logo

Инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал

Загружено в:

13.08.2023

Скачано:

0

Размер:

58.3447265625 KB
Инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал
                                                       Нақша: 
 Оғоз. 
1. Навовар  инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал. ӣ
2. Баҳои Абдураҳмони  ом  ба Ҳофиз. 	
Ҷ ӣ
3. Ҳофиз устоди ғазал.
4. Муносибати мардум ба Ҳофиз.
5.  Ҳофиз намояндаи тасаввуф. 
6. Таҳлили баъзе ғазалҳои Ҳофиз.
7. Ҳофиз шахси озодфикр ва д стдори ҳаёт. 	
ӯ
8. Ш ҳрати оламшумули Ҳофиз	
ӯ
9. Таҳлили   якчанд   ғазалҳои   Ҳофиз   аз   китоби   "Шарҳи   бист   ғазали
Ҳофизи Шероз  " - и Ш.Р.Исрофилиён. 	
ӣ
Хулоса
Адабиётхои итифодашуда Дебоча
            Шоири соҳирқалам - Шамсуддин Муҳаммад Ҳофизи Шерозӣ
зодаи   шаҳри   Шерози   Эрон   мебошад.   Замони   шоир   ба   давраҳои
пурошубтарини  таърих   -   харобиҳои  пасас ангии   ҳу уми   Чингиз   низоъ   ва	
ҷ ҷ
муборизаҳои   пайдарҳами   ҳокимони   маҳалли,     ҳу уми   Темур   рост   меояд.	
ҷ
Аз   подшоҳони   Аб исҳоқи   Ин у   ва   шоҳ   Шу оъу   шоҳ   Яҳё   ба   Ҳофиз	
ӯ ҷ ҷ
муносибати   хуб   доштанд   ва   ро   ба   дарбор   даъват   мекарданд   .   Инро   аз	
ӯ
мақтаъи яке аз ғазалҳои   фаҳмидан мумкин аст:	
ӯ
   Г  бирафт Ҳофиз аз ёди шоҳ Яҳё,	
ӯӣ
   Ё раб, ба ёдаш овар дарвеш парваридан.
                       Зиндагии шоир ба замони пурихтилофи шоҳ Муборизиддин
рост   меояд.     Амир   Муборизиддин   дигар   шоиронро   фатҳ   намуда,   нисбати
мардум   абру   зулми   бепоёнро   раво   дида   буд.   Шоир   дар   яке   аз   ғазалҳои
ҷ
машҳури   худ   замонаи   худро   ба   зери   тозиёнаи   танқид   гирифта   буд.     Ин
ғазал, ки маънои дух ра дорад чунин аст:	
ӯ
          Ин чи ш рест,  ки дар даври қамар мебинам, 
ӯ
          Ҳама офоқ пур аз фитнаву шар мебинам. 
          Ҳар к-   р зи беҳ  металабад аз айём, 	
ӯ ӯ ӣ
          Иллат он аст,  ки ҳар р з бадтар мебинам. 	
ӯ
           Аблаҳонро ҳама шарбат зи гулобу қанд аст,
           Қутти доно ҳама аз хуни  игар мебинам. 	
ҷ
           Аспитоз  шуда ма р ҳ ба зери полон, 	
ӣ ҷ ӯ
           Тавқи заррин  ҳама дар гардани хар мебинам. 
           Ҳе  раҳме на бародар ба бародар дорад, 	
ҷ
           Ҳе  шафқат на падарро ба писар мебинам. 
ҷ
           Духтаронро ҳама  анг асту  адал бо модар, 	
ҷ ҷ
           Писаронро ҳама бадхоҳи падар мебинам. 
           Панди Ҳофиз бишунав Хо а бирав нек  кун, 	
ҷ ӣ
           Ки ман ин панд беҳ аз дурру гуҳар мебинам.  1.Навовар  ва инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал.ӣ
Мавз ъе,   ки мо мавриди таҳрир ва андеша қарор додем, дар хусуси	
ӯ
инқилобест,     ки   Ҳофиз   дар   жанри   ғазал   ба   ву уд   овардааст   .   Дар   бораи	
ҷ
фарқу ашъори Ҳофиз он с зу гудозе,  ки вай дар ғазал ба ву уд овардааст,	
ӯ ҷ
он   салосату   фасоҳати   сухан,     ки   Ҳофиз   дар   ғазалиёти   худ   чун   дур
суфтаасту пеш аз шоир касе ба ин поя нарасидааст, минбаъд ҳам шоире ба
ин дара а нахоҳад расид,  бояд хотирнишон кунем.  	
ҷ
          
2.Баҳои Абдураҳмони  ом  ба Ҳофиз.	
Ҷ ӣ
 Абдураҳмони  ом  дар боби ҳафтуми "Баҳористон" бад- ин ишорае	
Ҷ ӣ
намудааст   ва   фикри   дар   боло   овардашударо   тақвият   медиҳад:   "   Аксар
ашъори вай латифу матб ъ аст ва баъзе қариб ба сарҳади эъ оз . Ғазалиёти	
ӯ ҷ
вай нисбат ба ғазалиёти дигарон дар салосату равон  қасоиди заҳир дорад	
ӣ
нисбат ба қасоиди дигарон.   Ва салиқаи шеъри вай наздик аст ба салиқаи
Низории   к ҳистон .   Аммо дар шеъри Низор  ғассу самин ¹ бисёр аст ба	
ӯ ӣ ӣ
хилофи   шеъри   вай...   Ва   чун   дар   ашъори   вай   асари   такаллуф   зоҳир   нест,
вайро   "   Лисонулғайб"   лақаб   кардаанд.   "   (   "Баҳористон"   равзаи   ҳафтум,
саҳ.121)
          Баҳои Абдураҳмони  ом ,  ки худ дар ғазалҳояш доди суханро	
Ҷ ӣ
додааст,  баҳои ҳаққонист.  Худди Ҳофиз мег яд,  ки табъи   Худодод аст.	
ӯ ӯ
Аммо Ҳофиз овардааст,  ки дар салиқа   пайрави Ҳо и Кирмон  аст: 	
ӯ ҷӯ ӣ
          Устоди ғазал Саъдист пеши ҳама кас, аммо 
           Дорад сухани Ҳофиз тарзи сухани Ҳо у. 	
ҷ
           Абдураҳмони  ом  Хофизро яке аз писандидатарини г яндаи	
Ҷ ӣ ӯ
ғазал меҳисобад, ки ин бесабаб нест.  Вай дар асарҳои худ " Баҳористон " ,"
Нафаҳот- ул- унс " , " Сабҳат-ул - аброр " ва ашъори мухталифи дигараш
ба   тарзи   сухани   Ҳофиз   ва   афкори   ,     фикрҳои   олии   инсонпарварона   ва	
ӯ
адолатхоҳонаи Ҳофиз баҳои ҳаққон  додааст.  Дар " Нафаҳот- ул- унс" дар
ӣ
ҳаққи шоир чунин гуфтааст:" Вай Лисонулғайб ва тар имон ул асрор аст.	
ҷ Басо  асрори  ғайбия  ва  маънии  ҳақиқия,    ки    дар  нисбати  сурат  ва  либоси
ма оз   боз   намуда,     ҳарчанд   маълум   нест,     ки   вай   дасти   иродати   пиреҷ
гирифта   ва  дар   тасаввуф   ба   яке   аз   он   тоифа  нисбат   дуруст   карда   бошад   .
Аммо   суханони   вай   чунон   ба   машраби   ин   тоифа   воқеъ   шудааст,   ки   ҳе	
ҷ
касро ба он иттифоқ науфтода.
Яке   аз   азизони   силсилаи   хо агон   қуддусалоҳу   таъоло   асрораҳум	
ҷ
фармудааст,     ки   ҳе   девон   беҳ   аз   девони   Ҳофиз   нест,     агар   мард   с ф	
ҷ ӯ ӣ
бошад."   (   Аълохон   Афсаҳзод.     Ҳофиз   ва   ом .     Ма м аи   "   ашннома"-и	
Ҷ ӣ ҷ ӯ Ҷ
Ҳофиз,  нашриёти "Дониш " . 1971 . Саҳ. 137- 149 . Ё ин ки дар  ои дигар"	
ҷ
Давлатшоҳи Самарқанд  Ҳофизро " нодираи замону уъ убаи   аҳон " ном	
ӣ ҷ ҷ
мебарад ва  ро " Лисонулғайб " мехонад. Ќуръон зи бар бихонї дар чордањ	
ӯ
ривоят
3.Ҳофиз - устоди ғазал.
Ҳамаи ин гувоҳ ба он аст,   ки Ҳофиз устоди ғазал буда, сурудаҳои 	
ӯ
нотакрор   аст.     Ҳофиз   дар   намудҳои   гуногуни   шеър   қувва   озмуда   бошад
ҳам,     бахшиасосии   э одиёти   ро   ғазал   ташкил   карда,     бешубҳа   ғазалҳои	
ҷ ӯ
Ҳофиз   қуллаи   баландтарини   ғазалсароии   адабиёти   форсу   то ик   мебошад.	
ҷ
Мо   медонем,     ки   Ҳофиз   дар   намудҳои   гуногуни   шеър   э од   карда   бошад	
ҷ
ҳам,   асоси   э одиёти   ро   маҳз   ғазал   ташкил   медиҳад:   ғазалҳои   равон,	
ҷ ӯ
пурош б,     пурлатофату   пур   аз   маъниҳои   бикр.   Албатта   пеш   аз   Ҳофиз	
ӯ
шоирони   зиёд   ғазалсаро   карда,   ба   пояҳои   баланд   расидаанд.     Аз   умла,	
ӣ ҷ
алолуддини Рум  ( Балх ) , Саъдии Шероз ,  ки  ро пеш аз Ҳофиз устоди	
Ҷ ӣ ӣ ӣ ӯ
ғазал   шинохтаанд,     Амир   Хусрави   Деҳлав ,     Ҳасани   Деҳлав   ва   ғайраҳо.	
