Ijtimoiy - siyosiy qadriyatlar demokratik prinsiplarni joriy qildirish asoslari . 1. Ijtimoiy-siyosiy qadriyatlarning demokratik boshqaruvni ta'minlashdagi roli 2. Ijtimoiy-siyosiy qadriyatlar va demokratik prinsiplar o'rtasidagi bog'lanish. 3. Barqarorlik, tinchlik, millatlararo totuvlik-jahon xamjamiyatiga yo‘lovchi ijtimoiy-siyosiy qadriyatlar ekanligi.

1. Ijtimoiy-siyosiy qadriyatlarning demokratik boshqaruvni ta'minlashdagi roli jtimoiy-siyosiy qadriyatlar - bu jamiyatlar tuzilishi, faoliyati va yo'nalishini boshqaruvchi asosiy printsiplar bo'lib, ular insonlar va institutlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarga chuqur ta'sir ko'rsatadi. Demokratik tizimlarda bu qadriyatlar jamiyatning adolatli, inklyuziv va xalqqa xizmat qiluvchi boshqaruv tizimlarini yaratishda muhim rol o'ynaydi. Bu qadriyatlarning mohiyati fuqarolarning tengligi va huquqiy tenglikni ta'minlash, shaxsiy erkinliklarni himoya qilish, hukumatni javobgar qilishga qaratilgan bo'lib, demokratik jamiyatlarda hayotning asosiy omillarini tashkil etadi. Demokratik prinsiplar, masalan, siyosiy tenglik, inson huquqlarini himoya qilish, shaffoflik va qonun ustuvorligi, bu qadriyatlar asosida rivojlanishi uchun kerakli ahamiyatga ega. Demokratiyani qo'llab-quvvatlovchi asosiy ijtimoiy-siyosiy qadriyatlari quyidagilar: Tenglik: Barcha fuqarolar uchun teng huquq va imkoniyatlarni ta'minlash Tenglik - bu demokratik boshqaruvning asosiy ustunlaridan biri. Bu tamoyil, jamiyatdagi barcha shaxslar, ular jinsiga, irqi, ijtimoiy maqomiga yoki boshqa belgilarga qaramasdan teng huquq va imkoniyatlarga ega bo'lishi kerakligini ta'kidlaydi. Demokratik tizimda bu, siyosiy kuch, vakillik va ishtirok etishda teng imkoniyatlarni ta'minlashni anglatadi. Hukumat tomonidan qonunlar asosida teng himoya va huquqiy manfaatlarni ta'minlash, jamiyatda diskriminatsiyaning oldini olishga yordam beradi. Tenglikni targ'ib qilish orqali demokratiya barcha ovozlarning eshitilishiga va siyosatlarning jamiyatning turli ehtiyojlariga javob berishiga erishadi. Erkinlik: Shaxsiy erkinliklarning ahamiyati Erkinlik - demokratik jamiyatning ajralmas qadriyatidir. U shaxsiy erkinliklar, masalan, so'z erkinligi, yig'ilish

erkinligi, matbuot erkinligi va shaxsiy hayotga hurmat qilish kabi ko'plab huquqlarni o'z ichiga oladi. Demokratik jamiyatlarda erkinlik fuqarolarga o'z fikrlarini erkin ifoda etish, siyosiy muhokamalarda ishtirok etish va hukumatni hisobdor qilish imkonini beradi. Bu erkinlik shuningdek, innovatsiyalarni, ijodkorlikni va o'zini ifoda etish erkinligini rag'batlantiradi, bu esa jamoatchilik maydonini shakllantirib, turli g'oyalarni bahslashish va tarqatish imkonini yaratadi. Erkinlik bo'lmasa, demokratiya to'g'ri ishlamaydi, chunki fuqarolar siyosiy jarayonlarda ishtirok etishi va ularning qarorlariga qarshi fikr bildirish imkoniga ega bo'lishi kerak. Adolat: Qonun oldida adolatli muomala va adolatga teng kirish Adolat shundaki, barcha shaxslar jamiyatda teng va adolatli ravishda muomalaga tushishi kerak. Demokratiyada adolat faqat jinoyatlar uchun jazolash haqida emas, balki inson huquqlarini himoya qilish va adolatli huquqiy xizmatlarga teng kirish imkoniyatlarini ta'minlash haqida hamdir. Qonun ustuvorligi, qonunlarning izchil va adolatli ravishda qo'llanilishini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Demokratik jamiyatda adolat jamiyatdagi barqarorlikni ta'minlash, hisobdorlikni kuchaytirish va inson huquqlarini himoya qilishga yordam beradi. Adolat amalga oshirilganida, bu demokratik institutlarga bo'lgan ishonchni oshiradi va hukumat bilan fuqarolar o'rtasidagi muvozanatli munosabatlarni saqlashga yordam beradi. Ishtirok : Fuqarolarning demokratik jarayonda faol ishtirok etishning ahamiyati Ishtirok - bu demokratik boshqaruvning poydevori. Demokratiyaning asosiy tamoyili shundaki, xalq o'z kelajagini shakllantirish huquqiga ega bo'lishi kerak. Bu huquq saylovlarda ovoz berish, jamoat munozaralarida ishtirok etish, fuqarolik jamiyatlarida faoliyat yuritish va hokimiyat uchun nomzod bo'lishni o'z ichiga oladi. Faol ishtirok hukumatni xalqning ehtiyojlariga mos ravishda javobgar qilishga yordam beradi va siyosatlar jamiyatning manfaatlari asosida yaratilishiga ta'sir qiladi. Bundan tashqari, ishtirok siyosiy javobgarlikni oshiradi va hokimiyatning bir necha shaxslar yoki guruhlar qo'lida jamlanishini oldini oladi. Demokratiya fuqarolar faol ishtirok etadigan tizimda rivojlanadi va ular saylangan vakillarni javobgarlikka tortish imkoniga ega bo'lishi kerak.

