C++ tilida Fayllar bilan ishlash

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

340.0556640625 KB

Скачать

1 O’zbekiston Respublikasi Samarqand Davlat
Universiteti
Matematika fakulteti
Matematik Informatika yunalshi
225-guruh talabasi O’ktamov Shahbozjonning
KURS ISHI
Mavzu: C++ t ilida F ayllar bilan ishlash

2 Reja :
Kirish
1. Matn va binar fayllar ;
2. O‘qish-yozish oqimlari. Standart oqimlar ;
3. Belgilarni o‘qish-yozish funksiyalari ;
4. Satrlarni o‘qish - yozish funksiyalari ;
5. Fayldan o‘qish-yozish funksiyalari ;
Xulosa
Foydalanilga adabiyot]

3 Kirish
C++ dasturlash tili C tiliga asoslangan. C esa o'z navbatida B va BCPL
Tillaridan kelib chiqqan. BCPL 1967 yilda Martin Richards tomonidan tuzilgan va
operatsion sistemalarni yozish uchun mo'ljallangan edi. Ken Thompson o'zining B
tilida BCPL ning ko'p hossalarini kiritgan va B da UNIX operatsion sistemasining
birinchi versiyalarini yozgan. C tilini Dennis Ritchie B dan keltirib chiqardi va
uni 1972 yili ilk bor Bell Laboratories da, DEC PDP-11 kompyuterida qo'lladi. C
o'zidan oldingi B va BCPL tillarining juda ko'p muhim tomonlarini o'z ichiga olish
bilan bir qatorda o'zgaruvchilarni tiplashtirdi va bir qator boshqa yangiliklarni
kiritdi. Boshlanishda C asosan UNIX sistemalarida keng tarqaldi. Hozirda
operatsion sistemalarning asosiy qismi C/C++ da yozilmoqda. C mashina
arhitekturasiga bog'langan tildir. Lekin yahshi rejalashtirish orqali dasturlarni turli
kompyuter platformalarida ishlaydigan qilsa bo'ladi. 1983 yilda, C tili keng
tarqalganligi sababli, uni standartlash harakati boshlandi. Buning uchun Amerika
Milliy Standartlar Komiteti (ANSI) qoshida X3J11 tehnik komitet tuzildi. Va 1989
yilda ushbu standart qabul qilindi. Standartni dunyo bo'yicha keng tarqatish
maqsadida 1990 yilda ANSI va Dunyo Standartlar Tashkiloti (ISO) hamkorlikda C
ning ANSI/ISO 9899:1990 standartini qabul qilishdi.
Shu sababli C da yozilgan dasturlar kam miqdordagi o'zgarishlar yoki umuman
o'zgarishlarsiz juda ko'p kompyuter platformalarida ishlaydi. C++ 1980 yillar
boshida Bjarne Stroustrup tomonidan C ga asoslangan tarzda tuzildi. C++ juda
ko'p qo'shimchalarni o'z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u ob'ektlar bilan
dasturlashga imkon beradi. Dasturlarni tez va sifatli yozish hozirgi kunda katta
ahamiyat kasb etmoda. Buni ta'minlash uchun ob'ektli dasturlash g'oyasi ilgari
surildi. Huddi 70-chi yillar boshida strukturali dasturlash kabi, programmalarni
hayotdagi jismlarni modellashtiruvchi ob'ektlat orqali tuzish dasturlash sohasida
inqilob qildi. C++ funksiya va ob'ektlarning juda boy kutubhonasiga ega. Yani C+
+ da dasturlashni o'rganish ikki qismga bo'linadi. Birinchisi bu C++ ni o'zini
o'rganish, ikkinchisi esa C++ ning standart kutubhonasidagi tayyor
ob'ekt/funksiyalarni qo'llashni o'rganishdir.

$41. Matn fayl - ASCII kodidagi belgilar bilan berilganlar maj-muasi. Belgilar ketma-ketligi satrlarga bo‘lingan bo‘ladi va satr-ning tugash alomati sifatida CR (karetkani qaytarish yoki ‘\r’) LF (satrni o‘tkazish yoki ‘\n’) belgilar juftligi hisoblanadi. Matn fayldan berilganlarni o‘qishda bu belgilar juftligi bitta CR belgisi bilan almashtiriladi va aksincha, yozishda CR belgisi ikkita CR va LF belgilariga almashtiriladi. Fayl oxiri #26 (^Z) belgisi bilan belgilanadi. Matn faylga boshqacha ta’rif berish ham mumkin. Agar faylni matn tahririda ekranga chiqarish va o‘qish mumkin bo‘lsa, bu matn fayl. Klaviatura ham kompьyuterga faqat matnlarni jo‘natadi. Boshqacha aytganda programma tomonidan ekranga chiqariladigan barcha ma’lumotlarni stdout nomidagi matn fayliga chiqarilmoqda deb qarash mumkin. Xuddi shunday klaviaturadan o‘qilayotgan har qanday berilganlarni matn faylidan o‘qilmoqda deb hisoblanadi. Matn fayllarining komponentalari satrlar deb nomlanadi. Satrlar uzluksiz joylashib, turli uzunlikda va bo‘sh bo‘lishi mum kin. Faraz qilaylik, T matn fayli 4 satrdan iborat bo‘lsin Belgini oqimga chiqarish uchun putc() makrosi aniqlangan va uning prototipi int putc(int c, FILE*stream) ko‘rinishida aniqlangan. putc() funksiyasi stream nomi bilan berilgan oqimga s belgini chiqaradi. Funksiya qaytaruvchi qiymati sifatida int turiga aylantirilgan s belgi bo‘ladi. Agar belgini chiqarishda xatolik ro‘y bersa EOF qaytariladi. putc() funksiyasini standart stdout oqimi bilan bog‘langan holati - putc(c,strout) uchun putchar(c) makrosi aniqlangan. Satrlarni o‘qish - yozish funksiyalari Oqimdan satrni o‘qishga mo‘ljallangan gets() funksiyasining prototipi char * gets(char *s); ko‘rinishida aniqlangan. gets() funksiyasi standart oqimdan satrni o‘qiydi va uni s o‘zgaruvchisiga joylashtiradi. Joylashtirish payti-da oqimdagi ‘\n’ belgisi ‘\0’ belgisi bilan almashtiriladi. Bu funksiyani ishlatishda o‘qilayotgan satrning uzunligi s satr uchun ajratilgan joy uzunligidan oshib ketmasligini nazorat qilish kerak bo‘ladi.$ $5puts() funksiyasi int puts(const char *s); ko‘rinishida bo‘lib, u standrat oqimga argumentda ko‘rsatilgan satrni chiqaradi. Bunda satr oxiriga yangi satrga o‘tish belgisi ‘\n’ qo‘shiladi. Agar satrni oqimga chiqarish muvaffaqiyatli bo‘lsa puts() funksiyasi manfiy bo‘lmagan sonni, aks holda EOF qaytaradi. Satrni o‘qish-yozish funksiyalarini ishlatishga misol tariqa-sida qo‘yidagi programmani keltirish mumki n : 1- satr#13#10 2- satr uzunroq #13#10 #13#10 4- satr#13#10#26 12.3-rasm. To‘rtta satrdan tashkil topgan matn fayli Matnni ekranga chiqarishda satr oxiridagi #13#10 boshqaruv belgilari juftligi kursorni keyingi qatorga tushiradi va uni satr boshiga olib keladi. Bu matn fayl ekranga chop etilsa, uning ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi: 1- satr[13][10] 2- satr uzunroq[13][10] [13][10] 4- satr[13][10] [26] Matndagi [n] - n- kodli boshqaruv belgisini bildiradi. Odatda matn tahrirlari bu belgilarni ko‘rsatmaydi. Bina rfayllar - bu oddiygina b ayt lar ketma-ketligi. Odatda binar fayllardan berilganlarni foydalanuvchi tomonidan bevosita «ko‘rish» zarur bo‘lmagan hollarda ishlatiladi. Binar fayllardan o‘qish-yozishda baytlar ustida hech qanday konvertatsiya amallari bajarilmaydi. 2. O‘qish-yozish oqimlari. Standart oqimla r . Oqim tushunchasi berilganlarni faylga o‘qish-yozishda ularni belgilar ketma-ketligi yoki oqimi ko‘rinishida tasavvur qilishdan kelib chiqqan. Oqim ustida quyidagi amallarni bajarish mumkin:  oqimdan berilganlar blokini operativ xotiraga o‘qish;$