ӣ ӣ
Лекин Ҳофиз дар мазмун ва салосату фасоҳати ғазал инқилоби ҳақиқи ба
амал овардааст. " Сабке,  ки Ҳофиз ба он амал мекунад омехтагии ғазалҳои
орифонаву ошиқона буда,  ва касе дар ин сабк на дар гузашта собиқа дошт
ва   на   баъд   аз     касе   аз   суханварон   тавонист   сабки   ро   бекамукост     риоя	
ӯ ӯ
кунад   ва   ғазали   ҳофизона   биг яд.     "(Ш.   Р.   Исрофилиён.   "   Шарҳи   бист	
ӯ
ғазали   Ҳофиз   "   ,   Душанбе.     2016).     Ғазалҳои   Ҳофизро   Холиқ   Мирзозода дар   як   куллиёт   амъоварда,   соли   1961   аз   чоп   баровардааст,     дарҷ
сарсуханаш Ҳофизро яке аз умдатарин ва г яндатарини ғазал дониста,   ро	
ӯ ӯ
устоди   ғазал   медонад.       чандин   ғазалҳои   Ҳофизро   таҳлил   намуда,	
Ӯ
хусусиятҳои   риндонаи   ғазалиёти   ро   нишон   медиҳад.     Ҳофизро   ринди	
ӯ
оламс з   меҳисобад.     Маънои   ринд-     дар   асоси   ақлу   заковат   рад   кардани	
ӯ
дин аст мег яд Холиқ Мирзозода.   Аммо   ин хилофи фикрҳои тасаввуфии	
ӯ
Ҳофиз буда, ғазалиёти Ҳофиз бештар тасаввуфист.  Ҳофиз Қуръонро ҳан з	
ӯ
дар хурдсолиаш аз бар кардааст . Ишқи олии   ишқи илоҳист.   Ҳофиз дар	
ӯ
осораш   шайхони   сиёҳкорро,     ки   худро   "покдомон   "   ҳисобида,   дар   ғайб
гуноҳҳои   гушношунид   мекунанду   мардумро   фиреб   медиҳанд,     ба   зери
тозиёнаи танқид мегирад ва хилофи андешаҳои онҳо фикр меронад.  Ҳофиз
шахси озодфикр аст. 
4.Муносибати мардум ба Ҳофиз.
  Ғазалиёти   пурош би   Ҳофиз   дили   одамони   зиёдеро   тасхир   намуда,	
ӯ
боиси эҳтирому эътиқоди мардум гаштааст.   Хонаводае набуд, ки девон ё
дасхатҳои   баёзи   девонҳои   Ҳофизро   надошта   бошад.     Ҳатто   девони
Ҳофизро   сари   болини   к дакон   мегузоштанд.     Бо   ву уди   он   ки   Ҳофиз   аз
ӯ ҷ
аҳли тасаввуф буд,   лекин шахси   озодфикр ва д стдори ҳаёт буд.   Шоири	
ӯ
ғйбдон   аҳволи   р ҳонии   мардумро   хуб   мефаҳмид   ва   дар   лаҳзаҳои	
ӯ
бадбахтию   ноком   худро   ба   даст   гирифта,     ба   оянда   бо   умед   нигоҳ
ӣ
карданро   медонист.     Вай   чун   р ҳшинос     чун   муҳандиси   р ҳи   инсонҳо   аз	
ӯ ӯ
фоли нек огоҳ  мекард.  Мисол: 	
ӣ
          Юсуфи гумгашта боз ояд ба Канъон ғам махур, 
          Кулбаи эҳсон шавад р зе гулистон ғам махур. 	
ӯ
    Ё:
           Сабру зафар ҳар ду д стони қадиманд, 
ӯ
           Бар асари сабр навбати зафар ояд. 
               Дар ҳама кишварҳои Шарқ- Хуросону Туркистону Эрон ҳатто
дар   Ғарб   шеърҳои   Ҳофизро   мехонанду   баҳра   мебаранд.     Дар   ма лис   ва	
ҷ
ашнномаҳо ҳофизхонҳо пайваста шеърҳои  ро мехонанду месароянд.   Ва	
ҷ ӯ аз   таърифу   тавсифи   ин   назми     ол   монда   намешаванд.     Одамони   зиёдеӣ
пайдост,  ки девони ғазалиёти Ҳофизро аз ёд медонанд.  Худди Ҳофиз дар
ин бора мег яд:	
ӯ
Зи шеъри Ҳофизи Шероз мег янду мерақсанд,  	
ӯ
         Сияҳчашмони кашмирию туркони Самарқанд . 	
ӣ
5.Ҳофиз намояндаи тасаввуф.
Адабиётшиносони бисёре э одиёти Ҳофизро таҳлил карда,  ба чунин	
ҷ
хулоса омадаанд.  "Дигар аз ва ҳи имтиёз ва азамати Ҳофиз фазлу фарҳанг	
ҷ
ва   мақоми   илмии   ст,   ки   девонаш   гувоҳи   ин   матлаб   аст   алалхусус   дар	
ӯ
илми  қуръоншинос .    Чаро,    ки  вай  Ҳофизи  Қуръон  дар   чаҳордаҳ   ривоят
ӣ
буда ва тахаллуси адабиаш низ аз ҳофизи Қуръон буданаш аст. 
        Ишқат расад ба фарёд ар худ ба сони Ҳофиз,
        Қуръон зи бар бихон  аз чордаҳ ривоят."	
ӣ
                Чи   тавре   ки   дар   боло   хотирнишон   кардем,     Ҳофиз   аз   аҳли
тасаввуф аст. Маънои тасаввуф шахси суфпуш,   с ф  мебошад.   Аммо на	
ӯ ӣ
танҳо   ҳамаи   с фиён   ба   пояи   с ф   расидаанд   ,   Ҳофиз   ҳамаи   зинаҳои	
ӯ ӯ ӣ
тасаввуфро   тай   намуда,     г ё   ба   дидори   Ҳақ   расидааст   ва   инро   дар   яке   аз	
ӯ
ғазалҳои худ чунин тасвир менамояд:
          Д ш вақти саҳар аз ғусса на отам доданд, 	
ӯ ҷ
В- андар он зулмати шаб оби ҳаётам доданд. 
          Бе худ аз шаъшааи партави зотам карданд, 
          Бода аз  оми та алли ба сифотам доданд. 	
ҷ ҷ
          Ч  муборак саҳаре буду чи фархунда шабе, 	
ӣ
            Он шаби Қадрки ин тоза баротам доданд. 
           Баъд аз ин р и ману оинаи васфи  амол, 	
ӯ ҷ
           Ки дар он  о хабар аз  илваи зотам доданд. 	
ҷ ҷ            Ман агар комравон гаштаму хушдил чи а аб? ҷ
           Мустаҳиқ будаму инҳо ба закотам доданд.  
           Ҳотиф он р з ба ман муждаи ин давлат дод, 	
ӯ
           Ки бад- он  абру  афо сабру суботам доданд. 
ҷ ҷ
           Ин ҳама шаҳду шакар к- аз суханам  мерезад, 
           А ри сабрест к- аз он шохи наботам доданд. 	
ҷ
           Ҳиммати Ҳофизу анфоси саҳархезон буд, 
           Ки зи банди ғами айём на отам доданд. 	
ҷ
   Маънояш:
          Дир з вақти саҳар маро аз ғусса на от доданд. Ва дар он дили	
ӯ ҷ
шаб- зулмати шаб ба ман обиҳаёт доданд. Маро аз р шноии партави р и он	
ӯ ӯ
зот   бехуд   ву удамро   фаро   гирифт.     Аз   илваи   он   рух   ба   ман   оби   ҳаёт	
ӣ ҷ ҷ
дода,   ба   худ   оварданд.     Ин   чи   муборак   саҳар   буду   чи   шаби   саодатманд.
Дар он шаби қадр ба ман хати озод , хати авфи гуноҳ доданд.   Баъд аз ин	
ӣ
ман   ҳар   р з   оинаи   васфи   он   амол   р й   меорам   ,   ки   дар   он   о   ба   ман   аз	
ӯ ҷ ӯ ҷ
илваи зоти ол  хабар доданд.  Ман он шаб комраво гашта хушдил шудам ,	
ҷ ӣ
ин   а аб   нест.   Ман   лоиқ   ба   он   будаму   г ё   ба   ман   закот   доданд.     Ҳотиф-	
ҷ ӯ
фарёдкунанда ба ман муждаи давлат дод.  Баъд аз ҳамин қадар  абру  афо	
ҷ ҷ
ба  ман  сабру  тоқат  доданд.     Шаҳду  шакаре,   ки  ин лаҳза  аз  забон  даҳони
ман мерезад,   т ҳфаи ҳамон сабр аст, ки ба ман шохи набот доданд.   Яъне	
ӯ
комраво   шудаму  ба   мақсад  расидам.    Ин  ҳиммати  худи  Ҳофиз  буду   дуои
саҳархезон  буд,   ки Ҳофизро аз  ғаме, ки тамоми умр бо   буд  ,дар ҳамон	
ӯ
шаб на от доданд.  	
ҷ
6.Таҳлили баъзе ғазалҳои Ҳофизи Шероз .	
ӣ
     Дил меравад зи дастам ,соҳибдилон ,Худоро, 
     Дардо,  ки рози пинҳон  хоҳад шуд ошкоро.
     Киштинишастагонем ,эй боди шурта ,бархез,
     Бошад,  ки боз бинем дидори ошноро. 
     Даҳр за меҳри гардун афсона асту афсун,  	
ӯ
     Нек  ба  ойи ёрон фурсатшумор ёро .
ӣ ҷ      Дар ҳалқаи г лу м л хуш хон д ш булбул, ӯ ӯ ӯ
     Ҳоти-с-саб ҳу ҳуббу ё айюҳа-с-сикоро.	
ӯ
Эй соҳиби каромат,  шукронаи саломат,  
Р зе тафаққуде кун дарвеши бенаворо. 	
ӯ
     Осоиши ду гет   тафсири ин ду ҳарф аст, 	
ӣ
Бо д стон мурувват бо душманон мадоро. 	
ӯ
        Дар к и некном  моро гузар надорад, 	
ӯ ӣ
        Гар ту намеписанд  тағйир кун қазоро. 	
ӣ
        Онталхваш,  ки суф  уммулҳабоисаш хонд,
ӣ
        Ашҳолаъно ва аҳло мин-қиблат-ил-изоро.
        Ҳангоми тангдаст  дар айш к шу маст ,  	
ӣ ӯ ӣ
        К-ин кимиёи ҳаст  Қорун кунад гадоро. 
ӣ
        Саркаш машав,  ки чун шамъ аз ғайратат бис зад, 	
ӯ
        Дилбар,  ки дар кафи   мум аст санги хоро. 	
ӯ
        Ойинаи Сикандар  оми май аст бингар, 	
ҷ
        То бар ту арза дорад , аҳволи мулки Доро. 
         Туркони порсиг  бахшандагони умранд, 	
ӯ
Соқ ,  бидеҳ башорат риндони порсоро.	
