logo
  1. Главная страница
  2. Дипломные работы
  3. Общий
  4. РАВШАН МАХСУМЗОД ИЖОДИДАГИ ҲИКОЯ ЖАНРИ

РАВШАН МАХСУМЗОД ИЖОДИДАГИ ҲИКОЯ ЖАНРИ

Загружено в:

20.11.2024

Скачано:

0

Размер:

1670.283203125 KB
Скачать
РАВШАН МАХСУМЗОД ИЖОДИДАГИ ҲИКОЯ ЖАНРИ М У Н Д А Р И АҶ 1. Муқаддима................................................................................. 3 2. Боби I. ҲАЁТ ВА ФАЪОЛИЯТИ РАВШАН МАХСУМЗОД 6 3. I.1. Зиндагиномаи нависанда.................................................. 6 4. I.2. Таҳаввули жанри ҳикоя дар адабиёти форсу то ик........................................................................................... ҷ 9 5. I.3. Хизматҳои Равшан Махсумзод дар инкишофи жанри ҳикоя........................................................................................... 16 6. Боби II. МАЗМУН ВА МУНДАРИ АИ ҲИКОЯҲОИ Ҷ РАВШАН МАХСУМЗОД 26 7. II.1. Хусусиятҳои баде ва услубии ҳикояҳои ӣ адиб............................................................................................. 26 8. III.2. Мавз и “ анги шаҳрванд ” дар ҳикояҳои Равшан ӯ Ҷ ӣ Махсумзод ................................................................................ 39 9. Хулоса........................................................................................ 50 10. Феҳрасти адабиёти истифодашуда.......................................................................... 52 ШАРОФ РАШИДОВ НОМИДАГИ САМАРҚАНД ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ ТОЖИК ФИЛОЛОГИЯСИ ВА ХОРИЖИЙ ШАРҚ ТИЛЛАРИ КАФЕДРАСИНИНГ 2024 ЙИЛ 16- МАЙДА БЎЛИБ ЎТГАН ЙИҒИЛИШИ№ 8- СОН ҚАРОРИДАН КЎЧИРМА ҚАТНАШДИЛАР: кафедранинг барча аъзолари ва битирувчи талабалар КУН ТАРТИБИ: Расулов Жавоҳир Хушвақтовичнинг “ Равшан Махсумзод ижодидаги ҳикоя жанри ” мавзусидаги битирув иши муҳокимаси ЭШИТИЛДИ: Кафедра мудири ф.ф. д. С.Х жақулов ушбу масалаӯ юзасидан сўзга чиқиб, кафедрада кундузги бўлимда бу йил 7-та битирув иши ёзилганлиги, битирув ишларнинг ҳаммаси илмий раҳбарлар томонидан ҳимояга тавсия этилганлиги ва бу ишлар кафедра аъзолари томонидан синчиклаб ўқиб чиқилганлиги ҳақида маълумот берди. Шундан кейин навбати билан битирувчиларга сўз берилди. Улар билан савол-жавоб бўлди. Ҳар бир битирувчи талаба ва унинг илмий раҳбари битирув ишларининг тайёргарлик даражаси ва унинг савияси ҳақида маълумот берди. Мазкур битирув ишлари бўйича кафедра аъзолари ўз фикр ва мулоҳизаларини билдирдилар. ҚАРОР ҚИЛИНДИ: 1. Бозор Собир шеъриятининг жанрий хусусиятлари мавзусидаги битирув иши ниҳоясига етган ҳамда битирув иши талабларига жавоб беради деб ҳисоблансин ва ҳимояга тавсия этилсин. 2. Ушбу битирув ишига доцент Акмал Шерназаров тақризчи сифатида тасдиқлансин. Ушбу кўчирма аслига тўғри: Котиба: PhD . Д. Ахмедова Муқаддима Р змаррагииӯ мавз ӯ ъ: Дар шароити кунунии збекистон, ки барои Ӯ рушди адабиёти милл ва тадқиқу ом зиши он шароит ва имкониятҳо ӣ ӯ фароҳам омадааст, тад қ иқи масъалаҳои удогоанаи таърихи адабиёти форсу ҷ то ик, баррасии саҳфаҳои норавшани он дар масири таърих ва араёни ҷ ҷ ом зиши таърихи ташаккули адабиёти ин халқ ӯ дар муассисаҳои таълими ол ӣ густариш меёбад. Дар ҳавзаҳои гуногуни адабии кишвар бо баъзе вижагиҳои хос ва ҳифзи хусусиятҳои умумии адабии назму насри то ик адабиёти ҷ ӣ то ик пеш меравад. Дар ин ҳавзаҳо ҷ пайдо шудани баёзҳо, дастрасии тазкираҳо аз инкишофи р зафзуни ҳаёти адабию фарҳанг ӯ ӣ ва илм ӣ гувоҳ ӣ медиҳанд. Инро ҳам бояд таъкид намуд, ки о м зиши таърихи инкишофи ӯ адабиёти форсии то ик дар ин ҳавзаҳои адаб барои муайян намудани ҷ ӣ ӣ аҳамият ва ойгоҳи таърихии онҳо аз манфиат хол нест. ҷ ӣ Дар гузашта Хатлонзамин як ҳавзаи баэътибори илмию фарҳанг ӣ маъруф будааст, имр з низ ҳамчун маркази муҳимми илмию адаб ва ӯ ӣ фарҳанг ҳамон эътибору нуфузи худро ҳифз мекунад. Дар ин ҳавзаи ӣ марказии илмию адаб ва фарҳанг як қатор нобиғагони забардастро ба ӣ ӣ майдони адабиёти форсу то ик ворид гардонидааст. Ҳо Ҳусайни Хатлон ҷ ҷӣ ӣ (Кангурт ) яке аз симоҳои бар астатарини таърихи ӣ ҷ в у тамаддун, илму фарҳанг ва адабиёту санъати то ик аст. Замони зиндагии ба ҷ ӯ охири асрҳои XIX ва аввали асри XX рост меояд ва ом зишу таҳқиқи осори барои муайян ӯ ӯ намудани ҳамин давраи таърих ва тамоми давраҳои адабиёти то ик аҳамияти ҷ удогона дорад. ҷ Аз ин р дар адабиётшиносии муосир зарурати ом зиши осори ин ӯ ӯ адиби забардасти то ик ба ву уд омадааст ва мо к шиш намудем, ки қариб ҷ ҷ ӯ тамоми паҳл ҳои осори адибро ӯ аз назар гузаронем ва таҳлилу баррас ӣ намоем ва ба хонандагони минбаъда симои Ҳо Ҳусайнро боз ҳамҷӣ равшантар нишон дода тавонем. Мақсад ва вазифаи кори хатм : ӣ Яке аз чунин шахсият ҳ ои бар ҷ астаи илуму адаб ва ноби ғ аи нотакрори давру замон олим , шоири забардаст , ориф , хаттоти мо ҳ ир , мударрис , са ҳҳ оф , му ҳ рсоз , лавво ҳ , сайё ҳ и да ҳ рдида - Ҳ о ҷӣ Му ҳ аммад Ҳ усайни Кангурт ӣ буда , мисли ҳ азор ҳ о абармардони олами и лму адаб аз сарзамину г ӯ ша ҳ ои маъмулан дурдаст ва деҳоти к ҳ ӯ ӣ бархостааст , ки музофот номбар мегардиданд . Ӯ низ зодаи ҷ ав ҳ ари зотиву азалии ин миллати тамаддунсиришт аст ва тавассути марди о қ илу донишманд будану ҳ унар ҳ ои нотакрор доштанаш маълуму маш ҳ у ри давру замони худ гаштааст. Мақсад ва вазифаи асосии паж ҳиши ӯ кори хатмии мо ом хтан ва ӯ муайян намудани ойгоҳи ин шоир ва саҳми он ҷ дар рушди адаб иёт ва санъат буда, дар ҳамин замина ба хонандагон ва мунсифони осори ин шоири охири асри XIX ва аввали асри XX шинос намудани аҳли илм ва адаб ба ҳисоб меравад. Дара аи омўхта шудани мавзўъ: ҷ Шу ҳ рати адабии шоир дар овони ҳ аётиаш ба атроф , то ҳ адди Самар қ анду Бухоро ва дигар ҳ удуд ҳ о густариш ёфт а буд . Қорӣ Неъматуллои Му ҳ тарами Бухоро ӣ , ҳ амзамони Ҳ о ҷӣ Ҳ усайн дар «Тазкират - уш - шуаро» -и худ дар бораи и н суханвари мумтоз маълумоти аввалинро сабт карда мегузарад. Дар даврони Ш рав як андоза ом зиши осори Ҳо Ҳусайн қатъ мегардад. ӯ ӣ ӯ ҷӣ Чунки дар осори оҳангҳои ирфон (тасаввуф ) ва кушодаг бар зидди ӯ ӣ ӣ ӯӣ ҳукумати Ш рав ба назар мерасад. Аз шоир куллиёти калонҳа м боқ ӯ ӣ ҷ ӣ мондааст, ки қисмати зиёди осорашро дар бар мегирад. Нахустин му ҳ а ққ и қ е , ки ба та ҳқ и қ и э ҷ одиёти Ҳ о ҷӣ Ҳ усайн пардохт , Саидумар Султонов аст . Э ҷ одиёти Ҳ о ҷӣ Ҳ усайни Кангурт ӣ ҳ ан ӯ з аз сол ҳ ои 60- уми асри гузашта мавриди тава ҳҷҷӯ и ҳамин донишм анд ва му ҳ а ққ и қ и шинохта қ арор гирифта буд . Ӯ соли 1962 “Мунтахабот”-и Му ҳ аммад ҳ усайни Кангуртиро та ҳ ия ва нашр намуд а, бори аввал маълумотномаи мухтасар оиди р ӯ згор ва осори шоир дода гузашт . Дар нашри мазкур намунаи ғ азалиёти шоир , интихоб а з маснавии «Комд е ва Мадан» ва баъзе пора ҳ ои шеърии дигар ҷ ой дода шудаанд . Аммо , мутаассифона , баъдан ба осори ин шоири ориф муддат ҳ ои дароз тава ҷҷ у ҳ карда нашудааст. Дар даврони истиқлол корҳои хеле зиёд оиди шоир ба ан ом расонида ҷ шуд, инчунин таҳқиқотҳои мукаммал ба миён омад. Хусусан, "Куллиёт"-и мукаммали Ҳо и соли 2019 ба нашр расид, ки қариб тамоми осори шоирро ҷ фарогир аст ва сифати нашр низ хеле аъло аст. Навигарии рисола: Дар ин рисолаи хатм к шиш намудем, ки ӣ ӯ маълумоти пурра оиди р згор ва осори шоир, паж ҳишоте, ки оиди Ҳо ӯ ӯ ҷӣ Ҳусайн бурда шудааст ва мазмуну м ҳтавои осори адибро як-як аз назар ӯ гузаронда, таҳлилу баррасии мукаммал намоем. Баъдан, дар араёни ом зиш ҷ ӯ маълумотҳои нав ба нав ва афкори тоза ба миён омад, ки барои дарку фаҳмиши осори ин адиб хеле муҳим ва назаррас аст. анбаи дигару муҳими Ҷ ин рисола дар он аст, ки доираи мавз оти ом зиш васеъ буда, қариб тамоми ӯ ӯ он маводе, ки ба Ҳо мутаалиқанд, амъовар карда шуд. ҷӣ ҷ ӣ Cарчашма и рисола: Чунон ки болотар зикр шуд, с оли 2019 дар Душанбе "Куллиёт"-и мукаммали Ҳоҷӣ Ҳусайни Кангуртӣ бо алифбои кирилл ӣ ва ниёгон дар нашриёти “Адиб” чоп карда шуд , ки яке аз сарчашмаи мӯътамад ва асоситарин барои навиштани рисолаи мазкур ба ҳисоб меравад. Дар ин «Куллиёт» та қ рибан 260 ғ азал , 31 мухаммасу мусаддас , 2 қ асида , 5 марсия , 12 таърих , маснави ҳ ои «Василат - ун - на ҷ от» , «Таърихи ҷ авда» , достони «Комде ва Мадан» ва 11 мактуб ҷ ой гирифтаанд . Баъдан, дар рисола маълумоти "Тазкират-уш-шуаро"-и Қорӣ Неъматуллоҳи Мӯҳтарам ва як қатор рисолаҳои илмӣ ҳамчун манобеи ёрирасон хизмат намудааст. Аҳамияти илм -назарии кори малакав : ӣ ӣ Аҳамияти илм -назарии ӣ кори хатм аз он иборат аст, ки маводи он барои дониш ёни факултетҳои ӣ ҷӯ филолог , инчунин муаллимони синфҳои болоии мактабҳои умумтаълим, ӣ барои тайёр намудани матни маър заҳо аз таърихи адабиёт, тайёр намудани ӯ воситаҳои услуб , хусусан барои ш ъбаи бакалавр ва ӣ ӯ онҳое, ки оиди шоир кор пеш мебаранд, хеле муҳим аст. Сохт ва структураи кори малакав : ӣ Кори хатмии мо аз муқаддима, ду боби асос ва хулосаву феҳрасти адабиёт иборат аст. Дар муқаддимаи ӣ кори хатм дар бораи рўзмаррагии мавзўъ, дара аи омўзиши мавзўъ дар ӣ ҷ манбаъҳо ва тадқиқотҳо, мақсад ва вазифаҳои асосии кори хатм , асосҳои ӣ методологии кори тадқиқот ӣ сухан меравад. Дар қ исмати асосии кори хатм , ӣ яъне дар боби аввали он оиди зиндагиномаи шоир, зодгоҳи ӯ ва пажӯҳишоте, ки то имрӯз оиди Ҳоҷӣ ба миён омадааст, дар асоси сарчашмаҳои адабию таърих маълумоти и мол дода мешавад. ӣ ҷ ӣ Дар боби дувум бошад таҳлилу баррасии осори шоир, вижагиҳои махсус ва сабку услуби нигориши шоир фикр у мулоҳизот пеш бурда шудааст. Дар хулосаи кори диплом ӣ фикр ва мулоҳизаҳои хулосавии худро ойгир намудем, ки тасаввурот ва фикрҳои ҷ умумии моро дар бораи мавзўъ дарбар мегирад. Ҳ амчунин рўйихати адабиёти истифодашуда оварда шудааст. Боби якум "Чанд нукта аз хати зиндагиномаи Ҳо Муҳаммад Ҳусайни ҷӣ Кангурт " ӣ номида шудааст. Дар ин боб қиисматҳои хурд бо номҳои "Паж ҳишот оиди Ҳо Ҳусайн", "Зиндагинома" ва "Зодгоҳи шоир" дода ӯ ҷӣ шудааст. Дар боби якум тадқиқоте, ки то имр з оиди Ҳо Ҳусайн ба миён ӯ ҷӣ омадааст, ном ба ном зикрашонро овардем, сониян, оиди зиндагинома ва зодгоҳи шоир ва шахсиятҳои машҳури ин сарзамин маълумот додем , ки муҳим аст. Барои кушода додани р згори шоир аз тазкираҳои ҳамзамониӯ шоир, санадҳои дақиқи илм ва аз навишта оту осори худи шоир истифода ӣ ҷ бурда, як дара а шарҳи ҳол ва осори шоирро аз иҳати арзиши поэтик ва ҷ ҷ ӣ бадею мундари ав муайян намудем. ҷ ӣ Боби дувум бо номи “Нигоҳе ба мероси адабии Ҳо Ҳусайни ҷӣ Кангурт ” номгузор карда шудааст, ки қисмати зиёди корро дарбар мегирад ӣ ӣ ва аз зермавзўъҳои удогона иборат аст. Дар ин боби асос мо ба мероси ҷ ӣ адабии шоир аз рўи тартибот “Куллиёт”-и худи шоир назар афканда, фикру ӣ мулоҳизоти хешро ро еъ ба мазмуну м ҳтавои осори адиб баён намудем. Ин ҷ ӯ боб аз қисматҳои удогона иборат буда, фаслҳои он чунин номгузор карда ҷ ӣ шудааст: "Ғазалиёти Ҳо Ҳусайн ва мазмуну м ҳтавиёти он", "Жанрҳои ҷӣ ӯ мухаммасу мусаддас, қасидаву марсия ва таърихномаву мактубот дар осори Хо Ҳусайн ва м ҳтавиёти рубоиёти шоир", "“Комде ва Мадан”-и Ҳо ва ҷӣ ӯ ҷӣ монандиву тафриқаи он аз достони ҳамноми Бедил", "Рисолаи “Ашколи хутути исломия” ва аҳамияти бадеиву таърихии он", "Сабку услуб ва тарзи нигориши ашъори Ҳо Ҳусайни Кангурт ". Оиди ҳар як мавзўоти болозикр ҷӣ ӣ маълумот амъовар намудем ва фикру андешаҳои худро баён кардем. ҷ ӣ Дар поёни кори тадқиқот бардоштҳои худро дар фасли хулосаҳои ӣ умум баён намудем ва дар охир дар қисмати феҳрасти адабиёт осори сиёс , ӣ ӣ асарҳои илм ва бадеие, ки дар араёни тадқиқот истифода шуданд, бо ӣ ҷ тартиби алифбо нишон додем. ӣ БОБИ I. ЧАНД НУКТА АЗ ХАТИ ЗИНДАГИНОМАИ ҲОҶӢ МУҲАММАД ҲУСАЙНИ КАНГУРТ Ӣ Муқаддима Гавҳари асливу ноёби ҳикаму дониш ва фарҳангу адаб, ки ҳанўз аз пайдоииши одамон дар рўҳу исми миллати куҳанбунёди то ик ҳамчун ҷ ҷ ҳадяи Худованди бузург сиришта гардид ва ҳамду санои бепоён баҳри офаридгори поксиришт, ки тавассути ин ҳадяву инъоми беназири худ дар тўли таърих миллати то икро ҳамчун бунёдгузори таъриху тамаддун ва ҷ офарандаи ҳунари э од муайян намуда, ҷ ӣ сарфи назар аз бадхоҳони таърих аз асрҳо ба асрҳо, аз наслҳо ба наслҳо тавассути нобиғагону донишмандон расида омад ва тамаддуни таърихии ин миллатро дар аҳон шўҳратовар ҷ намуд. Ин авҳар мисли чароғаке, мисли офтобе дар зулмати қарнҳо гаҳ дар ҷ ин о, гаҳе дар ои дигар фурўзон гаштаву хомўш мешуд, аз пайи яке дигаре ҷ ҷ нурафшон мешуд, то имрўз ва баъд аз ин ҳам ҳамин гуна хоҳад шуд. Ин бахти миллати мо, хушҳоливу фахри мо, ки чун Р дакиву Сино, Саноивуӯ Аттор, Низомиву Мавлав , Фирдавсиву Саъд , Ҳофизу ом ва ҳазорҳо тан ӣ ӣ Ҷ ӣ нобиғагон дорем, ки ба ҳамин забони гавҳарбаёни мо сеҳрофар кардаанд ва ӣ бо килки худ аҳонро тасхир намудаанд. ҷ Дар ҳама давру замон бузургону донишмандон пешбарандаи амъият ҷ буданд, зеро онҳо ақли бузургу маърифати нотакрор доранд. Бинобар ин, ашхоси соҳибназар ҳама вақт ар манд хоҳан гашт. ароғакҳои фур зони ҷ Ҷ ӯ адабии мо дар ҳама давру замон хом ш нагашта буд ва яке аз омилҳои ӯ асоситарини он ориёиён ашхоси суханпазиру шеърд ст буданд ва мисли ӯ г шту нохун онҳоро аз ҳамдигар удо тасаввур кардан мушкил аст. Ин ӯ ҷ шеъру адабд ст дар сиришту тинати мардуми мо оба о шудааст. Агар ӯ ӣ ҷ ҷ чунин нест, чи гуна имкон дорад, ки аз дашту дарае, аз к ҳпораҳои дур аз ӯ марказҳои адабиву фарҳанг , аз миёни хонаводаҳои мардуми одд ӣ ӣ шахсиятҳое ба арсаи илму адаб ва сиёсат ба зуҳур омаданд, ки ба таври шигифтангез бо бар астатарин намояндагони таъриху миллат, илму адаб ҷ гаштаанд. Дар чанд қарни охир дар ҳудудҳои кунунии сарзамини таърихии то икон як силсила давлатҳои хурди мустақил арзи ҳаст мекарданд, ки дар ҷ ӣ нимаи дуввуми асри XIX ба тобеияти амири Бухоро гузаштанд. Ҳар яке аз ин давлат ё бекигариҳо доираи адабии худро доштанд, ки аҳли илму адаби он диёрро фаро мегирифт. Мутаассифона, ин доираҳои адаб то кунун пурра ӣ мавриди ом зиш қарор нагирифтаанд. Вагарна то имр з бисёр намояндагони ӯ ӯ бар астаи илму адаб ошкор ва мавриди ом зиш қарор мегирифт. ҷ ӯ Яке аз чунин шахсиятҳои бар астаи илуму адаб ва нобиғаи нотакрори ҷ давру замон олим, шоири забардаст, ориф, хаттоти моҳир, мударрис, саҳҳоф, муҳрсоз, лаввоҳ, сайёҳи даҳрдида-Ҳо Муҳаммад Ҳусайни Кангурт буда, ҷӣ ӣ мисли ҳазорҳо абармардони олами илму адаб аз сарзамину г шаҳои ӯ маъмулан дурдаст ва музофотҳои к ҳ бархостааст, ки онро одатан музофот ӯ ӣ номбар мегардиданд. низ зодаи авҳари зотиву азалии ин миллати Ӯ ҷ тамаддунсиришт аст ва тавассути марди оқилу донишманд будану ҳунарҳои нотакрор доштанаш маълуму машҳури давру замони худ гаштааст. 1.1. Паж ҳишот оиди Ҳо Ҳусайнӯ ҷӣ Шуҳрати адабии шоир дар овони ҳаёташ ба атроф, то ҳадди Самарқанду Бухоро ва дигар ҳудудҳо густариш ёфт. Қор Неъматуллои ӣ Муҳтарами Бухоро , ҳамзамони Ҳо Ҳусайн дар «Тазкират-уш-шуаро»-и ӣ ҷӣ худ дар бораи ин суханвари мумтоз чунин навишта буд: «Ҳо тахаллуси ҷӣ сухансан и волофитрат ва нуктараси нозуктабиат, дарёдили сонеъзамир, ҷ қаламзани бадеъпардоз, нигорандаи мабон ва нигористони маъон Мулло ӣ ӣ Муҳаммад Ҳусайни Хатлон аст. Таҳсили улум дар назди асотид (устодон)-и ӣ дорулфохира (пойтахт аз назарам амаорати Бухоро аст, зеро дар он вақт пойтахт ва маркази илму адаб Бухоро буда) карда, пайк гардида, ба ҳар к ча ӯ даррасида, абвоб (бобҳо)-и фут ҳро дар ҳарб ба р и худ кушода, аз ҳар ӯ ӯ хирмане доне рабуда, пас аз он дар ватан тарҳи иқомат андохта, дар он о ҷ байни акобир (бузургон)-у асоғир (хурдон) эътибори тамом ёфта, ашъори худро бар таркиби девон кашида, дар матбааи Тошканд ба зевари табъ расида…» 1 Воқеан Ҳо Ҳусайн ба чунин баҳои баланди муаллифи ҷӣ «Тазкират-уш-шуаро», яъне Неъматуллоҳи М ҳтарам сазовор гардида ӯ будааст. Ин мухтасар аз аҳволи ин шоири зиндадил аст, ки зери назари удабои давру замони худаш гардида будааст. Аммо бурҳони хеле олиб ва ҷ факти тавсифии дақиқ аст, ки мақоми шоирро дар ин аҳд ва баъд аз он гувоҳ ӣ медиҳад. Ҳо Муҳаммад Ҳусайни Кангурт дар умри на чандон т лонияш ҷӣ ӣ ӯ тавонист аз худ осори гаронбаҳое боқ гузорад. Ҳан з соли 1913, дар вақти ӣ ӯ дар қайди ҳаёт буданаш бо саъю талошҳои худи шоир куллиёти осораш дар шаҳри Тошканд ба чоп мерасад, ки имр з аксари муҳаққиқони э одиёташ аз ӯ ҷ ҳамин сарчашма истифода мебаранд. Аммо тавре муаллифи сарсухани «Куллиёт»-и шоир ба забони то ик ва ҳуруфи ниёгон (Душанбе, «Ирфон», ҷ ӣ 1998) устод Қ. Чиллазод зикр намудааст: «Гуфтанист, ки хатти котиби ин чоп 1 Қор Неъматуллоҳи Мўҳтарам. Тазкират-уш-шуаро. Дастхат, саҳ. 43 ӣ хуб, бор , фарҳангаш ланг буда ва дар матн ба иштибоҳоти фаровон, бавижаӣ имло роҳ додааст.» ӣ 2 . Воқеан дар нашри мазкур иштибоҳоти имло , ки ӣ аксаран ба ғалатҳои вазниву сактав оварда расонидаанд, хеле зиёд ӣ вомех ранд. Ҳамчунин, гумон меравад, ки баъзе нусхаҳои сиёҳнависи ӯ ғазалҳо, ки ҳан з таҳрирнашудаву корнах рда ба назар мерасанд, бо кадом ӯ ӯ сабабе ба нашри мазкур шомил гардидаанд. Аммо сарфи назар аз нуқсонҳои узъ «Куллиёт»-и мазкур ягона ҷ ӣ мероси гаронбаҳои шоир маҳсуб мегардад, ки то замони мо омада расидааст. Нусхаҳои гуногуни ин нашр дар китобхонаҳо ва дар дасти шахсони алоҳида маҳфуз мондаанд. Дар «Куллиёт»-и нашри мазкур тақрибан 6500 байти ашъори гуногунмазмуни шоир фаро гирифта шудааст, ки онҳо аз ғазал, қасида, рубо , мухаммас, таъриху марсияҳобарин жанрҳои лирик ва ӣ ӣ манзумаҳои «Василат-ун-на от», «Дабистони ибрат», «Таърихи авда», ҷ ҷ ша араномаи «Мунтахаб-ул-ахбор ф табақоту-с-салотин», маснавии ҷ ӣ «Комд ва Мадан», 11 мактуби назмиву наср , ки ба баъзе амалдорони ӣ ӣ замони шоир навишта шудаанд, амъовар гардидаанд. Имр з дар Ган инаи ҷ ӣ ӯ ҷ дастнависҳои шарқии ба номи академик Абдулған Мирзоеви Маркази ӣ мероси хаттии АИ умҳурии То икистон нусхаи қаламии «Куллиёт»-и шоир Ҷ ҷ зери рақами 1594 маҳфуз мебошад. Ҳамчунон ашъори зиёди Ҳо ҷӣ Муҳаммадҳусайни Хатлониро дар ма м аву баёзҳои хаттии ибтидои асри ҷ ӯ ХХ метавон дучор омад. Мувофиқи баъзе маълумотҳо девони дигари ғазалиёти шоир баъди вафоташ бедарак шуда будааст. Нахустин муҳаққиқе, ки ба таҳқиқи э одиёти Ҳо Ҳусайн пардохт, ҷ ҷӣ Саидумар Султонов аст. Саидумар Султонов дар атрофи адабиёт ва фарҳанги бобаракати қарни XVI-XX форсу то ик дар Мовароуннаҳр заҳматҳои зиёде ҷ ба ан ом додааст, мақолаҳои бисёр ва кутуби илм - тадқиқот навишта, дар ҷ ӣ ӣ матншиносии то ик низ ҳиссагузор какардааст. ҷ ӣ Э одиёти Ҳо Ҳусайни ҷ ҷӣ Кангурт ҳан з аз солҳои 60-уми асри гузашта мавриди тава ҳи ҳамин ӣ ӯ ҷҷӯ донишманд ва муҳаққиқи шинохта қарор гирифта буд. соли 1962 Ӯ 2 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. Мураттиб Қ. Чиллазод. – Душанбе, нашриёти «Ирфон». – 1998, са ҳ. 11. “Мунтахабот” 3 -и Муҳаммадҳусайни Кангуртиро таҳия ва нашр намуда, бори аввал маълумотномаи мухтасар оиди р згор ва осори шоир дода гузашт. Дарӯ нашри мазкур намунаи ғазалиёти шоир, интихоб аз маснавии «Комд ва ӣ Мадан» ва баъзе пораҳои шеърии дигар ой дода шудаанд. Албатта, дар ҷ даврони ҳукумати коммунистии ш рав нашри пурраи осори шоире мисли ӯ ӣ Ҳо Ҳусайн имкон надошт ва он чи ки ба нашр расид, қобили таҳсин буд. ҷӣ Аммо, мутаассифона, баъдан ба осори ин шоири ориф муддатҳои дароз тава уҳ сурат нагирифт. ҷҷ Танҳо соли 1998 ба муносибати 130-солагии шоир «Куллиёт»-и Ҳо ҷӣ Ҳусайни Кангурт дар таҳияи К.Чиллазод Теҳрай ва Амирх а Абдураҳим ӣ ӣ ӯҷ ӣ бо ҳуруфи кирилл ва алифбои ниёгон интишор ёфт, ки аксари осори Ҳо ӣ ҷӣ Ҳусайнро фаро мегирифт. Нашри мазкур, сарфи назар аз баъзе нуқсонҳои узъ ва хатоҳои имлов нашри нисбатан пурраи осори шоирро ташкил ҷ ӣ ӣ медод. Баъдан соли 2018 дар илди 38-уми силсилаи 50- илдаи «Ахтарони ҷ ҷ адаб» бо номи «Ғазалистон» 4 намунаи ғазалиёти Ҳо Ҳусайн (дар таҳияи ҷӣ Хайрулло Табаров) ҳамроҳ бо ғазалиёти Шамсиддини Шоҳин, Туғрали Аҳрор ва Зуфархони авҳар ба нашр расид. Худ ҳамин чиз, яъне дар ӣ Ҷ ӣ радифи ин шоирони номии давр ба табъ расидани ашъори Ҳо Ҳусайн ва ба ҷӣ муомилоти илм ворид гардидани он далолат аз он аст, ки шоир дар таърихи ӣ нисбатан навини то ик, хусусан ба қавле дар давраи гузариш аз аҳди ҷ классик ба аҳди нав мақому манзалати ба худ хоси шоир доштааст. ӣ ӣ Ва баъдан соли 2019 бо ҳидоят ва дастгирии Президенти умҳурии Ҷ То икистон муҳтарам Эмомал Раҳмон осори нисбатан пурраи Ҳо ҷ ӣ ҷӣ Ҳусайни Кангурт бо алифбои кирилл ва ниёгон дар нашриёти “Адиб” чоп ӣ ӣ карда шуд. Нашри мазкур дар асоси «Куллиёт» 5 -и Ҳо Ҳусайн (дар таҳияи ҷӣ К.Чиллазод Теҳрай , Амирх а Абдураҳим , 1998) сурат гирифта, бо ӣ ӯҷ ӣ нусхаҳои куллиётҳои дигари шоир муқоисаву тасҳеҳ ва таҳрир гардидааст. Дар ин «Куллиёт» тақрибан 260 ғазалу рубоиёт, 31 мухаммасу мусаддас, 2 3 С. Султонов. Мунтахоботи Муҳаммадҳусайни Кангурт . Душанбе, соли 1962. ӣ 4 Шамсиддин Ш., Туғрал А., Ҳо Ҳусайни Кангурт , Зуфархон . Ғазалистон. ( илди 38). –Душанбе, ҷӣ ӣ Ҷ Ҷ «Адиб», 2018, 480 саҳ. 5 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. қасида, 5 марсия, 12 таърих, маснавиҳои «Василат-ун-на от», «Таърихиҷ авда», достони «Комде ва Мадан», 11 мактуб ой гирифтаанд. Ҳамчунин бо ҷ ҷ саъю к шишҳои Саидумар Султон якчанд ғазалу мухаммас ва мусаддаси нав ӯ дарёфт шуда, ба «Куллиёт» шомил гардонда шудааст. Ин асар яке аз манбаъҳои гаронбаҳотарини замони мо оиди э одиёти шоир ба ҳисоб ҷ меравад ва қариб тамоми осори боқимондаи Кангуртиро дарбар мегирад. Асар бо сифати хеле аъло ба чоп расида аст ва теъдоди нашраш ҳам зиёд ба ҳисоб меравад. Чи тавре, ки худи шоир мег яд: ӯ Бувад ҳар нуктаи девони Ҳо олами ҳайрат, ҷӣ Ки карда аз баёзи дидаи бедор таҳрираш. Яке аз асарҳои олиби шоир ин «Мунтахаб-ул-ахбор ф табақоту-с- ҷ ӣ салотин» ба шумор меравад, ки бори нахуст дар куллиёти мазкур ойгир ҷ шудааст, ки оиди ин асар дар поёнтар ва бобҳои минбаъда сухан хоҳем гуфт. Ба ғайр аз ин оиди Кангурт мақолаҳои удогона ва кори ҳимояи ӣ ҷ илмии зиёд аз ониби муҳаққиқон навишта шудааст. Чунончи, мақола ва ҷ дисертатсияҳо бо номҳои “Ишқи илоҳ дар ғазали Ҳо Ҳусайнни ӣ ҷӣ Кангурт ”, “Сайри ишқ дар ғазали Ҳо Ҳусайни Кангурт ”, “Ишқи ирфони ӣ ҷӣ ӣ дар ғазали Ҳо Ҳусайни Кангурт ”, “Моҳияти баде -ирфонии най, май ва ҷӣ ӣ ӣ бода дар ғазали Ҳо Ҳусайни Кангурт ”, “Тасвири рамзии ишқ дар ғазали ҷӣ ӣ Ҳо Ҳусайни Кангурт ”-и К.Қодиров, “Маснавии “Комде ва Мадан”-и ҷӣ ӣ Ҳо Ҳусайн ва тафовути он аз достони ҳамноми Бедил”-и Зокиров Р.А., ҷӣ Тошматов Ф. М. ва ғ. ба табъ расидаанд, ки тавассути ҳамин гуна паж ҳишотӯ хонандагон аз осори гаронбаҳои фарзандони асили халқи то ик огоҳии ҷ комил пайдо мекунанд. Боз як асари бадеии тозанашр таҳти унвони “Ҳо Ҳусайни Кангурт ” ҷӣ ӣ 6 романи нависандаи маъруфи то ик, барандаи оизаи адабии ба номи С. Айн ҷ ҷ ӣ Ма ид Салим ба нашр расидааст, ки ҳамчун нахустин асари бадеие оиди ҷ р згору фаъолияти нотамоми шоир ҳикоят мекунад. Дар китоб лаҳзаҳои ӯ ҳаёти дар Фаронса - Париж зиндаг намудани шоир хеле табии ба қалам ӣ ӣ дода шуда, д ст ва ҳамкории шоири то ик бо адибони франсуз Франсуее, ӯ ӣ ҷ Марсел ва Аҳмади Табрез хеле боварибахш инъикос ёфта аст. Забони роман ӣ соддаву равон буда, истифодаи зарбулмасалу мақол ва г ишҳои мардум ӯ ӣ онро хонданибоб кардааст. Роман бо намунаи дастхатҳои худи шоир бо зевари табъ расида, образу симоҳои шинос, шеърҳо ва номаҳои шоир онро хеле зеб додааст. Ин асар асари иддие мебошад, ки барои боз ҳам ҷ бар астатар кушода додани симои шоир хизмат мекунад ва аҳамияти калон ҷ дорад. 1.2. Зиндагинома 6 Ма ид Салим. Ҳо Ҳусайни Кангурт . (Роман).-Душанбе: «Ирфон», соли 2022. ҷ ҷӣ ӣ Амсоли дигар адибони давру замон санаи дақиқи таваллуди шоир баҳсталаб аст. Дар бораи солҳои таваллуд ва вафоти Ҳо Ҳусайн дар байниҷӣ муҳаққиқони э одиёти ихтилофҳо ба назар мерасад. Аммо баъдан аз ҷ ӯ ониби паж ҳишгарон назари саҳеҳ ба миён омад, ки соли 1868 дар ҷ ӯ ӯ маҳаллаи Қарақамиши деҳистони Кангурти ноҳияи кунунии Данғара, дар оилаи маъмури давлат (мирохур) Раҳим ибни Зокир девонбег таваллуд ӣ ӣ ёфтааст. Гузаштагони Ҳо аз деҳаи Даштиканаки Сарихосор буда, дар ҷӣ қишлоқи Тутқаволи Кангурт умр ба сар бурдаанд ва ша араи онҳо ба Хо а ҷ ҷ Аҳмади Косон , ки машҳур ба Махдуми Аъзами Даҳбеди Самарқанд ӣ ӣ мерасад, баъдан ба зодгоҳи шоир к чида меоянд. А додони муридону ӯ ҷ ӯ ҳаводорони аллома Маҳмадсайид буданд. Эшон дар деҳаи Р и оби ӯ Сарихосор зиндаг карда, яке аз маъруфтарин ва машҳуртарин шайхони ӣ соҳибкаромоти он замон ба ҳисоб мерафтанд. Аз таърих ба мо маълум аст, ки ба камолу пешрафт ва бо маърифат шудани шахсиятҳои бузург хизматҳои волидайн хеле калон аст ва ҳамин гуна дар камолоти Ҳо Ҳусайн ҳам саъю талоши падари донишд сташ басо ҷӣ ӯ бузург аст. донишҳои ибтидоиро аз падараш дар зодгоҳи худ фарогир Ӯ мешавад ва баъдан низ бо ҳидояту роҳнамоии падар барои донишом з ба ӯ ӣ шаҳри Бухоро меравад. Бухоро дар он замон яке аз марказҳои бонуфузтарини илму адаб буд. Ҳо Ҳусайн чун пирону гузаштагони бомаърифати хеш дар ҷӣ тафсири Қуръони карим, илмҳои калому ҳадис ва тасаввуф дасти тавоно дошт ва мавриди эҳтироми мардум қарор гирифта буд. Чандин муддат дар мадрасаҳои Турсун ону Рашидии Бухоро таҳсили илм намуда, аз аксари ҷ илмҳои замони худ барх рдор мегардад. Шоир илмҳои расмии замонааш, ӯ сарфу наҳви забони араб , фасоҳату балоғати калом, инчунин ҳунарҳои ӣ лаввоҳ , тарроҳ , саҳҳоф , наққош , м ҳркан ва хаттотиро мукаммал аз бар ӣ ӣ ӣ ӣ ӯ ӣ кардааст. Ҳунарманд ва ш ҳрату овозаи Ҳо дар саросари шаҳр паҳн ӣ ӯ ҷӣ гаштааст ва худи шоир низ аз соҳибҳунариаш ифтихор дорад: аҳони санъатам, дар баҳри маън гавҳарэъ одам, Ҷ ӣ ҷ Вале ҳамчун садаф, Ҳо , надонам худситойиро. ҷӣ Бевосита Бухорои шариф амсоли дигар фарзандону нобиғагони худ Ҳо иро ҳам тарбия намуд, илм ом хт ва ба камол расонд. Дар ҳамин оҷ ӯ ҷ шеърҳои нахустинро э од намуда, ҳунари хаттот ва забони арабиро ба хуб ҷ ӣ ӣ аз бар месозад. Ҳо дар доираҳои бонуфузи аҳли илму адаби Бухоро ҷӣ мавқеи хосса дошта, пайвандҳои д стии бо шахсиятҳои маъруфи он замон, ӯ ӯ чун Ҳо Рафеъ, ҷӣ Садри Зиё , Ҳомидхо аи Ҳомид, Мулло Бурҳони Муштоқ ҷ ӣ рафтуомад ва муносибати д ст дошт ӯ ӣ ва ҳе гоҳ пайванди адабии бо аҳли ҷ ӯ фазл удо нагашта буд. ҷ Сайру саёҳат ва аҳонгард хеле кори хубу шоиста ба ҳисоб меравад ва ҷ ӣ дар гузашта хеле зиёд шоиру нависандагонро мо медонем, ки сайру гашт ба тафаккури онҳо инқилоби фикриро ба ву уд овардааст ва боиси э од ҷ ҷ гардидани асарҳои зиёди таърихию адаб гаштааст. Дар даврони Ҳо низ ин ӣ ҷӣ анъана давом дошт ва қисми зиёди аҳли фазл ба сафар мебаромаданд. Ҳамзамони шоир Мирзо Сиро и Ҳаким, ки яке аз маъруфтарин ҷ донишмандони замони худ ба ҳисоб мерафт ва қисми зиёди умри худро дар сафар гузаронида буд, дар асари "Туҳафи аҳли Бухоро" 7 оиди хубиҳои сафар сухан ронда мег яд: ӯ Чист сафар мояи илму ҳунар, Чист сафар та рибаи хайру шар. ҷ Ҳаст сафар мояи ан омаҳо, ҷ Ҳаст сафар пухтакуни хомҳо. Ҳар ки сафар кард х рд заҳру қанд, ӯ Ҳар ки сафар кард шавад ҳушманд. Вай баъд аз хатми таҳсили мадрасаҳои Бухоро аҳонгардиро пеша ҷ намуда, барои и рои адои ҳа и Каъбатуллоҳ ва тавофи муқаддас ба Ҳи оз ҷ ҷ ҷ сафар мекунад. се сол дар Арабистон зиндаг намуда, ба Фарангистон, Ӯ ӣ Ҳиндустон ва Эрону Афғонистон низ сафар кардааст. Мақсади асосии Ҳо ҷӣ аз сафар зиёрати хонаи Худо, ом зиши илму маърифат ва маданияту ӯ пешрафти давлатҳо ва ҳосил намудани таассуротҳои нав ба нав буд. Пас аз 7 Мирзо Сиро и Ҳаким. Туҳафи аҳли Бухоро. –Душанбе: «Адиб», с.2011. ҷ сафари т лон Ҳо ба зодгоҳаш баргашта, дар мадрасаи Кангурт то охириӯ ӣ ҷӣ умр ба тадриси илмҳои мухталиф машғул мегардад. Саъю талоши зиёд дар роҳи бомаърифат кардани кангуртиён ба амал меорад, таълиму тадрис медиҳад, китобҳоро нусхабардор мекунад. Вай ҳам барои бо донишҳои ӣ коф фаро гирифтани шогирдонаш ва муҳайё намудани шароити маишии ӣ онҳо саъю талош мекард. Мо ин ҳолро аз мактубҳояш ба волиёни минтақаҳои гуногун мушоҳида мекунем, ки дар посух ба дастгирии онҳо ба Ҳо ва мадрасаву шогирдони навишта шудаанд. ҷӣ ӯ Бояд гуфт, ки дар он замон танҳо дар Кангурт 18 мадраса, дар Ховалингу М ъминобод аз ин ҳам беш мас иду мадрасаҳо мав уд буданд, ки ӯ ҷ ҷ дар онҳо беҳтарин донишмандони маҳалл ба таълиму тарбияи толибилмон ӣ машғул буданд. Илму тадрисро хеле д ст медошт ва ҳамеша дар талош буд. ӯ Аммо сад афс с, мисли он ки умр ба ҳе кас вафо накард, ба Ҳо низ вафо ӯ ҷ ҷӣ накард ва соли 1917 дар синни 49 солаг аз олам чашм п шид. «Тазкират-уш- ӣ ӯ шуаро» дар бораи соли вафоти Ҳо Ҳусайн чунин менигорад: «Дар шаҳри ҷӣ рабеулохири санаи 1335 ҳи р вафот ёфт. исми ба замини мавлудаш монд ҷ ӣ Ҷ ӯ ва р ҳаш ба олами бақо шитофт.» ӯ 8 Оромгоҳи шоир дар мазори Ҳазрати Мавлавии деҳаи Кангурт обод буда, имр з низ зиёратгоҳи мухлисону ӯ пайравонаш гаштааст: Агар бар хоки Ҳо бигзар , фасле тааммул кун, ҷӣ ӣ Ки бе файзе набошад т даи хоки мазори . ӯ ӯ Мутаассифона, шоир хеле барвақт дар ав и камолоти э од даргузашт ҷ ҷ ӣ ва мумкин буд, ки аз Ҳо и боз шоҳасарҳои нав ба нав бар арсаи адабиёт ба ҷ ву уд меовард. ҷ 1.3. Зодгоҳи шоир Дар ин о хостем оиди зодгоҳи шоир маълумот диҳем. Чи тавре қабл аз ҷ ин таъкид намудем, ки шоири шаҳир зодаи Кангурт аст ва ин деҳистон яке аз қадимтарину зебоманзартарин ойҳои то икнишин буда, бисёр шахсиятҳои ҷ ҷ бузургро парвариш намудааст. Фарзандони маъруфи Кангурт, аз қабили 8 Қор Неъматуллоҳи Мўҳтарам. Тазкират-уш-шуаро. Дастхат, саҳ. 43. ӣ шоир ва орифи бузург Ҳо Ҳусайни Кангурт , шоири халқ Бобоюнусҷӣ ӣ ӣ Худойдодзода дар адабиёти охири асри XIX ва ибтидои садаи XX, Карими Шуш, Фаттоҳ Одина ва даҳҳо нафари дигар дар рушду пешрафти адабиёт ва мусиқиву овозхонии халқиву касб ва дигар бахшҳои ҳаёти фарҳангии ӣ миллати то ик саҳми арзишманд гузоштаанд. Тибқи маъхазҳои таърихиву ҷ бостоншинос , Кангурт дар маданияти поёнии Кангуртут 5500-сола ва ӣ маданияти болоии он, ки дар аҳди бирин ташаккул ёфтааст, 4700-сола ҷӣ мебошад. Номи Кангурт аз вожаҳои қадимаи бохтариву суғд таркиб ёфта, ӣ маънои "диёри паҳлавонон"-ро дорад, яъне "кант"- шаҳр ва "гурт"- паҳлавон ё бузург таркиб ёфтааст. Номи Кангурт бори аввал соли 1221 дар солномаи таърихнигор Атомалики увайн "Таърихи аҳонкушой" Ҷ ӣ ҷ 9 зикр гардида, муаллифи ин сарчашма аз далериву қаҳрамонии мардуми ин куҳандиёр, ки ба муқобили а набиён (Чингизхон) то вопасин нафас барои хоки Ватани худ ҷ истодагар ва оннисор кардаанд, маълумот додааст. Ҳисси ватанд стии ин ӣ ҷ ӣ ӯ мардум хеле баланд аст ва ин дар ашъори Ҳо Ҳусайн ҳам хеле зиёд ба ҷӣ назар мерасад. ойгиршавии ҳудуди географии Кангурт (ишора бо ранги сурх). Ҷ 9 Атомалики увайн . Таърихи аҳонкушой. Чопи санг . Соли 1221. Ҷ ӣ ҷ ӣ БОБИ II. Нигоҳе ба мероси адабии Ҳо Ҳусайниҷӣ Кангурт ӣ 2.1 . Ғазалиёти Ҳо Ҳусайн ва мазмуну м ҳтавиёти он ҷӣ ӯ Ҳо Муҳаммад Ҳусайни Кангурт яке аз намояндагони бар астаи ҷӣ ӣ ҷ адабиёти то ик дар нимаи дуюми асри XIX ва аввали асри XX ба шумор ҷ рафта, бо э одиёти гуногунжанри худ дар таърихи адабиётамон мақоми ҷ шоиста дорад. Аз Ҳо Ҳусайн мероси горонбаҳои адаб боқ мондааст ва ҷӣ ӣ ӣ арзиши хеле баланд дорад. То имр з он ч ба даст дорем дар "Куллиёт"-и ӯ ӣ шоир амъовар шудааст, яъне манбаъи асос ва дастраси осори шоир имр з ҷ ӣ ӣ ӯ ҳамин куллиёти тозанашраш аст. Дар ин «Куллиёт» тақрибан 260 ғазал, рубоиёт, 31 мухаммасу мусаддас, 2 қасида, 5 марсия, 12 таърих, маснавиҳои «Василат-ун-на от», «Таърихи авда», достони «Комде ва Мадан», 11 мактуб ҷ ҷ ой гирифтаанд. Яке аз дигар асарҳои олиби шоир ин «Мунтахаб-ул-ахбор ҷ ҷ ф табақоту-с-салотин» ба шумор меравад, ки бори нахуст дар куллиёти ӣ мазкур ойгир карда шудааст. Акнун дар бораи осори шоир як-як истода ҷ мегузарем. 10 Чи тавре ки дар боло дидем, дар байни ашъори шоир ғазал мавқеи асосиро ишғол мекунад ва аз иҳати шумора низ зиёд аст. Ҳо Ҳусайн ҷ ҷӣ сарфи назар аз гуногунжанрии э одиёт бештар бо ғазалиёташ шуҳрат пайдо ҷ кардааст. Аз ин шоири ориф тақрибан 260 ғазал боқ мондааст, ки дар ӣ мавз ъҳои гуногуни зиндаг э од гардидаанд. Вай пеш аз ҳама ҳамчун ӯ ӣ ҷ фарзанди замони худ ба мавз ъҳое р овардааст, ки аксари шоирони он ӯ ӯ даврон, аз умла Шоҳин, Туғрал, Савдо, Ҳайрат ва дигарон дар ин мавз ъҳо ҷ ӯ э од кардаанд. Девони бо ғазале дар ҳамди Офаридгор бо матлаъи «Эй ҷ ӯ ақлҳо зи ҳайрати дарки камоли ту» оғоз шуда, баъдан дигар ғазалҳо бо тартиби маъмули алифбоии классик ойгир гаштаанд. Шеъри боло хеле ӣ ҷ олибу дилнишин аст ва ҳамду наът ва қудрату тавоноии офаридгорро хеле ҷ олибу дилпазир тасвир кардааст: ҷ Эй ақлҳо зи ҳайрати дарки камоли ту 10 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Бишкаста бол дар раҳи фикру хаёли ту. Бас танг ост вусъати майдони коинотҷ Дар пешгоҳи соҳати қудси алоли ту. ҷ Ҳафт ошёни д захи пурмор бо никол ӯ Як ҳуфрае зи маҳбати қаҳру алоли ту. ҷ Андар шитоб р зу шаб аз ҳар чи мераванд ӯ Нуҳ тавсанон зи даҳшати савти алоли ту. ҷ Бар Моҳу Хур, ки доимо ин нур медиҳанд, Як партаве битофт зи шамъи амоли ту. ҷ 11 Албатта ғазали классик жанрест, ки дар тайи садсолаҳо шаклу қолаб ӣ гирифта, аксар шоирон танҳо ҳунару истеъдоди худро дар маъниву мазмуни он меозмуданд. Ҳо низ, ҳарчанд аз шакл ва вазнҳои каммаъмули ғазал зиёд ҷӣ истифода намудааст, бештар ба устани маъниву мазмуни нав тава уҳи ҷ ҷҷ хотир намудааст. Мисраи «Ҳо ч дорад орзу? Дар ёфтанҳо устанат» ҷӣ ӣ ҷ ҳамин маъниро медиҳад. «Дар ёфтанҳо устанат» таъбирест, ки тамоми ҷ э одиёти шоирро бозг менамояд, хатти сурхи э одиёташро муайян месозад. ҷ ӯ ҷ Ғазалҳои «Навид, эй дил, ки баҳри пурсишат он шаҳсавор омад», «Лаби еву пойи сарву ҳангом баҳор аҳсан», «Ба ту, эй нигори ширин, гилаву ҷӯ гузор дорам», «Эй д ст, биё, дар қадамат зор бигирям» ва бисёр ғазалҳо ӯ содаву равон, зебову шево э од гардидаанд. Мо хостем оиди мавз ъҳои ҷ ӯ ғазалиёти шоир ҳарф бизанем. Мавз оти ғазалиёти шоир гуногуну пуробуранг буда, хеле аззобу ӯ ҷ дилнишин аст. Ишқ яке аз мавз ъҳои маъмулу машҳури адабиёти классикии ӯ форсу то ик ба ҳисоб меравад ва ягон шоире нест, ки дар бораи ишқ чизе ҷ нагуфта бошад. ойгоҳи ишқ нафақат дар ғазалиёти Кангурт , балки дар Ҷ ӣ тамоми э одиёти шоир мақому манзалати баланд дорад ва бевосита ҷ Кангуртиро шоири ҳассос ва ошиқу ишқнавоз гуфтанамон мумкин аст. Қисмати зиёди ғазалиёти шоир дар ҳамин мавз ъ э од шудааст ва Кангурт ӯ ҷ ӣ дар ғазалҳои ишқ хеле дастболо шудааст ва хушку хол нест: ӣ ӣ 11 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Он маҳ чу афо кард, намекард, нак буд, ҷ ӯ тарки вафо кард, намекард, нак буд. Ӯ ӯ Пайванди муҳаббат ҳама асбоби маишат, Бо аҳли дағо кард, намекард, нак буд. ӯ 12 Ишқ дар ғазали Ҳо Ҳусайни Кангурт (Хатлон ) аз навҳи ошиқона ҷӣ ӣ ӣ аст ва шоир ҳамвора лаб ба ситоиши ишқ мекушояд. Маъшуқи ҳақир нест, ӯ балки мақоми хеле воло дорад: Эй, зи лутфат ҳамаро рутбаи соҳиб оҳ ҷ ӣ В-эй зи меҳри ту расад хотами шоҳаншоҳ . ӣ Ҳама дар қабзаи тақдири ту чун Зол забун, Зери девори қазоят Маҳу Меҳру Моҳ . ӣ Аз ин маъшуқи зебову сарвқомат Ҳо Ҳусейн наметавонад як дам ҷӣ назар бардорад, ҳарчанд дучори фироқ аст, ба амоли умед дорад. ҷ ӯ Ӯ ташбеҳро хеле моҳирога ба кор мебарад, р и маъшуқаро гаҳе ба Моҳу гаҳе ба ӯ Офтоб монанд мекунад: Гар аз амол во кунад моҳам ниқобро, ҷ Резад арақ зи абҳаи ноб офтобро. ҷ Эй офтоб, орази гарми ту доғ кард, Дар барги лола шабнаму дар гул гулобро. Ғазали Ҳо Ҳусейн, ки ошиқона аст, мазмуни орифона ҳам дорад. Бо ҷӣ шароб х рдан ба чаман меравад ва бо сабо ҳикояти ишқи ро ба миён ӯ ӯ меандозад ва дар хитоб ба мег яд: ӯ ӯ Эй дар хаёли р йи пурдоғ синаҳо, ӯ Дар дил ниҳон зи оташи шавқат дафинаҳо. Бар к ҳ агар ҳикояти ишқи ту бигзарад, ӯ Ҳайрат кашад зи домани санг обгинаҳо. Дар ғазали Ҳо Ҳусейн маъшуқ чеҳраи наздиктар аст, зеро шоир ба он ҷӣ қатъияти фикр дорад ва ғазали гоҳе осмон ва гоҳе боғи асроромез аст, ки ӣ ӯ ӣ 12 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. дар он гулҳо бо рақобат бо маъшуқи бархостаанд, аммо боди сабоӯ тазаккури амоли маъшуқро сармаст сохтааст: ҷ Медиҳад аз тарзи р яш оташи рухсори гул, ӯ Дида бояд об шуд аз гармии дидори гул… С зи оҳи ошиқон аз дарди доғи хеш нест, ӯ Нолаи булбул бувад аз рафтани ночори гул… Баски, Ҳо , дар фироқи гулъизоре мурдаам, ҷӣ Мешавад во аз мазорам ғунчаи т мори гул. ӯ Наргису савсану бунафша, ки дар ғазали Ҳо Ҳусейн маъруф аст, ба ҷӣ сабаби аъдаш ба м и маъшуқ ташбеҳ дода мешавад, аммо наргис маҳоли ҷ ӯ маъшуқ гардида, м йи худро гиреҳ мезанад. Боди сабо, ки сабаби ӯ рафтуомади байни ошиқи дилбеқарор ва маъшуқ аст, бо маъшуқ ошноии комил дорад ва зулфи маъшуқро илва медиҳад: ҷ Наргис кушода дидаву бишкуфта шанбалид, Пурхун чароғи лолаву гул доғдор шуд… Мангар ку ост, дидаи ибрат кирост боз, ҷ То бингарад, ки соати ҳашр ошкор шуд. Р и маъшуқ сурх аст, аз ин р бо оташ ва арғувон таносуб дорад. Дар ӯ ӯ ғазали Ҳо Ҳусейн, ки маъшуқ чеҳраи гулнор ва аҳли вафо аст, сурх аст. Ин ҷӣ навбаҳори ноз мисли барги лола аст: Ҳар о асар зи қатраи хуни шаҳиди туст, ҷ Шабнам ба тори мижаи мардумгиёст сурх. Кошонаам зи мақдами он навбаҳори ноз, Чун барги лола зулмати он тира ост сурх. ҷ Маъшуқ камони абр и худро бо қасди они ошиқ тадбир мекунад. Ин ӯ ҷ маъшуқи замин нест, зеро ишқи Ҳо Ҳусайн анбаи осмон дорад ва ӣ ҷӣ ҷ ӣ робитаи байни ошиқу маъшуқ дар аҳони зеҳнии шоир, дар замону макони ҷ мовараи таби э од гардидааст. Чашми маъшуқ чун зебо ва дар одоби ӣ ҷ суннат аст, ташбеҳ мегардад, то дам аз зебо назанад. Ошиқ шароб х рда ба ӣ ӣ ӯ гулшан меравад, то таровати зулфи зебои маъшуқро, ки дар тоб аст ва бо асари шароб дар тоби ораз аст, бубинад: Эй тоби зулф, то каям бетоб мекун ?ӣ Печ зи тоби орази он р й тобро. ӣ ӯ Боди сабо, ба гулшани он гулбадан рав , ӣ Г арзи ҳоли хаставу чашми пуробро. ӯ Вақти баҳор меравад, соқ , ғанимат аст, ӣ Пеш о, пиёла гир, бипаймо шаробро. Дар ин матлаби баде маъшуқ дар базми гулшан ширкат карда, ӣ маъшуқи ғунчадаҳон аст. Гес ҳои зебову зарбофти маъшуқро боди сабо ӯ илва медиҳад, ки бартарии м йи маъшуқро аз бунафша хабар медиҳад ва ҷ ӯ ҳикояти зулфи маъшуқро ба миён меорад. Боди сабо ҳақиқати зебоии маъшуқро иқрор мекунад. Бо ин тариқ, Ҳо Ҳусайн мехоҳад абёти ҷӣ ошиқонаро ба як заминаи ирфон интиқол диҳад: гулу гиёҳи наврустаи баҳор ӣ аст, ки ро ба базм мекашад ва қарини маю мутриб мекунад, то нури ӯ илоҳиро, ки шаҳсавор аст, бубинад: Ба илва о, санамо, ки баҳор мегузарад, ҷ Бунафша мераваду лолазор мегузарад. Ба ғайри нуқраи дил нест, то нисор кунам, Дар он раҳе, ки чунин шаҳсавор мегузарад. Маънии баёни ғазали Ҳо Ҳусайн дар ҳар танҳо байни тамом ҷӣ ӣ ӯ мешавад, аммо дар оғози баёни ҳар танҳо шоир нуктачин кардааст. ӣ ӣ Ғазали Ҳо Ҳусайн ҳамин тариқ аз заминаҳои қалб оғоз мегардад. ҷӣ ӣ А иб аст, ки шоир дар ғазал аз луғату таркиботи ирфоние истифода кардааст, ҷ ки вазну оҳанги мусиқ доранд: ӣ Ҳадиси мавсими гул хуштар аст, эй соқ , ӣ Дар он сабоҳ, ки бо шарбати ғасола гузашт. Ҳамеша б са зи лаълат рақиб мегирад, ӯ Мудом навбати мо бар сари ҳавола гузашт. Ғазали Ҳо Ҳусайн чун ғазали суннат мустақим аст, зеро чандҷӣ ӣ иҳати фикриро ба таври п шида арз медорад. Дар онҳо андешаҳои заминиву ҷ ӯ ирфон бо ҳам омехта ва бо таври мусиқ арз шудаанд. Метавон гуфт, ки ӣ ӣ ғазали шоир сози гуногун дорад ва робитаи баён ҳам пинҳону зариф аст: Доғи ишқатро ба лавҳи сина чун пинҳон кунам? Мижжаи исфеду ашки дида мегардад гувоҳ. Ҳо , бунёди аҳон яксар тилисми ибрат аст, ҷӣ ҷ Ин варақ гоҳе сафеду гоҳ мегардад сиёҳ. 13 Ғазали шоир Ҳо Ҳусайн ма м аи адаб аст, зеро дар баёни маънав ҷӣ ҷ ӯ ӣ ӣ устувор аст, яъне , аз як тараф, ба адои маънии «воҳид» ба тариқи мухталиф ӯ тава уҳ дошта ва аз тарафи дигар, баёне, ки байни калимаҳо таносубу ҷҷ робитаи маън э од мекунад. Ҳо Ҳусайн қолаби ғазалро аз мусиқ ӣ ҷ ҷӣ ӣ д хтааст. илова ба риштаҳое, ки калимаҳоро аз назари мусиқ бо ҳам ӯ Ӯ ӣ пайванд додааст, бо риштаи дигар калимаҳоро аз назари маъно ва тасвир бо ӣ ҳам д хтааст, яъне ғазали Ҳо Ҳусайн масири чанд риштаро дар ан оми ӯ ҷӣ ҷ адабии фавқулодат паймудааст: Биё, ки сабза дамида ба раҳ чаҳор ангушт, Чаман зи ғунча бурун карда сад ҳазор ангушт. Чу тори зулфи туам дил зи тоб меларзад, Баҳор даме, ки занад тор бар дутор ангушт. ӣ Чу шона пан а ҳар он ки кашад ба зулфи ка аш, ҷ ҷ Дамад зи фарқи ҳазор ангушти қатор ангушт. ӯ Нати аи ҳадафи ниҳоии инсон дар роҳи ишқ расидан ба маъшуқ аст. ҷ Ин ву уд дар талабу иштиёқи маконе падид меояд, ки он о айни маъшуқу ҷ ҷ ошиқ зоҳир аст. Олам дар суратҳо зоҳир меёбад, ки ба ҳе ва ҳ ба суратҳои ҷ ҷ табиии хос нест. Ин суратҳо мисли шунидани садое аз ошиқ ба маъшуқ аст, ки дар хаёли инсон он чи ки ба василаи чашму г ш дида мешавад, фақат ӯ ишқварз аст. Амалу асари ишқ суратҳоро таъзиму такрор менамояд ва ин ӣ шук ҳу азамат, ки дар он суратҳост, маъмулан заъфу хастагиро дар бадани ӯ 13 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. инсон падид меоварад. Ба ҳамин иҳат, г ё ғизое ба ониби он шук ҳу азаматҷ ӯ ҷ ӯ р й меоварад, зеро шуълаи шавқ ро мес зонад ва дар ин с хтан суратҳои ӯ ӯ ӯ ӯ маҳбубу маъшуқ дар хаёлу р ҳи инсон рушд ва афзоиш меёбад. Илова ба ин, ӯ нер и тасвири ишқ дар олами хаёли Ҳо Ҳусайн дар либоси зебою ӯ ҷӣ васфнопазир ва амоли дилнишин илва мекунад: ҷ ҷ Навид, эй дил, ки баҳри пурсишат он шаҳсавор омад, Ба пояш онфишон кун, ки ҳангоми нисор омад. ҷ ӣ Аз он рухсори оташнок мебояд ҳазар кардан, Барои бастани дилҳо камандаш тобдор омад. Рухаш гул, зулф сунбул, ғунча лаб, наргис ду бодомаш, Аз он р оташи ҳасрат ба они сад баҳор омад. ӯ ҷ Ишқ ошиқро дар пешгоҳи Худои маҳбубаш ташвиқу ташбеҳ менамояд. Бо ин баён ошиқ шу оъ ва фаъол аст ва ин ҳол то замоне ки он сурат мав уд ҷ ҷ аст, дар хаёлаш ву уд дорад: ҷ Чи мумкин бо умеди зиндаг дар пеши будан, ӣ ӯ Ки туркони сияҳмасташ ба қатлам найзадор омад. Ҳадафи ниҳоии ишқ ташбеҳи маҳбуб аст. Ишқ ҳамон ишқи омеъ ва ҷ комил аст ва ошиқ маъшуқашро д ст медорад. Ишқ агар бо ақл ҳамнаво ӯ гардад, маҳбубтар мегардад. Матлаби ошиқ ҳамон ишқ аст, он чиро, ки маҳбуб д ст медорад. Дар матлаби ошиқ ишқ ҳосил мегардад ва нафаси ошиқ ӯ аз сурати маъшуқ тасвир мешавад: Эй номи ту ҳаловати ону забони мо, ҷ Ширин бувад зи лаззати шаккар даҳони мо. Аз обёри файзи худ сероб гар кун , ӣ Пажмурдаг самар диҳад дар б стони мо. ӣ ӯ Аз навбаҳори марҳамат абри наволро Фармой, то хазон барад аз гулситони мо. Мақсади ниҳоии ишқ дар сурати олам иттиҳод аст, яъне зоти маъшуқ айни зоти ошиқ ва зоти ошиқ айни зоти маъшуқ аст. Ин ҳамон аст, ки сурати таби дар ҳар ҳол, исман ё удо зуҳур меёбад, зеро маҳбубу маъшуқ дар ӣ ҷ ҷ хаёли инсон аст. Бинобар ин, айёме, ки ошиқу маъшуқ даст ба гардани якдигар мекунанд, Ҳо Ҳусайн чунин таманно дорад:ҷӣ Агар бар гарданат дастам расо мешуд, чиҳо мешуд? Гиребонат бари оғ ш во мешуд, чиҳо мешуд? ӯ Ҳама шаб суҳбати ағёр дид , як даме бо мо Агар буд , ӣ ӣ дили мо ҳам ризо мешуд, чиҳо мешуд? Ба як дидан матои сабр кард умла торо ам, ӣ ҷ ҷ Ниқобат гар зи рух якбора во мешуд, чиҳо мешуд? Байни ошиқу маъшуқ ногузир риштаву робитае аст, ки ошиқ ба ин васила танҳо ба маъшуқ худро қарин месозад. Бо ҳамин сабаб, ошиқ таҳти маъшуқ аст ва дар ҳақиқат бандаи ст. Ошиқ маъшуқро дар назари зеҳни худ ӯ бузургтар аз худ мебинад ва хушбахтию саодати худро дар бандагии маъшуқ ва таслим дар баробари медонад. ӯ Биму ҳароси ишқ дар қалби инсон дар баробари маҳбуб хаёлангез ва қобили тасаввур аст, зеро маҳбуб пайваста меандешад. Оташи шавқҳо бо фарози ст ва дар хаёлу андешае, ки дар қалбаш падид аст, асар мегузорад. ӯ Бо ин сабаб г ё узвҳои бадани инсон аз оташи шавқи маҳбуб меҳаросанд, ӯ вале шафақ аз ониби маҳбуб аст, ки намехоҳад инсон чун муҳиб мадоро ҷ бошад. Он гоҳ ишқомез аз ониби маҳбуб чун шавқ ба шавқи муҳиб ӣ ҷ меафзояд: Оташи шавқ, ки дар синаи ман пинҳон аст, Чун самандар нафас андар лаби ман с зон аст. ӯ Шавқ ба лиҳози ишқ сифати лозим ва тобеъ аст, зеро ишқ шуълаест, ки шавқ меофарад. Бо ин баён, шавқи ошиқ бо дидору васли маъшуқ оромишу сукун меёбад ва ба иштиёқи р ба р шудан ошиқу маъшуқро нишот ӯ ӯ мебахшад: Аз муждаи дидори ту мижгони сафедам, Равшантар аз ойинаи ҳур зери саҳоб аст. То моҳи ту карда ба замин нурфишон , ӣ Дар пардаи гардун рухи ҳур бастани қоб аст. Арзи дили худ, Ҳо , чи тақдир тавонам,ҷӣ К-ин масъала баҳсест, ки хол зи авоб аст. ӣ ҷ Шавқ унбишу ҳаракати маъшуқ аст. Маҳбуб, ки аз асмову шакли ҷ маъшуқ аст, бо дидори маҳбуб сукуну оромиш меёбад ва муттаҳайир мегардад. Шавқи ошиқ бо маъшуқ оромишу сукун мегузорад, зеро ошиқ аз маҳбуб шодиву фараҳ дарёфт мекунад. Ишқ дар мактаби ҳаст дар ғазали ӣ Ҳо Ҳусайн дар ихтисоси рамз аст. ҷӣ Ишқ завқи маънавиест, ки ба василаи завқи қобил идрок мешавад ва ҳақиқати ма ҳул нест ва дар ғазали Ҳо Ҳусайн тасвироти дилнишину ҷ ӣ ҷӣ арзишманд дорад. Ишқ дар ғазали шоир мантиқ буда, бо ҳувийят суруда ӣ мешавад ва дар ву уди маҳбуб гароиш пайдо мекунад. Ишқ ба мафҳуми ҷ амиқи худ ҳама чизро дар роҳи матлубу маъшуқ ва мақсади асл фидо кардан ва аз барои аз ҳе нисору исор, ҳатто аз он парво накардан аст: ӯ ҷ ҷ Ба роҳи илвааш хобида , ҳушёр шав, эй дил, ҷ ӣ Машав ғофил, ки ногаҳ мерасад фармонбари теғаш. Сияҳр зе, ки дорад дар назар чашми сиёҳашро, ӯ Чу мардум сар ниҳад бояд ба зери пайкари теғаш. Шаҳиди мубталое ишқи ро чун намебошад, ӯ Ки бо ранге наёмезад сафои авҳари теғаш. ҷ Ба сулҳу ошт , Ҳо , зи бими халос нест, ӣ ҷӣ ӯ ӣ Ки хунрез ҳалол омад ба ҳукми маҳзари теғаш. ӣ Ишқи зебо ва муқаддас каломест р ҳбахшу дилпазир, лафзест, ки ӯ ҳамаи арзишҳои инсон дар паҳнои самим ва пурмеҳри нуҳуфтааст. Ишқ ӣ ӯ равиш ва камоли нексириштест, ки метавонад тамоми рисолату масъулияти воқеии инсонро дар домони бебастагии худ таҳмил намояд. Ғазали Ҳо Ҳусайн авҳари аслии ишқ аст. Лафзҳои огоҳона ва ҷӣ ҷ зебоии ғазали роҳест ба вафодор дар роҳи ишқ, ки ҳаргиз пушаймонию ӯ ӣ афсурдаг надорад, балки хотири он дар сина пинҳонгоҳ аст: ӣ Зи гармиҳои ҳусни беҳи оби моҳтоби ман ҷ Дар оғ ши Масеҳо офтоб аз тоб дорад таб. ӯ К дорад майли ин кошона, гар завқи тамошояш,ӣ Мунаввар чун гули шамъ аст, зулмат з-устухони шаб. Ба савдое бурун аз олами суду зиён рафтам, Ки сад Ма нун набошад ҳамчу ман девонаи машраб. ҷ Аз ин о сиришти ишқ саршор аз муҳаббату эҳсоси латифи инсон аст. ҷ ойе барои кинаву адоват ву уд надорад, зеро ҳама ро д ст медоранд. Ҷ ҷ ӯ ӯ Барои Ҳо Ҳусайн савдои ишқ ган инаест, ки инсонро аз айб ию ҷӣ ҷ ҷӯ ақибмондаг ва хислатҳои ғайриинсон дур мекунад. Ишқ шоистагиест, ки ӣ ӣ абру афо ва хориву зор надорад: ҷ ҷ ӣ Намег ям туро, бар ман нигаҳ бисёр шоист , ӯ ӣ Вале абру афои ту на ин миқдор шоист . ҷ ҷ ӣ Набошад гарчи ошиқро халос аз хориву зор , ӣ Чу дорад нисбати ишқат, на хору зор шоист . ӣ Водии ишқ дар ғазали Ҳо Ҳусайн иқлимест, ки ҳар инсон дар он ҷӣ раҳсипор мешавад, аз костагиҳою беҳудагиҳо раҳо ёфта, ба с и малакути ӣ ӯ Худованд парвоз менамояд ва хештанро дар меёбад. Ишқ бо шарофати ӯ ш ри инсон ба аҳамияту эҳтиром сазовор аст. Ҳузури ишқ барои Ҳо ӯ ӣ ҷӣ Ҳусайн ягона оинаест, ки сурату замири инсон дар он партавфишон ӣ мекунад: Маҳо, ба хирмани ҳусни ту х шачин маҳтоб, ӯ Ки нур медамад аз чарх то замин маҳтоб… Агар ба шаб бадар о , зи тоби меҳри рухат, ӣ Чу офтоб шавад қурси оташин маҳтоб. Гумон мабар, ки абас, Ҳо , чун асар шуда , ҷӣ ӣ Ба пеш оина гиру дар бубин моҳтоб. ӯ Ву уди авҳари тобандаю арзандаи ишқ дили инсонро молики эҳсосу ҷ ҷ мақом ва манзалат месозад. Ишқ дарёест, ки ҳамаи бехудиҳою беҳудагиҳоро поён мебахшад. Оғ ши ишқ мактабест, ки озодагию рост ва инсонд стиро ӯ ӣ ӯ шиор медиҳад. Ишқ мав ест, ки ш ри ботини инсонро ҳар лаҳза ба орзуи он ҷ ӯ ҷ супурдану ғарқ шудан дар уқёнуси пурталотуму мағрури чашмони маъшуқ ҳидоят мекунад. Баъзе шеърҳои Ҳо навгуна аст ва дар дохил худ ба худҷӣ савол медиҳад ва низ авоб: ҷ Он маҳ, ки афо кард, ку о кард? Ба мо кард. ҷ ҷ Мақтули вафо кард киро кард? Маро кард. Як б са, к-аз он гавҳари лаб мултамасам буд, ӯ Ин қазя қазо кард, адо кард, ба о кард. ҷ Аз дуди дилам хома ба ҳангомаи таҳрир, Авроқ сиёҳ кард, садо кард, наво кард. Ҳо ба дили хаста шабон то ба дами субҳ, ҷӣ Сад гуна дуо кард, киро кард? Туро кард. 14 Сухан дар мавриди ишқ гуфтан барои Ҳо Ҳусайн душвор аст, аммо ҷӣ эҳсоси худро аз ишқ ба ҳар гуна дарк гуфтааст. Аммо сухане, ки дар ҳаққи ишқ мег яд, гуфтанаш алоли ин ишқ аст: ӯ ҷ Кист аз дидани ту дида мунаввар нашавад? В-он гоҳ аз тоби рухат сина пурозар нашавад? Ҳо шоирест рангинхаёл, тозанигор ва ошиқест софдилу тозанигоҳ. ҷӣ Ӯ ишқро чунон баён мекунад, ки дар ҳолати аслиаш, воқеияти ишқро ба банди дилҳо ойгир мекунад. Ин ҳолатҳо қариб дар тамоми ошиқон рух медиҳад ва ҷ ҳолати табиист, зеро баёни шоир моҳирона ва олибу дилпазир аст: ҷ Андар хаёлат ҳар шабе то р з бинам хобҳо, ӯ Чун м йи оташдидае печам ба чандин тобҳо. ӯ Тарсам, чу т фон мекунад дар интизорат дидаам, ӯ Вайрон кунад ин хонаро бебокии селобҳо. Инсон ҳар лаҳза ба эҳсоси ишқ ниёзманд аст. Ҳо Ҳусайн барои далел ҷӣ ва исботи ишқ шабу р з дар хаёл аст. Дар ҳақиқат, ишқ дар ғазали ӯ ӯ бурҳонсоз аст, яъне худи ишқ далолат мекунад, ки парда аз инсон бардорад ӣ ва ро ошкор созад. Ишқ инсонро ҳамчу оина аз ҳар гуна бурҳони бениёз ӯ ҳимоя мекунад. Ишқ аст, ки дар т фони ошуфтагиҳо пинҳонгоҳи инсон аст, ӯ ҳатто он гоҳ, ки дар ҳоли ғарқ шудан дар уқёнус аст. Ин ҳангом инсон ӯ 14 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. худро ба оғ ши ишқ меандозад ва дар оғ ши мешавад, то ин ки дилашӯ ӯ ӯ оромиш ёбад: Боз ёди он парир хотирам ран ур кард, ӯ ҷ Бар сари дил буд захме, таҳ ба таҳ носур кард. Ҳар қадар кардам талоши васл, аммо р згор ӯ Луъбате ангехт аз роҳаш, ғуборам дур кард. Ишқ ҳақиқат ва мав уди воқеист ва ҳар он чи инсон мебинад, уз ҷ ҷ та аллии ст, ки дар пинҳонгоҳи ғайб ҳамвора мастур аст. Дар ойе, ки ҷ ӯ ҷ инсон аст, ишқ ҳузури мутлақу мастури худро ба гунаи «ломакон» менамояд ва аз жарфои ҳастии худ шаҳодат медиҳад. Ҳузури ишқ аз паси ҳи об ва ғаму ҷ ғафлати замон аст, ки азамати худро нишон медиҳад. ӣ Ишқ аст, ки доимо ву уд дорад ва ҳамаи гузаргоҳҳо ба с йи ст, зеро ҷ ӯ ӯ ғунчаву гул ҳам ба ву уди қоил аст. Ҳама о ишқ аст ва ҳама олам ҷ ӯ ҷ користони ст. Бо ин ҳама ишқ роз аст ва дар қолаби ҳарфу маънову сурату ӯ ӣ шаклу замону макон намеғун ад. Ишқ аз ҳамаи инҳо болотару волотар аст: ҷ Мавсими навбаҳор шуд, он маҳи гулъизор ку? Ғунчаву гул қатор шуд, булбули дилфигор ку? Боди сабоҳ мевазад аз тарафи диёр, лек Ғолияи мурод не, муждаи он нигор ку? Лолаи роғ ҳар саҳар доғи дилест дар назар, Ғунчаву гул ҳамин асар дораду эътибор ку? Ишқ дар партави сапеда, дар нақши гулгун, дар ғунчаҳое, ки боз мешаванд, дар бонгу ғулғулаи мурғон дида мешавад ва аз жарфои дили инсон гувоҳ медиҳад. Ишқ дар падидаҳо зоҳир аст, аммо зоҳираш айни ӣ ӯ нест, зоҳиркунандаи дигарест; зоҳиран чеҳрааш кушода аст, вале худ дар парда аст. Ишқ бо сифату асмои бепоёни худ та алл мекунад. Манзари олам ҷ ӣ ва ву уди қолабҳо, чаҳорч бҳо, аҳкому асмо ва сифоти илоҳ дар пеши ишқ ҷ ӯ ӣ мута аллист: ҷ Маҳтоби рухат пардакушо шуд, чи ба о шуд, ҷ Чун кавкаби толеъ бари мо шуд, чи ба о шуд. ҷ Дар пардаи к р нигаҳи мардумакам буд,ӯ ӣ Ҳангоми тамошои ту во шуд, чи ба о шуд. ҷ Бошад ҳама кас толиби дидори ту, лекин Алтофи ту бо аҳли дуо шуд, чи ба о шуд. ҷ Ишқ бо дидану шунидан чашми сер надорад, балки дидори ақлониву ӣ биниши дарун аст, яъне эҳсос бо шавқу д ст аст, ки васфи басе душвору ӣ ӯ ӣ ӯ дақиқ ва шуғли Ҳо Ҳусайн аст: ҷӣ То дида ба қадду рухи зебо-ш бубастам, Аз дидани сарву гули раънош бубастам. Нури назарам рафт зи шавқи назари , ӯ Шуғлест, ки аз манзари дунё-ш бубастам. алолу зуҳури ишқ ву уду шабоҳати сода нест, балки муҳтавою маън Ҷ ҷ ӣ аст. Оре, Ҳо Ҳусайн маънову муҳтавои ишқро дармеёбад; ишқ китоби ҷӣ ҳаст аст, ки қироати саҳифаҳои он беандоза дилкаш аст. Ишқ саҳфаест, ки ӣ дар Қуръону ҳадис зикри омадааст, яъне саҳифаест, ки рамзҳои ӯ ӯ равшангараш ҳастанд: Дар чорс и ламязал тамҳиди арзи сад милал, ӯ Ҳарфе зи асрори азал оварда рамзи гуфтанат. Ҳарчанд дорам усту , ойина дорад р ба р , ҷ ҷӯ ӯ ӯ Ҳо ч дорад орзу, дар ёфтанҳо устанат. ҷӣ ӣ ҷ 15 Корномаи ишқро мушоҳида кардан румузи китоби ҳастиро дарёфт кардан аст. Ҳама ин равшангар бо диди ақлон ва аз роҳи фаҳм аст. Инсоне, ӣ ӣ ки мисли Ҳо Ҳусайн ба ишқ наздиктару баҳрамандтар аст, аз диди қалб ҷӣ ӣ бархурдор аст, зери парда ро тараннум менамояд. Ишқ ҳамеша дар парда ва ӯ бо рамз аст, зеро диди айнии ба инсон муяссар нест. Агар зиндагии инсон ӯ маъно дорад, маҳз аз баракати ишқ аст ва агар ҳастияш бо ҳикмат аст, аз он аст, ки ву уд дорад. Ишқ дар ғазали Ҳо Ҳусайн эътиқод аст, ки шоир онро ҷ ҷӣ бо эътимоду имон ва бо қалбу зеҳн мепарастад: Рамзи дарёро тавон фаҳмид аз тарсоҳил , ӣ 15 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. К-ин ароҳат аз фузун мечакад носурро.ҷ ӣ Ҳифзи асбоб олами асбобро бошад зарур, Беасо сарнагун дар чоҳ орад к рро. ӣ ӯ Пардаҳои сози мо, Ҳо , зи ҳам хоҳад гусехт, ҷӣ Мехарошад сахт бе о нохун ин танб рро. ҷ ӯ Ишқ дар ғазали Ҳо Ҳусайн ба маънои ҳама чизро дар роҳи матлубу ҷӣ маъшуқ ва мақсуди асл фидо кардан ва аз барои аз ҳеч нисору асар парво ӯ накардан аст. Шоир дар мадҳу санои ишқ, ки вожаи зебову муқаддас аст, каломест р ҳбахшу дилпазир ва лутфест, ки ҳамаи арзишҳои ҳастиро дар ӯ паҳнои самим ва пурмеҳри нуҳуфтааст: ӣ ӯ Чи маънибаланд , чи нозукадо , ӣ ӣ Ки лутфат чу маънист назри расо . ӣ Дар ин гулситон ғайри ибрат набошад, Хи олат зи наргис чаро н-озмо ? ҷ ӣ Ишқ мактабест, ки тамоми рисолату масъулиятҳои инсонро дар домони поку озод ом хтааст. Вафодориву худгузар дар роҳи ишқ барои Ҳо ӯ ӣ ҷӣ Ҳусайн ҳаргиз пушаймониву афсурдаг надорад, балки хотироти ишқ дар ӣ ӯ паноҳгоҳест, ки ҳангоми ноумед ба он паноҳ меоварад. Аз ин ост, ки ӣ ҷ сиришти ишқ дар ғазали Ҳо Ҳусайн саршор аз муҳаббату эҳсоси латиф аст ҷӣ ва ойе барои кинаву адовату нафрат надорад. ҷ Савдои ишқ ган инаест, ки инсонро аз айб иву ақибмондаг , ки ҷ ҷӯ ӣ хислати ғайриинсонист, ба дурнигар ҳидоят менамояд. Ишқ бистарест, ки ӣ хушунат, зишт ва ҳилаву риё дар он намегун ад. Водии ишқ иқлимест, ки ӣ ҷ ҳар инсон дар он раҳсипор аст, аз костиҳову беҳудагиҳо раҳо ёфта, ба с йи ӣ ӯ малакути Худованд роҳ ме яд. Ишқ марзро намешиносад, танҳо маъшуқро ҷӯ медонад ва хештанро дар он дармеёбад. Барои Ҳо Ҳусайн ишқ авҳар аст, ҷӣ ҷ ки ба шарофату эҳсони он қоил аст. Ҳузури ишқ барои шоир ягона шамъест, ки шеваи адабписанд дорад: Сомони гудозам натавон кард, ки чун шамъ, Дар оташи дил доғаму аз мағз шарарбез. Бар таъби ту гар шеваи одоб писанд аст, Ҳарчанд фур тар бувадат, беш бипарҳез.ӯ Ишқ ву уди авҳари тобандаву арзанда аст, ки дилро эҳсосу мақому ҷ ҷ манзалат медиҳад. Ишқ дар ғазали Ҳо Ҳусайн дарёест, ки ҳамаи дардҳоро дармон ҷӣ мебахшад ва омест, ки ҳамаи бехудиҳоро поён мебахшад. Оғ ши ишқ ҷ ӯ мактабест, ки озодаг , рост ва инсонд ст шиори ст. Ишқ мав ест, ки ҳар ӣ ӣ ӯ ӣ ӯ ҷ лаҳза ш ру бетобии Ҳо Ҳусайнро дар усту и партави меҳр дар ӯ ӯ ҷӣ ҷ ҷӯ интизор мегузорад: Чашмасори дидаи мо ҳам тамошо карданист, Як даме бар интизори мо қадам фармо, биё. Ҳо мег яд туро дар домани шабҳои тор, ҷӣ ӯ Шоми равшан кун , эй моҳи ҳурсимо, биё. ӯ ӣ Сухан дар мавриди ишқ гуфтани Ҳо Ҳусайн душвор аст, аммо ҷӣ ма олу ташвиқи бисёр дорад. чун ҳар ошиқ эҳсоси худро аз ишқ ба гунае ҷ Ӯ дарк намудааст, ки метавонад баён кунад: Эй ки бар хотири мо ҳе мадоро накун , ҷ ӣ Умр бигзашту назар бар тарафи мо накун . ӣ Ошиқон дар ғами ту ҳоли табоҳе доранд, Ту чаро пурсиши ин қавм тақозо накун ? ӣ Ҳо ба гаҳе ба тасвири ёр чунон мепардозад, ки забон лолу аз ақл ҷӣ бегона мегардад. Ҳар як узву исми маҳбубаи худро ба тасвир мекашад, онро ҷ ситоиш мекунад ва зебогию маҳбубияти ёрро мадҳу ситоиш менамояд. Аввал р й, сипас м й ва баъдан руху бадмастии чашмро як-як монанд мекунад ва ӯ ӯ ин ташбеҳот цуллаи баландтарини санъат ба ҳисоб меравад: Р ят Маҳу Офтоб бишкаст, ӯ М ят шаби мушки ноб бишкаст. ӯ Сеҳри сухан. Сухани шоир дар ғазалиёташ мантиқан қавиву устувор, лафзаш шевову зебо, саршор аз ташбеҳу истиора талмеҳу та нис ва дигар ҷ санъатҳои шеърист. Сухан дар назди шоир қадри баланд дорад. Аз умла дарҷ манзумаи «Комд ва Мадан» дар ин боб чунин овардааст: ӣ Арши суханро бидиҳам бартар , ӣ Фарши хирадро бикунам зевар … ӣ Файзи сухан бахшиши субҳон аст, ӣ Табъи нак рутбаи инсон аст. ӯ ӣ Тифли башар, чун бирасид аз адам, Нағмаи соз зад ин зеру бам. ӯ Субҳи баён аз лаби бардамид, ӯ Шоми маон зи дамаш р сапид. ӣ ӯ Рутбати чунки суханпарварист, ӯ Бар ҳама ағёр варо бартарист. 16 Ҳо худ суханвару суханшиноси волофитрат буд ва қудрату тавоноии ҷӣ суханро хуб медонист. Дар ои дигар мег яд ки тавассути шамшери сухан ҷ ӯ оламро тасхир кардан мумкин аст: Ба шамшери забон марди суханвар, Кунад олам мусаххар, чун Сикандар. Сухан яке аз авҳарҳои ноёбест, ки Худованди бузург баҳри инсон ҷ инъом кардааст ва ҳамин гавҳари ноёб ҳаст, ки инсон аз дигар махлуқоти олам волотару авлотар меистад. Инро Ҳо низ таъкид кардааст: ҷӣ Файзи сухан бахшиши субҳонияст, Табъи нак рутбаи инсонияст. ӯ Ҳо Ҳусайн шоир ва қадру манзалати ро хеле хуб медонист ва касби ҷӣ ӯ шоириро муқаддас медонад ва барҳақ дар мақом пас аз паёмбар медонад, ки далелаш ин байт аст: Ба меъро и сухан, пас аз паямбар, ҷ Набошад ҳамчу шоир шахси дигар. Шоир бо ҳамин нияту омол хома ба даст мегирад, зеро мавқеу масъулияти баланди худ ва суханро мешиносаду муроот менамояд. Танҳо 16 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. дар аҳон номи бузургону шоирон боқ мемонад ва он ҳам тавассути суханҷ ӣ ба амал меояд: Ҳар киро ном дар аҳон монад, ҷ Аз баёни суханварон монад. Аҳли маън , ки шоирон ҳастанд, ӣ Фотеҳи маъдани ниҳон ҳастанд. Сузан оуфтан худ кори саҳлу осон нест ва як байт э од кардан басо ҷ душвор аст ва ҳар мисра аз банди он мебарояд, игарҳо хун мешавад. ҷ ҷ Исботи ин дар гуфтаи Ҳо маълум мегардад: ҷӣ Бо суҳулат метавон тарзи сухан оғоз кард, Аз игар то хун наёмад, мисрае тазмин нашуд. ҷ Дунёи ғазалиёти шоир дунёи рангин бо манзараҳои поку мусаффо, як дунёи минуиву биҳиштист, пай мебарем, ки шоир онро бо чи заҳматҳо бунёд кардааст, хишти суханро мисле ки аз зар чидааст: Ҳар он ч , Ҳо , дар ин маҳфил имтиҳон кард , ӣ ҷӣ ӣ Барои ибрати ёрон ба оби зар бинавис. Макаш, эй бехирад, ташвиши рашки эътибори ман, Чу зар бигдохтам чандон, ки худро муҳтарам кардам. Шоир ва орифи фарзона, бо чароғи шеър шоми раҳравонро равшан месозад, бо оби мусаффои маън ташналабони биёбони маърифатро шодоб ӣ мегардонад, бо бонги ожири насиҳат гумраҳонро ба роҳ мегардонад ва ин вазифаро беминнат бар о меоварад. Аммо баъзан гила низ мекунад, ки каси ҷ г ши суханшунав пайдо кардан душвор аст: ӯ Ҳо , ку ост ҳамдаме, сарфи суханвар кунам, ҷӣ ҷ ӣ Ган и мақол доштам, г ши суханқарор ку? ҷ ӯ Оре, шоир, худрову ҳунари э одии худро мешиносаду ар мегузорад. ҷ ҷ Маъниро бар лафз муқаддам медонад, то ое ки мисли Ҳаким Фирдавс ва ҷ ӣ Мавлав аз баъзе сактаҳои шеъри сарфи назар мекунад, шаклро қурбони ӣ маън месозад. Ва медонад, ки баъзе х рдагирон фардо дар пайи ин як-ду ӣ ӯ сактаҳак нуктафармоиву ғалатгир хоҳанд кард: ӣ Аз ин душвортар набвад, ки бо ҳарфи хирадманде Шавад аблаҳнавое нуктафармову ғалатгираш. Аммо уммедвор аст, ва медонад, ки аксаран э одиёташ қобили аҳсаниҷ наслҳои баъд хоҳанд шуд. ӣ Ар си фикрро сад гунае зевар аз он бандам, ӯ Ки шояд шоҳбайтеро бихонад он нигор аҳсан. 17 Ватан. Диёри азизу ои зист яке аз мавз ъҳои ашъори шоир ба ҳисоб ҷ ӯ меравад ва д стдори Ватани ар манди худ мебошад. Муҳаббати Ҳо ӯ ӯ ҷ ҷӣ нисбати Ватани худ дар ашъори ба пурраг намоён мегардад. Гумон ӯ ӣ меравад, ки кам шоире аз ҳамасарони Ҳо Ҳусайн мисли алангае дар ҷӣ ӯ пайкари маънии д стдори ватану ватанхоҳ задааст. Ашъори саршор аз завқи ӯ ӣ ваҳдати ву уд, меҳру муҳаббат ва «ҳуббу-л-ватани минал имон»-аш дар ҷ замири хонандаи имр з низ озодандеширо бедор месозад. Ба ин маън қувват ӯ ӣ гирифтани шеъри Ҳо сабабҳои зиёде дошта, бештар обу ранги баде ва ҷӣ ӣ тарҳи амиқи фалсаф низ дорад. ӣ Чунончи, оғози достони «Комде ва Мадан»-ро бо тасвири табиати зебои диёри Хатлон шуруъ намуда, муҳаббати бепоёнихешро нисбат ба ватан чунин баён менамояд: Рафти сухан бар сари Хатлон бувад, Ҳубби ватан г шаи имон бувад. ӯ Ё ин ки дар порчаҳои дигари ин достон чунин мег яд: ӯ Чу Хатлон хиттае кам офарида, Ки фирдавсе ба олам офарида. Шамолаш гар бигардад, мушк резад, Ҳавояш чун би унбад, атр безад. ҷ Маг дар пеши аз Ҳинду Кашмир ӯ ӯ Гунаҳ бошад, забонро дар адаб гир. Ба хубонаш макун нисбат, ки бин , ӣ 17 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Хи олат маҳвашони Руму чин .ҷ ӣ Ба ин хуб , ки сарфи ин диёр аст, ӣ Бувад кам зиндаг то р згор аст. ӣ ӯ Бештари ашъори ватанпарваронаи Ҳо аз ашъори дигар шоирони ҷӣ замонаш ба кулл фарқ намуда, хусусияти фалсафию таърих ба худ касб ӣ ӣ намудааст . Ҳо худ орифу олими замон буд, фаҳму дарк ва арзиши ватанро ҷӣ бо хуби дарк мекард. Ватан паноҳгоҳу оромишгоҳи бехатар барои инсон аст ва шоир таъкид мекунад, ки касе аз ватан дур шуд, нопадид гардидани ӯ саҳлу осон бувад: Г шаи танги ватан ҳисни ҳасини хатар аст, ӯ Шарар аз санг аҳад, мурдани осон аст. ҷ ӯ Д сту душман. ӯ Д ст атои худост. Сидқу садоқат ва меҳру вафо ӯ хислати ҳамидаву нексиришти д стон аст. Дар дунё бед ст будан мушкил ӯ ӯ аст, зеро д ст дар ҳар лаҳза баҳри инсон лозим аст. Д стонро оинаи якдигар ӯ ӯ мег янд, ки ҳақ асту рост. Д стон чун оина каму кости ҳамдигарро акс ӯ ӯ кунонида тавонанд, дар неку бад ва хушиву хурсандиҳои зиндаг бари ҳам ӣ шуда тавонанд, дар чунин ҳол д сти асилу ҳаққон аст. ӯ ӣ Д ст яке аз ному ӯ сифоти Худост, аз он сабаб ҳам бори д стиро бардошта тавонистан хеле ӯ душвор аст. Ҳо низ мавқеъ ва мақому манзалати д стро хеле хуб дарк ҷӣ ӯ мекард ва дар ашъораш хеле моҳирога қаламдод намудааст: Гаштам ба раҳат ғубор, эй д ст, ӯ По бар сари ман гузор, эй д ст. ӯ Ҳарчанд ҳақиру нотавонам, Аз ман накун канор, эй д ст. ӣ ӯ Ту такязани чаҳорболишт, Ман дида ба раҳ чаҳор, эй д ст. ӯ Аз ҳасрати чор абруи ту Ашкам шуда шаш қатор, эй д ст. ӯ Бетобам аз он ду зулфи пуртоб, Беморам аз он ду мор, эй д ст. ӯ Ҳо и ҳамеша дар роҳи д ст ҳамеша интизору пазмон буд, зеро д ст ҷ ӯ ӯ дар ҳар лаҳза лозим мешавад: То кай туву ҳоли мо надидан, То кай ману интизор, эй д ст. ӯ Ё дар ои дигар меорад: ҷ Хоке зи роҳи д ст кунад Ҳо то ба сар, ӯ ҷӣ Шуд гирдбоду х рд ба мушти туроб печ. ӯ Дигар аз шеърҳои маълуму маъруфтарини Ҳо дар ҳаққи д ст чунин ҷӣ ӯ аст, ки хеле аззобу дилпазир навишта шудааст ва маъниҳои наву тоза ба ҷ назар мерасад: Эй д ст, биё дар қадамат зор бигирям, ӯ Ту ханда куну г , ки чи миқдор бигирям. ӯ Кас нест, ки тимори маро бар ту расонад, Бар бекасии хешу ба тимор бигирям. Эй маҳмили Лайл , нафасе соз таҳаммул, ӣ То қиссаи Ма нун кунаму зор бигирям. ҷ Аз суҳбати мардум чи тавон ёфт, ки чун шамъ То субҳ ба доғ афтаму бедор бигирям. Ҳо и мег яд, ки "ҳар чи меояд зи с йи д ст, айни марҳабост", яъне ҳар ҷ ӯ ӯ ӯ неку бади д стро қабул дорад ва баҳри д ст бадиро раво нахоҳад дошт. Дар ӯ ӯ ӯ зиндагии Ҳо яке аз д стони наздиктаринаш Абдураҳимбеки парвоначии ҷӣ ӯ т пчибош буд, ки оиди фавти як таърихнома менависад: ӯ ӣ ӯ Ҳо , зи вафоти ошноён ҷӣ Пайваста ба нолаву фиғонам. Солори сипоҳу мири аскар, К- буд зи амъи д стонам. ӯ ҷ ӯ "Ҳазор д ст каму як душман бисёр" мег янд. Бору вазминии д ст ҳе ӯ ӯ ӯ ҷ гоҳ ба сари д ст намеафтад ва зиёдии дуст хеле хуб аст. Аммо будани як ӯ душман ҳам хатарнок аст ва аз биму ваҳми он ҳеч гоҳ ором ва ҳаловат ба ӣ даст намеояд. Мумкин аст, ки ҳар лаҳза фанд додани душман мумкин аст: Ба узлат ҳам зи бими душманон эман нашояд хуфт, Зи ваҳми саг нахобад дидаро дар вақти хоб арнаб. Душман ба ҳар қиёфаю намуд бад мекунад ва гуфтан мумкин аст, киӣ бадии онҳо ҳарранга аст ва дар ҳар шакл во мех рад. Аъмоли онҳо баттарин ӯ амал ба ҳисоб меравад. Ва Ҳо г шрас мекунад, ки д шмании нармсиратон ҷӣ ӯ ӯ хеле бад ва хатарнок аст, зеро ин гуна шахсиятҳо аз чунон душман ӣ мекунанд, ки баттарин душман ҳам карда наметавонад: Сахт офат аст душман аз нармсиратон, ӣ К ҳ аз миён бияфканад, гирад чу об печ. ӯ Ҳо ба саволи душман чист авоб гуфтааст: "Чист душман? ҷӣ ҷ онрабову фитна? Во ибэҳтироз". Номи он худ тарсу ҳарос аст, ваҳм аст ва Ҷ ҷ ҳар ч аз он ояд бад ва зишткор мебошад. Шоир гоҳе аз маъшуқаи худ ӣ ӣ ӣ меран ад, гилаҳо мекунад, ки ро душман пиндоштааст, вале ҳамеша ҷ ӯ ӯ некхоҳу нексиришт аст: Маро чун душманон пиндор кард , ӣ Надор фарқ, г ё, д сту душман. ӣ ӯ ӯ Шамъу парвона. Образи шамъу парвона дар адабиёти гузашта хеле маъмул аст. Дар адабиёти асримиёнаг парвона рамзи ошиқи содиқ ва шамъ ӣ рамзи маъшуқаи асилу покдоман аст. Дар ашъори Ҳо ба маъноҳои гуногун ҷӣ истифода шудааст. Дар байти поён меорад, ки аз дидани рақси маъшуқ(парвона) ошиқ(шамъ) лабханду хушнуд мешавад ва чунон моҳирона ва борикбинона тасвир мекунад, ки ҳатто тараб, ки аслан рақсу хушиву хурсандист, гул мекунад мег яд: ӯ Тараб гул мекунад аз пайкари шамъ, Ба рақс ояд агар парвонаи мо. Ё ин ки дигар ғазали машҳури Кангурт , ки бо радифи чу шамъ ӣ навишта шудааст, г ё дар пайравии ғазали Хо а Ҳофиз гуфта бошад. Ҳофиз ӯ ҷ мег яд: ӯ Дар вафои ишқи ту машҳури хубонам чу шамъ, Шабнишини к и сарбозону риндонам чу шамъ. ӯ Р зу шаб хобам намеояд ба чашми ғампараст,ӯ Баски дар бемории ҳа ри ту гирёнам чу шамъ. ҷ Шеъри Ҳофиз та ассумгари ишқи ирфониву риндонист ва тасвири ҷ ҳолатҳои беқарории ошиқ аст. Аммо шеъри Кангурт шеъри и тимо , ӣ ҷ ӣ фалсафиву ахлоқист. Гоҳо хусусияти ҳасби ҳол низ касб мекунад: ӣ Хештанро чанд машҳури аҳон кардан чу шамъ, ҷ Худнамой нест ғайри шуъла парвардан чу шамъ. ӣ Аз барои камтарин фурсат ба доғи инфиол, илвасоз хешро дар пеши марду зан чу шамъ. Ҷ ӣ Нақди осоиш зи каф бе ихтиёрам бурдаанд, Хидмати амъе маро шуд фарз дар гардан чу шамъ. ҷ Дар байти дигари Ҳо Ҳусайн шамъу парвона ба маънои ма озии худ, ҷӣ ҷ яъне парвона ошиқу шамъ маъшуқ тасвир карда шудааст. Шеър шеъри ишқ ӣ аст: Бастар мерав , эй шоҳиди мастона, чаро? ӯ ӣ Хотират ран а шуд аз мардуми ин хона чаро? ҷ Барқ дар пардаи фонуси ситамгор расад, Ки кунад шамъ удо аз пари парвона чаро? ҷ Аз баски Ҳо пайраву давомдиҳандаи бевоситаи сабки бедилист, ҷӣ дупаҳл ии маъно қариб дар тамоми шеърҳои сар задааст. Чунончи, дар ӯ ӯ шеъри поён мебинем, шамъу парвона ҳам ба маънои асливу ва ҳам ба маънои ма оси корбаст кардааст ва маънидод карданамон мумкин аст. Ин хусусият ҷ аз истеъдоди волову фитрии шоир дарак медиҳад: Кадомин шамъ дар кошонаам нурафкан аст имшаб, Ки шомам чун саҳоби Туру субҳи эман аст имшаб... Зи гармиҳои шамъи ҳусни базморои ин маҳфил, Пари парвонаи моро саропо гулхан аст имшаб... Шикастам дар тамошояш тилисми хештандор , ӣ Чу шамъ аз мағзи худ, Ҳо , чароғам равшан аст имшаб. ҷӣ Ҳо шоири соҳибистеъдод аст ва санъатҳои бадеиро хеле моҳирона ваҷӣ бамаврид истифода бурдааст. Дар шеъри дигараш ибораи "гули шамъ"-ро ӯ меорад, ки ин ташбеҳи хеле моҳирона аст, яъне оташ ки дар баёни ишқу муҳаббад калимаи услубан дағалу нозеб аст, шоир онро ба гул монанд мекунад, ки хеле олиби диққат аст: ҷ К дорад майли ин кошона, гар завқи тамошояш ӣ Мунаввар чун гули шамъ аст зулмат з-устухони шаб. Дар таркиби ашъори шоир истифодаи бамавриди шамъу парвона хеле зиёд ба назар мерасад. Инак намунаҳо аз ашъори шамъу парвонагии Ҳо ҷӣ Ҳусайн: Чун шамъ гардан мекашад бо ин қадар афсурдаг , ӣ Хокистари парвонаам пеши чароғи равшанат. * * * * * * * Зи дасти худнамой оқибат бар худ зиён кардам: ӣ Фур ғи шамъ, чандоне, ки боло рафт, пойин шуд. ӯ Чун шамъ нам аз чашми вафое начакидем, Чун субҳ даме низ накардем шакарханд. * * * * * * * Андар ин маҳфил касе аз кори ман огоҳ нест, Ҳамчу шамъ аз зиндаг доғам, зи гуфторам мапурс. ӣ * * * * * * * Ҳо , моро беқарор он партави рухсор кард, ҷӣ Мезанад парвона гирди шамъи оташбор рақс. * * * * * * * Зи вазъи шамъ медонам мадори зиндагониро, Ки равшансуратам, чанде ки дар с зу гудоз астам. ӯ 18 18 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. 2.2.Жанрҳои мухаммас у мусаддас, қасида ву марсия ва таърихномаву мактубот дар осори Хо Ҳусайн ва м ҳтавиётҷӣ ӯ и рубоиёти шоир Шоир дар жанрҳои дигари адаб – қасидаву мухаммас, мусаддас, ӣ марсия рубо , моддаи таърих низ бо маҳорати комил комёб гаштааст. Чанде ӣ аз мухаммасҳояш, инчунин мухаммас бар ғазалҳои дигар шоирон бо эҳтимоми донишманди гиром Саидумар Султонов дарёфт гардида, бори ӣ нахуст мавриди нашр қарор гирифтаанд. Ба мо маълум аст, ки мухаммас аз забони араб гирифта шуда, маънои "пан гона, пан то "-ро дорад ва як ӣ ҷ ҷ ӣ навъи мусаммат, ки ҳар банди он аз пан мисраъ иборат аст. Мухаммас ҷ қофиябандиаш ба шакли ааааа ббббб ва ғайраҳо дар адабиёти классикии форс-то ик маъмул буд. Мухаммас асосан ду навъ дорад: ҷ -шеъри ҳар бандаш пан мисра , ки аз тарафи як шоир гуфта шудааст; ҷ ӣ -шеъре, ки дар ҳар бандаш се мисраи аввали ҳамвазну қофия аз шоири мухаммасг ва ду мисраи охири банд аз ғазали шоири дигар мебошад, ки ӯ инро мухаммасбанд ё мухаммаси ботазмин меноманд. ӣ Мухаммас - мухаммас чунин жанри адабиёти китоб ва шифоҳ аст, ки ӣ ӣ аз бандҳои пан мисраг таркиб ёфтааст. Баъзе шоирони халқ низ мухаммас ҷ ӣ ӣ э од кардаанд. Мухаммас дар адабиёти форсу то ик аз асрҳо XIV-XV ҷ ҷ зиёдтар ба назар мерасад. Ҳамин тавр, дар э одиёти Ҳо низ як қатор ҷ ҷӣ мухаммасоту мусаддасоти пуробуранг ву уд дорад. Мусаддасоти дар ду ҷ ӯ шакл ҳам ба назар мерасад. Яъне мусаддасоти мустақил ва пайрав ба байти ӣ дигар шоирон. Мусаддасоти мустақили шоир пуробуранг аст ва тасвирҳои хушу хурсанд ва баҳор хеле зиёд аст. ӣ Ва баъзам омезиши тасвири табиат бо муҳаббат аст, вале бадбинию нафрат ё истиробу алам кам дида мешавад. Чунонч : ӣ Дамида лола ҳар саҳар ба тарфи к ҳсорҳо, ӯ Бар фиканда сунбула зи зулфи хеш торҳо, ӯ Ба сарву ножувон нигар ба самти йборҳо, ҷӯ Ба ҳар чи гар назар фитад, гул аст дар канорҳо, Чи хуш, ки умр бигзарад ба ёри гулъизорҳо. 19 Мухаммасоти мустақили Ҳо аз лиҳоз ҳа м хеле калон аст. ҷӣ ҷ Он аз 7 банд то 21 банд мерасад, яъне ҳа ман хурдаш аз 35 мисраъ то 105 мисраъ ҷ мерасад. Дигар хусусиятҳои мухаммасоти шоир г ё ҳар банди шеъри ба ӯ ӯ сари худ алоҳида аст, вале тамоми он ба гирди ҳадафи асосии шоир равона карда шудааст. Қофиянокии он ҳам ба сари худ мустақил аст. Масалан, байти аввал "ааааа" бошад, байтҳои боқимонда "бббба", "вввва" ва ғ. аст. Дар баъзе аз мухаммасоти оҳангҳои шикоятомезона аз тақдиру ӯ зиндаг ва аз амъияти инсон ба назар мерасад. Шоир хеое дилс зона фикр ӣ ҷ ӣ ӯ баён мекунад. Воқеан ҳам ҳамин гуна аст, ки Хо а Ҳофиз мег яд: "Қутти ҷ ӯ доно ҳама аз хуни игар мебинам". Ҳақ бар ониби Ҳофизи бзург аст, ки ҷ ҷ шахси донишманд ба воқеаҳои гирду атроф бефарқ нигоҳ карда наметаваонад, дилс зи мекунад. Ба шахсони нодон кори дунё фарқ надорад. ӯ Ҳо низ яке аз фозилони замони худ буд ва ба ҳама корҳо бефарқ шуда ҷӣ наметавонист: Айши ин маҳфил ҳама тимор медонем мо, Шахси махмалхобро бемор медонем мо, Мардикорони аҳон бегор медонем мо, ҷ Бо унун х кардаро ҳушёр медонем мо, ҷ ӯ Ранги дар хун рафтаро гулзор медонем мо. Дар мухаммасоти дигараш шоир фалсафаи зиндагиро хеле а оиб ҷ қаламдод мекунад ва ақидаҳояш с и фикрҳои фалсафии Хайём меравад. Ба ӯ уз хушиву хурсанд ва аъмоли нек ҳе чиз боқи намонданашро, дарёи умр ҷ ӣ ҷ гузарон буданашро тасвир мекунад: Хуш бош ба олам, ки уз ин кор намонад, ҷ Ин гунбади фир заи даввор намонад, ӯ Ҳар кас ба аҳон омада, ночор, намонад, ҷ Айшу тарабу роҳату озор намонад, Олам чу сароб аст, ба такрор намонад. 19 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Қисмати дигари мухаммасоти Ҳо Ҳусайни Кангурт бо номи "Фи-н-ҷӣ ӣ наът" иншо гардидааст, ки асосан ҳамду наъд ва мадҳу ситоиши Парвардигор ва қисмати дигараш ба ситоиши маҳбубаи худ бахшида шудааст: Эй р йи туро оламу одам шуда муштоқ, ӯ Бе нури ту равшан набувад дидаи офоқ, Дар ҳусну малоҳат ба аҳон омада тоқ, ҷ ӣ Аз гармии рухсори ту онҳо ба табу шоқ. ҷ Эй мидҳати ҳусни ту нагун ад ба сад авроқ. ҷ Ҳо мухаммасот бар ғазали шоирони дигар ҳам низ дорад. Масалан, ҷӣ мухаммас бар ғазали О из (Мир Абдулаҳад), Баҳр , Қосил, Т ғрал ва ҷ ӣ ӯ дигарон навишта шудааст, ки хеле олиби диққат аст. Бояд қайд кард, ки ҷ Ҳо бо Амир Абдулаҳадхон хеле муносибат ва равобити хуб дошт ва дар ҷӣ ҳаққи чизҳои зиёде э од кардааст. Хусусан, яке аз аввалин мухаммасот ва ӯ ҷ мусаддасоте, ки бар ғазали шоирони дигар тазмин кардааст, ба шеъри Абдулаҳадхон мебандад. Таа уб бар он аст, ки ба як шеъри , ки матлаъаш ҷҷ ӯ чунин аст, «Дил чи банд дар аҳон, дон , ки ин дунпарвар аст», ду ӣ ҷ ӣ мухаммасу як мусаддас э од мекунад ва дар сарлавҳа унвони хеле баланд (Ва ҷ лаҳу айзан фи ҳоза-л-ғазал-"Ва Худованд дар ғазал ду сутун дорад" )-ро медиҳад: Золи дунё чун ар се баста бар худ зевар аст, ӯ Бевафох еву зоҳир була оиб дилбар аст, ӯ ҷ Ҳар нафас андар каноре, ҳар даме бо шавҳар аст, «Дил чи банд дар аҳон, дон , ки ин дунпарвар аст, ӣ ҷ ӣ Ҳар ки бо шуд муқайяд, доимо дарди сар аст». ӯ амбаи муҳимияти дигари он гузашта аз ин дар қасидаи мазкур Ҷ кашмакашҳои сиёсии бист соли охири асри Х I Х ва оғози асри ХХ-ро мавриди таҳлил қарор дода, бисёр дақиқ сиёсату мо арои сунниву шиаро ҷ баён намудааст. Мо танҳо дар ҳамин қасида мебинем, ки фитнаи машҳур хусусияти шиагаро надоштааст, балки бо тавтиаву дасисаи рофизиён сурат ӣ гирифтааст. Шоир хеле равшан ва ба истинод ба Ал ибни Аб толибӣ ӯ рофизиёнро аз шиа удо мекунад: ҷ Рофиз тоифае ҳастанд, баршон гуфт Ал , ӣ ӣ Шиаи мо нестанд, бошанд хайле аз куффор. Баъд аз ин ҳу ат аз саҳобаи кибор иқтибос мегирад: ҷҷ Фактулухум гуфт, пас таълил фармуд он “ҳум”, Мушрикун ҳум, чунин омад зи асбоби кибор, Мантиқи ин ҳаракати фикрро бо ақидаи умумии шиа мустаҳкам мекунад: Гуфт ши : нардбони зиндиқа рафз асту бас, ӣ Рафзие дидам агар, зиндиқ кардам ихтиёр. Ба андешаи мо мо арое, ки то ҳан з ба унвони мо арои шиаву сунн ҷ ӯ ҷ ӣ дар Бухоро шинохта мешавад, дар сурати ба назар гирифтани таҳлили ашъори Ҳо Ҳусайн комилан характери дигар мегирад. Зеро, аввалан исбот ҷӣ мешавад, ки мо аро на ихтилофи ақидаи ду араёни асосии ислом аст, балки ҷ ҷ дар нати аи тавтиаи рофизиён, ки худро дар пардаи истилоҳи ҷ “шиа”печонидаанд, сурат гирифтааст, сониян, барои ҳусни тафоҳуми шиа ва сунн дар даврони мо заминае хеле судбахш фароҳам меоварад. ӣ Дар ин маврид Ҳо Ҳусайн дар омеаи Бухорои Шариф, ки аҳолиаш ҷӣ ҷ андаке кам сад дар сад аҳли суннат будаанд, роҳёфтани рофизиёнро нуқсони сиёсии ҳокимони давр ва ғайрифаъол будани мусалмонони ин аморат медонад. Ин нукта бисёр а иб ва воқе бо вазъи диндор дар р згори мо ҷ ӣ ӣ ӯ мувофиқат мекунад. мег яд: Ӯ ӯ Чун намегирям, ки ҳар о ба рақибон бингарам, ҷ Дар риво и дини худ доранд саъйи бешумор. ҷ Дар хилофи миллати моён, ки бо қонуни шаръ, Сустие доранд, ки динро дар миён карданд хор. ойи он бо мардуми ағёр дар ғайрат шаванд, Ҷ Мераванд ҳамрозу ҳамовозу ҳамэъзоз ёр… 20 20 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Ҳо мусаддасҳо ҳам навишта аст. Мусаддасоти низ ҳа ман калонҷӣ ӯ ҷ аст, то 28 банд (168 мисраъ) мерасад. Бағоят рангину дилнишин аст: Шунав зи ҳоли мани мубталову бесару по, Ки додаам ба паричеҳра ону дил як о,… ҷ ҷ Қасида ва марсия. Ҳо иҳусайн дар қасидасаро низ машҳур аст ва ҷ ӣ қасоиди дилписанд дорад. Тасаввуроте ву уд дорад, ки г ё дар шеъри ҷ ӯ классикии то ик мавзуъҳои тасаввурию хаёл , панду андарз ва монанди ҷ ӣ ӣ инҳо хеле зиёд ву уд доранд, аммо мавқеи шоир нисбат ба воқеоти замонаш ҷ пурра дар наёфтааст ва монанди инҳо. Қасидаи Ҳо Ҳусайн бо номи ҷ ҷӣ “Дабистони ибрат” як ҳу ати бисёр қотеъ дар радди ин ақида аст. Зиёда аз ҷҷ ин, аз ин қасида нати ае ҳосил мешавад, ки Ҳо аз нуқтаи назари огоҳии ҷ ҷӣ сиёс , идрок ва таҳлили араёни воқеии сиёсати замонаш хеле қав буда, ӣ ҷ ӣ таърихи хонадони сулолаи амирони Бухороро муфассал медонистааст. Аксари қасидаҳои мадҳ набуда, дар он панду ахлоқ ва хулосаҳои зиндаг ӯ ӣ ӣ баёнгар шудааст: Аламу дард, ки дар тахти сипеҳри фон ӣ Ба ду р зе пайи ҳам омадаем меҳмон , ӯ ӣ Вале дар байни ашъори офаридаи Ҳо марсияву с гвориҳои шоир ҷӣ ӯ беназир аст. Албатта, шоир хеле барвақт аз фарзанди худ-Абдулқуддус он ҷ удо мешавад ва доғи фарзандро дар зинда буданаш мечашад. аз ин воқеа ҷ Ӯ тамоман хастаҳолу бечора мегардад, дарду аламҳои худро дар шеърҳояш оба о мекунад ва с зиши дилро бо ҳамин васила хом ш кардан мехоҳад. ҷ ҷ ӯ ӯ Марсияву с гвориҳои зеле дардовар аст. Қариб тамоми ҳиссиётҳои ӯ ӯ падариро дар худ акс кунонида тавонистааст: Фарёд аз ин аҳони фон , ҷ ӣ З-ин туҳмати ранги зиндагон . ӣ Эй Абдуқудус, нури чашмам, Рафт ба саройи бенишон . ӣ ӣ Дар байни осори шоир яке аз шеърҳои машҳур ва барои ман дилпазири ҳамон шеъри ба "Таърихи фавти Абдулқуддус он" бахшида шудаи Ҳо аст. ҷ ҷӣ Ман онро хеле д ст медорам ва шеъри пуртаъсир аст. Ҳар касе, ки хонад ёӯ г ш кунад таъсири амиқ мегирад ва дарду омоли шоирро ҳис карда ӯ метавонад. Ин шеъри шоирро ҳофизи номии то ик, маънисаро Афзалшоҳи ҷ Шод хеле ба маром расонида и ро кардааст. h ӣ ҷ ttps://youtu.be/SE7ClKGvH8E : Нахли боғи зиндагониро самар гум кардаам, Лаззати коми авониро шакар гум кардаам. ҷ Бехабар, айбам маг , дар раҳ агар уфтодаам, ӯ Беасо гардидаву нури басар гум кардаам. Ҳар саҳаргаҳ ғунча мер яд ба тарфи дашту боғ, ӯ Ғунчае худ ман зи бадбахт саҳар гум кардаам. ӣ Масту мадҳушам ва ё аз ақли худ бегонае, Ё чу Ма нун Лайлии худро магар гум кардаам. ҷ Вориси Яъқуб гаштам дидаи исфедро: Юсуфе ман ҳам зи Канъони назар гум кардаам. Ваъдаи сабрам набуд , Ҳо иву тарси ваъид, ӣ ҷ Хешро мекуштам, аз бас ки писар гум кардаам. 21 Таърихнома ва мактубот. Албатта имр з мақому мартабаи шоир ва ӯ ӣ ашъору девони Ҳо шарҳу баёни тозае талаб мекунад, аммо то ҳол, ҷӣ мутаассифона осори орифона, ақидаҳои и тимоию сиёс , ахлоқ , ҷ ӣ ӣ ватанхоҳию ватанпарварии ин шореҳи маорифи суфия аз нигоҳи таҳлилгарону файласуфон дар канор мондааст. Вале то имр з андешаҳои ӯ орифонаи ин шоири босалиқа аз назари тадқиқотчиён дур мондааст. Аз навиштаву дастхатҳои Ҳо бармеояд, ки марди шу ою далер ва пушту ҷӣ ӯ ҷ паноҳи мардуми одд будааст. Дар аксари мактубҳои навиштаи эшон ба ӣ ҳокимони Бухоро пешниҳоду муро иатҳои зиёде нисбати к маку дастгирии ҷ ӯ мардуми к ҳистони диёраш дар ёфтааст, ки хислатҳои бузургию ӯ ҷ олимартабагии ро баён менамоянд. ӯ Шоир дар бораи таърихи ҳаммоми К лоб, ҳаммоми Бал увон, таърихи ӯ ҷ мас иди Неъматуллоҳи Додхоҳ дар К лоб, таърихи иморат дар ҳисори ҷ ӯ 21 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Ҳойит, таърихи иморати мири девонбег дар Ҳисори Шодмон, таърихи насбиӣ Шоҳмардонқулбек дар Бал увон шеъру қасидаҳои гуногун э од намуда, ҷ ҷ маълумоти муҳими замонашро то имр з дастраси ҳаводорони таъриху дунёи ӯ адаб намудааст. Шиносо ба ашъори Ҳо Хусайн аз он гувоҳ медиҳад, ки яке аз ӣ ҷӣ ӣ сабабҳои дар адабиёти ш рав «гумном» шудани Ҳо ва ашъораш нороз ӯ ӣ ҷӣ ӣ будани аз сохти нави бегонагон ва истилои ин сарзамин буд. Ҳо Ҳусайн ӯ ҷӣ дар хусуси ҳаёт, омеа, тақдиру қисмати ояндаи омеаю инсонҳо ба таври ба ҷ ҷ худ хос мулоҳизарон намуда, дар «Таърихи уда» ном мусаввадаи хурдаш ӣ ҷ вазъияти таърихии замонашро аз Бухоро сар карда, то Ху анду Бал увон ва ҷ ҷ дигар минтақаҳои ватанаш баён намудааст. Инчунин, дар он шахсиятҳои маъруфу машҳур ва замони ҳукмронии пайдарпайи онҳоро ба риштаи назм даровардааст, ки манфиатҳои зиёди илмию таърихиро дар бар мегиранд. Масалан, вай дахолати бегонагонро ба сарзамини Ху анд дар ибтидои ҷ асри ХХ напазируфта, дар ин асар чунин баён гуфтааст: Ш ҳрати гиру дори давлати Рус, ӯ Зардр ён ба чеҳраи манҳус. ӯ З р бар мулки муслимин карданд, ӯ Ғорати молу ону дин карданд. ҷ То лаби наҳри Сир бо и мол, ҷ Гашт айлоқи муслимин поймол. Шоир ба воқеаҳои пурш ри замонаш бетараф намонда, дар таърихчаи ӯ мазкур ҳаёти и тимоию сиёсиро бо маҳорати баланд тасвир намудааст. ҷ Махсусан, номҳои шаҳру ноҳия ва мансабдорони замонааш барои таҳлилу таҳқиқоти таърихшиносон заминаи хуби илм ба ву уд овардааст. Баъзе ӣ ҷ номаҳои то имр з ба дастрасидаи Ҳо , монанди «Мактуб ба ӯ ҷӣ Авлиёқулбекбии Парвонач дар зилзилаи воқеаи Кангурт», «Ба Усмонбек», ӣ «Ба Иброҳимхо а», «Ба Субҳонқулибеки Мирохур», «Ба Қосимх а дар ҷ ӯҷ тасаллии хотир» низ хусусияти таърихию адаб дошта, барои хатшиносону ӣ матншиносон ва шарҳи фалсафа маводи хуби матн ва таҳлил ба шумор ӣ ӣ мераванд. Масалан, дар охири номае «Ба Авлиёқулбекбии Низому-с- салтанат» Ҳо чунин ибрози ақида дорад: «Мардона касест, ки дар инҷӣ замони охира ношойистаеро қалъ (решакан сохтан) намояд ва фарзона шахсе, ки дар ин овони фосид нобойистаеро амъ (барандохтан, аз бех бардоштан) ҷ кунад, то чироғи суннатро барафр зад ва нори шаҳвату бидъатро хом ш ӯ ӯ созад. Алвақту сайфун қотеъ муқаррар аст, ҳар ки кард, кард ва ҳар ки монд, монд… Шуморо дар ин миён майли ҳақпараст медонем, роз дар миён ӣ меёрем ва қоили рост мебинем, дарди дилро изҳор менамоем ва маъаррусул ӣ иллалбалағ вассалом»1. Аз мазмуни ин мактуб бармеояд, ки дунёи маънав ӣ ва фалсафаи ахлоқию динии Ҳо Ҳусайн аз ҳамзамононаш пеш буда, ҷӣ ҳамеша пуштибону ҳимоятгари дину диёнат ва мардуми сарзаминаш будааст. Мутаасифона, маълумоти пуррае дар бораи муносибати Ҳо Ҳусайн ҷӣ бо арбоби сиёсат ва давлати замонаш дар даст надорем. Лекин, мартабаи Ҳо Хусайнро ҳамчун як шоир, як пешвои илму тариқат тасаввур кардан ҷӣ мумкин аст, ки ч қадар ар манд ва муҳтарам аст. Он чи ки ба раъият ва ӣ ҷ мардуми одд дахл дорад, тақрибан маълум аст, яъне дар байни мардум аз ӣ ӯ Ху анду Ҳисор сар карда, то Қаротегину Ҳоит, ба хусус дар К лоб, соҳиби ҷ ӯ мартаба ва эътибори баланд будааст. Аммо он чи ба арбоби давлат дахл дорад, ба назари мо чунин аст. Аз як тараф, амири Бухоро, беки Ҳисор, ҳокимони К лоб, мирони Қаротегин наметавонистанд аз шахсияти Ҳо ӯ ҷӣ Ҳусайн сарфи назар кунанд, қадрашро медонистанд дар ҳалли мушкилоти шаръиву фиқҳ ба муро иат мекарданд. Аз тарафи дигар, маълум мешавад, ӣ ӯ ҷ ки шоиру мутафаккири ар манд хеле хоксорона умр ба сар мебурдааст. Ин ҷ маън аз мактубҳое, ки ба Авлиёқулбек навиштааст, равшан ҳис карда ӣ ӯ мешавад. Сабки мактубҳо, тарзи баён барои замони шоир муқаррар ва ӣ маъмул аст. Яъне аз ҳамду сано сар мешаванд ва бо мадҳи мухотаб идома меёбанд, ки ин қисмати асосии мактубҳоро ташкил медиҳад. Аммо, мактуби охиринаш ба Авлиёқулбек аз он дарак медиҳад, ки муносибати Ҳо бо Бек ҷӣ хеле наздик будааст. Дар ин мактуб худро бо Бек баробар эҳсос мекунад ва ӯ ҳатто дар як муро иаташ оҳанги насиҳатомез эҳсос мешавад: «Бояд, ки ҷ Шумо ҳам шукри беҳад ба даргоҳи Раббалбор намоед, ки чунин ҳимматуӣ нияти нотавон парвариро ба Шумо мавҳибат кардааст...». Минбаъд ошкоро мег яд, ки таъмини молиявии аҳли илм бар зиммаи ҳокимон аст: ӯ «Нотавонеро агар дар ҳимояти кас гузоштаанду парвариши ро бар зиммаи ӯ ҳиммати доштанд, беҳиммат нахоҳад буд, вагарна р зии ҳар касро ӯ ӣ ӯ бевосита мерасонид ва касеро аз дигаре мамнун намегардонид» 22 . Ин о ҷ ӯ масъулияти аҳли давлатро дар назди Худо таъкид мекунад. Дар ин мактуб эҳсос мешавад, ки Ҳо Ҳусайн дар назди Авлиёқулбек ҷӣ ҳуқуқи ҳамсуҳбат ва надим доштааст. Маълум аст, ки дар зимоми ӣ ӣ арбобони давлат уламо дар анъанаи сиёсатмадор , дар баробари мушовир ӣ ӣ ва тарғибгари сиёсати ҳоким дарбайни мардум, инчунин бояд шеъру сухандон ва суҳбаторо бошанд. Дар охири мактуб Ҳо Ҳусайн таъбири ҷӣ лутфомезе дорад, ки ин таъбир бояд нуктасан она ҳам аз лиҳози мушкили ҷ молиявии нависанда дарак дода, ҳам табъи ҳокимро хуш ва болида созад. Ҳо Ҳусайн аз ҳдаи ин вазифаи нозук хеле моҳирона баромадааст. «Дида ҷӣ ӯ дар орзуи сим сафед ва киса аз шавқи қолаб тиҳ мекард». Бо ин сабк лутфи ӯ ӣ нозуки гузориш бояд ҳатман ба мақсад мерасид. Боз як праблемаи иддие ба миён меояд, ки то ба ҳол Кангурт ба ҷ ӣ китобҳои дарс дароварда нашудааст. Аз ин р , э одиёти Ҳо Ҳусайн бояд ӣ ӯ ҷ ҷӣ бе шакку шубҳа, ақаллан баъди дарёфти истиқлолият ба барномаи таълим ӣ ворид мегашт. Ҳадди ақал бо се далели оддии мантиқ : ӣ Якум. Ҳо Ҳусайн соҳибдевон, хатмкардаи мадраса ва муттахасиси ҷӣ риштаи таълиму тарбия буд. Дуввум. Арзиши бадеии осори Ҳо ниёз ба шарҳу тавзеҳ надорад, ҷӣ зеро он дар хотираи таърихии то икон мавқеи хосеро ишғол кардааст. Ба ёд ҷ овардан кифоя аст, ки осори ба “Шашмақом” ворид шудааст ва дар ӯ истифодаи мардум ч дар оҳангҳои “фалак” ва ч дар муоширатҳои доим ӣ ӣ ӣ буд, ҳаст ва хоҳад монд. 22 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Саввум. Арзиши ахлоқии осори Ҳо шоистаи қадр ва гуфтуг иҷӣ ӯ алоҳида аст. Хусусан аз он нуқтаи назар, ки дар охири асри ХIХ ва аввали асри ХХ ахлоқи доираҳои ҳукуматдори аморати Бухоро ба б ҳрони сахте р ӯ ӯ ба р омада, гирифтори маразҳои ахлоқ гардида буд, ки имр з мо ҳатто дар ӯ ӣ ӯ бораи онҳо ҳарф заданро барои худ оиз намедонем. Ба андешаи мо яке аз ҷ сабабҳои дар доираҳои маъмули адабию фарҳангии Бухорою Самарқанд побанд нагаштани Ҳо Ҳусайн низ дар ҳамин риояи ахлоқи ҳамидаи ҷӣ суннатии то икон ва аҳкоми нек дар дину мазҳаби буд. ҷ ӯ Ногуфта намонад, ки шахсияти донишманде чун Ҳо Ҳусайн бо ҷӣ сабабҳои гуногуни замони инқилоби Ш рав ба доираи адабиёт дохил карда ӯ ӣ нашуд ва гумон меравад, ки сабаби марги шоир низ ба тангдастию донишманд ва диндории вобастаг дорад. Барои исботи пурраи ақоиди ӣ ӯ ӣ и тимоию орифонаи Ҳо Ҳусайн баррасии иддии дастхатҳои пароканда ва ҷ ҷӣ ҷ ашъори лозим меояд. Ҳо Ҳусайн орифест, ки нақши ашъори мисли ӯ ҷӣ ӯ хатҳои хаттот намудааш ҳамеша дар замири мардумон ойгирифта, ӣ ҷ ҳикматпарвар , ватанхоҳию нозукбаён ва асоратмандиаш аҳли илму ӣ ӣ ҷ маърифатро ба с и сухани воло ва ашъоруҳунари нотакрораш алб менамояд. ӯ ҷ Рубоиёт. Ҳо Ҳусайн рубоиёти хеле зиёду дилнишин офаридааст. ҷӣ Фалсафаи бой дар бораи зиндаг ва хулосаву эзоҳҳои амиқ дар рубоиёти ба ӣ ӯ назар мерасад. Борҳо гузарон будани умрро, ҳар омаданҳо боз рафтанҳо доштанашро таъкид мекунад: Бархез, ки мулки бемадор аст ин о, ҷ Маншин, ки макони беқарор аст ин о. ҷ Таҳмиди сафар намо, к-аз ин о мерав, ҷ Ин қантара маъбари гузор аст ин о. ҷ Панду андарз сар то пои ашъори Кангуртиро фаро гирифтааст. Ҳо ҷӣ низ аз аҳли ҳунар буд, ҳам донишманд ва бо ҳамин ду шахс нишастанро авлотарин амал медонад ва аз онҳо ҳар чи расад, бояд қабул кард мег яд, ки ӯ ҳатто заҳар диҳад ҳам. Вале бо аҳли нрзалафону оҳилон ҳе гоҳ ошно ҷ ҷ набояд гашт, зеро ҳар коре, ки аз онҳо сар мезанад, ношояму рафтори бад аст: Бо аҳли ҳунар нишину шахси доно, Гар заҳр диҳад, бих р чу шаҳду ҳалвоӯ В-аз суҳбати ноаҳлу касони оҳил ҷ Пайванд агар бувад, табарро бинмо. Баъзе ақидаҳои та ассумгари ҳаёти имр за ва дир за аст. ӯ ҷ ӯ ӯ Мо умри пурғанимати худро аз паи молу зар мегузаронем ва айёми авониро бе суду ҷ моя. Афс сҳое, ки дар пири зи мо сар зад, ҳе суд нахоҳад дошт, умр ҳамчу ӯ ҷ тир бигзарад: Бо булҳавас гузашт аёми шабоб ӣ Андар пайи молу оҳу фикри асбоб. ҷ Чун дид, авон ҳамчу тире бигзашт, ҷ ӣ Пир ба қади ҳамчу камон кард шитоб. ӣ Қисмати зиёди ашъори Ҳо ба мавз и ишқ бахшида шудааст, инчунин ҷӣ ӯ рубоиёти низ. Ишқу ошиқи аз дидгоҳи шоир чизи хуб аст ва лаззатҳои он ӯ беназир аст ва он низ кори саҳлу осонд нест, абру афоҳо дорад: ҷ ҷ Шаб бе ту ба хобгоҳ натвонам хуфт, Аз шуълаву дуди оҳ натвонам хуфт. Бовар накун , зи дидагон пурсон кун. ӣ Ҳастанд ҳаме гувоҳ: натвонам хуфт. 23 2.3. “Комде ва Мадан”-и Ҳо ва монандиву тафриқаи он аз ҷӣ достони ҳамноми Бедил Дар байни жанрҳои дигари шеър дар э одиёти Ҳо Ҳусайн маснав ӣ ҷ ҷӣ ӣ мавқеи сазовор дорад. Шоир соли 1910 дар пайравии маснавии «Комде ва Мадан»-и Бедил достоне офаридааст, ки ҳамноми достони Бедил аст. Мундари аи мухтасари достон чунин аст: дар сарзамини Ҳинд, дар дарбори ҷ шоҳи ишратпарасте Комде ном раққосаи мумтоз ҳунарнамо мекардааст: ӣ 23 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Паризоде зи фирдавси таманно, Сиҳисарве ба боғи ҳусн пайдо. Нигаҳтезу сабукхезу шакарбез, Балоангезу ш ромез, тарабрез.ӯ Аз мулки дигар Мадан ном мутриби сеҳрнигор ба шаҳри Комде омада, дар дарбори шоҳ ҳунарнамо мекунад ва соҳиби мукофоти султон мегардад. ӣ Чун Мадан мафтуни рақси Комде мегардад, оизаашро ба медиҳад ва ба ҷ ӯ ғазаби шоҳ гирифтор шуда, аз мамлакат ронда мешавад. Шоҳи дигаре ҳангоми шикор ба Мадани овора вомех рад ва аз мо арои ӯ ҷ ишқи ин ду дилдода огоҳ шуда, ба шоҳи Комде нома мефиристад. Шоҳи Комде ин номаро ба эътибор нагирифта, ба анг бармехезад ва ба шикаст ҷ дучор мешавад. Шоҳи ғолиб вафодориву садоқати Комдеро имтиҳон кардан хоста, ба хабари «марги» Маданро мерасонад. Комде аз шиддати ғусса ӯ қолаб тиҳ мекунад: ӣ Кунад то корвони яъс афс с, ӯ Даройи реҳлаташ овехт ноқус. Мадан низ аз шунидани ин хабари шум «фидои Комде р ҳи равон ӯ кард». Шоҳ аз карда пушаймон мешавад ва ба қувваи ҳикмати табибони дарборй дилдодагонро ба олами ҳаст баргардонда, ба мурод мерасонад. ӣ Ҳо Ҳусайн дар асар дар мисоли анги шоҳи одил ва шоҳи золим ҷӣ ҷ масъалаи муборизаи ду қувва — қувваҳои нек ва бадиро ба миён ӣ гузоштааст. олиб аст, ки қувваи хайр бар қувваи шар(р) ғолиб меояд. Шоир Ҷ ба дигар образҳои асар ҳам аз ҳамин нуқтаи назар баҳо медиҳад. Образҳои асосии асар — Комде ва Мадан шахсони ҳунарманд, софдил, садоқатманд ва фидокоранд ва онҳо оқибат ба мақсад мерасанд. Муносибати шоир ба табибони ҳозиқ, ки ду дилдодаро аз чанголи марг раҳондаанд, хайрхоҳона ва самим мебошад: ӣ Ба дониш ҳар яке Луқмони сон , ӣ Фалотуне дар амрози ниҳон . ӣ Ба ҳикмат Ибни Синоро гаронсанг, Арасту фитрату идрок аржанг. Вале симои шахсе, ки хабари дур ғро ба Комде расонда, сабаби фо иаиӯ ҷ ду дилдода мегардад, ба афъии заҳрнок ва боди сарди фасли зимистон монанд мешавад. «Комде ва Мадан»-и Ҳо дар баробари монандии мундари а аз ҷӣ ҷ достони ҳамноми Бедил фарқ мекунад. «Комде ва Мадан»-и Бедил як қисмати маснавии «Ирфон»-и шоир мебошад, аммо «Комде ва Мадан»-и Ҳо чун достони алоҳида аз оғоз, 10 боб ва ан ом иборат буда, дар вазни ҷӣ ҷ дигар (баҳри ҳаза и мусаддаси маҳзуф ё мақсур) таълиф гардидааст: ҷ Шабе осори раҳмат карда з- гул, ӯ Д кон во карда аз дебову сунбул. ӯ Мафойлун / мафойлун/ фа лун ӯ Сарлавҳаи ҳар боб низ ба назм (ва дар вазни дигар) мебошад ва аз мутолиаи пайдарпайи онҳо мазмуни мухтасари достон бармеояд. Инчунин, дар достони «Комде ва Мадан»-и Ҳо р ҳи милл ва пайванд ба замону ҷӣ ӯ ӣ макон равшан эҳсос мешавад. Шоир дар оғози достон ба тасвири табиати зебои диёри Хатлон мепардозад. Тасвири назаррабо имконият медиҳад, ки хонанда моҳияти Ватанро амиқтар эҳсос намояд: Чу Хатлон хиттае кам офарида, Ки фирдавсе ба олам офарида. Насими файз бар хокаш вазида, Ғубораш, то бихезад, гул дамида. Образи Комде ва Мадан дар достон образҳои асос мебошанд. Комде ӣ дар достон духтари соҳиб амол ва соҳибҳунар аст. Ишқи нисбат ба Мадан ҷ ӯ поку самим аст ва барои ба мақсад расидан саъю к шиш менамояд. Вай ӣ ӯ барои дидани Мадан ран и зиёд мекашад, пулу молашро дода, пинҳон аз ҷ ӣ шоҳ бо Мадан мулоқот мекунад. Комде ба ҳамаи золимон ва ашхосе, ки садди роҳи ишқи покаш шудаанд, нафрату адоват дорад. Комде бидуни ба Мадан ишқи пок доштан боз маънавиёти бой дорад. Шоир дар образи Комде занони санъатвари нокомро, ки дар амъият хору беҳуқуқ буданд, тасвир ҷ кардааст. Мадан дар достон чун санъаткори моҳир тасвир гардидааст. боӯ меҳнати ҳалолу санъати волои худ дилҳоро тасхир карда буд ва тавассути ҳунари худ ба дарбори шоҳ роҳ ёфта, бо Комде шинос шуда буд. Мадан дар ишқ устувор аст. Ҳатто туҳфаи гаронарзиши шоҳро ба пеши пойи Комде мепартояд, аз шоҳ тарс надошт. Барои Мадан шаддаи марворид арзиш ӯ надорад. Вай молпарасту чизпараст нест ва аз ҳама олитар барояш ишқи Комде аст. Мадан барои ба мақсад расидан саъю к шиш менамояд. Ба ӯ таъқиби шоҳи золим нигоҳ накарда, дар усту и дарахти мурод мешавад ва ҷ ҷӯ пас аз ран у машаққати зиёд онро пайдо мекунанд. Албатта, барои ба мақсад ҷ расидан инсон бояд дар ҳар як кор саъю к шиш намояд, ҳиммати баланд, ӯ сидқу вафо дошта бошад. Мадан, ки дорои чунин хислатҳои на иб буд, ба ҷ муроду мақсад расид. Дар достон ба ғайр аз образҳои Комде ва Мадан образи ду шоҳ тасвир ёфтааст, ки аз р йи рафтору кирдор зидди якдигар гузошта ӯ шудаанд. Яке шоҳи золиму хунхор аст, дигаре одилу халқпарвар ва хайрандеш. Яке муқобили ишқи поки ду дилдода буда, дигаре саъю к шиш ӯ намуд, то ки ин ду авонро ба мурод расонад. Вале ин кор ба шоҳи одил ҷ муяссар нагашт, танҳо бо роҳи муборизаю хунрез шоҳи золимро мағлуб ӣ кард ва ду дилдодаро ба мақсад расонд. Монанд ва тафовути достонҳо. ӣ Достони “Комде ва Мадан”-и Ҳо ҷӣ Ҳусайн дар пайравии достони “Комде ва Мадан”- и Мирзо Абдулқодири Бедил навишта шуда, ҳарду достон ҳамном мебошанд. Инчунин, аз иҳати ҷ мазмун ба якдигар монанд буда, достонҳо аз э одиёти даҳонакии халқи ҳинд ҷ сарчашма мегиранд. Ҳарду достон ҳам бо назм навишта шудаанд. Қаҳрамонҳои ҳарду достони ҳамном намояндагони аҳли ҳунар ва табақаи поёни амъият мебошанд. Достони “Комде ва Мадан”- и Ҳо Ҳусайни ҷ ӣ ҷӣ Кангурт дар баробари монандии мундари а аз достони ҳамноми Бедил ӣ ҷ тафовут дорад. “Комде ва Мадан”- и Бедил аз 770 байт иборат буда, дар дохили асари “Ирфон” омадааст , ки соли 1712 э од шудааст. ҷ “Комде ва Мадан” 24 - и Ҳо бошад, соли 1910 э од шуда, чун достониҷӣ ҷ алоҳида аз оғоз, 10 боб ва ан ом иборат аст. ҷ Достони “Комде ва Мадан”- и Бедил дар баҳри хафифи мусаддаси махбуни маҳзуф ё мақсур э од шудааст, достони Ҳо бошад, дар вазни ҷ ҷӣ дигар, яъне ҳаза и мусаддаси маҳзуф ё мақсур таълиф гардидааст. ҷ 2.4. Рисолаи “Ашколи хутути исломия” ва аҳамияти бадеиву таърихии он Агар чанге ба таърих, тамаддун ва фарҳанги башар дар сарчашмаҳои ӣ мухталифи дар арсаи аҳон бизанем, шоҳиди он мешавем, ки ниёгони ҷ ӣ бар астаи мо дар тули 14 қарни гузашта аз худ мероси гаронбаҳое дар ҷ самтҳои мухталиф бо салоиқи вижа боқ гузоштаанд. Аз қабили осори ӣ бостон , меросҳои мактуби фарҳанг ҳамчун нусхаҳои хатт , катибаҳо ва ӣ ӣ ӣ монанди онҳо. Вале мутаасифона, қисмате аз ин осори куҳан бо сабаби офатҳои таби ва башар бо гузашти замон аз байн рафтаанд. ӣ ӣ Боиси сарфарозист, ки имрўз дар тамоми донишгоҳҳо ва марказҳои илм мутолиаи ин осори арзишманди ниёгон ба роҳ монда шудааст. Ва ҳар ӣ яке аз ин мероси илм -фарҳанг дар танҳо мавзўи садҳо, балки ҳазорон ӣ ӣ ӣ пажўҳиш дар самтҳои мухталифи илм , ҳамчун меъмор , бостоншинос , ва ӣ ӣ ӣ нусхашинос мебошанд. ӣ Тавре, ки ба мо маълум аст, аз миёни осори гуногуни фарҳанг , мероси ӣ мактуб, бахусус нусхаҳои хатт аз ойгоҳи вижае барх рдор ҳастанд. ӣ ҷ ӯ Нусхаҳои хатт аз он о аҳаммияти вижа пайдо мекунанд, ки дар баргаҳои ӣ ҷ заррини худ мероси ниёгони бузурги як миллатро дар мавзуоти мухталифи илм ба намоиш гузошта, ба мисли амонатдоре ба наслҳои баъд медиҳад ва ӣ ӣ ба таъбири дигар ҳуввияти фарҳанг -илм ва таърихии як миллати ӣ ӣ бостониро дар миёни ҳофизаи таърих дар саҳифаҳои ин мероси куҳан ӣ метавон усту ў кард. ҷ ҷ 24 Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. Ҳо дар баробари шоири номдор будан, хаттоти моҳире низ будааст.ҷӣ Рисолаи «Ашколи хутути исломия»-и Ҳо дар хусуси намудҳои гуногуни ҷӣ хат ва хушнавис баҳс менамояд. Дар он 63 навъи хати араб аз умла: сулс, ӣ ӣ ҷ ёқут , насх, кўф , риқоъ, моҳ , гулзор, нохун , настаълиқи ал , таълиқ, ӣ ӣ ӣ ӣ ҷ ӣ шикастаи таълиқ, настаълиқи хаф , исрор, қуръонии бухоро , қуръонии ӣ ӣ кашмир , ғубор ва монанди инҳо нишон дода шудаанд, ки он ҳамчун яке аз ӣ асарҳои хуби хаттот аз аҳаммият хол нест. ӣ ӣ Ин асар нусхаи мукаммал буда, соли 1906 дар Бухоро ба қалами худи муаллиф китобат шудааст. Матни рисола баъзан ба забони араб мебошад. ӣ Қоғазаш ғафси шарқ , вале варақҳои 9 а - 11 б қоғази замонавии нафис аст. ӣ Муқовааш аз картони ҳозиразамони сафед ва шерозааш аз лидерини сафедча мебошад. Дар аввалу охири асар баъзе қайдҳои удогона ва аз ашъори ҷ Ҳофизи шероз намунаҳо оварда шудаанд. ӣ Ҳа маш 13,5 x 22,5. Ҳа ми матн бидуни ҳошия 8 x 16. ҷ ҷ 14 вар. Дар ҳар рўи варақ аз 5 то15 сатр китобат шудааст. ӣ Бояд ёдовар шуд, ки асари мазкур 14-уми ноябри соли 1958 аз ониби ҷ сокини шаҳри Қурғонтеппа харидор шуда, дар дафтари инвенитар таҳти ӣ ӣ рақами 492 нигоҳдор мешавад. Боиси тазаккур аст, ки яке аз нусхаҳои хатт ӣ ӣ нусхаи хаттии «Ашколи хутути исломия»-и Ҳо Муҳаммадҳусайни ҷӣ Кангурт мебошад. ӣ Ин нусха дар «Осорхонаи китоб»-и шуъбаи мазкур ба намоиш гузошта шудааст. Хулоса, рисолаи «Ашколи хутути исломия»-и Ҳо Муҳаммадҳусайни ҷӣ Кангуртиро дар илми хаттот бешубҳа метавон яке аз намунаҳои бар аста ӣ ҷ шуморид. Намуна аз рисолаи "Ашколи хутути исломия"-и Ҳо Ҳусайни Кангурт .ҷӣ ӣ 2.5. Сабку услуб ва тарзи нигориши ашъори Ҳо Ҳусайниҷӣ Кангурт ӣ Ашъори зебои Ҳо Муҳаммад Ҳусайни Кангурт пурмаън буда, аз ҷӣ ӣ ӣ ӯ пайравону д стдорони сабки ҳинд аст. Хусусан, борҳо таъкид гашт, ки ӯ ӣ ӯ пайраву дилбохтаи ашъори бедил ва сабки ба ҳисоб меравад ва ин анба ӯ ҷ бевосита дар ашъори Ҳо ба назар мерасад: ҷӣ Чу соғар бар танам ҳар м хати бишкастаг дорад, ӯ ӣ Магар ин шиша бар санге зи тоқ афтод аз дастат. ** Бинои умр чу б ест по ба д ши сабо, ӯ ӯ Матои ҳастии мо дар шитоб мебофанд. Шоир тавассути шеъри худ ба хонанда дарси одамгар медиҳад. ӣ Ботини худро пок кардан ва бо дидаи ибрат ба хешу бегона нигаристанро талқин менамояд: Ҳо иё, нек тарини мардумон дон , ки кист? ҷ ӯ ӣ Он ки айби хеш диду аз касон нодида рафт. Ё дар ои дигар мег яд: ҷ ӯ Хислати бад самари решаи нопок бувад, Модарак ғар набувад, духтари ғар нашавад. ӯ Ҳо Муҳаммад Ҳусайн ғафлат кардан, дар ғафлат зистанро боиси ҷӣ нодониву гумроҳ медонад ва аз ғафлати мардуми замонаш ба фарёд меояд: ӣ Надонад ҳе кас таъбири хоби ғафлати моро, ҷ Ки фаҳми хобдонон з — ин парешон хоб меларзад. Ҳар як хонандаи дилогоҳ аз осори шоир барои ған гардонидани олами ӣ маънавии хеш баҳра мебардорад. Моҳиятан ашъори шоир оинаест, ки зоҳиру ботини моро нишон медиҳад. Дар ма м ъ, хондани «Куллиёт»-и Ҳо ҷ ӯ ҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангурт муфид аст. ӣ Х У Л О С А Адабиёти баде акскунандаи ҳаёти инсоният ба ҳисоб меравад.ӣ Инсоният дар ҳар давру замон воқеаву ҳодисаҳои гуногунро паси сар кардааст. абру зулм, сахтиву машаққат, давлатмандиву камбағал , Ҷ ӣ хурсандиву р ҳафтодаг дар ҳаёти инсон воқеъ мегардад. Тамоми ин ӯ ӣ ҳолатҳои башар дар адаабиёти баде тасвир мешавад. Адабиёти баде хатт ӣ ӣ ӣ ва даҳон буда, дар ду шоха ҳам образнок , бадеият ва тасвирсоз роли ӣ ӣ ӣ асос мебозад. Адабиётро халқ меофарад, инсоният ба ву уд меорад. ӣ ҷ Адабиёт инъикосгари воқеоти давру замони худ буда, тамоми анбаҳои ҷ ахлоқиву и тимоиро дар худ акс менамояд. Дар ҳама давру замон олимону ҷ донишмандон, санъаткору зиёиён пешбарандаи амъият ба ҳисоб мераванд. ҷ Чароғи маънавии мардуми форсу то ик ҳе гоҳ хомўш нагаштааст. Ҳар як ҷ ҷ давру замон чароғбардорони худро дошт ва онҳо рўшангарои фарҳангии замони худ буданд. Яке аз чунин симоҳои бар астаи адабиёти оламшумули форсу то ик ҷ ҷ дар асрҳои XIX-XX, рўшангари замони худ Ҳо Муҳаммад Ҳусайни ҷӣ Хатлон (Кангурт ) ба ҳисоб меравад. Ў ҳамчун шоири рангинхаёл, хаттоти ӣ ӣ моҳиру хушхат, олим, насрнавису таърихноманавис, пайрави сабку услуби бедил ва донишманди беназир дар таърихи адабиёти то ик ойгоҳи хосро ӣ ҷ ҷ ишғол намудааст. Ашъори ў тару тоза ва гуфтораш пурмаъно аст. Аз осораш маълум аст, Ҳо шоири ошиқ аст, ошиқи ишқнавоз аст. Қисмати асосии ҷӣ мавзўоти ашъорашро шеърҳои ишқ ташкил мекунад. Ҳатто достони “Комде ӣ ва Мадан”, ки дар пайравии достони ҳамноми Бедил офаридааст, сирф ишқу ошиқ мебошад. Ҳо и ошиқи бечораву ма нунсифат аст ва ин дар шеърҳояш ӣ ҷ ҷ ба назар мерасад: Эй шаҳ, назаре ба ин гадо кун, Раҳме ба ғариби бенаво кун. Сад бор хилофи ваъда кард , ӣ Охир, ба ғалат яке вафо кун. Борҳо қайд намудем, ки Ҳо пайраву дилбохтаи сабку салиқаи бедилҷӣ ӣ аст ва қариб дар тамоми шеърҳояш бўйу таровати услуби бедил ба димоғи ӣ хонанда мезанад. Пайравии ў пайравии хушку хол нест, ки на ҳар кас ӣ қувваю тавоноии гуфтани шеъри бедилиро надорад ва Ҳо аз он ашхосест, ҷӣ ки ба бедилгў муваффақ гаштааст. Бедилпараст будани Ҳо аз гуфтаҳои ӣ ҷӣ худаш маълум мегардад: Нашъаи файзе зи субҳи рўзгори Бедилам, Қатраи ашке зи ашки интизори Бедилам... Аз гарониҳо сарамро тоқати зону намонд, Оламе садо ба сар, девонавори Бедилам. Ў донишмандтарину фозилтарини давру замони худ буд, диду аҳонбинии васеъ доштааст. Ҳо бисёр сафарҳо ба мамолики Аврупо ҷ ҷӣ кардааст ва тарзи зисту зиндагон , ти орат ва маданияту маърифати мардуми ӣ ҷ хори аро бо чашми худ дидааст ва низ омўхтааст. Ў равшанфикру ҷ озодандешаи даврони хеш буд ва ба воқеаву ҳодисаҳо бефарқ буда наметавонист ва дар навбати худ бо соҳибмансабони давлат муносибати хубе дошт. Ў назари интиқодии худро кушоду равшан баён менамуд. Ин нуктаҳоро номаҳое, ки ба волиёти аморат фиристодааст, диданамон мумкин. Чунончи, номаҳо ба “ Авлиёқулибек бии парвонач дар зилзилаи воқеаи ӣ Кангурт ”, “ иҳати аморатпаноҳи иззат оҳ вазирзодаи боифтихор Ҷ ҷ Абдуссатторбек бии саркардаи аскари Бухороро дар истидъову таманнои зиёрати ҳарамайн ба дарбори ол ”, “ ӣ Ба Усмонбеки би ”, “ Ба Авлиёқулибек бии парвонач дар фиристодани нафт ӣ ”, “ Ба Субҳонқулибеки мирохӯр ”, “ Ба Авлиёқулбек бии додхоҳ ба ҷиҳати таҳнияту эътизори китобати «Футуҳ-ал-ғайб» ” ва ғ. равшан ба назар мерасад. Кангурти хаттоти моҳир ва чирадаст мебошад, ки дар рисолаи “Ашколи хутути исломия” зиёда аз 63 навъи хати араб аз умла: сулс, ӣ ҷ ёқут , насх, кўф , риқоъ, моҳ , гулзор ва ғ. таълиф гардидааст, ки бемисл ӣ ӣ ӣ аст. ФЕҲРЕСТИ АДАБИЁТИ ИСТИФОДАШУДА I. Адабиёти сиёсиву и тимо :ҷ ӣ 1. Мирзиёев Ш. М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаъолиятининг кундалик қоидаси б лиши ӯ керак. – Тошкент, збекистон, 2017. 89 б. Ӯ 2. Мирзиёев Ш. М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. - Тошкент, збекистон, 2017. 290 б. Ӯ 3. Мирзиёев Ш. М. Эркин ва фаровон, демократик збекистон Ӯ давлатини биргаликда барпо этамиз. – Тошкент, збекистон, 2016. 42 б. Ӯ II. Манбаъҳо ва адабиёти илм : ӣ 1. Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. – Душанбе, нашриёти «Адиб». – 2019. 1280 саҳ. 2. Қор Неъматуллоҳи Мўҳтарам. Тазкират-уш-шуаро. Дастхат. ӣ 3. Ҳоҷӣ Муҳаммад Ҳусайни Кангуртӣ. Куллиёт. Мураттиб Қ. Чиллазод. – Душанбе, нашриёти «Ирфон». – 1998. 4. Х. Мирзозода. Таърихи адабиёти то ик. Қисми2.-Душанбе, ҷ “Маориф”, соли 1987. 5. С. Султонов. Мунтахоботи Муҳаммадҳусайни Кангурт . Душанбе, ӣ соли 1962. 6. Шамсиддин Ш., Туғрал А., Ҳо Ҳусайни Кангурт , Зуфархон . ҷӣ ӣ Ҷ Ғазалистон. ( илди 38). –Душанбе, «Адиб», 2018, 480 саҳ. Ҷ 7. Ма ид Салим. Ҳо Ҳусайни Кангурт . (Роман).-Душанбе: ҷ ҷӣ ӣ «Ирфон», соли 2022. 8. Атомалики увайн . Таърихи аҳонкушой. Чопи санг . Соли 1221. Ҷ ӣ ҷ ӣ 9. умаъқул Ҳамроев. Таърихи танқиди адаб .-Душанбе, “Ирфон” соли Ҷ ӣ 2006. 10. Мирзо Сиро и Ҳаким. Туҳафи аҳли Бухоро. –Душанбе: «Адиб»,ҷ с.2011. 11. Шарофов Маҳмадёр. Шамс Қайси Роз -ноқида шеър. -Душанбе, ӣ соли 2010. 12. Насируддини Т с . Равзат-ут-тасмим, Бумбай, соли 1950, саҳифаи ӯ ӣ 50. 13. Насируддини Т с . Ахлоқи Носир , Бумбай, соли 1320, саҳифаи ӯ ӣ ӣ 281. 14. Адабиёти форс-то ик дар асрҳои XII-XIV. Қисми 1, Расул ҷ Ҳодизода. -Душанбе, “Дониш”, соли 1976. Саҳифаи 267. 15. Насируддини Т с . Меъёр-ул-ашъор. Таҳияи Урбатулло Тоҳиров. - ӯ ӣ Душанбе, “Ориёно”соли 1992. Саҳифаи 10. 16. Шафеи Кадкан . Сувари хаёл. Теҳрон.соли 1999. Саҳифаи 566. ӣ 17). Мисбоҳиддин Нарзиқулов. Муқаддимаи шеършинос . -Душанбе, ӣ нашриёти “Сино” соли 2004. Саҳифаи 6. 18). Ашъори ҳамасрони Р дак . – Сталинобод, Нашриёти давлатии ӯ ӣ То икистон, 1958. 257 с. ҷ 19. Сатторзода А. Таърихчаи назариёти адабии форсии то ик . – ҷ ӣ Душанбе, “Адиб”, 2001. 98 с. 20. Сатторзода А. Аз Р дак то Лоиқ. – Душанбе, “Адиб” , 2013. 145 с. ӯ ӣ 21. Саъдиев С. Мазмун ва шакли асари баде . – Душанбе, Ирфон, 1976. ӣ 43 с. 22. Шарифов Х. Адабиёти аҳди Сомониён. – Душанбе, 2009. 35 с. 24. Фур зонфар Б. Сухан ва суханварон. – Теҳрон, Хоразм , 1990, 67 с. ӯ ӣ 25. Фарҳанги забони то ик . илди 1. – М, 1969. ҷ ӣ Ҷ 26. Фарҳанги забони то ик . илди 2. – М, 1969. ҷ ӣ Ҷ 27. Мирзозода Х. Луғати мухтасари истилоҳоти адабиётшинос . – ӣ Душанбе, Маориф, 1992. 56,69, 77, 98, 106, 217 с. Ҳамроев . Нақди юнони қадим ва фанни шеър дар адабиёти форс . Ҷ ӣ (дастури таълим ). – Самарқанд, 2001. 23 с. ӣ 28. Ҳодизода Р. Аз Р дак то имр з. – Душанбе, Адиб, 1988, 54 с.ӯ ӣ ӯ 29. Қурбонов Д., Мамажонов З., Шералиева М. Адабиётшунослик луғати. – Тошкент, Академнашр, 2013. 176 с. 30. Имомназаров М. Мумтоз форс шеърияти баииятшунослиги ва жанрлар типолпгияси. – Тошкент, ДТШИ, 2015. 234 б. 31. Маҳ уб М. . Сабки хуросон дар шеъри форс . – Теҳрон, 1354. ҷ Ҷ ӣ ӣ 232 с. 32. Султон И. Адабиёт назарияси. – Тошкент: Ўқитувчи, 1980. 33. Paul H.Fry . Theory of literature. Yale university press. USA, 2012. ISBN: 9780300183368 34. Умуров Х . Адабиёт назарияси : Ўқув қ ў лланма . – Самарқанд : СамДУ нашри , 2001. 35. Хализев В.Е. Теория литературы. Изд. второе. – Москва: Высшая школа, 2000. – 398с. 36. Томашевский Б.В. Теория литературы. Поэтика: Учеб. пособие/Вступ. статья Н.Д. Тамарченко; Комм. С.Н. Бройтмана при участии Н.Д. Тамарченко. – М.: Аспект Пресс, 1999.–334с. 37. Абрамов Г.Л. Введение в литературоведение (Изд. 7-е, исп. и доп.). – Москва: Просвещение, 1979, - 352с. 38. Бахтин М.М. Эстетика словесного творчество. 2-ое изд. – Москва: Искусство, 1986. – 444с. 39. Бобоев Т. Адабиётшуносликка кириш курси бўйича ўқув – методик қўлланма. - Тошкент: Ўқитувчи, 1979. 40. Белинский В.Г. Поэзиянинг хил ва турларга бўлиниши // Танланган асарлар. – Тошкент: Ўздавнашр, 1955. 41. Винокур Т.О. О языке художественной литературы. – Москва: Высшая школа: 1991. – 448с. 42. Головенченко Ф.М. Введение в литературоведение. – Москва: Высшая школа, 1964. – 318с. 43. Дониёров Х., Йўлдошев Б. Адабий тил ва бадиий стиль. – Тошкент: Фан, 1989. 44. Жирмунский В.М. Теория литературы. Поэтика, Стилистика. – Ленинград: Наука, 1977. – 407с. 45. Зенкин С.Н. Введение в литературоведение. Теория литературы (Учеб. пособие). – Москва: Российский. Гос. Гуманит.ун-т, 2000, - 81с. 46. Иброҳимов М. Ўзбек балладаси. – Тошкент: Фан, 1974. 47. Имомов Б. Трагедия ва характер. – Тошкент, 1977. 48. Коллектив. Введение в литературоведение (Изд. второе, дополненное). – Москва: Высшая школа, 1983. – 327с. 49. Махкамова Ш. Современная таджикская повесть. – Душанбе: Дониш, 1987. – 120с. 50. Мирвалиев С. Ўзбек тарихий романи. – Тошкент: Фан, 1969. 51. Носиров О. ва бошқалар. Ўзбек классик шеърияти жанрлари. – Тошкент: Ўқитувчи, 1979. 52. Носиров Ў. Ижодкор шахс, бадиий услуб, автор образи. – Тошкент: Фан, 1986. 53. Орзибеков Р. Ўзбек лирик поэзиясида ғазал ва мусаммат. – Тошкент: Фан, 1976. 54. Рустамов А. Аруз ҳақида суҳбатлар. – Тошкент: Фан, 1972. 55. Тимофеев Л.И. Основы теории литературы. Изд. 5-е, испр. и доп. – Москва: Просвещение, 1976. – 448с. 56. Тўйчиев У. Ўзбек поэзиясида аруз системаси. – Тошкент: Фан, 1985. 57. Худойбердиев Э. Адабиётшуносликка кириш. – Тошкент: Ўқитувчи, 1995. 58. Шукуров Н. Лирикада поэтик жанрлар. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1973. 59. Ҳасанов Ш. Ўзбек драматик достони. – Самарқанд: СамДУ нашри, 1997. 60. Ҳаққулов И. Ўзбек адабиётида рубоий. – Тошкент: Фан, 1981. 61. Ҳ отамов Н., Саримсоқов Б. Адабиётшунослик терминларининг русча-ўзбекча изоҳли луғати. – Тошкент: Ўқитувчи, 1983. 62. Ҳожиаҳмедов А. Шеърий санъатлар ва мумтоз қофия. – Тошкент, 1998. 63. Л.И. Тимофеев. Основы теории литературы. –Москва : Просвешение, 1976. 64. Г.Н. Поспелов. Теория литературы, Москва: Высшая школа,1978. 65. Проблемы становления реализма в литературе Вастока.- М.,1964. 66. Г.Ломидзе. Чувство великой общности.-М.: Наука, 1978. 67. М.Б.Храпченко. Горизонты художественного образа.-М.,1982. 68. Р. Амонов. Рубоиёти халқ ва рамзҳои баде . – Душанбе,ӣ ӣ Дониш, соли 1987. 73, 89, 91, 180, 210. 69. Ҳамроев умъақул, Сиро иддини Эмомал . Назарияи адабиёт. - Ҷ ҷ ӣ Душанбе, соли 2020. Саҳифаи 9. 70. Р. Мусулмониён. Назарияи адабиё. Саҳифаи 21.

РАВШАН МАХСУМЗОД ИЖОДИДАГИ ҲИКОЯ ЖАНРИ М У Н Д А Р И АҶ 1. Муқаддима................................................................................. 3 2. Боби I. ҲАЁТ ВА ФАЪОЛИЯТИ РАВШАН МАХСУМЗОД 6 3. I.1. Зиндагиномаи нависанда.................................................. 6 4. I.2. Таҳаввули жанри ҳикоя дар адабиёти форсу то ик........................................................................................... ҷ 9 5. I.3. Хизматҳои Равшан Махсумзод дар инкишофи жанри ҳикоя........................................................................................... 16 6. Боби II. МАЗМУН ВА МУНДАРИ АИ ҲИКОЯҲОИ Ҷ РАВШАН МАХСУМЗОД 26 7. II.1. Хусусиятҳои баде ва услубии ҳикояҳои ӣ адиб............................................................................................. 26 8. III.2. Мавз и “ анги шаҳрванд ” дар ҳикояҳои Равшан ӯ Ҷ ӣ Махсумзод ................................................................................ 39 9. Хулоса........................................................................................ 50 10. Феҳрасти адабиёти истифодашуда.......................................................................... 52

ШАРОФ РАШИДОВ НОМИДАГИ САМАРҚАНД ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ ТОЖИК ФИЛОЛОГИЯСИ ВА ХОРИЖИЙ ШАРҚ ТИЛЛАРИ КАФЕДРАСИНИНГ 2024 ЙИЛ 16- МАЙДА БЎЛИБ ЎТГАН ЙИҒИЛИШИ№ 8- СОН ҚАРОРИДАН КЎЧИРМА ҚАТНАШДИЛАР: кафедранинг барча аъзолари ва битирувчи талабалар КУН ТАРТИБИ: Расулов Жавоҳир Хушвақтовичнинг “ Равшан Махсумзод ижодидаги ҳикоя жанри ” мавзусидаги битирув иши муҳокимаси ЭШИТИЛДИ: Кафедра мудири ф.ф. д. С.Х жақулов ушбу масалаӯ юзасидан сўзга чиқиб, кафедрада кундузги бўлимда бу йил 7-та битирув иши ёзилганлиги, битирув ишларнинг ҳаммаси илмий раҳбарлар томонидан ҳимояга тавсия этилганлиги ва бу ишлар кафедра аъзолари томонидан синчиклаб ўқиб чиқилганлиги ҳақида маълумот берди. Шундан кейин навбати билан битирувчиларга сўз берилди. Улар билан савол-жавоб бўлди. Ҳар бир битирувчи талаба ва унинг илмий раҳбари битирув ишларининг тайёргарлик даражаси ва унинг савияси ҳақида маълумот берди. Мазкур битирув ишлари бўйича кафедра аъзолари ўз фикр ва мулоҳизаларини билдирдилар. ҚАРОР ҚИЛИНДИ: 1. Бозор Собир шеъриятининг жанрий хусусиятлари мавзусидаги битирув иши ниҳоясига етган ҳамда битирув иши талабларига жавоб беради деб ҳисоблансин ва ҳимояга тавсия этилсин. 2. Ушбу битирув ишига доцент Акмал Шерназаров тақризчи сифатида тасдиқлансин. Ушбу кўчирма аслига тўғри:

Котиба: PhD . Д. Ахмедова Муқаддима Р змаррагииӯ мавз ӯ ъ: Дар шароити кунунии збекистон, ки барои Ӯ рушди адабиёти милл ва тадқиқу ом зиши он шароит ва имкониятҳо ӣ ӯ фароҳам омадааст, тад қ иқи масъалаҳои удогоанаи таърихи адабиёти форсу ҷ то ик, баррасии саҳфаҳои норавшани он дар масири таърих ва араёни ҷ ҷ ом зиши таърихи ташаккули адабиёти ин халқ ӯ дар муассисаҳои таълими ол ӣ густариш меёбад. Дар ҳавзаҳои гуногуни адабии кишвар бо баъзе вижагиҳои хос ва ҳифзи хусусиятҳои умумии адабии назму насри то ик адабиёти ҷ ӣ то ик пеш меравад. Дар ин ҳавзаҳо ҷ пайдо шудани баёзҳо, дастрасии тазкираҳо аз инкишофи р зафзуни ҳаёти адабию фарҳанг ӯ ӣ ва илм ӣ гувоҳ ӣ медиҳанд. Инро ҳам бояд таъкид намуд, ки о м зиши таърихи инкишофи ӯ адабиёти форсии то ик дар ин ҳавзаҳои адаб барои муайян намудани ҷ ӣ ӣ аҳамият ва ойгоҳи таърихии онҳо аз манфиат хол нест. ҷ ӣ Дар гузашта Хатлонзамин як ҳавзаи баэътибори илмию фарҳанг ӣ маъруф будааст, имр з низ ҳамчун маркази муҳимми илмию адаб ва ӯ ӣ фарҳанг ҳамон эътибору нуфузи худро ҳифз мекунад. Дар ин ҳавзаи ӣ марказии илмию адаб ва фарҳанг як қатор нобиғагони забардастро ба ӣ ӣ майдони адабиёти форсу то ик ворид гардонидааст. Ҳо Ҳусайни Хатлон ҷ ҷӣ ӣ (Кангурт ) яке аз симоҳои бар астатарини таърихи ӣ ҷ в у тамаддун, илму фарҳанг ва адабиёту санъати то ик аст. Замони зиндагии ба ҷ ӯ охири асрҳои XIX ва аввали асри XX рост меояд ва ом зишу таҳқиқи осори барои муайян ӯ ӯ намудани ҳамин давраи таърих ва тамоми давраҳои адабиёти то ик аҳамияти ҷ удогона дорад. ҷ Аз ин р дар адабиётшиносии муосир зарурати ом зиши осори ин ӯ ӯ адиби забардасти то ик ба ву уд омадааст ва мо к шиш намудем, ки қариб ҷ ҷ ӯ тамоми паҳл ҳои осори адибро ӯ аз назар гузаронем ва таҳлилу баррас ӣ

намоем ва ба хонандагони минбаъда симои Ҳо Ҳусайнро боз ҳамҷӣ равшантар нишон дода тавонем. Мақсад ва вазифаи кори хатм : ӣ Яке аз чунин шахсият ҳ ои бар ҷ астаи илуму адаб ва ноби ғ аи нотакрори давру замон олим , шоири забардаст , ориф , хаттоти мо ҳ ир , мударрис , са ҳҳ оф , му ҳ рсоз , лавво ҳ , сайё ҳ и да ҳ рдида - Ҳ о ҷӣ Му ҳ аммад Ҳ усайни Кангурт ӣ буда , мисли ҳ азор ҳ о абармардони олами и лму адаб аз сарзамину г ӯ ша ҳ ои маъмулан дурдаст ва деҳоти к ҳ ӯ ӣ бархостааст , ки музофот номбар мегардиданд . Ӯ низ зодаи ҷ ав ҳ ари зотиву азалии ин миллати тамаддунсиришт аст ва тавассути марди о қ илу донишманд будану ҳ унар ҳ ои нотакрор доштанаш маълуму маш ҳ у ри давру замони худ гаштааст. Мақсад ва вазифаи асосии паж ҳиши ӯ кори хатмии мо ом хтан ва ӯ муайян намудани ойгоҳи ин шоир ва саҳми он ҷ дар рушди адаб иёт ва санъат буда, дар ҳамин замина ба хонандагон ва мунсифони осори ин шоири охири асри XIX ва аввали асри XX шинос намудани аҳли илм ва адаб ба ҳисоб меравад. Дара аи омўхта шудани мавзўъ: ҷ Шу ҳ рати адабии шоир дар овони ҳ аётиаш ба атроф , то ҳ адди Самар қ анду Бухоро ва дигар ҳ удуд ҳ о густариш ёфт а буд . Қорӣ Неъматуллои Му ҳ тарами Бухоро ӣ , ҳ амзамони Ҳ о ҷӣ Ҳ усайн дар «Тазкират - уш - шуаро» -и худ дар бораи и н суханвари мумтоз маълумоти аввалинро сабт карда мегузарад. Дар даврони Ш рав як андоза ом зиши осори Ҳо Ҳусайн қатъ мегардад. ӯ ӣ ӯ ҷӣ Чунки дар осори оҳангҳои ирфон (тасаввуф ) ва кушодаг бар зидди ӯ ӣ ӣ ӯӣ ҳукумати Ш рав ба назар мерасад. Аз шоир куллиёти калонҳа м боқ ӯ ӣ ҷ ӣ мондааст, ки қисмати зиёди осорашро дар бар мегирад.

Нахустин му ҳ а ққ и қ е , ки ба та ҳқ и қ и э ҷ одиёти Ҳ о ҷӣ Ҳ усайн пардохт , Саидумар Султонов аст . Э ҷ одиёти Ҳ о ҷӣ Ҳ усайни Кангурт ӣ ҳ ан ӯ з аз сол ҳ ои 60- уми асри гузашта мавриди тава ҳҷҷӯ и ҳамин донишм анд ва му ҳ а ққ и қ и шинохта қ арор гирифта буд . Ӯ соли 1962 “Мунтахабот”-и Му ҳ аммад ҳ усайни Кангуртиро та ҳ ия ва нашр намуд а, бори аввал маълумотномаи мухтасар оиди р ӯ згор ва осори шоир дода гузашт . Дар нашри мазкур намунаи ғ азалиёти шоир , интихоб а з маснавии «Комд е ва Мадан» ва баъзе пора ҳ ои шеърии дигар ҷ ой дода шудаанд . Аммо , мутаассифона , баъдан ба осори ин шоири ориф муддат ҳ ои дароз тава ҷҷ у ҳ карда нашудааст. Дар даврони истиқлол корҳои хеле зиёд оиди шоир ба ан ом расонида ҷ шуд, инчунин таҳқиқотҳои мукаммал ба миён омад. Хусусан, "Куллиёт"-и мукаммали Ҳо и соли 2019 ба нашр расид, ки қариб тамоми осори шоирро ҷ фарогир аст ва сифати нашр низ хеле аъло аст. Навигарии рисола: Дар ин рисолаи хатм к шиш намудем, ки ӣ ӯ маълумоти пурра оиди р згор ва осори шоир, паж ҳишоте, ки оиди Ҳо ӯ ӯ ҷӣ Ҳусайн бурда шудааст ва мазмуну м ҳтавои осори адибро як-як аз назар ӯ гузаронда, таҳлилу баррасии мукаммал намоем. Баъдан, дар араёни ом зиш ҷ ӯ маълумотҳои нав ба нав ва афкори тоза ба миён омад, ки барои дарку фаҳмиши осори ин адиб хеле муҳим ва назаррас аст. анбаи дигару муҳими Ҷ ин рисола дар он аст, ки доираи мавз оти ом зиш васеъ буда, қариб тамоми ӯ ӯ он маводе, ки ба Ҳо мутаалиқанд, амъовар карда шуд. ҷӣ ҷ ӣ Cарчашма и рисола: Чунон ки болотар зикр шуд, с оли 2019 дар Душанбе "Куллиёт"-и мукаммали Ҳоҷӣ Ҳусайни Кангуртӣ бо алифбои кирилл ӣ ва ниёгон дар нашриёти “Адиб” чоп карда шуд , ки яке аз сарчашмаи мӯътамад ва асоситарин барои навиштани рисолаи мазкур ба ҳисоб меравад. Дар ин «Куллиёт» та қ рибан 260 ғ азал , 31 мухаммасу

Похожие

Жанри ҳикоя дар эҷодиёти Равшан Махсумзод
Инқилоби Ҳофиз дар жанри ғазал
КАМОЛ ХЎЖАНДИЙНИНГ ХV-ХVI АСРЛАР МОВАРОУННАҲР ҒАЗАЛНАВИС ШОИРЛАРИГА ТАЪСИРИ
Рус адабиётининг жаҳон адабиётида тутган ўрни
Идомаи суннатҳои адабӣ дар адабиёти муосир