6 operativ xotiradagi berilganlar blokini oqimga chiqarish;
 oqimdagi berilganlar blokini yangilash;
 oqimdan yozuvni o‘qish;
 oqimga yozuvni chiqarish.
Oqim bilan ishlaydigan barcha funksiyalar buferli, format-lashgan yoki
formatlashmagan o‘qish-yozishni ta’minlaydi.
Programma ishga tushganda o‘qish-yozishning quyidagi standart oqimlar ochiladi:
stdin - o‘qishning standart vositasi;
stdout - yozishning standart vositasi;
stderr - xatolik haqida xabar berishning standart vositasi;
stdprn - qog‘ozga chop qilishning standart vositasi;
stdaux - standart yordamchi qurilma.
Kelishuv bo‘yicha stdin - foydalanuvchi klaviaturasi, stdout va stderr - terminal
(ekran), stdprn - printer bilan, hamda stdaux - kompьyuter yordamchi portlariga
bog‘langan hisoblanadi. Berilgan-larni o‘qish-yozishda stderr va stdaux oqimidan
boshqa oqimlar bufer-lanadi, ya’ni belgilar ketma-ketligi operativ xotiraning bufer
deb nomlanuvchi sohasida vaqtincha jamlanadi. Masalan, belgilarni tashqi
qurilmaga chiqarishda belgilar ketma-ketligi buferda jamlanadi va bufer to‘lgandan
keyingina tashqi qurilmaga chiqariladi.
Hozirdagi operatsion sistemalarda klaviatura va displeylar matn fayllari sifatida
qaraladi. Haqiqatdan ham berilganlarni klaviaturadan programmaga kiritish
(o‘qish) mumkin, ekranga esa chiqarish (yozish) mumkin. Programma ishga
tushganda standart o‘qish va yozish oqimlari o‘rniga matn fayllarni tayinlash orqali
bu oqim-larni qayta aniqlash mumkin. Bu holatni o‘qishni (yozishni) qayta
adreslashro‘y berdi deyiladi. O‘qish uchun qayta adreslashda ‘<’ belgisidan,
yozish uchun esa ‘>’ belgisidan foydalaniladi. Misol uchun gauss.exe bajariluvchi
programma berilganlarni o‘qishni klaviaturadan emas, balki massiv.txt faylidan
amalga oshirish zarur bo‘lsa, u buyruq satrida quyidagi ko‘rinishda yuklanishi
zarur bo‘ladi:
gauss.exe < massiv.txt

7Agar programma natijasini natija.txt fayliga chiqarish zarur bo‘lsa
gauss.exe > natija.txt
satri yoziladi.
Va nihoyat, agar berilganlarni massiv.txt faylidan o‘qish va natijani natija.txt
fayliga yozish uchun
gauss.exe < massiv.txt > natija.txt
buyruq satri teriladi.
Umuman olganda, bir programmaning chiqish oqimini ikkinchi programmaning
kirish oqimi bilan bog‘lash mumkin. Buni konveyrli jo‘natish deyiladi. Agar ikkita
junat.exe programmasi qabul.exe programmasiga berilganlarni jo‘natishi kerak
bo‘lsa, u holda ular o‘rtasiga ‘|’ belgi qo‘yib yoziladi:
junat.exe | qabul.exe
Bu ko‘rinishdagi programmalar o‘rtasidagi konveyrli jo‘na-tishni operatsion
sistemaning o‘zi ta’minlaydi.
Fayllar bilan ishlashning bitli rejimi.
Fayl bilan bitli almashish rejimi gets() va puts() funksiyalari yordamida
tashkil etiladi. Bu funksiyalarga esa quyidacha murojaat etiladi:
c = gets(fp);
puts(c,fp);
Bu yerda fp-ko‗rsatkich
c-int turidagi o‗zgaruvchi
Namuna. Klaviaturadan simvol kiritib faylga yozing. Matn oxirini ‗#‘
belgisi bilan ko‗rsating. Fayl nomi foydalanuvchidan so‗raladi. Agar <enter>
klavishasi bosilsa faylga CR va LF (qiymatlari 13 va 10) konstantalar yoziladi.
Keyinchalik fayldan simvollarni o‗qishda bu konstantalar satrlarni ajratishga
imkon beradi.
#include <stdio.h>
int main()
{
FILE *fp;

