logo

Diniy extremizm tarixiy ildizlari ,oqimlari ,diniy ekstremizm va terrorizm tushunchasi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

339.1513671875 KB
Diniy extremizm  tarixiy 
ildizlari ,oqimlari ,dini
y ekstremizm va 
terrorizm tushunchasi      
Terrorizm – jamiyatda beqarorlik keltirib chiqarish, aholi keng 
qatlamlarida vahima va qo rquv uyg otishga qaratilgan siyosiy ʻ ʻ
kurashning o ziga xos usulidir. U yashirin (konspirativ) ruhdagi 	
ʻ
tashkilotlar tomonidan beqarorlik keltirib chiqarish orqali 
hokimiyatni egallash maqsadida amalga oshiriladi. Terrorchi 
guruhlar jamiyatda aholining keng qatlami nomidan harakat 
qilayotgandek taassurot uyg otish maqsadida diniy shiorlardan 	
ʻ
niqob sifatida foydalanadilar. 
Terrorizmning eng asosiy xususiyatlaridan biri ushbu harakat 
tarafdorlarining “Kuch ishlatish va zo ravonlik davlatni qulatuvchi va 	
ʻ
hokimiyatga erishishni osonlashtiruvchi parokandalikka olib keladi”, 
degan g oyaga asoslanib harakat qilishlaridir.	
ʻ    
Terrorizmning yana bir xususiyati hech qanday urush bo lmayotgan, ʻ
demokratik institutlar faoliyat ko rsatayotgan, tinchlik hukmron 	
ʻ
jamiyat sharoitida muqobil usullarni atayin inkor etgan holda, siyosiy 
masalalarni zo rlik yo li bilan hal qilishga intilishda ko rinadi.	
ʻ ʻ ʻ
O zbekiston mustaqilikka erishgach, mazkur hudud turli manfaatdor 	
ʻ
kuchlarning nishoniga aylandi. Siyosiy maqsadlarni din niqobi ostida 
amalga oshirishga intiluvchi diniy-ekstremistik va terrorchilik 
guruhlari mintaqaga suqilib kirishga harakat qildilar. Diniy 
ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashish uchun mustahkam 
asosga ehtiyoj sezildi.    
Terrorizmning yana bir xususiyati hech qanday urush 
bo lmayotgan, demokratik institutlar faoliyat ko rsatayotgan, ʻ ʻ
tinchlik hukmron jamiyat sharoitida muqobil usullarni atayin inkor 
etgan holda, siyosiy masalalarni zo rlik yo li bilan hal qilishga 	
ʻ ʻ
intilishda ko rinadi.	
ʻ
O zbekiston mustaqilikka erishgach, mazkur hudud turli 	
ʻ
manfaatdor kuchlarning nishoniga aylandi. Siyosiy maqsadlarni 
din niqobi ostida amalga oshirishga intiluvchi diniy-ekstremistik va 
terrorchilik guruhlari mintaqaga suqilib kirishga harakat qildilar. 
Diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashish uchun 
mustahkam asosga ehtiyoj sezildi.  
Diniy ekstremizm – jamiyat uchun anʼanaviy bo lgan diniy qadriyatlar va ʻ
aqidalarni rad etish, ularga zid bo lgan g oyalarni aldov va zo rlik bilan 	
ʻ ʻ ʻ
targ ib qilishga asoslangan nazariya va amaliyotni anglatadi.	
ʻ
Ekstremizm va terrorizm bir-biri bilan bog liq bo lgan yagona 	
ʻ ʻ
jarayonning birin-ketin rivojlanadigan bosqichlaridir.
Diniy-ekstremizm kelib chiqishining birinchi va asosiysi sababi 
mutaassib fikr va qarashlarning paydo bo lishidir. Mutaassiblik 
ʻ
muayyan g oyalarning to g ri ekaniga qattiq ishonish, ularga 	
ʻ ʻ ʻ
mukkasidan ketish, “o zgalar” va “o zgacha” qarash va g oyalarga 	
ʻ ʻ ʻ
murosasiz munosabatda bo lish, boshqa firqa va mazhablarni butunlay 	
ʻ
rad etgan holda, ularni tan olmaslikda namoyon bo ladi. Mutaassiblik 	
ʻ
barcha davrlarda turli din va yo nalishlar orasida keskin nizo va 	
ʻ
to qnashuvlar kelib chiqishiga sabab bo lgan.	
ʻ ʻ    
Ayni paytda, dunyoviy va diniy bilimlarning sayozligi, sof diniy 
tushunchalarning asl mazmunini bilmaslik ham diniy ekstremistik 
g oyalarning tarqalishiga sabab bo lishi mumkin.ʻ ʻ
Yuqorida qayd etilganidek, diniy ekstremistik tashkilotlarning 
aksariyati o z nomini muqaddas islom dini bilan bog lashga urinadi. 	
ʻ ʻ