Ijtimoiy-siyosiy qadriyatlar, masalan, tenglik, erkinlik, adolat va ishtirok, demokratik printsiplarga bevosita ta'sir qiladi. Bu qadriyatlar demokratik tizimlarni shakllantirishda asosiy poydevor bo'lib xizmat qiladi va demokratik institutlarning faoliyatini boshqaradi. Siyosiy tenglik tamoyili, masalan, tenglik qadriyatiga to'g'ridan-to'g'ri bog'liqdir. Demokratiyada har bir shaxsda teng siyosiy huquqlar bo'lishi, ularning ovozi boshqa fuqarolarni boshqarish huquqiga ega bo'lishi kerak. Bu qadriyatlar erkin va adolatli saylovlar orqali ifodalanadi, bunda fuqarolarning xohish-irodalari aks etadi. Erkinlik prinsipi ham demokratik boshqaruv uchun muhimdir. Shaxsiy erkinliklar, masalan, so'z erkinligi, fuqarolarga o'z fikrlarini erkin bildirish va siyosiy jarayonlarda qatnashish imkoniyatini beradi. Bu erkinlik demokratik jamiyatlarni shakllantirishga yordam beradi, chunki fuqarolar o'z fikrlarini erkin ifoda etib, hukumatning faoliyatini tekshiradi. Adolat tamoyili esa, demokratik amaliyotlarning faqat amalga oshirilishi emas, balki jamiyatda teng va adolatli tarzda qo'llanilishi kerakligini ta'minlaydi. Bu jamiyatning barcha a'zolari teng huquqlarga ega ekanligini va qonunlar faqat xolis ravishda ishlashini ta'minlaydi. Nihoyat, ishtirok tamoyili demokratik printsiplarga eng bevosita bog'langan tamoyildir. Demokratiya faqat fuqarolarning siyosiy jarayonlarga faol ishtirok etishi orqali ishlaydi. Jamiyatda ishtirok etish faolligini rag'batlantirish shaffoflikni ta'minlaydi, korrupsiyani kamaytiradi va davlat siyosati fuqarolarning manfaatlarini aks ettiradi. Dunyodagi real misollar, masalan, Skandinaviya mamlakatlari - Shvetsiya va Daniya, tenglikni ta'minlaydi va universal ta'lim va sog'liqni saqlashni taqdim etadi, bu demokratik qadriyatlarni va adolatni mustahkamlashga yordam beradi. Qo'shma Shtatlar konstitutsiyasi esa so'z erkinligi va matbuot erkinligini demokratik printsiplarning ajralmas qismi sifatida qabul qiladi, ularning boshqaruv tizimi esa fuqarolarning ishtiroki orqali rivojlanadi.

Ijtimoiy-siyosiy qadriyatlarning demokratik boshqaruvni ta'minlashdagi ahamiyatini kamaytirib bo'lmaydi. Tenglik, erkinlik, adolat va ishtirok demokratik tizimlarning asosini tashkil etadi va ularning rivojlanishiga yordam beradi. Ushbu qadriyatlarni rivojlantirish, himoya qilish va faol ravishda targ'ib qilish demokratik tizim Mustaqillik arafasida mamlakatimiz, jamiyatimiz nihoyatda murakkab, qarama-qarshiliklarga to‘la, ammo zudlik bilan echilishi zarur bo‘lgan muammolarga duch keldi. Birinchidan, 80-yillarning ikkinchi yarmida yuzaga kelgan iqtisodiy tanglikni bartaraf etish, xalqni oziq-ovqat, iste’mol mollari bilan ta’minlash lozim edi. Totalitar tuzum davrida shakllantirilgan iqtisodiy tizim ishlamayotgan, xalq o‘zini o‘zi boshqarishga o‘rgatilmagan, barcha narsalarni markaziy idora, davlat hal etadi, degan prinsip, qarash ongda hukmron edi. «Sobiq Ittifoqda hokimiyat bo‘lmagani va qizil mafkura orqali boshqaruv, huquqiy asoslarning yo‘qligi, milliy uyg‘onish jarayonlari hamda iqtisodiy o‘zgarishlar tartibsizlik va ziddiyatlarni kuchaytirdi.» 1 . Ikkinchidan , kommunistik mafkuraning etnosiyosatga oid nazariyalari samarasiz bo ‘ lib , xalqlar o ‘ z qadriyatlarini « sotsialistik millat » ga qurbon etishni istamadi . Siyosiy anomiya iqtisodiyot va jamiyatni qamrab olib , totalitarizm va demokratiya , kommunistik mafkura va umuminsoniy qadriyatlar o ‘ rtasida to ‘ qnashuvlarga sabab bo ‘ ldi . Bu Gruziya , Ozarbayjon , Qirg ‘ iziston va O ‘ zbekistonda turli ijtimoiy - siyosiy voqealar shaklida namoyon bo ‘ ldi » 2 . Uchinchidan , Bunday murakkab va qiyin vazifalarni faqat davlat o ‘ z zimmasiga olishi mumkin edi . Shuning uchun I . A . Karimov ijtimoiy - siyosiy tizimni isloh qilish tashabbusi bilan chiqdi . « Yangi jamiyatni qurishda har bir kishining siyosiy , iqtisodiy , ijtimoiy va ma ’ naviy erkinligini ta ' minlaydigan sharoitlar yaratilishi zarur » 3 . 1 Жўраев Н. Тарих фалсафасининг назарий асослари. – Т.: Маънавият, 2008. – Б. 287. 2 Ўша асар.-Б. 287-288. 3 Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Т.1.-Т.: Ўзбекистон, 1996. - Б. 15.