$8char c; const char CR = '\015'; const char LF = '\012'; char fname[20]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname); if((fp = fopen(fname, "w")) == NULL) { perror(fname); return 1; } while ((c = getchar())!= '#') { if (c == '\n') { putc(CR,fp); 78 putc(LF,fp); } else putc (c,fp); } fclose(fp); } 3. Belgilarni o‘qish-yozish funksiyalari Belgilarni o‘qish-yozish funksiyalari makros ko‘rinishida amalga oshirilgan. getc() makrosi tayinlangan oqimdan navbatdagi belgini qayta-radi va kirish oqimi ko‘rsatkichini keyingi belgini o‘qishga mos-lagan holda oshiradi. Agar o‘qish muvaffaqiyatli bo‘lsa getc() funksiyasi ishorasiz int ko‘rinishidagi qiymatni, aks holda EOF qaytaradi. Ushbu funksiya prototipi quyidagicha: int getc(FILE * stream)$ $9EOF identifikator makrosi #define EOF(-1) ko‘rinishida aniqlangan va o‘qish-yozish amallarida fayl oxirini belgilash uchun xizmat qiladi. EOF qiymati ishorali char turida deb hisoblanadi. SHu sababli o‘qish-yozish jarayonida unsigned char turidagi belgilar ishlatilsa, EOF makrosini ishlatib bo‘lmaydi. Navbatdagi misol getc() makrosini ishlatishni namoyon qiladi. #include <iostream.h> #include <stdio.h> int main() { char ch; cout<<”Belgini kiriting: “; ch=getc(stdin); cout<<”Siz ”<<ch<<” belgisini kiritdingiz.\n”; return 0; } getc() makrosi aksariyat holatlarda stdin oqimi bilan ishlatil ganligi sababli, uning getc(stdin) ko‘rinishiga ekvivalent bo‘lgan int getchar() makrosi aniqlangan. YUqoridagi misolda «ch=getc(stdin);» qatorini «ch=getchar();» qatori bilan almashtirish mumkin. Belgini oqimga chiqarish uchun putc() makrosi aniqlangan va uning prototipi int putc(int c, FILE*stream) ko‘rinishida aniqlangan. putc() funksiyasi stream nomi bilan berilgan oqimga s belgini chiqaradi. Funksiya qaytaruvchi qiymati sifatida int turiga aylantirilgan s belgi bo‘ladi. Agar belgini chiqarishda xatolik ro‘y bersa EOF qaytariladi. putc() funksiyasini standart stdout oqimi bilan bog‘langan holati - putc(c,strout) uchun putchar(c) makrosi aniqlangan.$ $104. Satrlarni o‘qish - yozish funksiyalari Oqimdan satrni o‘qishga mo‘ljallangan gets() funksiyasining prototipi char * gets(char *s); ko‘rinishida aniqlangan. gets() funksiyasi standart oqimdan satrni o‘qiydi va uni s o‘zgaruvchisiga joylashtiradi. Joylashtirish payti-da oqimdagi ‘\n’ belgisi ‘\0’ belgisi bilan almashtiriladi. Bu funksiyani ishlatishda o‘qilayotgan satrning uzunligi s satr uchun ajratilgan joy uzunligidan oshib ketmasligini nazorat qilish kerak bo‘ladi. puts() funksiyasi int puts(const char *s); ko‘rinishida bo‘lib, u standrat oqimga argumentda ko‘rsatilgan satrni chiqaradi. Bunda satr oxiriga yangi satrga o‘tish belgisi ‘\n’ qo‘shiladi. Agar satrni oqimga chiqarish muvaffaqiyatli bo‘lsa puts() funksiyasi manfiy bo‘lmagan sonni, aks holda EOF qaytaradi. Satrni o‘qish-yozish funksiyalarini ishlatishga misol tariqa-sida qo‘yidagi programmani keltirish mumkin. #include <stdio.h> int main() { char *s; puts(”Satrni kiriting: “); gets(s); puts(”Kiritilgan satr: ”); puts(s); return 0; }$ $115. Formatli o‘qish va yozish funksiyalari Formatli o‘qish va yozish funksiyalari - scanf() va printf() funksiyalari S tilidan vorislik bilan olingan. Bu funksiyalarni ishlatish uchun «stdio.h» sarlavha faylini programmaga qo‘shish kerak bo‘ladi. Formatli o‘qish funksiyasi scanf() quyidagi prototipga ega: int scanf(const char * <format>[<adres>,...]) Bu funksiya standart oqimdan berilganlarni formatli o‘qishni amalga oshiradi. Funksiya, kirish oqimidagi maydonlar ketma-ket-ligi ko‘rinishidagi belgilarni birma-bir o‘qiydi va har bir maydonni <format> satrida keltirilgan format aniqlashtiruvchi-siga mos ravishda formatlaydi. Oqimdagi har bir maydonga format aniqlashtiruvchisi va natija joylashadigan o‘zgaruvchining adresi bo‘lishi shart. Boshqacha aytganda, oqimdagi maydon (ajratilgan belgilar ketma-ketligi) ko‘rsatilgan formatdagi qiymatga akslanti-riladi va o‘zgaruvchi bilan nomlangan xotira bo‘lagiga joylashti-riladi (saqlanadi). Funksiya oqimdan berilganlarni o‘qish jarayo-nini «to‘ldiruvchi belgini» uchratganda yoki oqim tugashi natijasida to‘xtatishi mumkin. Oqimdan berilganlarni o‘qish muvafaqqiyatli bo‘lsa, funksiya muvafaqqiyatli aylantirilgan va xotiraga saqlangan maydonlar sonini qaytaradi. Agar hech bir maydonni saqlash imkoni bo‘lmagan bo‘lsa, funksiya 0 qiymatini qaytaradi. Oqim oxiriga kelib qolganda (fayl yoki satr oxiriga) o‘qishga harakat bo‘lsa, funksiya EOF qiymatini qaytaradi. Formatlash satri - <format> belgilar satri bo‘lib, u uchta toifaga bo‘linadi:  to‘ldiruvchi belgilar;  to‘ldiruvchi belgilardan farqli belgilar;  format aniqlashtiruvchilari. To‘ldiruvchi-belgilar – bu probel, ‘\t’, ‘\n’ belgilari. Bu belgi lar formatlash satridan o‘qiladi, lekin saqlanmaydi. To‘ldiruvchi belgilardan farqli belgilar – bu qolgan barcha ASCII belgilari, ‘%’ belgisilan tashqari. Bu belgilar formatlash satridan o‘qiladi, lekin saqlanmaydi. 12.1–jadval. Format aniqlashtiruvchilari va ularning vazifasi$

12Komponenta Bo‘lishi
shart yoki
yo‘q Vazifasi
[*] Yo‘q Navbatdagi ko‘rib chiqilayotgan maydon
qiymatini o‘zgaruvchiga o‘zlashtirmaslik
belgisi. Kirish oqimidagi maydon ko‘rib
chiqiladi, lekin o‘zgaruvchida
saqlanmaydi.
[<kenglik>] Yo‘q Maydon kengligini aniqlashtiruvchisi.
O‘qiladigan belgilarning maksimal sonini
aniqlaydi. Agar oqimda to‘ldiruv–chi
belgi yoki almashtirilmaydigan belgi
uchrasi funksiya nisbatan kam sondagi
belgilarni o‘qishi mumkin.
[F|N] Yo‘q O‘zgaruvchi ko‘rsatkichining (adresining)
modifikatori: F– far pointer; N- near
pointer
[h|l|L] Yo‘q Argument turining modifikatori. <tur
belgisi> bilan aniqlangan o‘zgaruvchining
qisqa (short - h) yoki uzun (long –l,L)
ko‘ri–nishini aniqlaydi.
<tur belgisi> Ha Oqimdagi belgilarni almashtiriladigan tur
belgisi
Format aniqlashtiruvchilari – oqim maydonidagi belgilarni ko‘rib chiqish,
o‘qish va adresi bilan berilgan o‘zgaruvchilar turiga mos ravishda almashtirish
jarayonini boshqaradi. Har bir format aniqlashtiruvchisiga bitta o‘zgaruvchi adresi
mos kelishi kerak. Agar format aniqlashtiruvchilari soni o‘zgaruvchilardan ko‘p
bo‘lsa, nati-ja nima bo‘lishini oldindan aytib bo‘lmaydi. Aks holda, ya’ni
o‘zgaruvchilar soni ko‘p bo‘lsa, ortiqcha o‘zgaruvchilar inobatga olinmaydi.
Format aniqlashtiruvchisi quyidagi ko‘rinishga ega:

