Maktabdan tashqari ta'lim . Reja: 1. Maktabdan tashqari ta lim muassasalari.ʼ 2. Barkamol avlod bolalar maktabi ustavi. 3. Maktabdan tashqari ta`limda marketing faoliyati. 4. Maktabdan keyingi hayot: oliy ta’lim yoki ish. 5.Adabiyotlar.

Maktabdan tashqari ta ʼ lim muassasalari. Maktabdan tashqari ta lim muassasalariʼ - bolalar va o smirlar bilan ʻ maktabdan tashqari ish olib boruvchi ijtimoiytashkiliy va instruktiv- metolik muassasalar. Maktab bilan yaqindan boglanib ish yuritadi. Maktabdan tashqari ta lim muassasalarit.m. ga bolalar, o smirlar ʼ ʻ ijoliyoti saroylari, uylari, klublari va markazlari, bolalar-o smirlar sport ʻ maktablari, san at maktablari, musiqa maktablari, studiyalar, ʼ kutubxonalar, soglomlashtirish muassasalari va boshqa muassasalar kiradi. Ular yil bo yi ishlayli. Bolalar va o smirlarning yakka tartiblagi ʻ ʻ ehtiyojlarini qondirish, ularning bo sh vaqti va dam olishini tashkil etish ʻ uchun davlat organlari. jamoat birlashmalari. shuningdek, bo!iqa yuridik va jismoniy shaxslar madaniy-estetik, ilmiy, texnikaviy, sport va boshqa yo nalishlarla Maktabdan tashqari ta lim muassasalarit.m.ni tashkil ʻ ʼ etishlari mumkin. Maktabdan tashqari ta lim muassasalarit.m.da ʼ umumiy o rta ta lim maktablarining barcha sinf o k,uvchilari o z ʻ ʼ ʻ ʻ ixtiyorlari bilan maktab o quv dasturidan tashqari qo shimcha fanlar, ʻ ʻ san at turlari, badiiy hunarmandchilik va boshqa kasb-hunar, sport ʼ turlarini o rganadilar. Maktabdan tashqari ta lim muassasalarit.m.da ʻ ʼ o quvchilar uchun turli yo nalishlar bo yicha to garak, klub, studiya, ʻ ʻ ʻ ʻ ansambl, guruh va shahrik. tashkil qilinadi. Maktabdan tashqari ta lim ʼ muassasalarit.m. O zbekiston Respublikasi Xalq ta limi vazirligi ʻ ʼ tomonidan tasdiqlangan me yoriy hujjatlarga muvofiq faoli-yat olib ʼ borali. O zbekistonda 621 Maktabdan tashqari ta lim muassasalarit.m. ʻ ʼ faoliyat ko rsatadi; ularda 200 dan ortiq maktabdan tashqari ta lim ʻ ʼ yo nalishi bo yicha 33 mingdan ziyod turli to garak, klub, seksiya, ʻ ʻ ʻ studiya, ansambl va boshqa ijodiy uyushmalar tashkil etilgan. 2002/2003 o quv yili boshida Maktabdan tashqari ta lim ʻ ʼ muassasalarit.m. da ta lim oluvchilar 715 ming o quvchini tashkil etdi. ʼ ʻ Maktabda o‘qib yurgan vaqtingizda to‘garaklar, sport seksiyalariga qatnashganmisiz? Buning uchun qayerga qatnagansiz, sport maktabigami? “Barkamol avlod” bolalar maktabigami yoki musiqa va san’at maktabigami? Ushbu ta’lim muassasalari maktabdan tashqari ta’lim muassasalari hisoblanadi.Bolalarning ehtiyojlarini qanoatlantirish, bo‘sh vaqti va dam olishini tashkil etish uchun davlat organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari, shuningdek, tijorat

tashkilotlari madaniy-estetik, ilmiy, texnikaviy, sport yo‘nalishidagi maktabdan tashqari ta’lim tashkilotlarini tashkil etishi mumkin.Maktabdan tashqari ta’lim bolalarga uzluksiz ta’lim berishning tarkibiy qismi sifatida ularning iste’dodi va qobiliyatini rivojlantirishga, ma’naviy ehtiyojlarini qanoatlantirishga qaratilgan. Maktabdan tashqari ta’lim berish tartibi ta’lim sohasidagi vakolatli davlat boshqaruvi organi tomonidan belgilanadi.Maktabdan tashqari ta’lim tashkilotlari jumlasiga bolalar, o‘smirlar ijodiyoti saroylari, uylari, klublari va “Barkamol avlod” bolalar maktablari, bolalar-o‘smirlar sport maktablari, bolalar musiqa va san’at maktablari, studiyalar, axborot-kutubxona hamda sog‘lomlashtirish muassasalari kiradi.