Bolalarni tabiiy oziqlantirish. Ona sutining miqdoriy va sifat tarkibi. Ayol sutining immunobiologik xususiyatlari
Mavzu: Bolalarni tabiiy oziqlantirish. Ona sutining miqdoriy va sifat tarkibi. Ayol sutining immunobiologik xususiyatlari. Ko'krak bilan boqish qiyinchiliklari. Gipogalaktiya va mastitning oldini olish. "Tabiiy oziqlantirish" tushunchasi. Laktatsiya. Laktogenez va galaktopoezni tartibga solish. Bir yoshgacha bo’lgan bolalar uchun kunlik ovqatlanishni hisoblash usullari. Tabiiy oziqlantirishni tuzatish (korrektsiya) tushunchasi. Milliy ko'krak suti bilan boqishni optimallashtirish dasturi . Reja: 1.Bolaning ratsional ovqatlanishi 2. Emizishni qo'llab-quvvatlash tamoyillari 3. Emizishning bola va ona salomatligiga ta'siri 4. Emizishning asosiy qoidalari
Ratsional ovqatlanish bolaning uyg'un jismoniy, asab-ruhiy, intellektual rivojlanishi va uning immunoreaktivligini shakllantirishning asosiy omillaridan biridir. Bolalarning asosiy anatomo-fiziologik xususiyatlarini bilish turli xil bolalik davrlarida oziq – ovqatga bo’lgan ehtiyojini aniqlash imkonini beradi. Talaba bilishi kerak Talaba qila olishi kerak Talaba egallashi kerak 1. Laktatsiya fiziologiyasi, uni tartibga solish. 2. Og'iz suti tarkibi, o'tish davri va yetuk ayol suti; ayol va sigir suti sutining miqdoriy va sifatiy farqlari. 3. Oziq-ovqat, homilador va emizikli ona rejimi. 4. Gipogalaktiya shakllari va darajasi, sabablari, oldini olish tamoyillari va davolash usullari. 5. Oziq-ovqat hajmini hisoblash usullari, bolalarda asosiy oziq-ovqat moddalariga bo'lgan ehtiyojini aniqlash. 6. Tabiiy, sun'iy va aralash oziqlantirish, ko'rsatmalar va qoidalar. 7. Sun'iy aralashmalarni tasniflanishi. 8. Qo'shimcha ovqatlarni kiritish qoidalari va texnikasi. 1. Ko’krak yoshidagi bolalarga 1 kunlik taomnoma tuzish. 2. Gipogalaktiyani uning darajasi aniqlash (nazorat tortish). 3. Yoshga qarab kerakli oziq-ovqat hajmini hisoblash. 4. Oqsil, yog', uglevod va kaloriyalarni yoshga qarab ehtiyojni hisoblash. 5. Sut aralashmalarini va qo'shimcha ovqat taomlarini tayyorlash, ularni saqlash va foydalanish qoidalari bo’yicha tavsiyalar berish. 6. Sut oshxonasi uchun retsept yozish 1. Bolaning ovqatlanishini baholash va tahlil qilish. 2. Oziqlantirishni hisoblash usuli va sog'lom turli yoshdagi bolalarga menyu tuzish. 3. Sog'lom bolani ovqatlanishi korrektsiyalash
9. Sut oshxonasini tashkil etish. 10. 1 yoshdan katta bolalar uchun oziq-ovqat uchun asosiy talablar. KO'KRAK BILAN BOQISHNI ZAMONAVIY TAMOYILLARI. Tabiiy oziqlantirish - bolani ayol suti bilan uning biologik onasini ko'kragiga qo'yib oziqlantirishdir. Ushbu turdagi oziqlantirish chaqaloqni uyg'un jismoniy va asab-ruhiy rivojlanishi uchun noyobdir, insonning keyingi hayotini shakllantirish va bola hamda onaning eng yaxshi psixologik va hissiy munosabatlarini yaratish uchun muhimdir. Uning bir nechta variantlari mavjud. Ko'krak suti bilan, chaqaloq ko'krak bezidan sut emib olish jarayonida, ona bilan taktil va hissiy aloqani ta'minlaydi. Faqatgina ko’krak suti, chaqaloq 4-6 oygacha faqat ona sutini emadi. Ko'pincha ko’krak suti, sutdan tashqari, bola kunlik oziq-ovqat miqdori 1/5 dan ortiq bo'lmagan miqdorda boshqa oziq-ovqat ham oladi. Qo'shimcha yoki aralash oziqlantirish, bola ko'krak suti bilan birgalikda qo'shimcha oziq-ovqat mahsulotlarini 1/5 hajmidan ortiq miqdorda qabul qilganda. Erkin oziqlantirish, yoki talab bo’yicha oziqlantirish, bola ko'krak sutini talab qilgan vaqtda va miqdorda qabul qilishi. Tartibga solingan oziqlantirish, bolaning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, shifokor tomonidan rejim, martalik va ovqatlanish miqdori tartibga solinadi. To'liq bo’lmagan oziqlantirish: sog’ilgan ona suti, donor suti yoki emizikli sutdan foydalanish. EMIZISHNI QO'LLAB-QUVVATLASH TAMOYILLARI
