MUNDARIJA KIRISH…………………………………………………………………………… I BOB. O‘ZBEKISTON XOTIN-QIZLAR MASALASINI HAL QILISHNING DAVLAT SIYOSATI I.1. Mustaqillik yillarida xotin-qizlar masalasining konseptual asoslari……….. I.2. Yangi O‘zbekistonda xotin-qizlar jamiyat rivojining asosiy tayanchi…………… II BOB. O‘ZBEKISTON ZAMONAVIY TA’LIM TARAQQIYOTIDA XOTIN-QIZLAR II.1. Ta’lim tizimi bosqichlarida xotin-qizlar ta’lim masalasi II.2. Ta’lim tizimini xotin-qizlar kadrlar bilan ta’minlash masalasi III BOB. O‘ZBEKISTON MADANIY HAYOTIDA XOTIN-QIZLARNING TUTGAN O‘RNI III.1. Xotin-qizlarning o‘quv jarayonini tashkil etishning ijtimoiy-pedagogik va amaliy ahamiyati III.2. O‘quv jarayonini tashkil etishda samarali texnologiyalar IV. XULOSA. V. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI.

KIRISH Hozirgi vaqtda O‘zbekiston Respublikasi demokratik jamiyat va huquqiy davlat qurish yo‘lidan jadallik bilan bormoqda. Har qanday davlatning tarixiy taraqqiyot yo‘lidan ma’lumki, yurtning jadal rivojlanishi, muayyan yutuqlarga erishishi, xalqning farovon bo‘lishi, o‘sha davlatda yoshlar ta’lim tarbiyasiga va kelajagiga beriladigan e’tiborga bog’liq, albatta. “Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi, yuksalishi farzandlarimiz qanday inson bo‘lib kamolga yetishi bilan bog’liq. Bizning asosiy vazifamiz- yoshlarning o‘z salohiyatini namoyon qilish uchun zarur shart-sharoitlar yaratishdan iborat” 1 - deydi Shavkat Mirziyoyev. Shu jumladan, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar jarayonida ayollarga ham e’tibor qaratilmoqda. Xotin-qizlar barcha sohalarda shu jumladan ta’lim sohasida ham o‘z qobilyatlarini ko‘rsatib kelmoqdalar. Yaxshi ta’lim olish mamlakatda barcha sohalarning rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Milliy tiklanishdan milliy yuksalish sari ulkan marralar bosib o‘tgan davlatimiz o‘zining taraqqiyot yo‘lini belgilab olgandir. Ya’ni mustaqillikning dastlabki yillaridanoq mamlakatimiz demokratik, huquqiy davlat va adolatli fuqarolik jamiyatini barpo etishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan. Bugungi kunda O‘zbekiston uchun davlat va jamiyat qurish tizimida yoshlar va xotin-qizlarning ijtimoiy faolligini oshirish, jamiyatimizda ayollar faoliyatini takomillashtirish, davlat boshqaruvidagi faoliyatini qo‘llab-quvvatlash va xotin-qizlar uchun yetarli barcha shart-sharoitlar yaratish masalasi barpo etilmoqda va bu borada ko‘plab amaliy ishlar amalga oshirilmoqda. Ma’lumki, har bir davlatning taraqqiyoti va kelajagi xotin-qizlar va yoshlarning bilim va intellektual salohiyati, ijtimoiy-siyosiy faolligi, jismoniy va ma’naviy yetukligi bilan bog’liq. Xalqimizning asosiy maqsadlaridan biri insonparvar, demokratik, huquqiy davlat barpo etish ekani O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaning muqaddimasida ham alohida ta’kidlangan. So‘nggi yillarda mamlakatimizda xotin-qizlarning yangicha yondashuvlar, g’oya va tashabbuslar, islohotlar, innovatsiyalar, siyosiy jarayonlarda faol ishtirokini, 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning BMT Bosh Assambliyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan. https://gazeta.uz

