logo

ARIFMETIK PROGRESSIYA

Загружено в:

19.11.2024

Скачано:

0

Размер:

377 KB
  
  
ARIFMETIK PROGRESSIYAARIFMETIK PROGRESSIYA QUYIDAGI MASALANI KO'RAYLIK.QUYIDAGI MASALANI KO'RAYLIK.
М A S A L АМ A S A L А
..
 O'QUVCHI SINOVDAN O'TISH UCHUN  O'QUVCHI SINOVDAN O'TISH UCHUN 
TAYYORGARLIK КО'RIB, HAR KUNI 5 TA DAN SINOV TAYYORGARLIK КО'RIB, HAR KUNI 5 TA DAN SINOV 
MASALALARINI YECHISHNI REJALASHTIRDI. HAR BIR KUN MASALALARINI YECHISHNI REJALASHTIRDI. HAR BIR KUN 
YECHILISHI REJALASHTIRILGAN SINOV MASALALARINING SONI YECHILISHI REJALASHTIRILGAN SINOV MASALALARINING SONI 
QANDAY O'ZGARIB BORADI?QANDAY O'ZGARIB BORADI?
REJALASHTIRILGAN MASALALAR SONI HAR BIR KUNGA KELIB, REJALASHTIRILGAN MASALALAR SONI HAR BIR KUNGA KELIB, 
QUYIDAGICHA O'ZGARIB BORADI:QUYIDAGICHA O'ZGARIB BORADI:
1- KUN 2- KUN 3- KUN 4- KUN :1- KUN 2- KUN 3- KUN 4- KUN :
5 TA 10 TA 15 TA 20 TA :5 TA 10 TA 15 TA 20 TA :
NATIJADA QUYIDAGI KETMA-KETLIKNI HOSIL QILAMIZ:NATIJADA QUYIDAGI KETMA-KETLIKNI HOSIL QILAMIZ:
5,10,15, 20, 25,....5,10,15, 20, 25,....
AN - AN - 
ORQALI ORQALI 
N- N- 
KUNGA KELIB YECHILISHI LOZIM BO'LGAN KUNGA KELIB YECHILISHI LOZIM BO'LGAN 
BARCHA MASALALAR SONINI BELGILAYLIK. MASALAN:BARCHA MASALALAR SONINI BELGILAYLIK. MASALAN:
А1 = 5, A2 = 10, A3 = 15, ...А1 = 5, A2 = 10, A3 = 15, ...
 . .
HOSIL QILINGANHOSIL QILINGAN
A1, A2, A3, :, AN, :A1, A2, A3, :, AN, :
SONLAR SONLAR 
SONLI KETMA-KETLIK SONLI KETMA-KETLIK 
DEYILADI.DEYILADI. BU KETMA-KETLIKDA IKKINCHISIDAN BOSHLAB BU KETMA-KETLIKDA IKKINCHISIDAN BOSHLAB 
UNING HAR BIR HADI OLDINGI HADGA AYNI BIR XIL 5 UNING HAR BIR HADI OLDINGI HADGA AYNI BIR XIL 5 
SONINI QO'SHILGANIGA TENG. BUNDAY KETMA-SONINI QO'SHILGANIGA TENG. BUNDAY KETMA-
KETLIK KETLIK 
ARIFMETIK PROGRESSIYAARIFMETIK PROGRESSIYA
  
DEYILADI.DEYILADI.
TA`RIF TA`RIF 
AGAR A1, A2, ... , AN, ... SONLI KETMA-KETLIKDA AGAR A1, A2, ... , AN, ... SONLI KETMA-KETLIKDA 
BARCHA NATURAL N LAR UCHUN BARCHA NATURAL N LAR UCHUN 
AN+1AN+1
 =  = 
AN AN 
+ D + D 
(BUNDA D - BIROR SON) TENGLIK BAJARILSA, (BUNDA D - BIROR SON) TENGLIK BAJARILSA, 
BUNDAY KETMA-KETLIK BUNDAY KETMA-KETLIK 
ARIFMETIK PROGRESSIYAARIFMETIK PROGRESSIYA
  
DEYILADI. DEYILADI. 
  