13% [*][<kenglik>] [F|N] [h|l|L] <tur belgisi>
Format aniqlashtiruvchisi ‘%’ belgisidan boshlanadi va undan keyin 12.1–jadvalda
keltirilgan shart yoki shart bo‘lmagan komponen-talar keladi.
12.2–jadval. Almashtiriladigan tur alomati belgilari
Tur
alomati Kutilayotgan qiymat Argument turi
Son turidagi argument
d, D O‘nlik butun int * arg yoki long * arg
E,e Suzuvchi nuqtali son float * arg
F Suzuvchi nuqtali son float * arg
G,g Suzuvchi nuqtali son float * arg
O Sakkizlik son int * arg
O Sakkizlik son long * arg
I O‘nlik, sakkizlik va
o‘n oltilik butun son int * arg
I O‘nlik, sakkizlik va
o‘n oltilik butun son long * arg
U Ishorasiz o‘nlik son Unsigned int * arg
U Ishorasiz o‘nlik son Unsigned long * arg
X O‘n oltilik son int * arg
X O‘n oltilik son int * arg
Belgilar
S Satr char * arg (belgilar massivi)
C Belgi char * arg (belgi uchun maydon kengligi
berilishi mumkin (masalan, %4s). N
belgidan tashkil topgan belgilar massiviga
ko‘rsatkich: char arg[N])
% ‘%’ belgisi Hech qanday almashtirishlar baja–
rilmaydi, ‘%’ belgisi saqlanadi.
Ko‘rsatkichlar
N int * arg %n argumentigacha muvaffaqiyatli

14 o‘qilgan belgilar soni, aynan shu int
ko‘rsatkichi bo‘yicha adresda saqlanadi.
P YYYY:ZZZZ yoki
ZZZZ ko‘rinishidagi
o‘n oltilik Ob’ektga ko‘rsatkich (far* yoki near*).
Oqimdagi belgilar bo‘lagini almashtiriladigan tur alomati-ning qabul qilishi
mumkin bo‘lgan belgilar 12.2-jadvalda keltirilgan.
12.3–jadval. Format aniqlashtiruvchilari va ularning vazifasi
Komponenta Bo‘lishi
shart yoki
yo‘q Vazifasi
[bayroq] Yo‘q Bayroq belgilari. CHiqarilayotgan qiy-matni
chapga yoki o‘nga tekislashni, sonning
ishorasini, o‘nlik kasr nuqta-sini, oxirdagi
nollarni, sakkizlik va o‘n oltilik sonlarning
alomatlarni chop etishni boshqaradi.
Masalan, ‘-‘ bayrog‘i qiymatni ajratilgan
o‘ringa nisbatan chapdan boshlab
chiqarishni va kerak bo‘lsa o‘ngdan probel
bilan to‘ldirishni bildiradi, aks holda chap
tomondan probellar bilan to‘ldiradi va
davomiga qiymat chiqariladi.
[<kenglik>] Yo‘q Maydon kengligini aniqlashtiruvchisi.
CHiqariladigan belgilarning minimal sonini
aniqlaydi. Zarur bo‘lsa qiymat yozilishidan
ortgan joylar probel bilan to‘ldiriladi.
[.<xona > ] Yo‘q Aniqlik. CHiqariladigan belgilarning
maksimal sonini ko‘rsatadi. Son dagi
raqamlarning minimal sonini.
[F|N|h|l|L] Yo‘q O‘lcham modifikatori. Argumentning qisqa

15 (short - h) yoki uzun (long –l,L) ko‘ri-
nishini, adres turini aniqlaydi.
<tur belgisi> Ha Argument qiymati almashtiriladigan tur
alomati belgisi
Formatli yozish funksiyasi printf() quyidagi prototipga ega:
int printf(const char * <format>[,<argument>,...])
Bu funksiya standart oqimga formatlashgan chiqarishni amalga oshiradi. Funksiya
argumentlar ketma-ketligidagi har bir argument qiymatini qabul qiladi va unga
<format> satridagi mos format aniqlashtiruvchisini qo‘llaydi va oqimga chiqaradi.
12.4–jadval. printf() funksiyasining almashtiriladigan tur belgilari
Tur alomati Kutilayotgan qiymat CHiqish formati
Son qiymatlari
D Butun son Ishorali o‘nlik butun son
I Butun son Ishorali o‘nlik butun son
O Butun son Ishorasiz sakkizlik butun son
U Butun son Ishorasiz o‘nlik butun son
X Butun son Ishorasiz o‘n oltilik butun son
(a,b,c,d,e,f belgilari ishlatiladi)
X Butun son Ishorasiz o‘n oltilik butun son
(A,B,C,D,E,F belgilari ishlatiladi)
F Suzuvchi nuqtali son [-]dddd.dddd ko‘rinishidagi suzuvchi
nuqtali son
E Suzuvchi nuqtali son [-]d.dddd yoki e[+/-]ddd ko‘rini–
shidagi suzuvchi nuqtali son
G Suzuvchi nuqtali son Ko‘rsatilgan aniqlikka mos e yoki f
shaklidagi suzuvchi nuqtali son
E, G Suzuvchi nuqtali son Ko‘rsatilgan aniqlikka mos e yoki f
shaklidagi suzuvchi nuqtali son. e
format uchun ‘E’ chop etiladi.
Belgilar
S Satrga ko‘rsatkich 0-belgisi uchramaguncha yoki ko‘rsa-

16 tilgan aniqlikka erishilmaguncha
belgilar oqimga chiqariladi.
C Belgi Bitta belgi chiqariladi
% Hech nima ‘%’ belgisi oqimga chiqariladi.
Ko‘rsatkichlar
N int ko‘rsatkich ( int* arg ) %n argumentigacha muvaffaqiyatli
chiqarilgan belgilar soni, aynan shu
int ko‘rsatkichi bo‘yicha adresda
saqlanadi.
P Ko‘rsatkich Argumentni YYYY:ZZZZ yoki ZZZZ
ko‘rinishidagi o‘n oltilik songa
aylantirib oqimga chiqaradi.
Har bir format aniqlashtiruvchisiga bitta o‘zgaruvchi adresi mos kelishi kerak.
Agar format aniqlashtiruvchilari soni o‘zgaruvchi-lardan ko‘p bo‘lsa, natijada nima
bo‘lishini oldindan aytib bo‘lmaydi. Aks holda, ya’ni o‘zgaruvchilar soni ko‘p
bo‘lsa, ortiqcha o‘zgaruvchilar inobatga olinmaydi. Agar oqimga chiqarish muvaf-
faqiyatli bo‘lsa, funksiya chiqarilgan baytlar sonini qaytaradi, aks holda EOF.
printf() funksiyasining <format> satri argumentlarni almash-tirish, formatlash va
berilganlarni oqimga chiqarish jarayonini boshqaradi va u ikki turdagi ob’ektlardan
tashkil topadi:
oqimga o‘zgarishsiz chiqariladigan oddiy belgilar;
argumentlar ro‘yxatidagi tanlanadigan argumentga qo‘llani-ladigan format
aniqlashtiruvchilari.
Format aniqlashtiruvchisi quyidagi ko‘rinishga ega:
% [<bayroq>][<.kenglik>] [.<xona>][F|N|h|l|L] <tur belgisi>
Format aniqlashtiruvchisi ‘%’ belgisidan boshlanadi va undan keyin 12.3–jadvalda
keltirilgan shart yoki shart bo‘lmagan kompo-nentalar keladi.
Almashtiriladigan tur belgisining qabul qilishi mumkin bo‘lgan belgilar 12.4-
jadvalda keltirilgan.