faolligini qo‘llab-quvvatlash kabi izchil ishlar amalga oshirilmoqda. Chunki har qanday jamiyat va davlatning vatanparvarlik, adolatparvarlik darajasi uning ayollarga bo‘lgan munosabati va g’amxo‘rligida namoyon bo‘ladi. “Xotin- qizlarning tengligi insoniyatning tarixiy yutuqlaridan biridir. Ayollar millat genofondini shakllantiruvchi asosiy manbagina emas, balki iqtisodiyotda katta mehnat resursi hamda millat an’analarining davomchisidir” 2 . Umuman olganda, bugungi kundagi yuksak ma’naviyatli ayollarning ijtimoiy faolligini shakllantiradigan omillar quyidagilar bilan belgilanadi: - ayollarning barkamol avlodni tarbiyalashdagi ijtimoiy faolligi ularning nechog’li OAVdan xabardorligi va ijtimoiy-siyosiy jarayonlarga bo‘lgan munosabati; - kasbiy layoqatligi, ya’ni u yoki bu kasb egasi ekanligi va uni puxta egallab, barkamol avlod tarbiyasi bilan uyg’unlashtirishi hamda yoshlarning bilim, ko‘nikma va tajribasini shakllantirishdagi o‘rni bilan belgilanishi; - milliy va umumbashariy qadriyatlarni uyg’unlashtirgan holda urf-odat va an’analarimizga bo‘lgan hurmati, sharqona mentalitet va sharqona ayol tabiatini shakllantirilganligi; - bugungi globallashuv jarayonida har qanday ma’naviy tahdid va tajovuzlarga qarshi mustahkam iroda, yuksak ma’naviyat va chuqur bilimga ega bo‘lgan barkamol avlodni tarbiyashga hissa qo‘shish uchun xotin-qizlarning o‘z ustida tinmay ishlashi, ilm-fan yangiliklaridan xabardorligi va boshqalar 3 . Bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari: Belgilangan asosiy maqsad O‘zbekistonda xotin-qizlarning ta’lim tarbiyaga qo‘shgan hissasini va xotin-qizlarga doir mamlakatimizda amalga oshirilgan islohotlarni yoritib berish asosiy maqsaddir. Shu maqsaddan kelib chiqqan holda mavzuni umumiy o‘rganish uchun quyidagi vazifalar amalga oshirildi. Bitiruv malakaviy ishining birinchi bobida O‘zbekistonda xotin-qizlar masalasini hal qilishning konseptual asoslari, mustaqillikdan keyingi va Yangi O‘zbekiston davrlarida xotin-qizlarga oid amalga oshirilgan ishlar, ya’ni, qarorlar, farmonlar, islohotlar tahlil qilinadi va yoritiladi. 2 Shamsiyeva M.X. Gender tenglik. Buxoro Davlat Universiteti ilmiy axboroti. – Buxoro, 2015. №1. –B.125. 3 S.Djasaova. Jamiyat hayotida xotin-qizlar va ularning ijtimoiy faolligi. Tafakkur qanoti. Toshkent. 2014. B.84.

Mavzuning ikkinchi bobida O‘zbekiston zamonaviy ta’lim taraqqiyotida xotin-qizlarning o‘rni va roli haqida ma’lumot beriladi. Uchinchi bobida esa, O‘zbekistonning madaniy hayotida xotin-qizlarning tutgan o‘rni va xususiyatlari ochib beriladi. Tadqiqotning asosiy masalalari va farazlari . O‘zbekistonda xotin- qizlarning ta’limga, ilm-fanga qo‘shgan hissasi, xotin-qizlarga doir tashkil etilgan xalqaro va ilmiy konferensiyalar, maqolalar, farmonlar tog’risida ma’lumot berish. Bundan tashqari maktablarda interfaol texnologiyalardan foydalangan holda dars o‘tish metod va uslublarni ochib berish. Mavzu bo‘yicha qisqacha adabiyotlar tahlili. XVIII-XIX asrlarda gender tenglik va xotin-qizlar huquqlari muommosi siyosat darajasiga ko‘tarildi. Jumladan, 1791-yilda Fransiyada taniqli yozuvchi, yetuk siyosiy arbob Olimpiya de Guj “Ayollar va fuqarolar