O`ZBEKISTON TABIIY GEOGRAFIYASINI O`RGANISH

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

23.41796875 KB

Скачать

O` ZBEKISTON TA BIIY GEOGRA FIY A SIN I O` RGA N ISH
REJA:
1. Kursning v azifalari, mazmuni v a t uzilishi
2. Kurs mat eriallarini o` rganish met odlari

O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursining vazifasi – O`zbekiston va
uning yirik territoriyalari, o`z respublikasi tabiiy sharoiti h a q ida, tabiat
boyliklarining xususiyatlari va ularga tasavvur va tushunchalar berish,
shuningdek O`zbekiston tabiiy sharoit h a q ida o` q uvchilarga zarur
bilimlar sistemasini berishdan iboratdir.
O`zbekiston tabiiy geografiyasini o`rganar ekanlar, o` q uvchilar
O`zbekiston territoriyasidagi geografik q obi q ning rivojlanish
q onuniyatlarini bilib oladilar. Bu q onuniyatlarning o`zlashtirilishi
o` q uvchilar bilimini yanada kengayishiga, ularda geografik mu h itdagi
tabiat ob`ektlari va h odisalarning o`zgarishi, rivojlanishiga dialiktik-
materialistik nu q tai nazardan q arashning shakllanishiga imkon beradi.
O` q uvchilar mazkur kursda o`z respublikasi – O`zbekiston tabiiy
geografiyasini o`rganadilar, uning tabiy sharoiti va tabiiy resurslarini
yaxshiro q bilib oladilar. Bu esa o` q uvchilarda Vatanni sevish
h issiyotlarini uy g` otadi va vatanparvarlik ru h ida tarbiyalash
imkoniyatlarini yaratadi.
O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursi materiallarini o`rganish,
O`zbekiston tabiati h a q idagi tushunchalar sistemasini shakllantirish
jarayonida o` q uvchilarning 5–6 sinflarda olgan tabiiy geografik
tushunchalarini rivojlantiradi, ayni va q tda yangi umumiy tushunchalar
h am beradi.
O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursini o`rganishda tabiatshunoslik
kurslari, tabiiy geografiya boshlan g` ich kursi, materiklar va okeanlar
geografiyasidan, shuningdek botanika, zoologiya, fizika fanlaridan
olingan tushuncha va bilimlarga tayaniladi. Ayni va q tda keyingi

geografiya kursi – O`zbekiston i q tisodiy geografiyasi kursini
o`rganishga zamin tayyorlaydi.
O`zbekiston tabiiy geografiyasini o`rganish bilan o` q uvchilarda
Vatanimiz turli-tuman tabiiy boyliklarga boy ekanligiga ishonch h osil
bo`ladi, demokratik jamiyat tuzimi sharoitida tabiat boyliklaridan
foydalanishning o q ilona yo`llarini belgilash, boyliklaridan xal q
xo`jaligida foydalanish yo`llarini ko`rsatish o` q uvchilarda tabiatga
mu h abbat va uni mu h ofaza q ilish tuy g` ularini uy g` otadi.
8–sinfda o` q uvchilar tomonidan o`zlashtiriladigan tushunchalar
sistemasi tabiat komponentlarini tarkib topishi va geografik q obi q dagi
murakkab tabiiy bo g` lanish q onuniyatlarini ochib berishga imkon
beradi.
O` q uvchilarning kartografik tayyorgarligi yanada kengayadi. Ular
kartografik proektsiyalar, kartadagi xatolar, kartografik
generalizatsiya, turli tabiiy geografik h odisalar va ob`ektlarni geologik,
tektonik, sinoptik kartalarda tasvirlash usullari h a q idagi tushunchalarni
yanada kengro q egallaydilar.
O` q uvchilar umumiy va tematik tabiiy kartalardan foydalanib
territoriya va ob`ektlarga namunaviy plan bo`yicha kompleks tabiiy
geografik xarakteristika berishni takomillashtiradilar, kartalar asosida
territoriya va ob`ektlarni q iyoslashni o`rganadilar.
O`zbekiston tabiiy geografik kursi «Kirish» darsidan boshlanadi.
Kirish darsida O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursining vazifalari,
amaliy a h amiyati, O`zbekistonning territorisi, a h olisi va tabiiy