ӣ
Ҳофиз ба худ нап шид ин ҳирқаи маёлуд, 	
ӯ
Эй шайхи покдоман,  маъзур дор моро. 
       Маъниҳои байтҳои ғазали мазкур чунин аст:
          Дар   байти   аввал,     шоир   ба   "соҳибдилон   "онҳое,     ки     соҳиби
диланд, муро иат карда мег яд: " Диле, ки ман доштам Худо шоҳид, ки аз	
ҷ ӯ
даст меравад.  Дардовар аст,  ки рози пинҳонам ошкор хоҳад шуд. "
         Байти дуввум дорои чунин маъни аст: мо киштинишастагонем ,
ки   умедамон   ба   вазидани   боди   ш рта   (   боди   мувофиқи   мурод)   вобаста	
ӯ
мебошад.     Шояд   мо   ба   соҳили   мурод   расему   ба   дидори   ошно   мушарраф
гардем.   Ин байт маънии тасаввуф  низ дорад,   ки шоир киштиро ба дунё
ӣ ва   мусофиронро   ба   инсонҳое,   ки   дар   ин   дунё   бо   умед   зиндаг   доранд.ӣ
Бод ,воситаест,  ки оҳоро ба дидори ошно -ба дидори Ҳақ мерасонад.  
       Байти саввум: Меҳре,  ки ба гардун- олам дорем,  даҳр за аст ва
ӯ
аз афсонаю афсун иборат аст.  Дар ин фурсати к тоҳ ба д стони худ фақат	
ӯ ӯ
нек  кунед.  Маънои дигараш, дунёе,  ки зиндаг  доред даҳр за аст ва пур	
ӣ ӣ ӯ
аз   афсонаю   афсун   аст.     Ҳамин,   ки   фурсати   муносиб   ёфтед,     Ҳақро
шиноседу ба д стонатон нек  кунед  ки бад  оқибат надорад. 	
ӯ ӣ ӣ
        Байти чорум: дар ҳалқаи гул ва май булбул а оиб хуш месароид.	
ҷ
Булбули   масти   ишқ   на   масти   май   хуш   сароида   чунин   мугуфт:   -   эй
парҳезкорон барои н шидани қадаҳи пагойир з  бархезед .	
ӯ ӯ ӣ
                  Байти   пан ум:   Эй   кароматкунанда   яъне   офаридгор   шукри	
ҷ
саломатии   ҳама   р зе   ба   даргоҳи   ин   дарвеши   бенавониз   қадам   ран а	
ӯ ҷ
намоед.  
                   Байти шашум: Осоиштагии ин ду олам аз шарҳи ин ду ҳарф
иборат  аст: бо д стон раҳм куну ба душманон муросо- мадоро.  	
ӯ
Байти   ҳафт:   Яъне   моро   шайхони   фитна   дар   кнекном   роҳ	
ҷӯ ӣ
намедиҳанд. Ва агар тавони тақдири азалро дигар соз- тағъир деҳ касе, ки
некномии Ҳофизро намехоҳад,   албатта, душманони маънавии   шайхони	
ӯ
нобакор   аст   ва   Ҳофиз   ба   онҳо   таъкид   карда   мег яд   ,ки   тақдири   илоҳиро	
ӯ
тағйир диҳад,  қазоро дигар кунед
  Байти   8   :   Он   майи   талхе,   ки   суф   онро   ма м и   хабисиҳо,   бадиҳо	
ӣ ҷ ӯ
медонад   барои   ман   гуворост   ва   ман   ба   Он   р   меоварам.     Шоир   ба	
ӯ
муқобили   с фиёни   беилме,   ки   ба   гуфтаҳои   хеш   амал   намекунанд   ва   он	
ӯ
майи талхе,  ки бардур ғ дарҳазар аст, барои ман н шидани он гуворост. 	
ӯ ӯ
Байти нуҳум:    Дар вақти  тангдаст  ноумед нагашта,    р  ба маи ноб	
ӣ ӯ
биёр, ки ин "кимиёи ҳаст " туро аз ғам  озод мекунад ва мисли гадое,    ки	
ӣ
Худро чун Қорун ба давлат тасаввур мекунад . Маънои "Қорун" бойтарини
мардум соҳиби давлати зиёд аст.   Он " кимиёи ҳаст  "- май,   ки н шокии	
ӣ ӯ
нодир аст, агар гадо як  уръа н шад, худро ба  ои қорун тасаввур мекунад.	
ҷ ӯ ҷ
Маънои " кимё "- чизи ноёб, қиммат,  нодир.    Байти   даҳум:   Мисли   шамъ,     ки   сар   ба   як   с   мекашад,     саркашӯ ӣ
макун.   Монанди   он   ки   аз   ин   с зиш   тафти   дили   ошиқ   санги   хороро   дар	
ӯ
кафи   дилбараш   мум   мегардонад.     Маънии   с фиёнаи   ин   байти   мазкур	
ӯ
чунин   аст:   Маҳбубаи   шоир   одди-   ҳаёт   набуда,   қудрату   тавоноии   вай   ба	
ӣ
дара аест,  ки санги хоро дар кафаш мум хоҳад гашт, 	
ҷ
ки   душманаш-   Доро   намоён   аст.     Маънои   рамзиаш:   Дар   назди
Худованд чун дар оина аҳволи ҳама бандагонаш маълум аст.  
Байти дувоздаҳ: Хубони порсиг  барои он бахшандагони умранд,  ки	
ӯ
бо   лафзи   ширини   абёти   Ҳофиз   сухан   мег янд   .   Ҳофиз   бошад,     қадру	
ӯ
қимати   забони   модариро   медонад,     равонию   суфтаг ,     салосату   фасоҳати	
ӣ
ин   забонро   мепарастад   ва   забони   модарии   худро   ма озан   "қанди   порс "
ҷ ӣ
мег яд.  Ба риндони порсо башорат додани соқиро таъкид мекунад.  Ҳофиз	
ӯ
бо  ву уди  он ки  забони  арабиро  хубу малеҳ  медонист,     забони  модариаш	
ҷ
форсии дарии то икиро низ хеле эътироф мекард.     дар бисёр ғазалҳояш	
ҷ Ӯ
ба тариқи тазмин овардааст:
  Хез то хотир бад- он турки самарқанд  диҳем, 	
ӣ
"  К-аз насимаш б и  и м лиён ояд ҳаме ".	
ӯ ҷӯ ӯ
Байти   сездаҳ:   Ҳофиз   ин   ҳирқаи   маёлудро   бо   ихтиёри   худ
нап шидааст.     Барои   ҳамин   "   эй   шайхи   покдоман   "   моро   маъзур   медор .	
ӯ ӣ
Яъне   он   чи   инсон   амал   мекунад,     бо   иродаи   Офаридгор   аст.     Ҳофиз   ҳам
бандаи Худост.  Бояд шайхи покдоман инро донад. Байти мақтаъи ин ғазал
хулосаи мантиқии  ст. 	
ӯ
Ғазалиёти Ҳофиз шаддаи  авоҳиротро мемонад,  ки қиммату арзиши	
ҷ
бузурге   дорад.     Агар   онро   аз   ҳам   удо   кунем,     дона   дона   ё   уфт   уфт	
ҷ ҷ ҷ
арзишашро   гум   нахоҳад   кард.     Ҳар   як   байти   ғазалиёти   Ҳофизолам   олам
маъниҳо   дорад   ва   санъаткорона   иншо   шудаанд.     Инак   ғазали   машҳури   ,	
ӯ
ки   бо   матлаъи   "   Агар   он   турки   Шероз   ба   даст   орад   дили   моро   "   сар	
ӣ
мешавад,     байт-байт   таҳлил   мекунем.     Ба   дурри   ноёб   будани   лафзи   шоир
бовар  ҳосил мекунем:	
ӣ
 Агар он турки Шероз  ба даст орад дили моро,  	
ӣ  Ба холи ҳиндуяш бахшам Самарқанду Бухоро. 
Мазмуни   ин   байт   чунин   аст:   агар   турки   шероз ,     яъне   маҳбуба,ӣ
дилбари   шерозии     дили   шоирро   ба   даст   орад,       шаҳрҳои   хеле	
ӯ ӯ
тараққаёфтаи   тамаддуни   Шарқ-   Самарқанду   Бухороромебахшад.     Ин   ду
шаҳри   м ҳташам,     ки   назари   Худованд   бар   онҳо   афтодааст,     марказ   ва	
ӯ
қуввати   "   ислому   дин   "   аст,   ба   як   холи   ҳиндуи   маҳбубааш   бахшидани
Ҳофиз   таа убовар   мебошад.     Маҳбубаи     олиҳаи   ҳусн,     зеботарини	
ҷҷ ӯ
зебоҳо,  ки худро бо холи ҳинду зеб додааст,  тасвири симои илоҳ  аст.  	
ӣ
Бидеҳ соқ  майи боқ ,  ки дар  аннат нахоҳ  ёфт,  	
ӣ ӣ ҷ ӣ
Канори оби рукнободу гулгашти Мусаллоро. 
      Ҳофиз ба соқ  муро иат карда мег яд,  ки боқимондаи он майро,	
ӣ ҷ ӯ
ки Ҳофиз дар  аннат ёфта намешавад ,  ба   дароз кунад.  Дар ин  о " май "	
Ҷ ӯ ҷ
воситаест   ки   вай   ғанимат   будани   ин   дунёро   таъкид   мекунад.       нисбати	
Ӯ
шаҳри   азизаш   Шероз,     ки   гулгашту   оби   Рукнобод   дорад,     муҳаббат   ва
самимияти хешро баён намудааст.  
    Фиғон к- ин л лиёни ш хи ширинкори шаҳрош б, 	
ӯ ӯ ӯ
    Чунон бурданд сабр аз дил ки туркон хони яғморо. 
            Шоир   аз   дасти   л лиён-   маъшуқони   "   ш х   ва   ширинкори	
ӯ ӯ
шаҳрош б " дар фиғон аст.    Онҳо мисли он ки туркон хони яғмогаронро,	
ӯ
ки   ин   ҳам   киноя   аз   маҳбубагони   яғмогар   аст   ,   сабру   қарор   аз   ошиқ
бурдаанд.     Маъшуқони   Ҳофиз   гоҳ   зебову   фаттону   симинбар   ва   гоҳе
сангиндилу   бемурувват   ифода   ёфтаанд.     Ин   о   низ   ана   ҳамин   гуна	
ҷ
сифатҳои хони яғмогарони тасвир ёфтааст. 