BU FORMULADAN BU FORMULADAN 
AN+1 - AN = D AN+1 - AN = D 
EKANLIGI KELIB EKANLIGI KELIB 
CHIQADI. CHIQADI. 
D D 
SON SON 
ARIFMETIK PROGRESSIYANING ARIFMETIK PROGRESSIYANING 
AYIRMASI AYIRMASI 
DEYILADI.DEYILADI.
   MISOLLAR.MISOLLAR.
1) SONLARNING 1, 2, 3, 4 ..., N,... NATURAL QATORI 1) SONLARNING 1, 2, 3, 4 ..., N,... NATURAL QATORI 
ARIFMETIK PROGRESSIYANI TASHKIL QILADI. BU ARIFMETIK PROGRESSIYANI TASHKIL QILADI. BU 
PROGRESSIYANING AYIRMASI PROGRESSIYANING AYIRMASI 
D= D= 
1. 1. 
2) BUTUN MANFIY SONLARNING -1, -2, -3,..., -N,... 2) BUTUN MANFIY SONLARNING -1, -2, -3,..., -N,... 
KETMA-KETLIGI AYIRMASI KETMA-KETLIGI AYIRMASI 
D = D = 
-1 BO'LGAN -1 BO'LGAN 
ARIFMETIK PROGRESSIYADIR.ARIFMETIK PROGRESSIYADIR.
3) 3, 3, 3, ..., 3, ... KETMA-KETLIK AYIRMASI 3) 3, 3, 3, ..., 3, ... KETMA-KETLIK AYIRMASI 
D = 0 D = 0 
BO'LGAN ARIFMETIK PROGRESSIYADAN IBORAT.BO'LGAN ARIFMETIK PROGRESSIYADAN IBORAT. 1 -MASALA. AN = 1,5 + 3N FORMULA BILAN BERILGAN KETMA-1 -MASALA. AN = 1,5 + 3N FORMULA BILAN BERILGAN KETMA-
KETLIK ARIFMETIK PROGRESSIYA BO'LISHINI ISBOTLANG.KETLIK ARIFMETIK PROGRESSIYA BO'LISHINI ISBOTLANG.

 AN+1 -  AN+1 - 
AN AN 
AYIRMA BARCHA AYIRMA BARCHA 
N N 
UCHUN AYNI BIR XIL UCHUN AYNI BIR XIL 
(N (N 
GA GA 
BOG'LIQ EMAS) EKANLIGINI KO'RSATISH TALAB QILINADI.BOG'LIQ EMAS) EKANLIGINI KO'RSATISH TALAB QILINADI.
BERILGAN KETMA-KETLIKNING BERILGAN KETMA-KETLIKNING 
(N (N 
+ 1)- HADINI YOZAMIZ:+ 1)- HADINI YOZAMIZ:
AN+1AN+1
 = 1,5 + 3( = 1,5 + 3(
NN
 + 1). + 1).
SHUNING UCHUNSHUNING UCHUN
AN+1 - AN= AN+1 - AN= 
1,5 + 1,5 + 
3(N 3(N 
+ 1) - (1,5 + + 1) - (1,5 + 
3N) 3N) 
= 3.= 3.
DEMAK, DEMAK, 
AN+1 - AN AN+1 - AN 
AYIRMA AYIRMA 
N N 
GA BOG'LIQ EMAS.  GA BOG'LIQ EMAS.  
ARIFMETIK PROGRESSIYANING TA'RIFIGA KO'RA, ARIFMETIK PROGRESSIYANING TA'RIFIGA KO'RA, 
AN+1= AN+ D, AN+1= AN+ D, 
AN-1 = AN- D,AN-1 = AN- D,
  