boyliklariga ko`ra dunyoda tutgan o`rni h a q ida ma`lumot beriladi.
O`zbekiston tabiiy geografiyasi (7-sinf) darsligi bilan tanishtiriladi.
So`ngra «O`zbekistonning geografik o`rni va chegaralari»
mavzusini o`rganishga kirishiladi.
«Kartalar va ular bilan ishlash» mavzusi, kartografik proektsiyalar
h a q idagi tushunchalarni, ob`ekt va h odisalarning kartalarda
tasvirlanishi, topografik kartalar va karta bilan ishlash usullari h a q idagi
ma`lumotlarni o`z ichiga oladi. Mazkur mavzuda olingan kartografik
bilim va ko`nikmalar keyingi barcha mavzularni o`rganishda
foydalinadi.
«O`zbekiston geografik o`rni rel`efi, geologik tuzilishi va foydali
q azilmalari» mavzusida O`zbekiston territoriyasidagi rel`ef xususiyatlari
va ularning tarkib topishi h a q ida bilim beriladi. O`zbekiston
territoriyasidagi foydali q azilmalarning h osil bo`lishi va joylanishi
o`rganiladi.
So`ngra «O`zbekiston i q lim sharoiti» mavzusini o`rganishga
kirishiladi. Mazkur mavzuda o` q uvchilar O`zbekiston i q limiga ta`sir
etuvchi asosiy omillar. Q uyosh radiatsiyasi, h avo massalari, tsiklon va
antitsiklon kabi tushunchalar bilan birga O`zbekiston territoriyasidagi
i q lim tiplari h a q ida ma`lumot oladilar.
«O`zbekistonning ichki suvlari» mavzusida daryolar xususiyatiga
tabiiy geografik sharoitlarning ta`siri, daryolarning to`yinishiga ko`ra
guru h lanishi, O`zbekistonning asosiy daryo va ko`llari, ichki suvlardan
foydalanish va ularni mu h ofaza q ilish h a q ida o` q uvchilar bilim oladilar.

«Tupro q lar» mavzusida tupro qh a q idagi tushunchalar kengaytiriladi,
O`zbekistondagi asosiy tupro q xillari va ularni mu h ofazasiga e`tibor
beriladi. «O`zbekistonning tabiat zonalari» mavzusida O`zbekiston
territoriyasida tabiat zonalarining joylanish q onuniyatlari h a q ida, h ar bir
tabiat zonasining o`ziga xos xususiyatlari h a q ida bilim berish nazarda
tutiladi.
O`zbekiston respublikasi tabiati h a q ida geografik material bosh q a
yirik territoriyalarning tabiiy sharoitini tushuntirish va ta qq oslab
o`rganish uchun o`ziga xos namuna (andoza) bo`lib xizmat q iladi.
Kurs mat eriallarini o` rganish met odlari
O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursida geografik q onuniyatlar
oldingi kurslarga nisbatan ancha chu q urro q o`rganiladi. Binobarin,
bunda xilma-xil metodlardan, usullardan va vositalardan foydalanish
kerak. Darslarda tadbi q etiladigan metod va usullar, o`rganiladigan
mavzuning mazmuni, o` q uvchilarning bilim doirasi va maktabdagi
o` q uv moddiy bazalarning mavjudligiga q arab belgilanadi.
«Kirish» mavzusida asosiy e`tibor O`zbekistonning tabiiy sharoiti va
boyliklarini o`rganishning a h amiyatini yoritishga q aratilmo g` i lozim. Bu
dars su h bat metodi va h ikoya usulida o`rganiladi.
«O`zbekistonning geografik o`rni va chegaralari» mavzusi
o` q uvchilarning ilgari olgan umumiy tushunchalariga asoslanib
kartalarda olib boriladigan musta q il ishlar asosida su h bat yo`li bilan
o`rganiladi.