Ular o zlarini “najot topgan guruh”, qolgan musulmonlarni esa kofir 	
ʻ
deb hisoblaydilar. 
“Islom” so zining lug aviy maʼnolaridan biri “tinchlik” bo lib, u hech 	
ʻ ʻ ʻ
qachon buzg unchilikka, qotillikka undamagan va undamaydi ham. 	
ʻ
Zamonaviy terrorchilar esa buzg unchilik va qotillik, odamlarni 	
ʻ
dahshatga solishni o zlarining maslaklariga aylantirib olganlar.	
ʻ    
Qurʼoni karimda begunoh odamlarning joniga qasd qilish qoralanadi. Jumladan, 
“Niso” surasining 93-oyatida bunday marhamat qilinadi: “Kimda-kim qasddan bir 
mo minni o ldirsa, uning jazosi jahannamda abadiy qolishdir. Yana unga Alloh ʻ ʻ
g azab qilgay, laʼnatlagay va unga ulkan azobni tayyorlab qo ygay”. 	
ʻ ʻ
Hadislarda ham bu borada ko plab xabarlar kelgan. Jumladan, Imom Termiziy 	
ʻ
rivoyat qilgan hadisda bunday deyiladi: “Rasululloh (s.a.v.): “Alloh taoloning nazdida 
bir musulmon kishining nohaq qatl etilishidan ko ra, yorug  dunyoning barbod bo lib 	
ʻ ʻ ʻ
ketishi yengilroqdir”, dedilar”.
Hozirda dunyoda ko plab ekstremistik va terrorchi tashkilotlar mavjud bo lib, 	
ʻ ʻ
afsuski, ularning muayyan qismi islom dini niqobi ostida faoliyat yuritadi. Ular 
qatorida “al-Qoida”, “Hizbut-tahrir al-islomiy” (Ozodlik islomiy partiyasi), “al-Jihod”, 
“at-Takfir val-hijra” (Takfir va xijrat), “Turkiston islom harakati”, “Islomiy jihod ittihodi” 
(Islomiy jihod uyushmasi), “Katibatul Imam al-Buxari” (Imom Buxoriy batal ь oni), 
“Jamoat Ansorulloh” (Allohning yordamchilari jamoasi), “Jabhatun-nusra” (G alaba 	
ʻ
fronti) va “Islom davlati” kabi tashkilotlarni sanash mumkin.    
Darhaqiqat, hozirgi kunga kelib diniy-ekstremistik tashkilotlar keng 
tarmoqli tizimga aylanib ulgurdi. Bu chuqur o ylangan strategiyaning bir ʻ
qismidir.
Avvalo, barcha ekstremistik tashkilotlar bir tadqiqot markazi, taʼbir joiz 
bo lsa, “g oyaviy laboratoriya”lar mahsuli ekanini alohida qayd etishimiz 	
ʻ ʻ
lozim. Shu o rinda, diniy-ekstremistik oqimlarni bajaradigan 	
ʻ
funktsiyalariga ko ra shartli ravishda 3 guruhga bo lishimiz mumkin. 	
ʻ ʻ
Birinchi guruhga kiruvchi tashkilotlarning asosiy vazifasi odamlarni 
go yoki “islomlashtirish”, “taqvoga chaqirish”dan iborat. Bunday guruhlar 	
ʻ
qatoriga “Tablig chilar” harakatini kiritish mumkin.	
ʻ
Ikkinchi guruh tashkilotlari esa aholiga mutaassiblik g oyalarini singdirish, 	
ʻ
ulardan muayyan g oya va rahnamoga og ishmay, so zsiz ergashadigan 	
ʻ ʻ ʻ
“kadr”larni tayyorlash bilan shug ullanadi. Bunday guruhlar qatoriga 	
ʻ
“Hizbut-tahrir” kabi diniy-ekstremistik tashkilotlarni kiritish mumkin.    
Ikkinchi guruh tashkilotlari esa aholiga mutaassiblik g oyalarini ʻ
singdirish, ulardan muayyan g oya va rahnamoga og ishmay, so zsiz 	
ʻ ʻ ʻ
ergashadigan “kadr”larni tayyorlash bilan shug ullanadi. Bunday 	
ʻ
guruhlar qatoriga “Hizbut-tahrir” kabi diniy-ekstremistik tashkilotlarni 
kiritish mumkin.   
Uchinchi guruhga mansub harakatlar esa hech qanday asossiz 
musulmon diyorlarni “kufr diyori” deb  eʼlon qilib, u yerdagilarni  “hijrat” 
qilishga undash orqali turli nizo va fitna o choqlariga jalb qilish, qo lga 	
ʻ ʻ
qurol olib tinch aholi vakillari va boshqa din vakillarini qirish orqali 
mintaqada urush olovini yoqish, jihod tushunchasini noto g ri talqin 	
ʻ ʻ
qilish orqali yoshlarni qotilliklar qilishga chorlash bilan shug ullanadilar. 	
ʻ
Bu guruhga barcha terrorchi tashkilotlarni kiritishimiz mumkin.    
Shunday ekan, diniy-ekstremizm va 
terrorizmga qarshi kurashda barchamiz o z ʻ
masʼuliyatimizni his etishimiz, ogoh 
bo lishimiz, vatanimizning kelajagi uchun 	
ʻ
javobgar ekanimizni unutmasligimiz lozim.