 Зи ишқи нотамоми мо  амоли ёр мустағнист,	
ҷ
Ба рангу обу холу хат чи ҳо ат р и зеборо. 	
ҷ ӯ
          Байти   мазкур   аз   ишқи  нотамому  барқарори   қаҳрамони    лирик ,	
ӣ
яъне шоир  амоли ёр фориғ- мустағнист.  Ба ҳусни табиии   гап нест.  Р е,	
ҷ ӯ ӯ ки   зебо   бошад   ҳо ати   рангу   холу   хат   нест.     Ҳофиз   онибдори   ҳусниҷ ҷ
модарзод аст.  
  Ман аз он ҳусни р зафзун,  ки Юсуф дошт, донистам, 	
ӯ
  Ки ишқ аз пардаи исмат бурун орад Зулайхоро. 
      Ҳофиз   бо   як   латофату   малоҳат   мег яд,   ки   он   ҳусни   ш рангезу	
ӯ ӯ
р зафзун   ва   эҳсосбарангезандаи   Юсуф   дили   ишқпарвару   пурэҳсоси	
ӯ
Зулайхоро   охир   забт   мекунаду   ро   аз   "пардаи   исмат   "   берун   мекашад.	
ӯ
Зулайхо   шарму   ҳаёро   фаром ш   карда,   аз   дину   оини   худ   р   метобад.     Ин	
ӯ ӯ
таносуби лафзу маън  зебоию равонии ин байтро нишон додааст.  	
ӣ
    Агар дашном фармо  в- агар нафрин дуо г ям, 	
ӣ ӯ
     авоби талх мезебад лаби лаъли шакархоро. 	
Ҷ
        Маъшуқ   агар   ошиқро   дашном   диҳад   нафрин   хонад   ҳам,   ошиқ
намеран ад.  Чунки ба он лабҳои шакаргуфтор талх гуфтан ҳам мезебад.  
ҷ
Насиҳат г ш кун  оно, ки аз  он д сттар доранд,	
ӯ ҷ ҷ ӯ
авонони саодатманд панди пири доноро. 	
Ҷ
  Ҳофизи   насиҳатгар   мег яд,   ки   они   азиз   пирони   насиҳатг й   шуморо   аз	
ӯ ҷ ӯ
он д сттар медоранд.  Насиҳати пиридоноро дар г ш гиреҳ кун.  Чи тавре,	
ҷ ӯ ӯ
ки  авонони саодатманд- хушбахт чунин мекунанд.  	
ҷ
   Ҳадис аз мутрибу май г ю рози даҳр камтар  , 	
ӯ ҷӯ
   Ки кас накшуду накшояд ба ҳикматин муамморо. 
           Сухан аз мутриб ва май гую рози даҳрро ма й, ки бо сухан ин	
ҷӯ
муаммо   кушода   намешавад,     ин   сирри   илоҳист.     Фақат   Офаридгор   ба
кушодани ин сир қодир аст.  
    Ғазал гуфтиву дур суфти,  биёву хуш бихон Ҳофиз, 
    Ки бар назми ту афшонад фалак иқди сурайёро..
        Ҳофиз   хуш   бихон,   ки   ғазалҳои   ту   дурри   суфта   аст.     Яъне   табъи
худодод   дори.     Ин   аст,   ки   бар   назмат   аз   фалак   "иқди   сурайё"-   ро   яъне
шаддаи  авоҳиротро меафшонад. 	
ҷ
      Ҳофиз   онибдори   шеъри   тар,   шеъри   нав,     ки   дар   ғазалҳои     чун	
ҷ ӯ
инқилобе зуҳур кардааст мебошад.  Шеъри   аз р и таносуби лафзу маън	
ӯ ӯ ӣ марғубу   нак тарин   буда,   нисбати   дигар   устодони   сухан   қавитару   ғанитарӯ
ва аз р и бар астагии маън  ва мукаммалии бадеияташ  олиби диққатанд.	
ӯ ҷ ӣ ҷ
шу валвалаи ишқ ҳаваси одди набуда, ифодагари ишқи ол  мебошад.  	
Ҷӯ ӣ
  Ҳофиз шахси озодфикр ва д стдори ҳаёт. Бо ву уди он ки Ҳофиз аз	
ӯ ҷ
аҳли   тасаввуф   буд   леки   шахси   озодфикр   ва   д стдори   ҳаёту   зиндаг	
ӯ ӣ
мебошад.     Шоир   инсонҳоро   ба   сабру   тоқат   д ст   доштани   ҳаёту   зиндаг ,	
ӯ ӣ
ноумед   нашудан   аз   бадбахтиҳо,   фаро   расидани   р зҳои     нек,     ҳурмати	
ӯ
иззати д стон ва бисёр дигар хислатҳои худ ташвиқ мекунад:	
ӯ
Булбули ошиқ ту умр хоҳ, ки охир
Боғ шавад сабзу сурхгул ба дар ояд.
Сабру зафар ҳар ду д стони қадиманд, 	
ӯ
Бар асари сабр навбати зафар ояд.
                       ****
Биё то гул барафшонему май дар соғар андозем, 
Фалакро сақф бишкофему тарҳе нав дарандозем.
Чу дар даст аст р де хуш бизан мутриб суруде хуш, 	
ӯ
Ки дастафшон ғазал хонему покубон  сар андозем. 
Ҳофиз   дар   ин   байтҳои   боло   аз   хуш   ва   хуррамиҳои   ҳаёт   лаззат	
ӣ ӣ
бурданро тавсия мекунад.  Дар хусуси шайхони риёкору дур я чунин абёд	
ӯ
дорад: 
Айби риндон макун эй зоҳиди покизасиришт, 
Ки гуноҳи дигарон бар ту нахоҳанд навишт. 
Ман агар некаму гар бад ту бирав худро бош 
Ҳар касе он даравад оқибати кор,  ки кишт .
Шоир мег яд,  ки гунаҳкорон худ р зи ғазо  азои мувофиқ мегиранд	
ӯ ӯ ҷ
ва гуноҳи касеро ба каси дигар наменависанд.  Нек аст ё бад ба он мувофиқ
авоб   хоҳад   гирифт.     Чи   тавре   ки   мақоли   мардумист   "   Касе   чизе   корад	
ҷ
ҳамонро медаравад " .
7.Ш ҳрати оламшумули Ҳофиз.	
ӯ Ҳофизи Шероз  дар  адабиёти   авон   бузугтарин   таронасарои  ишқиӣ ҷ ӣ
поку беолоиш аст, ки ишқро манбаи ғаму шод  меҳру вафо,   мағзи ҳаст	
ӣ ӣ
ва барангезандаи ҳиссу эҳсосоти ботин  медонад.  Ҳофизро ринди оламс з	
ӣ ӯ
гуфтанашон беҳуда нест  . Ишқи пурш ру пуршарари Ҳофиз г ё  аҳонеро
ӯ ӯ ҷ
оташ   задааства   дили   ҳазорҳо   пайравону   шоирону   олимонро   тасхир
намудааст.     Баъд   аз   Ҳофиз   шоирони   зиёде   ба     пайрав   кардаанд.	
ӯ ӣ
Абдураҳмони   ом   дар   кулли   девонҳояш   аз   Ҳофиз   тазминҳои   бисёре	
Ҷ ӣ
овардааст   ва   пайрави   Ҳофиз   буданашро   борҳо   таъкид   кардааст.
Адабиётшиносони зиёде аз қабили К. Айн ,   А. Афсаҳзод,   Х. Мирзозода,	
ӣ
шарқшиносони   русу   немис,     дар   бораи   Ҳофиз   мақолаю   асарҳо   э од	
ҷ
кардаанд.   Аз  умла И. Гёте дар пайравии Ҳофиз " Девони форс  " дорад.	
ҷ ӣ
И.   Гёте   низ   аз   ғазалҳое,     ки   пур   аз   валвалаи   ишқи   ҳақиқию   инсонгар ,	
ӣ
д стиву   адолатхоҳ   буданд,     ибрат   гирифта,   инсонҳоро   ба   д ст   доштани	
ӯ ӣ ӯ
ҳама чиз- меҳру вафо,   ишқи  овидона тарғиб мекард,   пайрав  намуда, "	
ҷ ӣ
Девони   форс "-   и   худро   иншо   мекунад.     Девони   Ҳофиз   ,   ки   аз     394	
ӣ
ғазал   ,41   рубо ,   34қитъа,       3қасида   ва   2   маснав   иборат   аст,     ба   чандин
ӣ ӣ
забонҳои   мардумони   шарқу   ғарб   тар ума   шудаанд.     Сабабиин   қадар	
ҷ
машҳур шудани девони шоир дар чист? Чи тавре,  ки адабиётшиносони ба
ин   мавз ъ   р   оварда,     девони   Ҳофизро   борҳо   нашр   кардаанд.     иҳатҳои	
ӯ ӯ Ҷ
фарқкунандаи   ғазалиёти   Ҳофизро   маҳз   дар   маъниҳои   бикр   салосат   ва
фасоҳати   сухани   ,     иборот   ва   калимоте,   ки   то   Ҳофиз   касе   аз     фоида	
ӯ ӯ
набурда   буд   ва   ин   калимаю   иборот   тавсифу   ташбеҳҳо,     тазоду   талмеҳ,
тазмину   назираҳо   танҳо   хоси   қалами   сеҳрангезу   санъаткоронаи   ин   пири
суханвар   аст.     Сурудҳои     нафақат   дар   Эрону   Мовароуннаҳр,     балки   дар	
ӯ
тамоми   кишварҳои   шарқу   ғарб   ва   Осиё   машҳур   гашта   буд.     Ин   булбули
ширингуфтор,     ки   аз   суханаш   шаҳду   шакар   мерезад   дар   он   чаманистон
танҳо   месароид.  Ба он поя дигар шоире расида наметавонад:	
ӯ
Ин ҳама шаҳду шакар к-аз суханам мерезад, А ри сабрест,  к-аз он шохи наботам доданд. ҷ
Ин шоири суханвару сухандон навовару равшан баён сабку салиқаи
худро   офарид,     ки   дар   фарҳангистони   хаёлоташ   сирру   асрори   сухану
маъниҳои   борику   нақшинро   мепарварид.   Ҳофиз   мардумро   фақат   ба   нек	
ӣ
кардан,     д ст   доштан,     д стиро   пеша   кардан,     умрро   ғанимат   дониста,аз	
ӯ ӯ
зебоиҳои ҳаёт баҳра бурданро ташвиқ кардааст: 
Панди Ҳофиз бишунав Хо а бирав нек  кун, 	
ҷ ӣ
Ки ман ин панд беҳ аз дурру гуҳар мебинам. 