«Kartalar va ular bilan ishlash» mavzusi o`rganilar ekan, o` q uvchilar
topografik kartaga oid bilimlarni yanada rivojlantirish ma q sadida yirik
masshtabli kartalarni kichik masshtabli kartalar bilan solishtirib,
ulardagi turli joylar (ob`ekt) va h odisalarning masshtab asosida
tasvirlanishini ani q laydilar, kartalarda masofani o`lchash usuliga oid
Amaliy ishlar bajaradilar. Kartaga q arab izogips (gorizontal)lar bilan er
yuzasini tasvirlash va profil` chizish ishlarini bajaradilar.
«O`zbekiston territoriyasi, rel`efi, geologik tuzilishi va foydali
q azilmalari» mavzusi ancha murakkab. Bunda o` q uvchilar ilgari
noma`lum bo`lgan yangi masalalar bilan shu g` ullanadilar. O` q uvchi
materiallarni o g` zaki bayon etadi va ular h a q ida sinf doskasiga tegishli
jadval (geografik yilnoma), sxemalar chizadi, tektonik karta,
maketlardan ko`rsatib boradi. Namunalarga q arab, to g` jinslari
ani q lanadi.
«O`zbekiston i q lim sharoiti» mavzusi o`rganilayotganda kuzatilgan
ob- h avo ma`lumotlariga suyanib ish ko`rmo q kerak.
O`zbekiston i q limiga umumiy ta`rif berish i q limni h osil q iluvchi
omillarni (geografik kenglik, q uyosh radiatsiyasi, suv va q uru q likning
ta q simlanishi, er yuzasi, h avo massalari va ularning ta`siri)
o`rganishdan boshlanadi. Atmosfera tsirkulyatsiyasiga taalu q li
ma`lumotlar (tsiklon va antitsiklon) ani q misollar asosida o`zlashtirilishi
lozim. Temperatura amplitudasining o`zgarishi bilan yillik o`rtacha
yo g` in mi q dorining o`zgarishini solishtirish natijasida o` q uvchilar
O`zbekiston territoriyasi katta q ismining i q limini kontinental i q lim

bo`lib, kontinentallik g` arbdan shar qq a tomon ortib boradi, degan
xulosaga keladilar.
Mazkur mavzuda o` q uvchilar i q lim kartasi va diagrammalarni ta h lil
q iladilar. O` q uvchilar kartaga q arab, yalpi radiatsiya, bu g` lanish mi q dori,
turli joylardagi namlanish koeffitsientini ani q lash mash q larini
bajaradilar.
«O`zbekistonning ichki suvlari» mavzusini puxta va ongli
o`zlashtirish uchun o` q uvchilar o`zlari yashab turgan joydagi daryo yoki
an h or suvlarini (o q im xususiyati, daryo rejimi, suv sarfi, yillik o q im va
bosh q alarni) kuzatib borishlari lozim. Ichki suvlarni o`rganishda
O`zbekiston yirik daryolarining su g` orish kanallarini, suv omborlarini
kartadan ani q lashlari kerak.
«O`zbekistonning tabiat zonalari» mavzusi tabiat zonalarini er shari
bo`yicha ta q simlanishini takrorlashdan boshlash kerak. Bu mavzuda
tupro q ularning h osil bo`lish va rivojlanish sharoiti, ayrim tupro q tiplari
h a q idagi ma`lumotlar chu q urlashtiriladi. Zonalardagi o`simliklarning
xususiyati va ularning a h amiyatiga to`xtab o`tiladi. H ar q aysi tabiat
zonasini q uyidagi plan asosida o`rganiladi: zonaning geografik o`rni,
i q lim xususiyati, tupro q tiplari, o`simliklarning xususiyati va ularning
asosiy vakillari, h ayvonoti va asosiy vakillari, tabiiy resurslari, inson
faoliyati bilan tabiatning o`zgaishinio`rganish.
Yirik territoriyalar va ular doirasidagi tabiiy komplekslarga
xarakteristika berishda asosiy e`tibor mazkur territoriya xususiyatini
aks ettiruvchi, territoriyaga xos bo`lgan ma`lumotlar va o`zaro
bo g` lanishlarga q aratiladi. O` q uvchilar yirik territoriyalar tabiatining