Diniy extremizm tarixiy ildizlari ,oqimlari ,dini y ekstremizm va terrorizm tushunchasi

 Terrorizm – jamiyatda beqarorlik keltirib chiqarish, aholi keng qatlamlarida vahima va qo rquv uyg otishga qaratilgan siyosiy ʻ ʻ kurashning o ziga xos usulidir. U yashirin (konspirativ) ruhdagi ʻ tashkilotlar tomonidan beqarorlik keltirib chiqarish orqali hokimiyatni egallash maqsadida amalga oshiriladi. Terrorchi guruhlar jamiyatda aholining keng qatlami nomidan harakat qilayotgandek taassurot uyg otish maqsadida diniy shiorlardan ʻ niqob sifatida foydalanadilar.  Terrorizmning eng asosiy xususiyatlaridan biri ushbu harakat tarafdorlarining “Kuch ishlatish va zo ravonlik davlatni qulatuvchi va ʻ hokimiyatga erishishni osonlashtiruvchi parokandalikka olib keladi”, degan g oyaga asoslanib harakat qilishlaridir. ʻ

 Terrorizmning yana bir xususiyati hech qanday urush bo lmayotgan, ʻ demokratik institutlar faoliyat ko rsatayotgan, tinchlik hukmron ʻ jamiyat sharoitida muqobil usullarni atayin inkor etgan holda, siyosiy masalalarni zo rlik yo li bilan hal qilishga intilishda ko rinadi. ʻ ʻ ʻ O zbekiston mustaqilikka erishgach, mazkur hudud turli manfaatdor ʻ kuchlarning nishoniga aylandi. Siyosiy maqsadlarni din niqobi ostida amalga oshirishga intiluvchi diniy-ekstremistik va terrorchilik guruhlari mintaqaga suqilib kirishga harakat qildilar. Diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashish uchun mustahkam asosga ehtiyoj sezildi.