Ё ин ки дар хусуси назми олиаш худди   чунин гуфтааст: 	
ӯ
Чу зар азизву уд аст назми ман,  оре,	
ҷ
Қабули давлатиён кимиёи ин мис шуд. 
                            ****
Кай шеъри тар ангезад,  хотир,  ки ҳазин бошад, 
Як нуқта дар ин маън  гуфтему ҳамин бошад.	
ӣ
Ҳамин   тариқа   э одиёти   Ҳофиз   аҳамияти   оламшумул   дошта,   барои	
ҷ
равнақи   илму   фарҳангу   забони   фасеҳу   алфози   ширини   форс-   то ик	
ҷ ӣ
аҳамият хосае дорад. 
              1.Юсуфи   гумгашта   боз   ояд   ба   Канъон     ғам   махўр,
                    Кулбаи   аҳзон   шавад   рўзе   гулистон,   ғам   махўр.
       2.Ин дили ғамдида ҳолаш беҳ шавад, дил бад макун
В-ин   сари   шўрида   боз   ояд   ба   сомон,   ғам   махўр.
 3.Гар баҳори умр бошад, боз бар тахти чаман
    Чатри гул дар сар каш , эй мурғи хушхон, ғам махўр.	
ӣ
4.   Даври   гардун   гар   ду   рўзе   бар   муроди   мо   нарафт,
    Доиман яксон набошад ҳоли даврон, ғам махўр.
5.   он   ,   машав   навмед,   чун   воқиф   най   аз   сирри   ғайб,	
Ҷ ӣ
      Бошад   андар   парда   бозиҳои   пинҳон,   ғам   махўр.
6. Эй дил, ар сели фано бунёди ҳаст  бар канад,	
ӣ         Чун   туро   Нўҳ   аст   киштибон,   зи   тўфон   ғам   махўр.
7.   Дар   биёбон   гар   ба   шавқи   Каъба   хоҳ   зад   қадам,ӣ
    Сарзанишҳо гар кунад хори муғелон, ғам махўр
8.   Гарчи   манзил   бас   хатарнок   асту   мақсад   бас   баъид
        Ҳе   роҳе   нест,   к-онро   нест   поён,   ғам   махўр.	
ҷ
9.   Ҳоли   мо   дар   фурқати   онону   иброми   рақиб	
ҷ
     умла медонад Худои ҳолгардон, ғам махўр.	
Ҷ
10.Ҳофизо,   дар   кун и   фақру   хилвати   шабҳои   тор,	
ҷ
     То бувад вирдат дуову дарс Қуръон, ғам махўр.
Маънии байти 1: Эй дили ғамдида, ғам махўр, ки Юсуфи гумгашта боз ба
Канъон бармегардад ва кулбаи ғамкадаи ту ба гулистон мубаддал мешавад
ва мотамхонаи туро макони шодию хурсанд  месозад.Маънии байти 2: Ин	
ӣ
дили   ғамдида,   ҳолаш   беҳтар   хоҳад   шуд,   ғам   махўру   нигарон   мабош,   ки
рўзе   ин   сари   ошуфта   орому   осоиш   меёбад.Маънии   байти   3:   Эй   булбули
хушхон, ғам махўр, ки дар баҳори умр дубора бар тахти чаман зери гулҳо
менишин   ва   ба   висоли   дўстдоштаат   хоњ   расид.Маънии   байти   4:   Ғам	
ӣ ӣ
махўр,   ки   имрўз   гардиши   рўзгор   бар   муроди   дили   мо   нест,   ҳоли   даврон
доимо ба як минвол намемонад, рўзе мерасад, ки мо низ ба муроду орзуҳои
худ   мерасем.Маънии   байти   5:   Огоҳ   бошу   ғам   махўр   ва   ҳаргиз   ноумед
мабош,   ки   аз   рози   пинҳон   огоҳ   нестию   намедон ,   ки   дар   пушти   пардаи	
ӣ
олами ғайб чи бозиҳое ҳаст ва ч  сарнавиште бароят навиштаанд.Маънии	
ӣ
байти 6: Эй дил, агар мав и харобиовари сели фаною нест  бунёди ҳастии	
ҷ ӣ
туро нобуд созад, ғам махўр, ки Нўҳ киштибон аст ва туро аз тўфон наҳот
хоҳад дод.Дар ин байт байни калимаҳои «фано»-ю «ҳаст » тазод ва байни	
ӣ
калимоти   «Нўҳ»,   «киштибон»   ва   «тўфон»   таносуб   мав уд   аст.   Маънии
ҷ
байти   7:   Агар   ба   шавқи   зиёрати   Каъба   қадам   ба   биёбон   ниҳода ,   аз   хори	
ӣ
муғелон   пойи   туро   озор   медиҳад,   ғам   махўр.   Яъне,   ба   мақсад   бе   ран	
ҷ
намерасанд, захми хори биёбон меравад, аммо ту ба мақсади пешгузоштаат
мерас .Маънии   байти   8:   Ҳарчанд   роҳу   манзилгаҳи   корвон   душвору	
ӣ
пурхатару мақсад бисёр дур аст, ғам махўр, бидон, ки ҳе  роҳе нест, ки ба	
ҷ охир нарасад, ҳама гуна роҳ оғозу ан ом дорад, агар дар роҳбош , рўзе баҷ ӣ
манзил хоҳ  расид.Маънии байти 9: Ғам махўр, ки Худованд аз аҳволи мо,	
ӣ
ки аз маҳбубаи хеш дурему аз рақиб озор мебинем, огоҳ асту рўзе ба доди
мо хоҳад расид.Маънии байти 10: Беғам бош, Ҳофиз, то вақте ки дар кун и	
ҷ
фақру   қ11аноат   ва   узлати   шабҳои   торик   вирду   зикри   ту   дуову   дарси
Қуръон аст, ба мақсуди дил хоҳ   расид.Хулоса, Ҳофиз аз нобасомониҳо ва	
ӣ
бетартибию   бенизомиҳои   замон   сахт   дилгир   гардидааст,   аммо   ба   ояндаи
нек умед дорад, бовар дорад ва уммед медиҳад, ки рўзе замони  абру зулм	
ҷ
мегузараду   оромию   осудаг   ва   хуррамию   шодмон   фаро   мерасад,   зеро	
ӣ ӣ
дунё   ба   як   маром   намеистад,   он   ҳатман   дигар   мешавад   ва   ба   ойи   ғаму	
ҷ
кулфат   шодию   сурур   меояд.   Ҳоли   моро   Худо   медонад   ва   ў   ғами   моро
хоҳад хўрд. Дар ин роҳ мададгори мо Қуръон аст!
1.   Зи   кўйи   ёр   меояд   насими   боди   наврўз ,	
ӣ
Аз   ин   бод   ар   мадад   хоҳ   ,   чароғи   дил   барафрўз .	
ӣ ӣ
2.   Чу   гул   гар   хурдае   дор ,   худоро,   сарфи   ишрат   кун,
ӣ
Ки   Қорунро   ғалатҳо   дод   савдои   зарандўз	
ӣ
3.   Зи   оми   гул   дигар   булбул   чунон   масти   майи   лаъл   аст,	
ҷ
Ки зад бар чархи фирўза сафири тахти фирўз	
ӣ
4.   Ба   саҳро   рав,   ки   аз   доман   ғубори   ғам   биафшон ,	
ӣ
Ба   гулзор   о,   ки   аз   булбул   ғазал   гуфтан   биёмўз .
ӣ
5.   Чу   имкони   хулуд,   эй   дил,   дар   ин   фирўза   айвон   нест,
Ма оли   айшу   фурсат   дон   ба   фирўзию   беҳрўз .	
ҷ ӣ
6.   Тариқи   комбахш   чист?   Тарки   коми   худ   кардан,	
ӣ
Кулоҳи   сарвар   он   аст,   к-аз   ин   тарк   бардўз .	
ӣ ӣ
7.   Сухан   дар   парда   мегўям,   чу   гул   аз   ғунча   берун   ой,
Ки   беш   аз   пан   рўзе   нест   ҳукми   мири   наврўз	
ҷ ӣ
8.   Надонам   навҳаи   қумр     ба   тарфи   ўйборон   чист,	
ӣ ҷ
Магар   ў   низ   ҳамчун   ман   ғаме   дорад   шабонрўз ?	
ӣ
9.   Мае   дорам   чу   он   софию   сўф     мекунад   айбаш,	
ҷ ӣ Худоё,   ҳеч   оқилро   мабодо   бахти   бад   рўз !ӣ
10.   удо   шуд   ёри   ширинат,   кунун   танҳо   нишин,   эй   шамъ,	
Ҷ
Ки   ҳукми   осмон   ин   аст,   агар   соз   в-агар   сўз .	
ӣ ӣ
11.   Ба   у би   илм   натвон   шуд   зи   асбоби   тараб   маҳрум,	
ҷ
Биё, соқ  , ки  оҳилро ҳанитар мерасад рўзе,	
ӣ ҷ
12.   Май   андар   ма лиси   Осаф   ба   Наврўзи   алол     нўш,	
ҷ Ҷ ӣ
Ки   бахшад   уръаи   омат   аҳонро   сози   наврўз .	
ҷ ҷ ҷ ӣ
13. На Ҳофиз мекунад танҳо дуои Хо а Тўроншоҳ,	
ҷ
Зи мадҳи Осафе хоҳад  аҳон идию навр з . 	