$17Berilganlar qiymatlarini oqimdan o‘qish va oqimga chiqarishda scanf() va prinf() funksiyalaridan foydalanishga misol: #include <stdio.h> int main() { int bson, natija; float hson; char blg, satr[81]; printf("\nButun va suzuvchi nuqtali sonlarni,"); printf("\nbelgi hamda satrni kiriting\n"); natija=scanf("%d %f %c %s", &bson, &hson,&blg,satr); printf("\nOqimdan %d ta qiymat o'qildi ",natija); printf("va ular quyidagilar:"); printf("\n %d %f %c %s \n",bson, hson, blg, satr); return 0; } Programma foydalanuvchidan butun va suzuvchi nuqtali sonlarni , belgi va satrni kiritishni so‘raydi. Bunga javoban foydalanuvchi tomonidan 10 12.35 A Satr qiymatlari kiritilsa, ekranga Oqimdan 4 ta qiymat o'qildi va ular quyidagilar: 10 12.35 A Satr satrlari chop etiladi. Fayldan o‘qish-yozish funksiya lari Fayl oqimi bilan o‘qish-yozish amalini bajarish uchun fayl oqimini ochish zarur. Bu ishni, prototipi FILE * fopen(const char* filename, const char *mode); K o‘rinishida aniqlangan fopen() funksiyasi orqali amalga oshiri-ladi. Funksiya filename nomi bilan faylni ochadi, u bilan oqimni bog‘laydi va oqimni identifikatsiya qiluvchi ko‘rsatkichni javob tariqasida qaytaradi. Faylni ochish$

18muvaffaqiyatsiz bo‘lganligini fopen() funksiyasining NULL qiymatli javobi
bildiradi.
Parametrlar ro‘yxatidagi ikkinchi - mode parametri faylni ochish rejimini
aniqlaydi. U qabul qilishi mumkin bo‘lgan qiymat-lar 12.5- jadvalda keltirilgan.
12.5-jadval. Fayl ochish rejimlari
Mode qiymati Fayl ochilish holati tavsifi
R Fayl faqat o‘qish uchun ochiladi
W Fayl yozish uchun ochiladi. Agar bunday fayl mavjud bo‘lsa, u
qaytadan yoziladi (yangilanadi).
A Fayl ga yozuvni qo‘shish rejimi. Agar fayl mavjud bo‘lsa, fayl
uning oxiriga yozuvni yozish uchun ochiladi, aks holda yangi
fayl yaratiladi va yozish rejimida ochiladi.
r+ Mavjud fayl o‘zgartirish (o‘qish va yozish ) uchun ochiladi.
w+ YAngi fayl yaratil ib , o‘ zgartirish (o‘qish va yozish ) uchun
ochiladi. Agar fayl mavjud bo‘lsa, undagi oldingi yozuvlar
o‘chiriladi va u qayta yozishga tayyorlanadi.
a+ Faylgayozuvni qo‘shish rejimi. Agar fayl mavjud bo‘lsa, uning
oxiriga (EOF alomatidan keyin) yozuvni yozish (o‘qish) uchun
ochiladi, aks holda yangi fayl yaratiladi va yozish rejimida
ochiladi.
Matn fayli ochilayotganligini bildirish uchun fayl ochilish rejimi satriga ‘t’
belgisini qo‘shib yozish zarur bo‘ladi. Masalan, matn fayl o‘zgartirish (o‘qish va
yozish) uchun ochilayotganligini bildirish uchun “rt+” satri yozish kerak bo‘ladi.
Xuddi shunday binar fayllar ustida ishlash uchun ‘b’ belgisini ishlatish kerak.
Misol uchun fayl ochilishining “wb+” rejimi binar fayl yangilanishini bildiradi.
Fayl o‘zgartirish (o‘qish-yozish) uchun ochilganda, berilganlarni oqimdan o‘qish,
hamda oqimga yozish mumkin. Biroq yozish amalidan keyin darhol o‘qib
bo‘lmaydi, buning uchun o‘qish amalidan oldin fseek() yoki rewind() funksiyalari
chaqirilishi shart.