BUNDANBUNDAN
   BILIB OLINGBILIB OLING
  
SHUNDAY QILIB, ARIFMETIK PROGRESSIYANING IKKINCHI SHUNDAY QILIB, ARIFMETIK PROGRESSIYANING IKKINCHI 
HADIDAN BOSHLAB, HAR BIR HADI UNGA QO'SHNI BO'LGAN HADIDAN BOSHLAB, HAR BIR HADI UNGA QO'SHNI BO'LGAN 
IKKITA HADNING O'RTA ARIFMETIGIGA TENG. PROGRESSIYA IKKITA HADNING O'RTA ARIFMETIGIGA TENG. PROGRESSIYA 
DEGAN NOM SHU BILAN IZOHLANADI. DEGAN NOM SHU BILAN IZOHLANADI. 
  
AGAR AGAR 
A1 A1 
VA VA 
D D 
BERILGAN BO'LSA, U HOLDA ARIFMETIK BERILGAN BO'LSA, U HOLDA ARIFMETIK 
PROGRESSIYA NING QOLGAN HADLARINI PROGRESSIYA NING QOLGAN HADLARINI 
AN+1=AN+D AN+1=AN+D 
FORMULA BO'YICHA HISOBLASH MUMKINLIGINI TA'KIDLAYMIZ. FORMULA BO'YICHA HISOBLASH MUMKINLIGINI TA'KIDLAYMIZ. 
BUNDAY USUL BILAN PROGRESSIYANING BIR NECHA BUNDAY USUL BILAN PROGRESSIYANING BIR NECHA 
DASTLABKI HADINI HISOBLASH QIYINCHILIK TUG'DIRMAYDI; DASTLABKI HADINI HISOBLASH QIYINCHILIK TUG'DIRMAYDI; 
BIROQ, MASALAN, A100 UCHUN TALAYGINA HISOBLASHLAR BIROQ, MASALAN, A100 UCHUN TALAYGINA HISOBLASHLAR 
TALAB QILINADI. ODATDA, BUNING UCHUN N- HAD TALAB QILINADI. ODATDA, BUNING UCHUN N- HAD 
FORMULASIDAN FOYDALANILADI.FORMULASIDAN FOYDALANILADI.
ARIFMETIK PROGRESSIYANING TA'RIFIGA KO'RA,ARIFMETIK PROGRESSIYANING TA'RIFIGA KO'RA,
A2 = A1 + D,A2 = A1 + D,
A3 = A2 + D = A1 + 2D,A3 = A2 + D = A1 + 2D,
A4 = A3 + D = A1 + 3D A4 = A3 + D = A1 + 3D 
VA H.K.VA H.K. 2-MASALA. AGAR A1 = -6 VA 2-MASALA. AGAR A1 = -6 VA 
D = D = 
4 BO'LSA, 4 BO'LSA, 
ARIFMETIK PROGRESSIYANING YUZINCHI HADINI ARIFMETIK PROGRESSIYANING YUZINCHI HADINI 
TOPING.TOPING.

  
(1) FORMULA BO'YICHA: ALOO = -6 + (100 - 1) 4 = (1) FORMULA BO'YICHA: ALOO = -6 + (100 - 1) 4 = 
390. 390. 
3-MASALA. 99 SONI 3, 5, 7, 9, ... ARIFMETIK 3-MASALA. 99 SONI 3, 5, 7, 9, ... ARIFMETIK 
PROGRESSIYANING HADI. SHU HADNING NOMERINI PROGRESSIYANING HADI. SHU HADNING NOMERINI 
TOPING.TOPING.

  
AYTAYLIK, AYTAYLIK, 
N- N- 
IZLANGAN NOMER BO'LSIN. IZLANGAN NOMER BO'LSIN. 
A1 = A1 = 
3 3 
VA VA 
D = D = 
2 BO'LGANI UCHUN, 2 BO'LGANI UCHUN, 
ANAN
= = 
A1 A1 
++
(N - 1)D (N - 1)D 
FORMULAGA KO'RA: 99 = 3 + FORMULAGA KO'RA: 99 = 3 + 
(N - 1) • 2(N - 1) • 2
. SHUNING . SHUNING 
UCHUN 99 = 3 + UCHUN 99 = 3 + 
2N - 2N - 
2; 98 = 2N, N = 49.2; 98 = 2N, N = 49.
JAVOB: JAVOB: 
N = N = 
49.49.
   4 - MASALA. ARIFMETIK PROGRESSIYADA A8 = 130 4 - MASALA. ARIFMETIK PROGRESSIYADA A8 = 130 
VA A12 = 166. VA A12 = 166. 
N-HADINING FORMULASINI TOPING.N-HADINING FORMULASINI TOPING.

 (1) FORMULADAN FOYDALANIIB, TOPAMIZ: (1) FORMULADAN FOYDALANIIB, TOPAMIZ:
A8 = A1 + 7D, A12 = A1 + 11DA8 = A1 + 7D, A12 = A1 + 11D
..
AA
8VA 8VA 
A12 A12 
LARNING BERILGAN QIYMATLARINI LARNING BERILGAN QIYMATLARINI 
QO'YIB, QO'YIB, 
A1 A1 
VA VA 
D D 
GA NISBATAN TENGLAMALAR GA NISBATAN TENGLAMALAR 
SISTEMASINI HOSIL QILAMIZ:SISTEMASINI HOSIL QILAMIZ:
  
IKKINCHI TENGLAMADAN BIRINCHI TENGLAMANI IKKINCHI TENGLAMADAN BIRINCHI TENGLAMANI 
AYIRIB, HOSIL QILAMIZ:AYIRIB, HOSIL QILAMIZ:
44
DD
 = 36,  = 36, 
D D 
= 9.= 9.
DEMAK, DEMAK, 
А1 = А1 = 
130 130 
- 7D = - 7D = 
130 - 63 = 67. 130 - 63 = 67. 
PROGRESSIYA N-HADI FORMULASINI YOZAMIZ:PROGRESSIYA N-HADI FORMULASINI YOZAMIZ:
AN AN 
= 67 + = 67 + 
9(N - 9(N - 
1) = 67 + 1) = 67 + 
9N - 9 = 9N - 9 = 
58 + 58 + 
9N.9N.
JAVOB: JAVOB: 
AN = 9N AN = 9N 
+ 58.+ 58.
   5 - MASALA. BURCHAKNING BIR TOMONIDA UNING 5 - MASALA. BURCHAKNING BIR TOMONIDA UNING 
UCHIDAN BOSHLAB TENG KESMALAR AJRATILADI. UCHIDAN BOSHLAB TENG KESMALAR AJRATILADI. 
ULARNING OXIRLARIDAN PARALLEL TO'G'RI ULARNING OXIRLARIDAN PARALLEL TO'G'RI 
CHIZIQLAR O'TKAZILADICHIZIQLAR O'TKAZILADI
  
SHU TO'G'RI CHIZIQLARNING BURCHAK TOMONLARI SHU TO'G'RI CHIZIQLARNING BURCHAK TOMONLARI 
ORASIDAGI ORASIDAGI 
A1, A1, 
A2, A3, ... KESMALARINING A2, A3, ... KESMALARINING 
UZUNLIKLARI ARIFMETIK PROGRESSIYA TASHKIL UZUNLIKLARI ARIFMETIK PROGRESSIYA TASHKIL 
QILISHINI ISBOTLANG.QILISHINI ISBOTLANG. 
ASOSLARI AN-1 VA AN+1 BO'LGAN TRAPETSIYADA ASOSLARI AN-1 VA AN+1 BO'LGAN TRAPETSIYADA 
UNING O'RTA CHIZIGI UNING O'RTA CHIZIGI 
AN AN 
GA TENG. SHUNING UCHUN GA TENG. SHUNING UCHUN 
BUNDAN 2AN = AN-1 + AN+1 YOKI AN-1 - AN = AN -BUNDAN 2AN = AN-1 + AN+1 YOKI AN-1 - AN = AN -
AN-1.AN-1.
KETMA-KETLIKNING HAR BIR HADI BILAN UNDAN KETMA-KETLIKNING HAR BIR HADI BILAN UNDAN 
OLDINGI HADI AYIRMASI AYNI BIR XIL SON BO'LGANI OLDINGI HADI AYIRMASI AYNI BIR XIL SON BO'LGANI 
UCHUN, BU KETMA-KETLIK ARIFMETIK UCHUN, BU KETMA-KETLIK ARIFMETIK 
PROGRESSIYA BO'LADI.PROGRESSIYA BO'LADI.

ARIFMETIK PROGRESSIYAARIFMETIK PROGRESSIYA

QUYIDAGI MASALANI KO'RAYLIK.QUYIDAGI MASALANI KO'RAYLIK. М A S A L АМ A S A L А .. O'QUVCHI SINOVDAN O'TISH UCHUN O'QUVCHI SINOVDAN O'TISH UCHUN TAYYORGARLIK КО'RIB, HAR KUNI 5 TA DAN SINOV TAYYORGARLIK КО'RIB, HAR KUNI 5 TA DAN SINOV MASALALARINI YECHISHNI REJALASHTIRDI. HAR BIR KUN MASALALARINI YECHISHNI REJALASHTIRDI. HAR BIR KUN YECHILISHI REJALASHTIRILGAN SINOV MASALALARINING SONI YECHILISHI REJALASHTIRILGAN SINOV MASALALARINING SONI QANDAY O'ZGARIB BORADI?QANDAY O'ZGARIB BORADI? REJALASHTIRILGAN MASALALAR SONI HAR BIR KUNGA KELIB, REJALASHTIRILGAN MASALALAR SONI HAR BIR KUNGA KELIB, QUYIDAGICHA O'ZGARIB BORADI:QUYIDAGICHA O'ZGARIB BORADI: 1- KUN 2- KUN 3- KUN 4- KUN :1- KUN 2- KUN 3- KUN 4- KUN : 5 TA 10 TA 15 TA 20 TA :5 TA 10 TA 15 TA 20 TA : NATIJADA QUYIDAGI KETMA-KETLIKNI HOSIL QILAMIZ:NATIJADA QUYIDAGI KETMA-KETLIKNI HOSIL QILAMIZ: 5,10,15, 20, 25,....5,10,15, 20, 25,.... AN - AN - ORQALI ORQALI N- N- KUNGA KELIB YECHILISHI LOZIM BO'LGAN KUNGA KELIB YECHILISHI LOZIM BO'LGAN BARCHA MASALALAR SONINI BELGILAYLIK. MASALAN:BARCHA MASALALAR SONINI BELGILAYLIK. MASALAN: А1 = 5, A2 = 10, A3 = 15, ...А1 = 5, A2 = 10, A3 = 15, ... . . HOSIL QILINGANHOSIL QILINGAN A1, A2, A3, :, AN, :A1, A2, A3, :, AN, : SONLAR SONLAR SONLI KETMA-KETLIK SONLI KETMA-KETLIK DEYILADI.DEYILADI.

BU KETMA-KETLIKDA IKKINCHISIDAN BOSHLAB BU KETMA-KETLIKDA IKKINCHISIDAN BOSHLAB UNING HAR BIR HADI OLDINGI HADGA AYNI BIR XIL 5 UNING HAR BIR HADI OLDINGI HADGA AYNI BIR XIL 5 SONINI QO'SHILGANIGA TENG. BUNDAY KETMA-SONINI QO'SHILGANIGA TENG. BUNDAY KETMA- KETLIK KETLIK ARIFMETIK PROGRESSIYAARIFMETIK PROGRESSIYA DEYILADI.DEYILADI. TA`RIF TA`RIF AGAR A1, A2, ... , AN, ... SONLI KETMA-KETLIKDA AGAR A1, A2, ... , AN, ... SONLI KETMA-KETLIKDA BARCHA NATURAL N LAR UCHUN BARCHA NATURAL N LAR UCHUN AN+1AN+1 = = AN AN + D + D (BUNDA D - BIROR SON) TENGLIK BAJARILSA, (BUNDA D - BIROR SON) TENGLIK BAJARILSA, BUNDAY KETMA-KETLIK BUNDAY KETMA-KETLIK ARIFMETIK PROGRESSIYAARIFMETIK PROGRESSIYA DEYILADI. DEYILADI. BU FORMULADAN BU FORMULADAN AN+1 - AN = D AN+1 - AN = D EKANLIGI KELIB EKANLIGI KELIB CHIQADI. CHIQADI. D D SON SON ARIFMETIK PROGRESSIYANING ARIFMETIK PROGRESSIYANING AYIRMASI AYIRMASI DEYILADI.DEYILADI.

MISOLLAR.MISOLLAR. 1) SONLARNING 1, 2, 3, 4 ..., N,... NATURAL QATORI 1) SONLARNING 1, 2, 3, 4 ..., N,... NATURAL QATORI ARIFMETIK PROGRESSIYANI TASHKIL QILADI. BU ARIFMETIK PROGRESSIYANI TASHKIL QILADI. BU PROGRESSIYANING AYIRMASI PROGRESSIYANING AYIRMASI D= D= 1. 1. 2) BUTUN MANFIY SONLARNING -1, -2, -3,..., -N,... 2) BUTUN MANFIY SONLARNING -1, -2, -3,..., -N,... KETMA-KETLIGI AYIRMASI KETMA-KETLIGI AYIRMASI D = D = -1 BO'LGAN -1 BO'LGAN ARIFMETIK PROGRESSIYADIR.ARIFMETIK PROGRESSIYADIR. 3) 3, 3, 3, ..., 3, ... KETMA-KETLIK AYIRMASI 3) 3, 3, 3, ..., 3, ... KETMA-KETLIK AYIRMASI D = 0 D = 0 BO'LGAN ARIFMETIK PROGRESSIYADAN IBORAT.BO'LGAN ARIFMETIK PROGRESSIYADAN IBORAT.

1 -MASALA. AN = 1,5 + 3N FORMULA BILAN BERILGAN KETMA-1 -MASALA. AN = 1,5 + 3N FORMULA BILAN BERILGAN KETMA- KETLIK ARIFMETIK PROGRESSIYA BO'LISHINI ISBOTLANG.KETLIK ARIFMETIK PROGRESSIYA BO'LISHINI ISBOTLANG.  AN+1 - AN+1 - AN AN AYIRMA BARCHA AYIRMA BARCHA N N UCHUN AYNI BIR XIL UCHUN AYNI BIR XIL (N (N GA GA BOG'LIQ EMAS) EKANLIGINI KO'RSATISH TALAB QILINADI.BOG'LIQ EMAS) EKANLIGINI KO'RSATISH TALAB QILINADI. BERILGAN KETMA-KETLIKNING BERILGAN KETMA-KETLIKNING (N (N + 1)- HADINI YOZAMIZ:+ 1)- HADINI YOZAMIZ: AN+1AN+1 = 1,5 + 3( = 1,5 + 3( NN + 1). + 1). SHUNING UCHUNSHUNING UCHUN AN+1 - AN= AN+1 - AN= 1,5 + 1,5 + 3(N 3(N + 1) - (1,5 + + 1) - (1,5 + 3N) 3N) = 3.= 3. DEMAK, DEMAK, AN+1 - AN AN+1 - AN AYIRMA AYIRMA N N GA BOG'LIQ EMAS. GA BOG'LIQ EMAS. ARIFMETIK PROGRESSIYANING TA'RIFIGA KO'RA, ARIFMETIK PROGRESSIYANING TA'RIFIGA KO'RA, AN+1= AN+ D, AN+1= AN+ D, AN-1 = AN- D,AN-1 = AN- D, BUNDANBUNDAN