JSST va YUNISEF emizishni targ'ib qilish va asrab-avaylash maqsadida ko'krak suti bilan boqishni "Xavfsizlik, qo'llab-quvvatlash va amaliyotni rag'batlantirish" qo'shma deklaratsiyasi qabul qilindi (1989), unda emizishni qo'llab-quvvatlovchi 10 ta tamoyili shakllantirilgan. 1. Oziqlantirishning belgilangan qoidalariga qat'iy rioya qiling va ularni tibbiyot xodimlari va onalarga yetkazing. 2. Tibbiy xodimlarni emizish qoidalarini amalga oshirish uchun ko'nikmalarga o'rgatish. 3. Barcha homilador ayollarni ko'krak bilan oziqlantirish afzalliklari va texnikasi haqida xabardor qilish. 4. Onalarga tug'ruqdan keyin yarim soat ichida birinchi marta emizishni boshlashga yordam bering. 5. Onalarga ko'krak suti bilan boqish va laktatsiya saqlab qolishni ko'rsatish, hatto ular vaqtincha bolalardan ajratilgan bo'lsa ham. 6. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarga sut emizishdan tashqari boshqa oziq-ovqat yoki ichimlik bermaslik, tibbiy ko'rsatmalar bundan mustasno. 7. Ona va yangi tug'ilgan chaqaloqni 24 soat davomida birga bo’lishni amalda qo'llash. 8. Vaqt jadvalida asosida emas, balki chaqaloqning talabiga binoan emizishni rag'batlantirish. 9. Emizikli yangi tug'ilgan chaqaloqlarga, tinchlantiruvchi va ona ko'kragini taqlid qiluvchi qurilmalarga bermang (so’rg’ich va boshqalar). 10. Emizishni qo'llab-quvvatlash guruhlarini tashkil etishni rag'batlantirish va tug'ruqxonadan yoki shifoxonadan chiqarilganidan keyin bu guruhlarga onalarni yuborish. KO'KRAK BILAN BOQISHNI AFZALLIKLARI. ONA SUTI TARKIBI VA UNI XAYVON SUTLARIDAN FARQI. Emizishning asosiy afzalliklari :
ona suti ozuqa moddalarining optimal va muvozanatli darajasiga ega. Haddan tashqari iste'mol qilingan taqdirda ham zararli ta'sir ko'rsatmaydi, faqat yog’ to'qimalarining to'planishi ko'payishi mumkin, sigir suti va unga asoslangan aralashmalar bilan haddan tashqari oziqlantirish bilan to'qimalarda distrofik o'zgarishlar va rivojlanishning geteroxronizatsiyasi kuzatiladi; ona suti oson hazm qilinadi va to'liq ishlatiladi; ona suti infektsiyalardan himoya qiladi; emizish ona bilan hissiy aloqani va bolaning optimal asab-ruhiy rivojlanishini ta'minlaydi; emizish tishlarning normal shakllanishiga yordam beradi; ona suti ichak mikroflorasiga foydali ta'sir ko'rsatadi; ona suti past osmolyarlikka ega; inson suti steril, optimal haroratda; tabiiy oziqlantirish ovqat hazm qilish tizimiga bog'liq kasalliklarning: qandli diabet, ateroskleroz, allergiya va oshqozon-ichak traktining ko'plab kasalliklari rivojlanishiga to'sqinlik qiladi; emizish qizning reproduktiv funktsiyasiga, oxir-oqibat, ayolning taqdiriga ta'sir qiladi. Ayollar uchun emizishning afzalliklari: yangi homiladorlikning oldini olishga yordam beradi; emizish vaqtida ajralib chiqadigan oksitotsin bachadonning qisqarishiga va tug'ruqdan keyin qon ketishini to'xtatishga yordam beradi; sun'iy oziq-ovqatga qaraganda arzonroq. Shunday qilib, emizish hayotning birinchi yilidagi bolalar uchun ratsional ovqatlanishning "oltin standarti" bo'lib, fiziologik ovqatlanishning barcha tamoyillari va qonunlariga mos keladi. To'liq laktatsiya shakllanishining eng muhim omillari erta emizish; hayotning birinchi kunidan boshlab ERKIN ovqatlanish;