbu Dastur asosida maktabgacha ta’lim sifati tubdan yaxshilandi, undagi ta’lim-tarbiya jarayonlariga zamonaviy ilg or tajribalar joriy ʻ etildi. Bola shaxsini kamol toptirish, unga faqatgina harfni o rgatish emas, balki ʻ unda ijobiy fazilatlarni shakllantirish, uning ruhiyatida atrof-olam, jamiyat va ota- onasiga nisbatan hurmat hissini, ona Vatanni sevishdek muqaddas tuyg ular ʻ singdirildi. Bitiruv malakaviy ishing ob’yekti va predmeti. “Ilm yo li” variativ ʻ dasturi, dastur asosida 6 yoshdan 7 yoshgacha bo lgan bolalarni maktabga ʻ tayyorlash jarayoni va faoliyatlarni innovatsion usulda tashkil etish metodlari tadqiqot obyekti qilib olindi. “Ilm yo li” variativ dasturi orqali ta’lim va tarbiya ʻ 4

jarayonini tashkil etishning zamonaviy innovatsiyalari, bolalarni maktabda o qishiga axloqiy-irodaviy tayyorgarlik ko rishidagi metodikalar ʻ ʻ tadqiqot predmetini belgilab beradi. Bitiruv malakaviy ishing maqsadi va vazifalari. O zbekiston Respublikasi ʻ maktabgacha ta’lim vazirligining tashabbusi bilan 6-7 yoshli bolalarni har tomonlama rivojlantirish, ularga ta’lim-tarbiya berish va maktabga tayyorlash maqsadida, “Ilm yo li” variativ dasturi orqali ta’lim-tarbiya berishni o rganish. ʻ ʻ - Ilm yo li variativ dasturi asosida bolalarni maktabga tayyorlash ʻ - Ilm yo li variativ dasturida "Inklyuziv ta'lim"ning tamoyillarini o rganish ʻ ʻ - Bolani maktabda o qishiga axloqiy-irodaviy tayyorgarlik bosqichlarini ʻ ko rib chiqish ʻ - Bola maktabda o qishiga jismoniy tayyorgarligi masalalarini o rganish ʻ ʻ - Bolaning maktabda ta`lim olishga tayyorligini tashxislash usullarini tatbiqi - Bolalarni maktabga tayyorlashda muloqot masalalarini “ilm yo li” dasturi ʻ misolida ko rib chiqish ʻ -“Ilm yo li” variativ dasturi orqali ta’lim va tarbiya jarayonini tashkil ʻ etishning zamonaviy innovatsiyalarini ko rsatib berish ʻ -Majburiy tayyorlov guruhlarida ‘Ilm yo li“ variativ dasturi asosida ʻ faoliyatlarni innovatsion usulda tashkil etish metodikasini o rganish. ʻ Bitiruv mаlаkаviy ishining ilmiy yangiligi. Dastur asosida maktabgacha ta'lim sifati tubdan yaxshilandi, undagi ta'lim-tarbiya jarayonlariga zamonaviy ilg'or tajribalar joriy etildi. Bola shaxsini kamol toptirish, unga faqatgina harfni o'rgatish emas, balki unda ijobiy fazilatlarni shakllantirish, uning ruhiyatida atrof- olam, jamiyat nisbatan hurmat hissini va tuyg'ular singdirildi. Bitiruv malakaviy ishining asosiy masalalari va ilmiy farazlari. O zbekiston respublikasida ta lim sohasida keng islohotlar amalga oshirilmoqda. ʻ ʼ Respublikada joriy etilgan ta lim tizimi, uning turlari va shakllari orqali har bir ʼ fuqaroning ta lim olishdagi konstitutsiyaviy huquqlari amalga oshirib va ʼ 5