o`ziga xos xususiyatlarini va uning vujudga kelish sabablarini bilishlari
shart.
Bu bo`limda o` q ituvchining h ikoyasi, tushuntirishi va su h bat
metodidan umumiy obzorga nisbatan ko`pro q foydalanish q o`l keladi.
Su h bat metodi: a) o`rganilayotgan territoriyaning tabiat
xususiyatlarini belgilayotgan paytda o` q uvchilarning O`zbekiston
umumiy tabiiy geografik obzoriga oid bilimlaridan foydalanishda: b)
territoriyalarning tabiatini o`z o`lkasi tabiati bilan q iyoslab o`rganishda:
v) tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklaridan xo`jalikda foydalanish
imkoniyatlarini ani q lashda: g) territoriya tabiatiga oid faktik
ma`lumotlarini kartadan ani q lashda d) ko`rsatmali q o`llanma h ar xil
illyustratsiyalar, devoriy rasmlar, diafil`m, kinofil`m, to g` jinslari
namunalari va gerbariylardan foydalanishda juda katta imkoniyatlarni
vujudga keltiradi.
O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursidagi h ar bir yirik bo`lim
o`rganib bo`lingach, yakunlovchi darslar o`tkazish ma q sadga
muvofi q dir.
O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursini o`rganishda q uyidagi:
O`zbekistonning tabiiy, siyosiy-ma`muriy, geologik, tektonik, i q lim,
tupro q , o`simlik zonalari devoriy kartalaridan, O`zbekistonning tabiiy
geografik territoriyalari umumgeografik kartalaridan, turli
mazmundagi kartalardan foydalaniladi. SHuningdek, o` q uvchilar
«O`zbekiston tabiiy geografiyasi atlasi», darslikka ilova q ilingan kartalar
h amda kontur kartalardan foydalaniladilar. SHular bilan birga
temalarga oid diafil`m, diapozitiv, kinolav h a, fotografiya, sxema, grafik,

to g` jinslari namunalari, foydali q azilma namunalari, gerbariylar kabi
o` q uv q o`llanmalaridan foydalanish ma q sadga muvofi q dir.
O`zbekiston tabiiy geografiyasining asosiy vazifasi – o` q uvchilarga
o`z respublikasining tabiati h a q ida tasavvur va tushunchalar berish,
respublika tabiatining o`ziga xos xususiyatlari, tabiiy boyliklari va
ulardan xal q xo`jaligida foydalanish imkoniyatlari h a q ida o` q uvchilarga
bilim berishdan iborat.
O`zbekiston tabiiy geografiyasining ta`lim – tarbiyaviy a h amiyati
katta. Respublikamiz tabiiy sharoitini o`rganish bilan o` q uvchilarni
tabiiy geografiyaga oid bilim q amrovi kengayadi, ularda O`zbekiston
tabiati h a q ida ani q tasavvur tarkib topadi. O` q uvchilar butun respublika
va undan tabiiy territoriya kompelekslarning tabiat xususiyatlari h a q ida
ani q bilim oladilar. SHuningdek, O`zbekistonda tabiiy geografiyasini
o`rganish bilan o` q uvchilarda tabiiy geografiya va kartografiyadan
ayrim masalalarni h al etishga oid muayyan ko`nikma va malakalar
rivojlanadi. Bu esa o` q uvchilarni mazkur o` q uv faniga bo`lgan
q izi q ishlarini yanada orttiradi va faoliyatlarini aktivlashtiradi.
Respublikamiz tabiiy geografiyasini o`rganish jarayonida topograf,
kartograf, geolog, mineralog, tupro q shunos kabi kasb egalari h a q ida
fikr yuritiladi, binobarin, geografiya bilan bo g` li q bo`lgan
mutaxassisliklarga o` q uvchilarda q izi q ish ortadi.
O`zbekiston tabiiy geografiyasi yoshlarni vatanparvarlik ru h ida
tarbiyalashga munosib h issa q o`shadi. O` q uvchilar o`lkamizning
maftunkor tabiati, tabiiy boyliklari va ulardan xal q faravonligi uchun
foydalanish imkoniyatlarini o`rganish bilan birga tabiatga o q lona