ҷ ӯ ӣ
Маънии   байти   1:   Бўйи   хуши   боди   баҳор   аз   кўйи   маъшуқ   ба   машом	
ӣ
мерасад, агар аз ин бод ёр  бихоҳ  , метавон  чароғи дилро рўшан соз  ва	
ӣ ӣ ӣ ӣ
шод   гард .Маънии   байти   2:   Агар   монанди   гул   симу   зар   андаке   дор ,   аз	
ӣ ӣ
барои   Худо,   онро   сарфи   шодиву   хурсанд   кун,   зеро   хаёли   пулу   мол   ва	
ӣ
тило амъкун   Қорунро   гумроҳ   сохт.   Маънии   байти   3:   Булбули   ошиқ   аз	
ҷ ӣ
шароби сурхранги гули лола чунон сармасту хуш аст, ки бар ав и осмони	
ҷ
фирўзаранг   оҳанги   тахти   фирўзиро   месарояд.Маънии   байти   4:   Ба   кўҳу
саҳро рав, то ғубори ғаму андўҳро аз хотират пок кун , ба гулзор биё, то аз	
ӣ
булбули ошиқ ғазали ошиқона хонданро биёмўз . Маънии байти 5: Эй дил,	
ӣ
вақте   дар   ин   дунёи   фон   имкони   абад   зистан   нест,   пас,   фурсати   айшу	
ӣ ӣ
шодиро ғанимат дону аз даст мадеҳ.Маънии байти 6: Роҳи комбахшидан ба
дигарон   ва   онҳоро   ба   мурод   расонидан   чист?   Тарки   орзу   ва   аз   хостаҳои
дили   худ   гузаштан   аст.   Кулоҳи   сарварию   бузургиро   бояд   аз   ин   тарки
орзуҳои худ дўхт.  Яъне,  баровардани  ризояти  хотири дигарон  инсонро ба
сарварию   бузург   мерасонад.Маънии   байти   7:   Сухани   пўшидаю   сарбаста	
ӣ
ба   ту   мегўям   ва   он   ин   аст,   ки   монанди   гул   аз   ғунча   берун   о,   яъне,   аз
танҳоию гўшанишин  берун биё, шукуфо шав ва ба айшу шод  бипардоз,	
ӣ ӣ
зеро   фурсати   айшу   хушии   ту   монанди   фармонравоии   мири   наврўз	
ӣ
зудгузар   аст.Маънии   байти   8:   Намедонам,   нолаи   қумр   дар   канори	
ӣ
ўйборон   аз   ч   сабаб   аст,   шояд   монанди   ман   андўҳи   бепоён   дар   дил	
ҷ ӣ
дорад   .Маънии   байти   9:   Шаробе   чун   ону   рўҳ   поку   равшан   дорам,   вале	
ҷ сўф   аз   он   айб   мегирад.   Худоё,   ҳе   оуилро   бахти   бад   насибу   қисматӣ ҷ
нашавад.Бояд зикр кард, ки шароб ин  о рамзи хушию хурсанд  аст ва дар	
ҷ ӣ
истилоҳи   орифон   ба   маънии   ишқ   ба   кор   меравад.   Сўф   роҳи   расидан   ба	
ӣ
ҳаққу   ҳақиқатро   дар   зуҳду   порсо   мебинад,   аммо   Ҳофиз   дар   дар   ишқу	
ӣ
ошиқию   ринд .Маънии   байти   10:   Эй   шамъ,   акнун   танҳо   нишин,   ки   ёри	
ӣ
ширинат   аз   ту   удо   шуд,   чи   бисоз   ва   чи   бисўз ,   ҳукми   илоҳ   барои   ту
ҷ ӣ ӣ ӣ
ҳамин   гуна   аст.Бояд   зикр   кард,   ки   шамъ   аз   мум   сохта   мешавад   ва   хонаи
оруи асал низ аз мум аст, аз ин рў, ёри ширини шамъ асал аст, ки аз муми
хонааш  удо кардаанд. Ин  о иҳоме ву уд дорад, ки калимаи «ёри Ширин»	
ҷ ҷ ҷ
Ширинбону маҳбубаи Хусрави Парвиз ва дилбурдаи Фарҳоди Кўҳканро ба
хотир   меоварад.Маънии   байти   11:   Бо   ғуруру   такаббур,   ки   аз   илм   пайдо
шудааст, набояд аз асбоби шодию хурсанд  маҳрум шуд. Эй соқ , бархезу	
ӣ ӣ
шароб   бидеҳ,   то   бинўшему   шод   гардем,   ки   рўзии   нодон   роҳаттару
гуворотар   ба   даст   меояд.   Муроди   Ҳофиз   дар   ин   байт   аз   илм   дониши
мадрасаг  аст, ки боиси ғурур такаббури баъзе аз рўҳониён гаштааст ва аз	
ӣ
ин   иҳат   онро   танзомез   матраҳ   мекунад.Маънии   байти   12:   Ба   ҳангоми	
ҷ
Наврўзи   алол   дар   базми   Осафи   замон,   яъне,   алолуддини   Туроншоҳ,	
Ҷ ӣ Ҷ
шароб   бинўш,   ки   қатрае   аз   оми   шароб   ба   аҳон   шодию   нишот   хоҳад	
ҷ ҷ
бахшид.Маънии байти 13: Танҳо Ҳофиз нест, ки  алолуддни Туроншоҳро	
Ҷ
мадҳ   мегўяд,   аҳониён   Туроншоҳро   меситоянд   ва   ба   муносибати   иди	
ҷ
Наврўз   аз   ў   интизори   ҳадияҳо   ҳастанд.Маънии   байти   14:   Даргоҳи
Туроншоҳ   барои   тақводорон   меҳроби   дилу   дида   асту   дидору   ў   барои
соҳибдилони   саҳархезе   чун   Ҳофиз   саодату   тавфиқ   аст.   Хулоса,   паёму
насиҳати   Ҳофиз   дар   ин   ғазал   он   аст,   ки   бояд   инсон   дамро   ғанимат
шуморад,   аз   насими   Наврўз   баҳра   бардорад,   зеро   ин   насим   аз   кўйи   ёр
меояд ва дилро равшан месозад. Ҳар ч  дор , бихўру бидеҳ,  амъи сарват	
ӣ ӣ ҷ
ғалат   асту   зиндаг   даргузар.   Хоҳ ,   ки   комгор   бошиву   ба   бузург   бирас ,	
ӣ ӣ ӣ ӣ
ба   чизу   моли   дунё   дил   мабанд   ва   то   тавон   муҳто онро   ёр   расон,   то   ба	
ӣ ҷ ӣ
орзуяшон   бирасанд.   Ҳофиз   мегўяд,   ки   бояд   аз   ҳар   лаҳзаи   умр   босамар истифода бурд ва онро бо шодию хурсанд  гузаронд, зеро касе дар ин дунёӣ
абад  намемонад. 	
ӣ
Д1.   Биё   то   гул   барафшонему   май   дар   соғар   андозем,
Фалакро   сақф   бишкофему   тарҳе   нав   дарандозем.
2.   Агар   ғам   лашкар   ангезад,   ки   хуни   ошиқон   резад,
Ману   соқ     ба   ҳам   созему   бунёдаш   барандозем	
ӣ
3.   Шароби   арғувониро   гулоб   андар   қадаҳ   резем
Насими   атргардонро   шакар   дар   ми мар   андозем	
ҷ
4. Чу дар даст аст руде хуш, бизан мутриб суруде хуш,
Ки   дастафшон   ғазал   хонему   покўбон   сар   андозем
5.   Сабо     хоки   ву уди   мо   ба-дон   оли аноб   андоз,	
ҷ ҷ
Бувад,   к-он   шоҳъи   хубонро   назар   бар   манзар   андозем.
6.   Яке   аз   ақл   мелофад,   яке   томот   мебофад,
Биё,   к-ин   довариҳоро   ба   пеши   довар   андозем.
7.   Биҳишти   адн   агар   хоҳ ,   биё   бо   мо   ба   майхона	
ӣ
Ки   аз   пойи   хумат   рўзе   ба   ҳавзи   Кавсар20   андозем.
8. Сухандонию хушхон  намеварзанд дар Шероз,	
ӣ
Биё, Ҳофиз, ки мо худро ба мулки дигар андозем.
       Маънии байти 1: Биё, то гулафшон  кунему шароб дар  ом бирезем ва	
ӣ ҷ
сақфи ин чархи ка рафторро бишкофему тарҳи дигаре бино кунем (то ҳар	
ҷ
ошиқе ба осон  ба коми дил бирасад).Ин маъниро пеш аз Ҳофиз Хайём дар	
ӣ
як рўбо  баён кардааст: Гар бар фалакам даст буд  чун Яздон,Бардоштаме	
ӣ ӣ
ман   ин   фалакро   зи   миён.Аз   нав   фалаке   дигар   чунон   сохтаме,К-озода   ба
коми   дил   расид   осон.Маънии   байти   2:   Агар   ғаму   андўҳ   барои   рехтани	
ӣ
хуни дили мо, ошиқон қасди лашкаркаш  дошта бошад, ману соқ  бо ҳам	
ӣ ӣ
муттаҳид   мешавему   бунёди   ғамро   аз   беху   бун   бармеканем.Маънии   байти
3:   Дар   оми   шароби   сурхранг   гулоб   бирезем,   то   хўшбўй   шавад   ва   дар	
ҷ
ми мари насими атргардон шакар биафшонем, то ма лиси мороро муаттар	
ҷ ҷ
гардонад.Маънии   байти   4:   Эй   мутриб,   ҳоло   ки   дар   даст   руди   хушовозе дор ,   пас,   бинавозу   таронаи   дилписанде   бихон,   то   дастафшон   ғазалӣ
бихонему рақскунон сарандоз  кунем.Маънии байти 5: Эй сабо, ки пайки	
ӣ
ошиқон , хоки ву уди моро баъд аз марг ба боргоҳи баланди он маъшуқи	
ӣ ҷ
олимақом   биандоз,   то   шояд   битавонем   ба   чеҳраи   зебои   он   шоҳи   хубон
назаре   андозем.Маънии   байти   6:   Яке   аз   ақлу   камоли   худ   сухан   мегўяд,
дигаре муддаии маърифати Ҳақ асту дурўғ мегўяду томот мебофад, биё, ин
ҳама   қазоватҳо   ва   иддаоҳоро   назди   қозии   олам-   Худованди   мутаол
бибарем.Маънии   байти   7:   Агар   хоҳони   биҳишти   овидон   ҳаст ,   бо   мо   ба	
ҷ ӣ
майхонаи   маърифат,   ки   маҳфили   риндони   соҳибдил   ва   ошиқони   воқеист,
биё,   то   рўзе   туро   аз   пойи   хуми   шароб   (яъне,   он   вақт,   ки   соҳиби   дили
оинасон мегард  ва аз маърифати ишқ баҳравар мешав ) ба дохили ҳавзи	
ӣ ӣ
Кавсар   биандозем.Маънии   байти   8:   Эй   Ҳофиз,   биё,   ба   мамлакати   дигар
сафар   кунем,   зеро   дар   Шероз   касе   ба   қадри   сухану   суханвар   ва   шеъру	
ӣ
овози   хуш   намерасад.Ҳофизи   озодихоҳу   озодандеш   аз   зулму   ситами
замона ба  он омада, исён мекунад ва азми он дорад, ки фалакро аз миён	
ҷ
бардораду   аҳонро   ба   шакли   дигарое   биорояд,   ки   ҳама   ба   муроди   дил
ҷ
бирасанд.
