Yog‘och materiallariga ishlov beriuvchi dastgohlar hamda elektr va mexanizatsiyalashtirilgan jihozlar Reja: 1. STD-120 yog‘ochga ishlov beruvchi tokarlik stanogini vazifasi, tuzilishi. 2. STD-120 stanogida silindr shaklidagi zagotovkalarni yo‘nish. 3. STD-120 stanogida konussimon va murakkab sirtlarga ishlov berish. 4. Yog‘ochga ishlov beruvchi tokarlik stanogida ishlovchi keskichlar.

STD-120 yog‘ochga ishlov beruvchi tokarlik stanogini vazifasi, tuzilishi. Tokarlik ishi deb yog‘ochdan tayyorlanadigan buyumni o‘zi o‘qi atrofida aylantirish orqali uning sirtini yo`nib ishlov berish usulini aytiladi. Bu usulda tayyorlangan maxsulotlar tokarlik buyumlari yoki detallari deyiladi. Bu ishlar maxsus tokarlik stanoklari yordamida bajariladi. Ular yordamida yog‘ochga silindr , konus , shar va boshqa aylanma sirtlar shaklida ishlov beriladi . Maktab ustaxonasida STD-120 rusumidagi yog‘ochga ishlov berish tokarlik stanogining umumiy tuzilishi 48-rasmda tasvirlangan. Bu stanok quyidagi asosiy qismlardan tashkil topgan . 1- asos , 2- dvigatel , 3- tasmali uzatmaning himoya to‘sig‘i , 4- stanina , 5- magnitni ishga tushirgich , b - yoritgich , 7- oldingi babka , 8- shaffof himoya oynasi . Bu stanok ishlov beriladigan materialni oldingi babkaning planshaybasi markazi bilan orqa babkaning o‘rta tishli markazi orasiga maxkam o‘rnatiladi . Bunda orqa babkaning korpusini staninaning yo`naltiruvchi bo‘ylab ishlov berilayotgan material uzunligiga muvofiq surib, kerakli joyga maxkamlanadi. Planshayba ishlov berilayotgan buyumni oldingi babkada boltlar va qisqichlar yordamida o‘rnatish moslamasi bo‘lgan diskdan iborat . (50- rasm) 50-rasm. STD-120 rusumdagi yog‘ochga ishlov berish tokarlik stanogi: 1- asos, 2- dvigatel, 3- tasmali uzatmaning ximoya to‘sig‘i,4- stanina, 5- magnitli ishga tushirgich, 6- yoritgich, 7-

oldingi babka, 8- shaffof ximoya oynasi, 9- tutkich, 10- orqa babka, 11- ximoya to‘sig‘i 12- asos oyog‘i STD-120stanogida s ilindr shaklidagi zagotovkalarni yo‘nish Silindr shaklidagi zagotovkalarni yo‘nish xomaki va oxirgi ishlov berishdan iborat bo‘ladi.Xomaki ishlov berishda zagotovka shpindelning patroniga mahkamlanadi va uning erkin uchi ketingi babka pinolining markaziga tiralib turadi. Yo‘nish vaqtida zagotovkaning mustahkamligi asta-sekin bo‘shashib boradi va shuning uchun ishlayotgan dastgohni har 2-3 daqiqada to‘xtatib, zagotovkaning mahkamligi tekshirib turiladi. Yo‘nish vaqtida tokarlik iskanasi ikki qo‘llab ushlanadi: bir qo‘l iskananing dastasida va ikkinchi qo‘l sterjenida bo‘ladi. Birinchi ho‘l kesish kuchini muvozanatlasa, ikkinchi qo‘l asbobni tirgakning tayanch sirtiga qattiq zichlab turadi va bo‘ylama uzatishni ta’minlaydi. Buyumning shakliga va zagotovkani mahkamlash uchun qo‘llangan moslamaga qarab iskanani o‘ng yoki chap qo‘l bilan ushlash mumkin. (51-rasm a, b) 51-rasm 52-rasm. Xomaki yo‘nish usullari: a - keyokichni ushlash usuli; b - keyokichni yurgizish usuli

52-rasm. Zagotovkani oxirgi yo‘nish: a - keyokichni ushlash; b - keyokichning detalga nisbatan turishi. Iskana sterjeni ostidan yoki ustidan ushlanadi (53-rasm, a) Silindrsimon zagotovkalarni xomaki yo‘nishda yarim aylana iskanani tirgak bo‘ylab yurgiziladi (53-rasm, b).Uning birinchi o‘tishida kesqich tig‘ining o‘rtasi bilan qalinligi 1-2 mm xurrak ko‘chiriladi. Shuidan keyingi yo‘nishlar keyokichni o‘ngga va chapga surib tig‘ning yon qismlari bilan bajariladi. Keskich tig‘ining turli qismlarini ishlatish natijasida detallar sirtining to‘lqinsimonligi kamayadi.Oxirgi ishlov berish uchun diametr bo‘yicha 3-4 mm qo‘yim qoldiriladi. Silindrsimon zagotovkalarni oxirgi yo‘nishda qiya iskanani qovurg‘aga o‘tmas burchak ostida o‘rnatiladi (54-rasm). Qirindi iskana tigining o‘rta va pastki qismida olinadi. Yo‘nishda tokarlik keyokichini ikki qo‘llab: bir qo‘l bilan uning dastasidan va ikkinchi qo‘l bilan sterjendan ushlash kerak. Keyokich sterjenini ostidan ushlash va uni bir maromda hamda oxista bosib turish lozim. Buyumning diametrini shtangensirkul bilan tekshiriladi.Bunda zagotovkaning bir necha joyi o‘lchanadi.Zagotovka sirtining tekisli-gani aniqlash uchun uning ustiga chizgichni qirrasi bilan yotqizib qo‘yib ko‘riladi. Detal yo‘nib bo‘lingach uning sirtini yog‘och bruskaga mahkamlangan jilvir bilan ishqalanadi (55-rasm).Yog‘ochning guli yaltirab ko‘rinib turishi uchun buyumning sirtini qattiq yog‘och bruskasi bilan jilolash mumkin.

55-rasm.Buyumni jilvir bilan tozalash. Bu operatsiya jilvirlashdagi kabi detal aylanayotganida bajariladi. 56-rasm. Rejalash usullari: a - tilishda keyokichni ushlash usuli; b - tilishda keyokichning zagotovkaga nisbatan turishi. Detalni ko‘ndalangiga qirqish uchun keyokichni qovurgaga o‘tkir burchak ostida pastga o‘rnatiladi va ozgina tilinadi (56-rasm). Keyin uni biroz qiyshaytirib salgina o‘ngga yoki chapga (qanday shakl yasalishiga qarab) suriladi vazagotovkaning bir qismini konus qilinadi. Bu operatsiya bir necha marta takror-