munosabatda bo`lish va uni mu h ofaza etishga oid muayyan tarbiya
oladilar.
O`zbekiston tabiiy geografiyasi ikki q ismdan iborat:
1. O`zbekistonning tabiiy geografik obzori.
2. O`zbekiston tabiiy geografik rayonlarining tabiiy sharoiti.
«O`zbekistonning tabiiy geografik obrazi» O`zbekistonning
geografik o`rni, kattaligi va chegaralari, a h olisi va ma`muriy kartasini
o`rganishdan boshlanadi. O`zbekiston tabiiy geografiyasiga umuman,
tabiat komponentlari (rel`efi, geologik tuzilishi va foydali q azilmalari,
i q lim sharoiti, suvlari, tupro g` i va tabiat minta q alari) bo`yicha
xarakteristika beriladi.
«O`zbekistonning rel`efi, geologik tuzilishi va foydali q azilmalari»
mavzu sida respublika rel`efining o`ziga xos xususiyatlari, er yuzasi
xilma-xilligi (tekslik, to g` va vodiylar)ning sabablari yoritiladi, to g` paydo
bo`lishi h a q idagi o` q uvchilar tushunchalari oydin lashtiriladi, zilzilalar
h a q ida yangi xususiy tushunchalar beradi. «O`zbekistonning i q limi»
mavzu sida respublikaning i q lim xususiyatlari va uning tarkib topishiga
ta`sir etuvchi omillarga xarkteristika beriladi, yil fasllarining o`ziga xos
belgilari yoritilgan. «O`zbekistonning suvlari» mavzu sida o` q uvchilar
daryo, su g` orish kanallari, ko`l va suv omborlarining xususiyati va
rejimi bilan tanishadilar. «O`zbekistonning tupro g` i va tabiat
minta q alari» mavzu si respublikamiz territoriyasidagi tabiat zonalari va
balandlik minta q alarining joylanish q onuniyatlari, tabiiy boyliklar va
tabiatni mu h ofaza q ilish h a q idagi ma`lumotlarni o`z ichiga oladi.

«O`zbekiston tabiiy geografik rayonlarining tabiiy sharoiti» bo`limida
o` q uvchilar h ar bir tabiiy geografik rayon n i, shuningdek o`zi yashab
turgan joyni o`rganadilar. H ar bir tabiiy geografik rayonda tabiat
komponentlarining o`ziga xos xususiyatlari, komponentlarining o`zaro
alo q adorligini yoritishga alo h ida e`tibor beriladi. SHuningdek, bu
bo`limda tabiiy geografik rayonning tabiiy resurslari va ulardan
foydalanish imkoniyatlari, tabiatni mu h ofa q ilishga oid ko`rilayotgan
tadbirlar yoritiladi. O`zbekiston tabiiy geografiyasini o`rganishda xilma-
xil ta`lim metodlari va vositalari tatbi q etiladi. Mavzu (materiallar)ni
o`zlashtirishda o` q uvchilarning musta q il ishlariga etarli e`tibor berish
ma q sadga muvofi q dir.

ADABIYOTLAR
1. O‘zbekiston ensikilopediyasi 1996.
2. Pedagogik ensiklopediyasi 1980.
3. O‘zbekiston pedagoklari antologiyasi 1995.
4. Qurboniyozov R. Geografiya ta’limi metodikasi. Toshkent 1993.
5. «Ma’rifat», (Sovet maktabi) jurnallari.
«Geografiya v shkole» jurnallari.

