Mavzu: Energetik sathlar orasidagi kvant o’tishlar . Eynshteyn koeffisiyenti va ular orasidagi bog’lanish.

Reja: 1. Energetik sathar orasidagi o’tishlar 2. Eynshteyn koiffisiyenti orasidagi bog’liqlik 3 Energiya zichligi

Faraz qilaylik, modda bir jinsli atomlardan tashkil topgan bo’lsin. Atomlar o’rtasida o’zaro ta’sir bo’lmaganda, Bor postulatiga ko’ra alohida ajratib olingan yakka atomning elektron spektri qator ustma- ust joylashgan energetik sathalardan iborat bo’ladi (1- rasm). Agar energetik sathlarning energiya qiymatlarini E 1 , E 2 , E 3 ,...,E ∞ deb belgilasak, ular o’rtasida munosabat mavjud. Energetik sathlarning bunday ketma – ket to’plamiga atomning energetik spektri deb ataladi. Energiyaning eng kichik qiymatiga mos keluvchi ε 1 energetik sathga – atomning asosiy holati, undan yuqori energetik sathlarga atomning o’yg’ongan holatlari deyiladi.

1-rasm. E 1 , E 2 , E 3 , .. , E ∞ - statsionar energetik sathlarning energiya qiymatlari. N 1 , N 2 , N 3 , ... , N ∞ - nergetik sathlardagi atomlar soni.

. Birinchi energetik sathdagi atomlar sonini N 1 va ikkinchi energetik sathdagi atomlar sonini esa N 2 deb belgilaymiz. (2-rasm) Agar modda atomi ε 2 energetik sathda, ya’ni uyg’ongan holatda bo’lsa, ma’lum vaqtdan keyin tashqi yorug’lik maydoni ta’sirisiz o’z-o’zidan (spontan ravishda) ε 1 ga qaytishga intiladi va qaytganda ( ε 2 - ε 1 ) energiya farqiga teng energiya ajralib chiqadi. Uyg’ongan atomning asosiy energetik sathta o’z-o’zidan qaytishi va o’sha vaqtda yorug’lik kvantini chiqarishi hodisasiga spontan nurla nish deyiladi. Spontan nurlanish tufayli ajratib chiqarayotgan kvantlar ixtiyoriy yo’nalishda tartibsiz tarqaladi. Nurlanish chastotasi quyidagicha aniqlanadi: