Mavzu: Aleksandr Mixaylovich Gorchakov diplomatik siyosati Reja: 1. Qrim urushidan so’ng Aleksandr Mixaylovich Gorchakovning diplomatik siyosati. 2. Polsha inqirozi davrida Aleksandr Mixaylovich Gorchakovning Yevropa davlatlariga qilgan diplomatik siyosati. 3. 1877-yilda Rossiyaning Turkiyaga qarshi urushida Aleksandr Mixaylovich Gorchakovning diplomatik siyosati.

Aleksandr Mixaylovich Gorchakov - Rossiya tarixidagi eng yaxshi diplomatlardan biri. Tashqi ishlar vaziri sifatida u Rossiya imperiyasini o‘tkir Yevropa to‘qnashuvlaridan uzoqlashtirishga va o‘z davlatini buyuk jahon davlati sifatidagi avvalgi mavqeiga qaytarishga muvaffaq bo‘ldi. Rurikovich Aleksandr Gorchakov Yaroslavl Rurik knyazlari avlodidan bo'lgan eski zodagonlar oilasida tug'ilgan. Uyda yaxshi ta'lim olib, u imtihondan muvaffaqiyatli o'tdi va Tsarskoye Selo litseyiga qabul qilindi. Bu o'z davrining eng ko'zga ko'ringan odamlari kelajakda tugatilgan birinchi ta'lim muassasasi edi. Gorchakovning litseydagi do'stlaridan biri Pushkin bo'lib, u o'z o'rtog'i haqida shunday yozgan;Haddan tashqari g'ayrat va shuhratparastligi uchun Sasha Gorchakov litseyda "dandy 1 " laqabini oldi. Liberal litsey muhiti kelajakdagi diplomatga qimmatli fazilatlarni singdirdi.Bu keyinchalik uning Rossiya ichki va tashqi siyosatiga bo'lgan e’tiboriga ta'sir qildi. Hatto litseyda ham u fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish va krepostnoylikni cheklash tarafdori edi. Litsey vaqtlariyoq Gorchakov o’z oldiga diplomat bo’lishni maqsad qildi. U yaxshi bilimli, bir necha tillarni mukammal bilishi, zukkoligi va dunyoqarashining kengligi bilan ajralib turardi. Qrim urushi Qrim urushi 1853-1856 yillarda Rossiya va Turkiya o’rtasida bo’lib o’tti.1854-yil fevralda Turkiya Rossiyaga qarshi Buyuk Britaniya,Fransiya,Sardiniya qirolligi bilan ittifoq tuzib urushga kirdi.1854-yil ittifoqchilar Qrimga qo’shin tushurib Boltiq dengizini qamal qilishdi va 1854-1855 yillarda Sevastopol mudofaasini uyushtirishdi.Sevastopol taslim bo’lishi bilan harbiy harakatlar tugaydi va Rossiya mag’lubiyatga uchradiQrim urushidan keyin Gorchakovning diplomatik xizmatdagi asosiy ishi Qrim urushidan keyin xalqaro siyosatni tartibga solish bo'ldi. Rossiyaning mag'lubiyati mamlakatni o’ta og’ir hatto qaram ahvolga solib qo'ydi. Urushdan keyin Evropadagi xalqaro vaziyat o'zgardi. Rossiya yetakchi rol o ynagan Muqaddas ittifoq parchalanib ketti vaʻ mamlakat diplomatik izolyatsiyaga tushib qoldi. Parij tinchlik shartrnomasi 1 Dandy-juda yaxshi [insonga nisbatan]

shartlariga ko'ra: Rossiya imperiyasi Qora dengizni deyarli yo'qotdi. U yerda flotni joylashtirish imkoniyatini yo'qotdi. "Qora dengizni zararsizlantirish to'g'risida"gi kelishuvga ko'ra: Rossiyaning janubiy chegaralari ochiqligicha qoldi. Gorchakov zudlik bilan vaziyatni o'zgartirishi va Rossiyaning qrim urushidan so’ng diplomatik ahvolini yaxshilash uchun qat'iy choralar ko’rishi kerak edi. U Qrim urushidan keyingi faoliyatining asosiy vazifasi Parij tinchlik shartnomasining shartlarini o'zgartirish, ayniqsa Qora dengizni zararsizlantirish masalasida yevropa davlatlari bilan kelishishi kerak edi. Gorchakovning fikricha, Rossiyaning qrim urushidagi mag’lubiyatiga asosiy sabab o’sha vaqtdagi Rossiyaning harbiy va iqtisodiy qoloqligi va yevropa davlatlari tomonidan Rossiyaning diplomatik yakkalab quyilganligi edi.Endi Gorchakov yangi ittifoqchi izlashi kerak edi. O’sha vaqtda Evropada ta'siri kata bo’lgan Prussiya shunday ittifoqchi bo'ldi. U Parij tinchlik shartnomasini bir tomonlama buzadigan yul topadi. U o‘z qarorini qolgan davlatlar avvalgi kelishuvlar shartlariga rioya qilmayotgani bilan asoslaydi. Prussiya Rossiya imperiyasini qo'llab-quvvatladi, u allaqachon xalqaro vaziyatga ta'sir qilish uchun yetarli kuchga ega edi. Albatta, Fransiya va Angliya bundan norozi edi. Ammo 1871 yilgi London konferensiyasi paytida "Qora dengizning betarafligi" bekor qilindi. Bu yerda Rossiyaning harbiy flotini qurish va saqlashga suveren huquqi taqiqlandi. Chunki ingliz va fransuz diplomatlari Rossiya Qora dengizni egallasa Yevropada kata kuchga aylanib ketishidan qurqishar edi. Betaraflik siyosati Gorchakov tashqi siyosatining asosiy vazifasiga aylandi. Uning o‘zi ham bir necha bor takrorlaganidek: “Bu masalada adolat va mo‘tadillik ruhida g‘ayrat va tirishqoqlik bilan ish olib borish bilan bir-biriga zid bo‘lgan manfaatlar yo‘q”. U urushlarning boshlanishini mahalliylashtirishga muvaffaq bo'ldi. Ularning qit'a miqyosida o'sishiga yo'l qo'ymadi. U Rossiyani o'tkir mojarolardan uzoqlashtirishni, uni Yevropa davlatlaridan himoya qilishni bilardi. Yigirma yildan ko'proq vaqt davomida Yevropa muammolar girdobida qoldi va shu bilan birga Evropa cheksiz urushlar bilan larzaga keldi: Avstriya-Fransiya- Sardiniya urushi (1859), Daniyaga qarshi Avstriya-Prussiya urushi (1865),

Avstriya-Prussiya urushi (1866), Avstriya-Italiya urushi (1866), Fransiya-Prussiya urushi (1870). – 1871) shular jumlasidandir. Polsha inqirozi Milliy ozodlik harakatlarining kuchayishi natijasida yuzaga kelgan Polsha inqirozi 19-asrning 60-yillarida Yevropa siyosatining asosiy muammosiga aylandi. Polshadagi voqealar Fransiya va Angliyaning Polsha ishlariga aralashuvi uchun bahona bo'lib xizmat qildi. Bu mamlakatlar hukumatlari Rossiyadan qo'zg'olonchilar talablarini qondirishni qat'iy talab qildilar.Quzg’olonchilar “Mehnatni cheklash”dasturini targ’ib qilishdi va rus hukumatiga qarshi bir nechta shartlar bilan chiqishdi.Ingliz va frantsuz matbuotida ruslarga qarshi shov-shuvli xabarlar avj oldi. Bu orada Qrim urushidan keyin zaiflashgan Rossiya Polshani yo'qotishni xohlamas edi.Polshaning boy berilishi esa Rossiya imperiyasining qulashiga olib kelishi mumkin edi. Diplomatik kurashning eng yuqori cho'qqisi 1863-yil 5-iyunda, ingliz, fransuz va avstriyalik jo'natmalar Gorchakovga topshirilganda keldi. Rossiyadan isyonchilar uchun amnistiya e'lon qilish va ularning talablarini bajarish talab etildi Polsha inqirozini tinch va xalq diplomatiyasi yordamida yengish Gorchakovning siyosiy karerasining cho'qqisi hisoblanadi. Yangi ittifoqchi topish va Qrim urushi paytida Prussiyaning do'stona betarafligi, shuningdek, mojaro natijasida xalqaro yakkalanib qolishi Rossiya imperiyasining yangi ittifoqchi topishi kerakligini tezlashtirdi. 1. Виноградов В.Н. Балканская эпопея князя A . M . Горчакова. M ., 2005- C . 53-54. Bu o ' sha paytda Shimol va Janub o ' rtasidagi fuqarolar urushida qatnashgan Angliyaning asosiy dushmanlaridan biri bo ' lgan Amerika Qo ' shma Shtatlari bo ' lib chiqdi . 1863 yilda Aleksandr II juda xavfli harakatga ruxsat berdi - Rossiya flotining ikkita eskadrosining Amerika Qo ' shma Shtatlarining Atlantika va Tinch

okeani qirg ' oqlariga yashirin o ' tishi va Rossiya tomonidan Shimolning qo ' llab - quvvatlanishini namoyish etdi . Amerikaning zaif diplomatsiyasi uchun Rossiya pozitsiyasining aniqligi juda foydali bo ' ldi . O ’ sha vaqtdagi diplomatlar fikriga ko ’ ra , ekspeditsiya Polsha voqealari munosabati bilan unga qarshi yangragan tahdidlarga qaramay , butun dunyoga Rossiyaning o ' ziga bo ' lgan ishonchini ko ' rsatish uchun mo ' ljallangan edi . Bu Rossiya uchun og ’ ir oqibatlarga olib kelishi mumkun edi . Shunga qaramay , bu dadil qadam o ' sha paytda Rossiyaga Gorchakov tashabbusi bilan keyinchalik Alyaskani sotadigan yangi istiqbolli ittifoqchini taqdim etdi . Bugungi kunda bu siyosiy harakat asossizdek ko ' rinadi . Bu esa XIX - asrning ikkinchi yarmida Gorchakovning islohotlarini yakunlash va mamlakat iqtisodiyotini tiklash imkonini berdi . Rossiya 1867- yilda rasman alyaskani Aqshdan sotib oladi . Alyaskani sotib olinishini ba ’ zi diplomatlar Gorchakovning mohir diplomatiyasi deb bilishadi . 1877- yilgi Rossiya va Turkiya urushi 1877-1878- yillarda Usmonli imperiyasi va Rossiya imperiyasi boshchiligidagi koalitsiya , jumladan Bolgariya , Ruminiya , Serbiya va Chernogoriya o ’ rtasida urush boshlanadi . Gorchakovning bu urushni boshlashiga Bolqonda sodir bo ’ layotgan millatchilik harakatlari edi . Gorchakovning bu urushdan ko ’ zlagan asosiy maqsadlari - Qrim urushi vaqtida yo ’ qotilgan hududlarni qaytarib olish , Qora dengizda o ’ zining hokimiyatini tiklash edi . Keksa kansler bu harakat G’arbiy Yevropa mamlakatlari aralashivuga olib kelishini bilar edi. U Yevropa davlatlari jumladan Avstriyaga Rossiya 1856-yilgi Parij tinchlik bitimiga ko’ra Avstriyaning mustamlakalariga va Avstriyaning o’ziga hech qanday hujum bo’lmasligini ta’kidlaydi. Angliyaga esa Shuvalovga rus armiyasi Bolqon tog'larini kesib o'tmasligini e'lon qilishni buyurdi, ammo va'da London kabinetiga yetkazilganidan keyin bekor qilindi – bu esa Angliya tomonidan norozilikni uyg'otdi va bu Angliyaning bu urushga aralashishishi uchun yana bir sabab bo'ldi.Endi Gorchakov oldida Angliya va boshqa Yevropa davlatlarini urushga aralashtirmaslik uchun biror bir sabab uylab topishi kerak edi.Gorchakov esa