$19Faraz qilaylik «C:\\USER\\TALABA\\iat1kuz.txt» nomli matn faylni o‘qish uchun ochish zarur bo‘lsin. Bu talab FILE *f=fopen(”C:\\USER\\TALABA\\iat1kuz.txt”,”r+”); I fodasini yozish orqali amalga oshiraladi. Natijada diskda mavjud bo‘lgan fayl programmada f o‘zgaruvchisi nomi bilan aynan bir narsa deb tushuniladi. Boshqacha aytganda, programmada keyinchalik f ustida bajarilgan barcha amallar, diskdagi «iat1kuz.txt» fayli ustida ro‘y beradi. Fayl oqimi bilan ishlash tugagandan keyin u albatta yopilishi kerak. Buning uchun fclose() funksiyasidan foydalaniladi. Funksiya prototipi quyidagi ko‘rinishga ega: int fclose(FILE * stream); fclose() funksiyasi oqim bilan bog‘liq buferlarni tozalaydi (masalan, faylga yozish ko‘rsatmalari berilishi natijasida buferda yig‘ilgan berilganlarni diskdagi faylga ko‘chiradi) va faylni yopadi. Agar faylni yopish xatolikka olib kelsa, funksiya EOF qiymatini, normal holatda 0 qiymatini qaytaradi. fgetc() funksiyasi prototipi int fgetc(FILE *stream); K o‘rinishida aniqlangan bo‘lib, fayl oqimidan belgini o‘qishni amalga oshiradi. Agar o‘qish muvafffaqiyatli bo‘lsa, funksiya o‘qilgan belgini int turidagi ishorasiz butun songa aylantiradi. Agar fayl oxirini o‘qishga harakat qilinsa yoki xatolik ro‘y bersa, funksiya EOF qiymatini qaytaradi. Ko‘rinib turibdiki, getc() va fgetc() funksiyalari deyarli bir xil ishni bajaradi, farqi shundaki, getc() funksiyasi belgini standart oqimdan o‘qiydi. Boshqacha aytganda, getc() funksiyasi, fayl oqimi standart qurilma bo‘lgan fgetc() funksiyasi bilan aniqlangan makrosdir. fputc() funksiyasi int fputc(int c, FILE *stream); Prototipi bilan aniqlangan. fputc() funksiyasi fayl oqimiga argu-mentda ko‘rsatilgan belgini yozadi (chiqaradi) va u amal qilishida putc() funksiyasi bilan bir xil. Fayl oqimidan satr o‘qish uchun$ $20char * fgets(char * s, int n, FILE *stream) P rototipi bilan fgets() aniqlangan. fgets() funksiyasi fayl oqimidan belgilar ketma- ketligini s satriga o‘qiydi. Funksiya o‘qish jarayoni-ni oqimdan n-1 belgi o‘qilgandan keyin yoki keyingi satrga o‘tish belgisi (‘\n’) uchraganda to‘xtatadi. Oxirgi holda ‘\n’ belgisi ham s satrga qo‘shiladi. Belgilarni o‘qish tugagandan keyin s satr oxiriga, satr tugash alomati ‘\0’ belgisi qo‘shiladi. Agar satrni o‘qish muvaf-faqiyatli bo‘lsa, funksiya s argument ko‘rsatadigan satrni qaytaradi, aks holda NULL. Fayl oqimiga satrni fputs() funksiyasi yordamida chiqarish mum-kin. Bufunksiyaprototipi int fputs (const char *s, FILE *stream); K o‘rinishida aniqlangan. Satr oxiridagi yangi satrga o‘tish belgisi va terminatorlar oqimga chiqarilmaydi. Oqimga chiqarish muvaffa-qiyatli bo‘lsa, funksiya nomanfiy son qaytaradi, aks holda EOF. foef() funksiyasi aslida makros bo‘lib, fayl ustida o‘qish-yozish amallari bajarilayotganda fayl oxiri belgisi uchragan yoki yo‘qligini bildiradi. Funksiya int feof(FILE *stream); Prototipiga ega bo‘lib u fayl oxiri belgisi uchrasa, noldan farqli sonni qaytaradi, boshqa holatlarda 0 qiymatini qaytaradi. Quyida keltirilgan misolda faylga yozish va o‘qishga amallari ko‘rsatilgan. #include <iostream.h> #include <stdio.h> int main() { char s ; FILE *in,*out; if((in=fopen("D:\\ USER \\ TALABA . TXT ","rt"))==NULL) { cout<<"Talaba.txt faylini ochilmadi!!\n"; return 1;$ $21} if((out=fopen("D:\\ USER \\ TALABA .DBL","wt+"))==NULL) { cout<<"Talaba.dbl faylini ochilmadi!!\n"; return 1; } while (!feof(in)) { char c=fgetc(in); cout<<c; fputc(c,out); } fclose(in); fclose(out); return 0; } Programmada «talaba.txt» fayli matn fayli sifatida o‘qish uchun ochilgan va u in o‘zgaruvchisi bilan bog‘langan. Xuddi shunday, «talaba.dbl» matn fayli yozish uchun ochilgan va out bilan bog‘langan. Agar fayllarni ochish muvaffaqiyatsiz bo‘lsa, mos xabar beriladi va programma o‘z ishini tugatadi. Keyinchalik, toki in fayli oxiriga etmaguncha, undan belgilar o‘qiladi va ekranga, hamda out fayliga chiqariladi. Programma oxirida ikkita fayl ham yopiladi. Masala. G‘alvirli tartiblash usuli. Berilgan x vektorini pufakcha usulida kamaymaydigan qilib tartiblash quyidagicha amalga oshiriladi: massivning qo‘shni elementlari x k va x k+1 (k=1,..,n-1) solishtiriladi. Agar x k >x k+1 bo‘lsa, u holda bu elementlar o‘zaro o‘rin almashadi. SHu yo‘l bilan birinchi o‘tishda eng katta element vektorning oxiriga joylashadi. Keyingi qadamda vektor boshidan n-1 o‘rindagi elementgacha yuqorida qayd qilingan yo‘l bilan qolgan elementlarning eng kattasi n-1 o‘ringa joylashtiriladi va h.k.$ $22G‘alvirli tartiblash usuli pufakchali tartiblash usuliga o‘xshash, lekin x k va x k+1 (k=1,2,3,..,n-1) elementlar o‘rin almashgandan keyin «g‘alvirdan» o‘tkazish amali qo‘llaniladi: chap tomondagi kichik element imkon qadar chap tomonga tartiblash saqlangan holda ko‘chiriladi. Bu usul oddiy pufakchali tartiblash usuliga nisbatan tez ishlaydi. Programma matni: #include <stdio.h> #include <alloc.h> int * Pufakchali_Tartiblash(int*,int); int main() { char fnomi[80]; printf("Fayl nomini kiriting:"); scanf("%s", &fnomi); int Ulcham,i=0,* Massiv; FILE * f1, *f2; if((f1=fopen(fnomi,"rt"))==NULL) { printf("Xato:%s fayli ochilmadi!",fnomi); return 1; } fscanf(f1,"%d",&Ulcham); Massiv=(int *)malloc(Ulcham*sizeof(int)); while(!feof(f1)) fscanf(f1,"%d",&Massiv[i++]); fclose(f1); Massiv=Pufakchali_Tartiblash(Massiv,Ulcham); f2=fopen("natija.txt","wt"); fprintf(f2,"%d%c",Ulcham,' '); for(i=0; i<Ulcham; i++)$ $23 fprintf(f2,"%d%c",Massiv[i],' '); fclose(f2); return 0; } int * Pufakchali_Tartiblash(int M[],int n) { int almashdi=1, vaqtincha; for(int i=0; i<n-1 && almashdi;i++) { almashdi=0; for(int j=0; j<n-i-1;j++) if (M[j]>M[j+1]) { almashdi=1; vaqtincha=M[j]; M[j]=M[j+1]; M[j+1]=vaqtincha; int k=j; if(k) while(k && M[k]>M[k-1]) { vaqtincha=M[k-1]; M[k-1]=M[k]; M[k]=vaqtincha; k--; } } } return M; }$

24Programmada berilganlarni oqimdan o‘qish yoki oqimga chiqarishda fayldan
formatli o‘qish - fscanf() va yozish - fprintf() funk siyalaridan foydalanilgan. Bu
funksiyalarning mos ravishda scanf() va printf() funksiyalaridan farqi - ular
berilganlarni birinchi argument sifatida beriladigan matn fayldan o‘qiydi va
yozadi.
Nomi foydalanuvchi tomonidan kiritiladigan f1 fayldan butun sonlar massivining
uzunligi va qiymatlari o‘qiladi va tartiblangan massiv f2 faylga yoziladi.
Vektorni tartiblash Pufakchali_Tartiblash() funksiyasi tomoni-dan amalga
oshiriladi. Unga vektor va uning uzunligi kiruvchi para metr bo‘ladi va tartiblangan
vektor funksiya natijasi sifatida qaytariladi.
Navbatdagi ikkita funksiya fayl oqimidan formatlashmagan o‘qish-yozishni
amalga oshirishga mo‘ljallangan.
fread() funksiyasi quyidagi prototipga ega:
size_t fread(void * ptr, size_t size, size_t n,
FILE *stream);
Bu funksiya oqimdan ptr ko‘rsatib turgan buferga, har biri size bayt bo‘lgan n ta
berilganlar blokini o‘qiydi. O‘qish muvaffaqiyatli bo‘lsa, funksiya o‘qilgan bloklar
sonini qaytaradi. Agar o‘qish jarayo-nida fayl oxiri uchrab qolsa yoki xatolik ro‘y
bersa, funksiya to‘liq o‘qilgan bloklar sonini yoki 0 qaytaradi.
fwrite() funksiyasiprototipi
size_t fwrite(const void*ptr,size_t size,
size_t n,FILE *stream);
Ko‘rinishi aniqlangan. Bu funksiya ptr ko‘rsatib turgan buferdan, har biri size bayt
bo‘lgan n ta berilganlar blokini oqimga chiqaradi. YOzish muvaffaqiyatli bo‘lsa,
funksiya yozilgan bloklar sonini qayta-radi. Agar yozish jarayonida xatolik ro‘y
bersa, funksiya to‘liq yozilgan bloklar sonini yoki 0 qaytaradi.
Fayl ko‘rsatkichini boshqarish funksiyalari
Fayl ochilganda, u bilan «stdio.h» sarlavha faylida aniqlangan FILE strukturasi
bog‘lanadi. Bu struktura har bir ochilgan fayl uchun joriy yozuv o‘rnini
ko‘rsatuvchi hisoblagichni - fayl ko‘rsatkichini mos qo‘yadi. Odatda fayl