1.   Дарахти   дўст   биншон,   ки   коми   дил   ба   бор   орад,	
ӣ
Ниҳоли   душман   баркан,   ки   ран и   бешумор   орад.
ӣ ҷ
2. Чу меҳмони харобот , баиззат бош бо риндон,	
ӣ
Ки   дарди   сар   каш ,   оно,   гарат   маст   хумор   орад.	
ӣ ҷ ӣ
3.   Шаби   суҳбат   ғанимат   дон,   ки   баъд   аз   рўзгори   мо
Басе   гардиш   кунад   гардун,   басе   лайлу   наҳор   орад.
4.   Иморидори   Лайлиро,   ки   маҳди   моҳ   дар   ҳукм   аст,
Худоро,   дар   дил   андозаш,   ки   бар   Ма нун   гузор   орад.	
ҷ
5.   Баҳори   умр   хоҳ ,   в-агарна   ин   чаман   ҳар   сол	
ӣ
Чу   насрин   сад   гул   орад   бору   чун   булбул   ҳазор   орад.
6.   Худоро,   чун   дили   решам   қароре   баст   бо   зулфаш,
Бифармо   лаъли   нўшинро,ки   зудаш   бо   қарор   орад.
7. Дар ин боғ ар Худо хоҳад, дар пиронасар Ҳофиз, Нишинад бар лаби  ўеву сарве дар канор орад.ҷ
Маънии байти 1: Эй инсон, дарахти дўстиро бинишон, то ба орзую муроди
дили   худ   бирас   ва   ниҳоли   душманиро   аз   беху   бун   баркан,   ки   ран у	
ӣ ҷ
заҳмати зиёд меоварад.Маънии байти 2: Вақте дар харобот меҳмон ҳастию
бо   мани   ринд   ҳамнишин ,   одобу   русуми   хароботиёнро   пос   дору   бо	
ӣ
риндони ошиқ муомилаи нек кун, зеро, эй азизи ман, чун маст  бигзарад,	
ӣ
ҳолати   хуморолудаг   дарди   сар   меоварад.Маънии   байти   3:   Эй   азизи   ман,	
ӣ
ин   шаби   ҳамнишин   ва   висолро   ғанимат   дону   аз   ҳар   лаҳзаи   он   баҳравар
ӣ
бош, зеро баъд аз ману ту ҳам гардиши ин фалак идома меёбаду шабу рўзи
бисёре   дар   пай   меоварад   касоне   зиёде   меянду   мераванд.Маънии   байти   4:
Худоё,   бар   дили  ка овадори   Лайл ,   ки  гавҳораи   бахти   Ма нун   дар   дасти
ҷ ӣ ҷ
вай аст, меҳру шавқате биандоз, то сари шутури Лайлоро ба манзилгаҳи ин
ошиқи ақлбохта раҳнамун созад, шояд ки шаммае аз бўйи зулфи мушкосои
маъшуқ   ба   димоғи   ошиқ   бирасад.   Маънии   байти   5:   Эй   дили   ғамдидаву
ран кашидаи   ман,   ту   шод   бошу   аз   хушиҳои   зиндаг   баҳра   бигир,   ки	
ҷ ӣ
солҳои   сол   дар   чамани   дунё   гулҳову   булбулони   зиёд   меоянду   мераванд,
аммо ту онҳоро нахоҳ  дид.Маънии байти 6: Эй азизи ман, аз барои Худо,	
ӣ
чун дили зарбати ишқ хурдаи ман бо зулфи парешонат аҳду паймон басту
дар   доми   ў   беқарор   мекунад,   ба   лаби   сурхи   ширинат   фармон   деҳ,   то   бо	
ӣ
бўсае дили беқарори маро ором бахшад.Маънии байти 7: Агар Худо хоҳад,
дар   ин   чамани   даҳр   Ҳофиз   дар   айёми   пир   низ   бар   лаби   ин   ўй	
ӣ ҷ
менишинаду ёри баландболои зеборо ба оғўш мегирад.
Аз хусусиятҳои  дигари  шеъри Ҳофиз танзу  тарабнок  ва умедворкунанда	
ӣ
будани   он   аст.   Хонандаи   шеъри   Ҳофиз   ҳе   гоҳ   ноумед   намешавад,   дар	
ҷ
ҳама мушкилот даре барои ў боз мешавад. Аз ҳамин сабаб аз девони Ҳофиз
фол   мекушоянду   ба   таъбири   он   амал   мекунанд.   Танз   ва   та оҳули   орифи	
ҷ
Ҳофиз   баръакси   бузургоне   чун   Убайди   Зокон   ҳаргиз   ба   ҳазлу   ҳа в	
ӣ ҷ
намерасад. Девони Ҳофиз аҳамияти умуми аҳон  ва умумиинсон дорад ва	
ҷ ӣ
адабиёти   оламшумули   форсу   то икро   ба   қуллаҳои   баландтаре   бардошта,	
ҷ
ба хазинаи тилоии тамаддуни  аҳон  абад  дохил гардида аст.	
ҷ ӣ ӣ Адабиёти истифода шуда
 “ Ба ҳ ористон ”- и Абдураҳмони  ом  ; Душанбе - 1972Ҷ ӣ
 “Ҳофиз ва  ом ” – и А. Афсаҳзод	
Ҷ ӣ
 Камол айн  “Ҳофиз ва тарзи сухани Ҳо у”;  Дониш  
ӣ ҷ
 ашнномаи Ҳофиз”; нашриёти Дониш - 1971	
Ҷ
 Холиқ   Мирпзозода.   “   Адабиёт   аз   нуқтаи   назари   ҳаёт”;   нашриёти
Ирфон – 1971 
 Ш.Р.Исрофилиён “Шарҳи бист ғазали Ҳофиз” Душанбе – 2016 
 1.       С.Хў ақулов,   Н. аюмов.   Таърихи   адабиёти   а он.   –	
ҷ Ⱪ ҷ ӽ
Самарқанд, 2020. 
 2.       Адабиёти   форс-то ик   дар   аср ои   XII-XIV.  	
ҷ ӽ Қисми   II.   –
Душанбе: Дониш,1989.
 3.      Х.Мирзозода. Таърихи адабиёти то ик. 	
ҷ Китоби II. – Душанбе:
Маориф, 1977.
 4.      Китоби дарсии адабиёт барои хонандагони синфи 7.
 5.      Шабакаи интернет.   
 6.       Айн   С.   Устод   Р дак \\Айн   С.   Куллиёт,   .II.   Китоби   якум-	
ӣ ӯ ӣ ӣ ҷ
Душанбе: Нашрдав то ик,1963	
ҷ
 7.      Мирзозода Х. Таърихи адабиёти то ик. 	
ҷ Китоби 2. – Душанбе:
Маориф, 1989.
 8.      Хофизи Шероз  // Куллиёт. – Душанбе: Ирфон, 1983,	
ӣ  9.       Восеъ   Қурбон.   Ойини   ринд   ё   маслаки   Ҳофиз.   –   Душанбе:ӣ
Ирфон, 1991.
 10.                                   Ансор   М.   Шарҳи   42   ғазали   Ҳофиз.   –Душанбе:
Маориф, 1991.
 11.                                   офизи Шерозū. Девон…	
Ӽ
 12.                                   Шафеии   Кадкан .   Сувари   хаёл   дар   шеъри   форс .–	
ӣ ӣ
Теҳрон, 
 13.                                   Ҳусейнзода   Ш.   Дар   бораи   баъзе   лаҳзаҳои   асосии
таърихи   адабиёти   то ик   \\   Ҳусайнзода   Ш   Баҳс   ва   андеша.	
ҷ
Душанбе: Ирфон, 1964 
 14.                                   Шибрин   Н ъмон .   Шеър   ул-А ам   ё   таърихи   шеъру
ӯ ӣ ҷ
адабиёти Эрон.  илди чорум. -Теҳрон, 1334 	
Ҷ
 15.                                  Ғафуров Б. То икон. –Душанбе, 	
ҷ
 16.                                  Саъдиев С. Поэтикаи шоирони Мовароуннаҳри асри
XII / -Душанбе: Дониш, 1980. 
 17.                                  Мирзоев А Забони адабиёти классикй ва муносибати
он бо забони имр заи то ик  \\ Шарқи сурх, 1949, №4 	
ӯ ҷ ӣ
 18.                                  Соммирзои Сафав . Т ҳфаи Сом . - Теҳрон, 1347 	
ӣ ӯ ӣ
 19.                                   Гулшани   адаб.   Намунаҳои   назми   то ик-   Душанбе:	
ҷ
Ирфон 1977   20.                                   Саъдиев С. Нақшбандия ва таъсири он ба адабиёт. -
Самарқанд: Нашри ДДС, 2007 
 
Шабакаҳои интернет
1. http://sherho.sorbon.ru/biyo-to-gul/   
2. https://guftor.ru/post/642   
3. https://amp.ru.autograndad.com/tag/khofizi-sherozi-stikhi-na-   
tadzhikskom.html

Инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал Нақша: Оғоз. 1. Навовар инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал. ӣ 2. Баҳои Абдураҳмони ом ба Ҳофиз. Ҷ ӣ 3. Ҳофиз устоди ғазал. 4. Муносибати мардум ба Ҳофиз. 5. Ҳофиз намояндаи тасаввуф. 6. Таҳлили баъзе ғазалҳои Ҳофиз. 7. Ҳофиз шахси озодфикр ва д стдори ҳаёт. ӯ 8. Ш ҳрати оламшумули Ҳофиз ӯ 9. Таҳлили якчанд ғазалҳои Ҳофиз аз китоби "Шарҳи бист ғазали Ҳофизи Шероз " - и Ш.Р.Исрофилиён. ӣ Хулоса Адабиётхои итифодашуда

Дебоча Шоири соҳирқалам - Шамсуддин Муҳаммад Ҳофизи Шерозӣ зодаи шаҳри Шерози Эрон мебошад. Замони шоир ба давраҳои пурошубтарини таърих - харобиҳои пасас ангии ҳу уми Чингиз низоъ ва ҷ ҷ муборизаҳои пайдарҳами ҳокимони маҳалли, ҳу уми Темур рост меояд. ҷ Аз подшоҳони Аб исҳоқи Ин у ва шоҳ Шу оъу шоҳ Яҳё ба Ҳофиз ӯ ҷ ҷ муносибати хуб доштанд ва ро ба дарбор даъват мекарданд . Инро аз ӯ мақтаъи яке аз ғазалҳои фаҳмидан мумкин аст: ӯ Г бирафт Ҳофиз аз ёди шоҳ Яҳё, ӯӣ Ё раб, ба ёдаш овар дарвеш парваридан. Зиндагии шоир ба замони пурихтилофи шоҳ Муборизиддин рост меояд. Амир Муборизиддин дигар шоиронро фатҳ намуда, нисбати мардум абру зулми бепоёнро раво дида буд. Шоир дар яке аз ғазалҳои ҷ машҳури худ замонаи худро ба зери тозиёнаи танқид гирифта буд. Ин ғазал, ки маънои дух ра дорад чунин аст: ӯ Ин чи ш рест, ки дар даври қамар мебинам, ӯ Ҳама офоқ пур аз фитнаву шар мебинам. Ҳар к- р зи беҳ металабад аз айём, ӯ ӯ ӣ Иллат он аст, ки ҳар р з бадтар мебинам. ӯ Аблаҳонро ҳама шарбат зи гулобу қанд аст, Қутти доно ҳама аз хуни игар мебинам. ҷ Аспитоз шуда ма р ҳ ба зери полон, ӣ ҷ ӯ Тавқи заррин ҳама дар гардани хар мебинам. Ҳе раҳме на бародар ба бародар дорад, ҷ Ҳе шафқат на падарро ба писар мебинам. ҷ Духтаронро ҳама анг асту адал бо модар, ҷ ҷ Писаронро ҳама бадхоҳи падар мебинам. Панди Ҳофиз бишунав Хо а бирав нек кун, ҷ ӣ Ки ман ин панд беҳ аз дурру гуҳар мебинам.