“Barkamol avlod” maktablarida o‘quvchilar qiziqishi va talabiga ko‘ra “STEAM – ta’lim” (Science – tabiiy fanlar, Technology – texnologiyalar, Engineering – muhandislik, Art – san’at, Mathematics – matematika) dasturi joriy etilgan. Maktabdan tashqari ishlar bolalarning yoshi va qiziqishlarini hisobga olgan holda, ularni ihtiyoriy ravishda, aktiv va mustaqil qatnashishlari sharoitida tashkil qilinadi. Rayon, shahar, o‘lka va respublika hamda maktab o‘quvchilari saroylari va uylari – ancha keng tarqalgan maktabdan tashqari muassasalardir. Ular xalq maorifi organlari rahbarligi ostida ishlaydilar.Maktabdan tashqari mussasa bolalar kutubxonasining ishi diqqatga sazovor. Bolalar kutubxonalari maktablarning I-VIII sinflari o‘quvchilariga, shuningdek, maktabgacha tarbiya yoshidagi kitob o‘qiy oladigan bolalarga xizmat ko‘rsatadi. Kutubxonaning butun ishi bolalarga yaxshi tarbiya berishga, fan asoslarini o‘rganishda o‘quvchilarga yordamlashishga, bolalarda o‘qish madaniyatini tarbiyalashga, mustaqil ravishda bilim olish malakalarini hosil qilish va mustahkamlashga qaratilgan.Ko‘pgina maktabdan tashqari muassasalarning ishlari misolida, maktabdan tashqari muassasalar o‘quvchilar bilan olib boriladigan t’lim-tarbiya ishida maktab va oilaga jiddiy yordam bermoqdalar degan xulosaga kelish mumkin. O‘qituvchi muayyan aholi yashaydigan joyda maktabda qanday muassasalar borligini bilib, ular bilan hamkorlikda qilinadigan ishni yo‘lga qo‘yadi, o‘quvchilarning qiziqishlarini hisobga olgan holda, ularni to‘garaklarga yo‘llaydi. Maktab bolalalari bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishni rejalashtirishda maktabdan tashqari muassasalardan olishi mumkin bo‘lgan yordamni ham nazarda tutadi. Maktabning

tarbiyaviy ish rejasini bolalar muassasalarining rejasiga moslashtirish zarur. Maktab tarbiyaviy ish rejasini o‘quvchilar bilan sinfdan va maktabdan tashqarida olib boriladigan ishlarning forma va metodlarini, ularni oqilona yo‘lga qo‘yishni o‘z ichiga oladi.Sinfdan va maktabdan tashqari ishlar tashkilotchisi, maktab tarbiyaviy ishining umumiy rejasini tuzadi hamda o‘quvchilarga har tomonlama tarbiya berishda maktab o‘qituvchilari, maktabdan tashqari muassasalar hamda maktabni otaliqqa olgan tashkilotlarning ishlarini bir-biriga muvofiqlashtiradi. Ma’lumki, «iqtisod» so‘zining ma’nosi keng bo‘lib, chuqur mazmunga ega. Ko‘p urindi bu so‘z xalq ichida «tejamkorlik» so‘zining sinomini sifatida qo‘llaniladi. Tejamkorlik haqida so‘z ketganda isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymaslikki tushunamiz.«Iqtisod» tushunchasiga, mashhur o‘zbek muayamini Abdulla Avloniy quyidagicha ta’rif beradi: «Iqtisod deb pul va mol kabi na’matlarning qadrini bilmakka aytilur.Mol qadrini biluvchi kishilar o‘rinsiz yerga bir tiyin sarf qilmas, o‘rni kelganda, so‘mni ayamas. Sahovatning ziddi bahillik o‘ldig‘i kabi iqtisodning ziddi isrovdur. Alloh. Taolo isrof qiluvchilarni suymas».Ota-bobolarimizning o‘z farzandlarini tejamkor bo‘lishga undaganlarini xalq og‘zaki ijodi misolida ham ko‘rishimiz mumkin. Masalan, tejamkorlik mavzui xalq maqollarida ham o‘z aksini topgan. Zero, bu maqollar yuz yillar davomida avloddan-avlodga o‘tib, xalqning dilida saqlanib kelgan.Maqollar kishilarning tarixiy tajribasi sifatida ko‘pgina sinovlardan o‘tib shakllanadi va chuqur ma’no kasb etadi. Mana ularning ayrimlari: «Tejagan-birga birni qo‘shar, tejamagan birini ham boy berar», «Pul topish uchun kuch-quvvat kerak, tejash uchun-fahmu- farosat», «O‘zingnikini bir bor tejasang, xalqnikini ming bor teja», «Tejamligu rasomadlik-aka-uka, to‘g‘riligu halollik-opa-singil», «Tejamkor-olqish olar, isrofgar koyishga qolar» va hokazo.Hattoki, ota- onalarimiz tejamkorlik ruhida tarbiyalash vazifasiga farzandlarining baxtli-saodatli bo‘lishning bir sharti, axloqiy tarbiyaning bir ko‘rinishi sifatida qaraganlar.Bozor iqtisodiyotining maqsadi jamiyatning barcha a’zolarini, jumladan, ota-onalarni, ularning farzandlarini amaliy hisob- kitobga va oqilona omilkorlikka o‘rgatishdan iborat. Zotan, pul ham shaxsni tarbiyalaydi. Uni mensimaslik ikki tomonlama xatolarni keltirib chiqarishi mumkin. Uning bir tomoni, bolani oilaning moddiy qiyinchiliklarini bilishni istamaslik odati paydo bo‘ladi va u

tekinxo‘rlikka o‘rganadi. Ikkinchi tomoni, pulga xirs qo‘yish, ochko‘zlik, xudbinlik, xasislik kabi illatlarni keltirib chiqaradi.Ma’lumki, azaldan ota-onalarimiz bolalarni xo‘jalik ishlari bilan tanishtirib, oilaning kirim va chiqim ishlarini ularga o‘rgatib kelishgan. Shu tarzda, bolada oilaning moddiy ahvoli xasida tasavvur hosil bo‘lishiga e’tibor berilgan.Hozirgi zamonda butun dunyoda ko‘zga tashlayotgan oziq-ovqat, ichimlik suvi, foydali qazilmalar va shu kabi zaxiralarning kamayib borayotganligi, shuningdek, ahvoli sonining ortib ketayotganligi qator muammolarni keltirib chiqarayotganligi tejamkorlik, ishbilarmonlik, omilkorlik kabi qadriyatlarning umuminsoniy, umumbashariy ahamiyatini zarurligini ko‘rsatib bermoqda.Demak, tejamkorlik ishbilarmonlikni bir ko‘rinishi sifatida qadriyat hisoblanib kelingan va u ma’naviy-axloqiy mazmunga egadir. Bu tushunchani bola ongiga singdirib borish ota-onaning vazifasini bo‘lib, uni bajarish faqat shaxsiy ish bo‘lmasdan, balki ijtimoiy ahamiyatiga molik hodisadir. Chunki, bola o‘zida tejamkorlik tuyg‘usini shakllantira borib, faqat o‘z mehnatini va o‘zgalar mehnatini qadriga yetadigan bo‘ladi. Buni anglab yetish bolada o‘zi, ota-onasi va jamiyat yaratgan boyliklarni qadriga yetish, ularni asrab-avaylash ko‘nikmasi va malakasi paydo bo‘la boshlaydi.Ota-onalar bolalarining kelajagini o‘ylab, ularni ilk yoshlaridan mehnatga solib chiniqtirib boradilar. To‘g‘ri tarbiyaning eng ta’sirni, eng samarali usuli ham shu mehnatdir. Ota-onalar bolalarining mehnatiga hamma vaqt ham muhtoj bo‘lavermaydilar, lekin bolani yoshligidan ishga o‘rgatish, mehnatga ko‘niktirish zimmalaridagi burch ekanligidan shunday yo‘l tutadilarMa’lumki, har bir oilaning o‘z xo‘jaligi bo‘ladi va u o‘z xo‘jaligini sof, halol mehnati bilan quradi: bu xo‘jalik daromadi oila a’zolarining qandaydir doimiy fonda olib turishlari orqasidan emas, balki ish haqining oshuvi va oila harajatlaridan orttirib, tejab qolish tufayli ko‘payadi.Bizdagi oila xo‘jaligi ro‘zg‘or uchun kerakli bo‘lgan buyumlardan, ashyo va jihozlardan iboratdir. Oila davlatmand bo‘lsa, bu hol oila a’zolari yaxshi va baxtli kechirayotganini, iste’mol buyumlarini ko‘proq kelayotganini, o‘z ehtiyojlarini ko‘proq xarid kelayotganini, o‘z ehtiyojlarini ko‘proq qanoatlantirayotganini bildiradi.Har bir oila o‘z xo‘jaligini tuzatib olish yo‘li bilan turmushini yaxshilashga urinadi. Oilaning davlatmand bo‘lishi ko‘proq butun mamlakat erishgan muvaffaqiyatlarga uning iqtisodiyot va madaniyat sohasidagi