25ochilganda ko‘rsatkich qiymati 0 bo‘ladi. Fayl ustida bajarilgan har bir amaldan
keyin ko‘rsatkich qiymati o‘qilgan yoki yozilgan baytlar soniga oshadi. Fayl
ko‘rsatkichini boshqarish funksiyalari - fseek(), ftell() va rewind() funksiyalari fayl
ko‘rsatkichini o‘zgartirish, qiymatini olish imkonini beradi.
ftell() funksiyasiningprototipi
long int ftell(FILE *stream);
K o‘rinishida aniqlangan bo‘lib, argumentda ko‘rsatilgan fayl bilan bog‘langan fayl
ko‘rsatkichi qiymatini qaytaradi. Agar xatolik ro‘y bersa funksiya -1L qiymatini
qaytaradi.
int fseek(FILE *stream, long offset, int from);
Prototipiga ega bo‘lgan fseek() funksiyasi stream fayli ko‘rsatkichini from joyiga
nisbatan offset bayt masofaga surishni amalga oshiradi. Matn rejimidagi oqimlar
uchun offset qiymati 0 yoki ftell() funksiyasi qaytargan qiymat bo‘lishi kerak. from
parametri quyidagi qiymat-larni qabul qilishi mumkin:
SEEK_SET (=0) - fayl boshi;
SEEK_CUR (=1) - fayl ko‘rsatkichining ayni paytdagi qiymati;
SEEK_END (=2) - fayl oxiri.
Funksiya fayl ko‘rsatkichi qiymatini o‘zgartirish muvaffaqiyat-li bo‘lsa, 0
qiymatini, aks holda noldan farqli qiymat qaytaradi.
rewind() funksiyasi
void rewind(FILE *stream);
P rototipi bilan aniqlangan bo‘lib, fayl ko‘rsatkichini fayl boshlanishi .

XULOS A
Matn va binar fayllar . C++ tili S tilidan o‘qish-yozish amalini bajaruvchi
standart funksiyalar kutubxonasini vorislik bo‘yicha olgan. Bu funksiyalar

$26<stdio.h> sarlavha faylida e’lon qilingan. O‘qish-yozish amallari fayllar bilan bajariladi. Fayl matn yoki binar (ikkilik) bo‘lishi mumkin. Matn fayl - ASCII kodidagi belgilar bilan berilganlar maj-muasi. Belgilar ketma-ketligi satrlarga bo‘lingan bo‘ladi va satr-ning tugash alomati sifatida CR (karetkani qaytarish yoki ‘\r’) LF (satrni o‘tkazish yoki ‘\n’) belgilar juftligi hisoblanadi. Matn fayldan berilganlarni o‘qishda bu belgilar juftligi bitta CR belgisi bilan almashtiriladi va aksincha, yozishda CR belgisi ikkita CR va LF belgilariga almashtiriladi. Fayl oxiri #26 (^Z) belgisi bilan belgilanadi. Matn faylga boshqacha ta’rif berish ham mumkin. Agar faylni matn tahririda ekranga chiqarish va o‘qish mumkin bo‘lsa, bu matn fayl. Klaviatura ham kompьyuterga faqat matnlarni jo‘natadi. Boshqacha aytganda programma tomonidan ekranga chiqariladigan barcha ma’lumotlarni stdout nomidagi matn fayliga chiqarilmoqda deb qarash mumkin. Xuddi shunday klaviaturadan o‘qilayotgan har qanday berilganlarni matn faylidan o‘qilmoqda deb hisoblanadi. Matn fayllarining komponentalari satrlar deb nomlanadi. Satrlar uzluksiz joylashib, turli uzunlikda va bo‘sh bo‘lishi mum kin. Faraz qilaylik, T matn fayli 4 satrdan iborat Foydalanilga adabiyotlar Nazirov Sh C++ da dasturlash asoslari Mardonova N.S, C++ tilida dasturlash$

27Internet resureslari
 Htp///www.ziyo. net.uz -miliy axborat talim tarmogi
 Htp//www.mail.ru- uz milliy electron pochta hizmati
 Htp//www.edu.uz O’zbekiston talim portal
1. Delphi. Учебник. М. : “Питер”, 2003 г.
2. В.Т.Безручко. Практикум по курсу информатики. М. : «Финансы и
статистика», 2004 г.
3. Nazirov Sh.A., Qobulov R.V., Bobojanov M.R., Raxmanov Q.S. С va C++
tili. “Voris- Фаронов В. В. Программирование на языке высокого
уровня nashriyot” MCHJ, Toshkent 2013. 488 b.
4. П. Дарахвелидзе, Э. Марков. Программирование в Delphi7. Учебник.
Санкт- Петербург, “БХВ-Петербург” 2003 г.
5. Фаронов В. В. Программирование на языке высокого уровня Delphi.
Учебник. М. : “Питер”, 2003 г.
Elektron manbalar
1. http://cppstudio.com – C++ tilida programmalash b о‘ yicha namunalar
izoxlari bilan keltirilgan
2. http://cplusplus.com – C++ tilida mavjud konstruksiyalar ta’rifi,
ishlatish namunalari bilan keltirilgan.
http://www. compteacher.ru/programming – dasturlash

1 O’zbekiston Respublikasi Samarqand Davlat Universiteti Matematika fakulteti Matematik Informatika yunalshi 225-guruh talabasi O’ktamov Shahbozjonning KURS ISHI Mavzu: C++ t ilida F ayllar bilan ishlash

2 Reja : Kirish 1. Matn va binar fayllar ; 2. O‘qish-yozish oqimlari. Standart oqimlar ; 3. Belgilarni o‘qish-yozish funksiyalari ; 4. Satrlarni o‘qish - yozish funksiyalari ; 5. Fayldan o‘qish-yozish funksiyalari ; Xulosa Foydalanilga adabiyot]