huquqlari” Deklaratsiyasini e’lon qilib, ayollar Harakatiga asos soldi 4 . Amerika Qo‘shma Shtatlarining jamoat arbobi, ayollar huquqlari bo‘yicha ilk harakatning kuchli shaxsi Elezabet Kedi Stenton 1848-yil xotin-qizlar huquqlari bo‘yicha birinchi ochiq konferensiyaga “Hissiyot Deklaratsiyasi”ni tayyorlab taqdim etadi. Unda AQShda ayollar teng huquqliligi va ayollarning saylash huquqlari bo‘yicha tashabbusni ilgari suradi 5 . Buyuk Britaniyalik filosof, sosiolog va siyosiy arbob, ingliz faylasufi Djon Styuart Mill “Erkinlik haqida”, “Ayolning bo‘ysinishi” asarini yozib, unda ayollarga saylash huquqi berish g’oyasini ilgari surdi 6 . Tadqiqotda qo‘llanilgan uslublarning qisqacha tavsifi. Tadqiqotni amalga oshirishda tarixiylik, xolislik, davriy izchillik, qiyosiy, tanqidiy, mantiqiy va xronologik, semantik va pragmatik tahlil usullaridan va bir qancha metodlardan foydalanildi. 4 .https://ru.wikipedia.org/wiki/ 5 https://ru.wikipedia.org/wiki/ 6 https://ru.wikipedia.org/wiki/

Tadqiqotning manbalari. Tadqiqotning asosiy manbalari bo‘lib tarixiy adabiyotlar, vaqtli nashr materiallari, turli davrlarda mavzu doirasida yaratilgan monografiyalar, adabiyotlar va ilmiy maqolalar to‘plamlari xizmat qildi. Tadqiqotning nazariy va uslubiy asoslari. Tadqiqotning metodologik va nazariy asosini O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlari, “Xotin-qizlar konsepsiyasi”, Xotin-qizlarga doir asarlar, farmon va qarorlar tashkil etadi. Keltirib o‘tilgan yirik dalillarga asoslangan ma’lumotlar shuni ko‘rsatib turubdiki, xotin- qizlar jamiyatning bir bo‘lagi va kuzgusi ekanligi, ular mamlakatning iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy jihatdan rivojlanishga turtki beradi. Bitiruv malakaviy ishining davriy chegarasi: 1991-yildan boshlanib, hozirgacha bo‘lgan davrda xotin-qizlar faoliyatiga oid amalga oshirilgan ishlar, farmonlar, qarorlar, ilmiy nashrlarni o‘z ichiga oladi. Bitiruv malakaviy ishining obyekti va predmeti: O‘zbekistonda xotin-qizlar masalasining hal qilinishi tadqiqotning obyekti, zamonaviy ta’lim taraqqiyotida xotin-qizlar o‘rni bitiruv malakaviy ishining predmeti hisoblanadi. I BOB. O‘ZBEKISTON XOTIN-QIZLAR MASALASINI HAL QILISHNING DAVLAT SIYOSATI I.1. Mustaqillik yillarida xotin-qizlar masalasining konseptual asoslari Har bir davrning o‘z taraqqiyot yo‘li, omili, ehtiyoji, talabi va tamoyillari mavjuddir. Tabiyki ularni shakllanlantirish va rivojlantirish, ularga alohida ma’no- mazmun bag‘ishlaydi. Shu davrda davlat, jamiyat hayoti, ijtimoiy-siyosiy institutlar faoliyatining aniq yo‘nalishlarini belgilab beruvchi ulkan tarixiy voqealar bo‘ladi. Hammamizga ma’lumki, bugungi kunda mamlakatimizda xotin- qizlarga katta e’tibor qaratilmoqda. So‘nggi yillarda respublikamizning turli sohalarida xotin-qizlarning faol ishtirok etishlari uchun barcha sharoitlar yaratilgan va bu ishlarga doir qator islohotlar amalga oshirilmoqda. Bu islohotlar zamirida esa xotin-qizlarning qonuniy manfaatlarini to‘liq ro‘yobga chiqarish kabi oliy maqsad mujassam bo‘lib, shu o‘rinda ularning huquq va erkinliklarini himoya qilish masalasiga ham alohida ahamiyat qaratilayotganini ko‘rishimiz mumkin.