O` ZBEKISTON TA BIIY GEOGRA FIY A SIN I O` RGA N ISH REJA: 1. Kursning v azifalari, mazmuni v a t uzilishi 2. Kurs mat eriallarini o` rganish met odlari

O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursining vazifasi – O`zbekiston va uning yirik territoriyalari, o`z respublikasi tabiiy sharoiti h a q ida, tabiat boyliklarining xususiyatlari va ularga tasavvur va tushunchalar berish, shuningdek O`zbekiston tabiiy sharoit h a q ida o` q uvchilarga zarur bilimlar sistemasini berishdan iboratdir. O`zbekiston tabiiy geografiyasini o`rganar ekanlar, o` q uvchilar O`zbekiston territoriyasidagi geografik q obi q ning rivojlanish q onuniyatlarini bilib oladilar. Bu q onuniyatlarning o`zlashtirilishi o` q uvchilar bilimini yanada kengayishiga, ularda geografik mu h itdagi tabiat ob`ektlari va h odisalarning o`zgarishi, rivojlanishiga dialiktik- materialistik nu q tai nazardan q arashning shakllanishiga imkon beradi. O` q uvchilar mazkur kursda o`z respublikasi – O`zbekiston tabiiy geografiyasini o`rganadilar, uning tabiy sharoiti va tabiiy resurslarini yaxshiro q bilib oladilar. Bu esa o` q uvchilarda Vatanni sevish h issiyotlarini uy g` otadi va vatanparvarlik ru h ida tarbiyalash imkoniyatlarini yaratadi. O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursi materiallarini o`rganish, O`zbekiston tabiati h a q idagi tushunchalar sistemasini shakllantirish jarayonida o` q uvchilarning 5–6 sinflarda olgan tabiiy geografik tushunchalarini rivojlantiradi, ayni va q tda yangi umumiy tushunchalar h am beradi. O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursini o`rganishda tabiatshunoslik kurslari, tabiiy geografiya boshlan g` ich kursi, materiklar va okeanlar geografiyasidan, shuningdek botanika, zoologiya, fizika fanlaridan olingan tushuncha va bilimlarga tayaniladi. Ayni va q tda keyingi

geografiya kursi – O`zbekiston i q tisodiy geografiyasi kursini o`rganishga zamin tayyorlaydi. O`zbekiston tabiiy geografiyasini o`rganish bilan o` q uvchilarda Vatanimiz turli-tuman tabiiy boyliklarga boy ekanligiga ishonch h osil bo`ladi, demokratik jamiyat tuzimi sharoitida tabiat boyliklaridan foydalanishning o q ilona yo`llarini belgilash, boyliklaridan xal q xo`jaligida foydalanish yo`llarini ko`rsatish o` q uvchilarda tabiatga mu h abbat va uni mu h ofaza q ilish tuy g` ularini uy g` otadi. 8–sinfda o` q uvchilar tomonidan o`zlashtiriladigan tushunchalar sistemasi tabiat komponentlarini tarkib topishi va geografik q obi q dagi murakkab tabiiy bo g` lanish q onuniyatlarini ochib berishga imkon beradi. O` q uvchilarning kartografik tayyorgarligi yanada kengayadi. Ular kartografik proektsiyalar, kartadagi xatolar, kartografik generalizatsiya, turli tabiiy geografik h odisalar va ob`ektlarni geologik, tektonik, sinoptik kartalarda tasvirlash usullari h a q idagi tushunchalarni yanada kengro q egallaydilar. O` q uvchilar umumiy va tematik tabiiy kartalardan foydalanib territoriya va ob`ektlarga namunaviy plan bo`yicha kompleks tabiiy geografik xarakteristika berishni takomillashtiradilar, kartalar asosida territoriya va ob`ektlarni q iyoslashni o`rganadilar. O`zbekiston tabiiy geografik kursi «Kirish» darsidan boshlanadi. Kirish darsida O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursining vazifalari, amaliy a h amiyati, O`zbekistonning territorisi, a h olisi va tabiiy