3 Kirish C++ dasturlash tili C tiliga asoslangan. C esa o'z navbatida B va BCPL Tillaridan kelib chiqqan. BCPL 1967 yilda Martin Richards tomonidan tuzilgan va operatsion sistemalarni yozish uchun mo'ljallangan edi. Ken Thompson o'zining B tilida BCPL ning ko'p hossalarini kiritgan va B da UNIX operatsion sistemasining birinchi versiyalarini yozgan. C tilini Dennis Ritchie B dan keltirib chiqardi va uni 1972 yili ilk bor Bell Laboratories da, DEC PDP-11 kompyuterida qo'lladi. C o'zidan oldingi B va BCPL tillarining juda ko'p muhim tomonlarini o'z ichiga olish bilan bir qatorda o'zgaruvchilarni tiplashtirdi va bir qator boshqa yangiliklarni kiritdi. Boshlanishda C asosan UNIX sistemalarida keng tarqaldi. Hozirda operatsion sistemalarning asosiy qismi C/C++ da yozilmoqda. C mashina arhitekturasiga bog'langan tildir. Lekin yahshi rejalashtirish orqali dasturlarni turli kompyuter platformalarida ishlaydigan qilsa bo'ladi. 1983 yilda, C tili keng tarqalganligi sababli, uni standartlash harakati boshlandi. Buning uchun Amerika Milliy Standartlar Komiteti (ANSI) qoshida X3J11 tehnik komitet tuzildi. Va 1989 yilda ushbu standart qabul qilindi. Standartni dunyo bo'yicha keng tarqatish maqsadida 1990 yilda ANSI va Dunyo Standartlar Tashkiloti (ISO) hamkorlikda C ning ANSI/ISO 9899:1990 standartini qabul qilishdi. Shu sababli C da yozilgan dasturlar kam miqdordagi o'zgarishlar yoki umuman o'zgarishlarsiz juda ko'p kompyuter platformalarida ishlaydi. C++ 1980 yillar boshida Bjarne Stroustrup tomonidan C ga asoslangan tarzda tuzildi. C++ juda ko'p qo'shimchalarni o'z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u ob'ektlar bilan dasturlashga imkon beradi. Dasturlarni tez va sifatli yozish hozirgi kunda katta ahamiyat kasb etmoda. Buni ta'minlash uchun ob'ektli dasturlash g'oyasi ilgari surildi. Huddi 70-chi yillar boshida strukturali dasturlash kabi, programmalarni hayotdagi jismlarni modellashtiruvchi ob'ektlat orqali tuzish dasturlash sohasida inqilob qildi. C++ funksiya va ob'ektlarning juda boy kutubhonasiga ega. Yani C+ + da dasturlashni o'rganish ikki qismga bo'linadi. Birinchisi bu C++ ni o'zini o'rganish, ikkinchisi esa C++ ning standart kutubhonasidagi tayyor ob'ekt/funksiyalarni qo'llashni o'rganishdir.

41. Matn fayl - ASCII kodidagi belgilar bilan berilganlar maj-muasi. Belgilar ketma-ketligi satrlarga bo‘lingan bo‘ladi va satr-ning tugash alomati sifatida CR (karetkani qaytarish yoki ‘\r’) LF (satrni o‘tkazish yoki ‘\n’) belgilar juftligi hisoblanadi. Matn fayldan berilganlarni o‘qishda bu belgilar juftligi bitta CR belgisi bilan almashtiriladi va aksincha, yozishda CR belgisi ikkita CR va LF belgilariga almashtiriladi. Fayl oxiri #26 (^Z) belgisi bilan belgilanadi. Matn faylga boshqacha ta’rif berish ham mumkin. Agar faylni matn tahririda ekranga chiqarish va o‘qish mumkin bo‘lsa, bu matn fayl. Klaviatura ham kompьyuterga faqat matnlarni jo‘natadi. Boshqacha aytganda programma tomonidan ekranga chiqariladigan barcha ma’lumotlarni stdout nomidagi matn fayliga chiqarilmoqda deb qarash mumkin. Xuddi shunday klaviaturadan o‘qilayotgan har qanday berilganlarni matn faylidan o‘qilmoqda deb hisoblanadi. Matn fayllarining komponentalari satrlar deb nomlanadi. Satrlar uzluksiz joylashib, turli uzunlikda va bo‘sh bo‘lishi mum kin. Faraz qilaylik, T matn fayli 4 satrdan iborat bo‘lsin Belgini oqimga chiqarish uchun putc() makrosi aniqlangan va uning prototipi int putc(int c, FILE*stream) ko‘rinishida aniqlangan. putc() funksiyasi stream nomi bilan berilgan oqimga s belgini chiqaradi. Funksiya qaytaruvchi qiymati sifatida int turiga aylantirilgan s belgi bo‘ladi. Agar belgini chiqarishda xatolik ro‘y bersa EOF qaytariladi. putc() funksiyasini standart stdout oqimi bilan bog‘langan holati - putc(c,strout) uchun putchar(c) makrosi aniqlangan. Satrlarni o‘qish - yozish funksiyalari Oqimdan satrni o‘qishga mo‘ljallangan gets() funksiyasining prototipi char * gets(char *s); ko‘rinishida aniqlangan. gets() funksiyasi standart oqimdan satrni o‘qiydi va uni s o‘zgaruvchisiga joylashtiradi. Joylashtirish payti-da oqimdagi ‘\n’ belgisi ‘\0’ belgisi bilan almashtiriladi. Bu funksiyani ishlatishda o‘qilayotgan satrning uzunligi s satr uchun ajratilgan joy uzunligidan oshib ketmasligini nazorat qilish kerak bo‘ladi.

5puts() funksiyasi int puts(const char *s); ko‘rinishida bo‘lib, u standrat oqimga argumentda ko‘rsatilgan satrni chiqaradi. Bunda satr oxiriga yangi satrga o‘tish belgisi ‘\n’ qo‘shiladi. Agar satrni oqimga chiqarish muvaffaqiyatli bo‘lsa puts() funksiyasi manfiy bo‘lmagan sonni, aks holda EOF qaytaradi. Satrni o‘qish-yozish funksiyalarini ishlatishga misol tariqa-sida qo‘yidagi programmani keltirish mumki n : 1- satr#13#10 2- satr uzunroq #13#10 #13#10 4- satr#13#10#26 12.3-rasm. To‘rtta satrdan tashkil topgan matn fayli Matnni ekranga chiqarishda satr oxiridagi #13#10 boshqaruv belgilari juftligi kursorni keyingi qatorga tushiradi va uni satr boshiga olib keladi. Bu matn fayl ekranga chop etilsa, uning ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi: 1- satr[13][10] 2- satr uzunroq[13][10] [13][10] 4- satr[13][10] [26] Matndagi [n] - n- kodli boshqaruv belgisini bildiradi. Odatda matn tahrirlari bu belgilarni ko‘rsatmaydi. Bina rfayllar - bu oddiygina b ayt lar ketma-ketligi. Odatda binar fayllardan berilganlarni foydalanuvchi tomonidan bevosita «ko‘rish» zarur bo‘lmagan hollarda ishlatiladi. Binar fayllardan o‘qish-yozishda baytlar ustida hech qanday konvertatsiya amallari bajarilmaydi. 2. O‘qish-yozish oqimlari. Standart oqimla r . Oqim tushunchasi berilganlarni faylga o‘qish-yozishda ularni belgilar ketma-ketligi yoki oqimi ko‘rinishida tasavvur qilishdan kelib chiqqan. Oqim ustida quyidagi amallarni bajarish mumkin:  oqimdan berilganlar blokini operativ xotiraga o‘qish;

C++ tilida Fayllar bilan ishlash

08.08.2023

0

340.0556640625 KB

Похожие