1.Навовар ва инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал.ӣ Мавз ъе, ки мо мавриди таҳрир ва андеша қарор додем, дар хусуси ӯ инқилобест, ки Ҳофиз дар жанри ғазал ба ву уд овардааст . Дар бораи ҷ фарқу ашъори Ҳофиз он с зу гудозе, ки вай дар ғазал ба ву уд овардааст, ӯ ҷ он салосату фасоҳати сухан, ки Ҳофиз дар ғазалиёти худ чун дур суфтаасту пеш аз шоир касе ба ин поя нарасидааст, минбаъд ҳам шоире ба ин дара а нахоҳад расид, бояд хотирнишон кунем. ҷ 2.Баҳои Абдураҳмони ом ба Ҳофиз. Ҷ ӣ Абдураҳмони ом дар боби ҳафтуми "Баҳористон" бад- ин ишорае Ҷ ӣ намудааст ва фикри дар боло овардашударо тақвият медиҳад: " Аксар ашъори вай латифу матб ъ аст ва баъзе қариб ба сарҳади эъ оз . Ғазалиёти ӯ ҷ вай нисбат ба ғазалиёти дигарон дар салосату равон қасоиди заҳир дорад ӣ нисбат ба қасоиди дигарон. Ва салиқаи шеъри вай наздик аст ба салиқаи Низории к ҳистон . Аммо дар шеъри Низор ғассу самин ¹ бисёр аст ба ӯ ӣ ӣ хилофи шеъри вай... Ва чун дар ашъори вай асари такаллуф зоҳир нест, вайро " Лисонулғайб" лақаб кардаанд. " ( "Баҳористон" равзаи ҳафтум, саҳ.121) Баҳои Абдураҳмони ом , ки худ дар ғазалҳояш доди суханро Ҷ ӣ додааст, баҳои ҳаққонист. Худди Ҳофиз мег яд, ки табъи Худодод аст. ӯ ӯ Аммо Ҳофиз овардааст, ки дар салиқа пайрави Ҳо и Кирмон аст: ӯ ҷӯ ӣ Устоди ғазал Саъдист пеши ҳама кас, аммо Дорад сухани Ҳофиз тарзи сухани Ҳо у. ҷ Абдураҳмони ом Хофизро яке аз писандидатарини г яндаи Ҷ ӣ ӯ ғазал меҳисобад, ки ин бесабаб нест. Вай дар асарҳои худ " Баҳористон " ," Нафаҳот- ул- унс " , " Сабҳат-ул - аброр " ва ашъори мухталифи дигараш ба тарзи сухани Ҳофиз ва афкори , фикрҳои олии инсонпарварона ва ӯ адолатхоҳонаи Ҳофиз баҳои ҳаққон додааст. Дар " Нафаҳот- ул- унс" дар ӣ ҳаққи шоир чунин гуфтааст:" Вай Лисонулғайб ва тар имон ул асрор аст. ҷ

Басо асрори ғайбия ва маънии ҳақиқия, ки дар нисбати сурат ва либоси ма оз боз намуда, ҳарчанд маълум нест, ки вай дасти иродати пиреҷ гирифта ва дар тасаввуф ба яке аз он тоифа нисбат дуруст карда бошад . Аммо суханони вай чунон ба машраби ин тоифа воқеъ шудааст, ки ҳе ҷ касро ба он иттифоқ науфтода. Яке аз азизони силсилаи хо агон қуддусалоҳу таъоло асрораҳум ҷ фармудааст, ки ҳе девон беҳ аз девони Ҳофиз нест, агар мард с ф ҷ ӯ ӣ бошад." ( Аълохон Афсаҳзод. Ҳофиз ва ом . Ма м аи " ашннома"-и Ҷ ӣ ҷ ӯ Ҷ Ҳофиз, нашриёти "Дониш " . 1971 . Саҳ. 137- 149 . Ё ин ки дар ои дигар" ҷ Давлатшоҳи Самарқанд Ҳофизро " нодираи замону уъ убаи аҳон " ном ӣ ҷ ҷ мебарад ва ро " Лисонулғайб " мехонад. Ќуръон зи бар бихонї дар чордањ ӯ ривоят 3.Ҳофиз - устоди ғазал. Ҳамаи ин гувоҳ ба он аст, ки Ҳофиз устоди ғазал буда, сурудаҳои ӯ нотакрор аст. Ҳофиз дар намудҳои гуногуни шеър қувва озмуда бошад ҳам, бахшиасосии э одиёти ро ғазал ташкил карда, бешубҳа ғазалҳои ҷ ӯ Ҳофиз қуллаи баландтарини ғазалсароии адабиёти форсу то ик мебошад. ҷ Мо медонем, ки Ҳофиз дар намудҳои гуногуни шеър э од карда бошад ҷ ҳам, асоси э одиёти ро маҳз ғазал ташкил медиҳад: ғазалҳои равон, ҷ ӯ пурош б, пурлатофату пур аз маъниҳои бикр. Албатта пеш аз Ҳофиз ӯ шоирони зиёд ғазалсаро карда, ба пояҳои баланд расидаанд. Аз умла, ӣ ҷ алолуддини Рум ( Балх ) , Саъдии Шероз , ки ро пеш аз Ҳофиз устоди Ҷ ӣ ӣ ӣ ӯ ғазал шинохтаанд, Амир Хусрави Деҳлав , Ҳасани Деҳлав ва ғайраҳо. ӣ ӣ Лекин Ҳофиз дар мазмун ва салосату фасоҳати ғазал инқилоби ҳақиқи ба амал овардааст. " Сабке, ки Ҳофиз ба он амал мекунад омехтагии ғазалҳои орифонаву ошиқона буда, ва касе дар ин сабк на дар гузашта собиқа дошт ва на баъд аз касе аз суханварон тавонист сабки ро бекамукост риоя ӯ ӯ кунад ва ғазали ҳофизона биг яд. "(Ш. Р. Исрофилиён. " Шарҳи бист ӯ ғазали Ҳофиз " , Душанбе. 2016). Ғазалҳои Ҳофизро Холиқ Мирзозода

дар як куллиёт амъоварда, соли 1961 аз чоп баровардааст, дарҷ сарсуханаш Ҳофизро яке аз умдатарин ва г яндатарини ғазал дониста, ро ӯ ӯ устоди ғазал медонад. чандин ғазалҳои Ҳофизро таҳлил намуда, Ӯ хусусиятҳои риндонаи ғазалиёти ро нишон медиҳад. Ҳофизро ринди ӯ оламс з меҳисобад. Маънои ринд- дар асоси ақлу заковат рад кардани ӯ дин аст мег яд Холиқ Мирзозода. Аммо ин хилофи фикрҳои тасаввуфии ӯ Ҳофиз буда, ғазалиёти Ҳофиз бештар тасаввуфист. Ҳофиз Қуръонро ҳан з ӯ дар хурдсолиаш аз бар кардааст . Ишқи олии ишқи илоҳист. Ҳофиз дар ӯ осораш шайхони сиёҳкорро, ки худро "покдомон " ҳисобида, дар ғайб гуноҳҳои гушношунид мекунанду мардумро фиреб медиҳанд, ба зери тозиёнаи танқид мегирад ва хилофи андешаҳои онҳо фикр меронад. Ҳофиз шахси озодфикр аст. 4.Муносибати мардум ба Ҳофиз. Ғазалиёти пурош би Ҳофиз дили одамони зиёдеро тасхир намуда, ӯ боиси эҳтирому эътиқоди мардум гаштааст. Хонаводае набуд, ки девон ё дасхатҳои баёзи девонҳои Ҳофизро надошта бошад. Ҳатто девони Ҳофизро сари болини к дакон мегузоштанд. Бо ву уди он ки Ҳофиз аз ӯ ҷ аҳли тасаввуф буд, лекин шахси озодфикр ва д стдори ҳаёт буд. Шоири ӯ ғйбдон аҳволи р ҳонии мардумро хуб мефаҳмид ва дар лаҳзаҳои ӯ бадбахтию ноком худро ба даст гирифта, ба оянда бо умед нигоҳ ӣ карданро медонист. Вай чун р ҳшинос чун муҳандиси р ҳи инсонҳо аз ӯ ӯ фоли нек огоҳ мекард. Мисол: ӣ Юсуфи гумгашта боз ояд ба Канъон ғам махур, Кулбаи эҳсон шавад р зе гулистон ғам махур. ӯ Ё: Сабру зафар ҳар ду д стони қадиманд, ӯ Бар асари сабр навбати зафар ояд. Дар ҳама кишварҳои Шарқ- Хуросону Туркистону Эрон ҳатто дар Ғарб шеърҳои Ҳофизро мехонанду баҳра мебаранд. Дар ма лис ва ҷ ашнномаҳо ҳофизхонҳо пайваста шеърҳои ро мехонанду месароянд. Ва ҷ ӯ