boyliklariga ko`ra dunyoda tutgan o`rni h a q ida ma`lumot beriladi. O`zbekiston tabiiy geografiyasi (7-sinf) darsligi bilan tanishtiriladi. So`ngra «O`zbekistonning geografik o`rni va chegaralari» mavzusini o`rganishga kirishiladi. «Kartalar va ular bilan ishlash» mavzusi, kartografik proektsiyalar h a q idagi tushunchalarni, ob`ekt va h odisalarning kartalarda tasvirlanishi, topografik kartalar va karta bilan ishlash usullari h a q idagi ma`lumotlarni o`z ichiga oladi. Mazkur mavzuda olingan kartografik bilim va ko`nikmalar keyingi barcha mavzularni o`rganishda foydalinadi. «O`zbekiston geografik o`rni rel`efi, geologik tuzilishi va foydali q azilmalari» mavzusida O`zbekiston territoriyasidagi rel`ef xususiyatlari va ularning tarkib topishi h a q ida bilim beriladi. O`zbekiston territoriyasidagi foydali q azilmalarning h osil bo`lishi va joylanishi o`rganiladi. So`ngra «O`zbekiston i q lim sharoiti» mavzusini o`rganishga kirishiladi. Mazkur mavzuda o` q uvchilar O`zbekiston i q limiga ta`sir etuvchi asosiy omillar. Q uyosh radiatsiyasi, h avo massalari, tsiklon va antitsiklon kabi tushunchalar bilan birga O`zbekiston territoriyasidagi i q lim tiplari h a q ida ma`lumot oladilar. «O`zbekistonning ichki suvlari» mavzusida daryolar xususiyatiga tabiiy geografik sharoitlarning ta`siri, daryolarning to`yinishiga ko`ra guru h lanishi, O`zbekistonning asosiy daryo va ko`llari, ichki suvlardan foydalanish va ularni mu h ofaza q ilish h a q ida o` q uvchilar bilim oladilar.

«Tupro q lar» mavzusida tupro qh a q idagi tushunchalar kengaytiriladi, O`zbekistondagi asosiy tupro q xillari va ularni mu h ofazasiga e`tibor beriladi. «O`zbekistonning tabiat zonalari» mavzusida O`zbekiston territoriyasida tabiat zonalarining joylanish q onuniyatlari h a q ida, h ar bir tabiat zonasining o`ziga xos xususiyatlari h a q ida bilim berish nazarda tutiladi. O`zbekiston respublikasi tabiati h a q ida geografik material bosh q a yirik territoriyalarning tabiiy sharoitini tushuntirish va ta qq oslab o`rganish uchun o`ziga xos namuna (andoza) bo`lib xizmat q iladi. Kurs mat eriallarini o` rganish met odlari O`zbekiston tabiiy geografiyasi kursida geografik q onuniyatlar oldingi kurslarga nisbatan ancha chu q urro q o`rganiladi. Binobarin, bunda xilma-xil metodlardan, usullardan va vositalardan foydalanish kerak. Darslarda tadbi q etiladigan metod va usullar, o`rganiladigan mavzuning mazmuni, o` q uvchilarning bilim doirasi va maktabdagi o` q uv moddiy bazalarning mavjudligiga q arab belgilanadi. «Kirish» mavzusida asosiy e`tibor O`zbekistonning tabiiy sharoiti va boyliklarini o`rganishning a h amiyatini yoritishga q aratilmo g` i lozim. Bu dars su h bat metodi va h ikoya usulida o`rganiladi. «O`zbekistonning geografik o`rni va chegaralari» mavzusi o` q uvchilarning ilgari olgan umumiy tushunchalariga asoslanib kartalarda olib boriladigan musta q il ishlar asosida su h bat yo`li bilan o`rganiladi.

O`ZBEKISTON TABIIY GEOGRAFIYASINI O`RGANISH

08.08.2023

0

23.41796875 KB

Похожие