logo

Frigiya davlati

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

935.8056640625 KB
Reja:
1.Frigiya davlati tashkil topishi.
2.Frigiya mamlakatiga qo’shni 
mamlakatlar.
3.Frigiya mamlakatinign yakun topishi. Frigiya (Phrygia)  —	 Kichik  Osiyoning	 shim.g arbiy 	ʻ
qismidagi  qad.	
 mamlakat.	 Aholisi	 miloddan  avvalgi  15—
13-asrlarda	
 Yevropadan	 ko chib 	ʻ
kelgan	
 hindevropa	 kabilalari	 —  frigiyaliklar.  F.  miloddan 
avvalgi  13-asr  da	
 yunonlarga	 qarshi 
kurashda	
 Troyata	 yordamlashgan.	 Miloddan  avvalgi  10—8-
asrlarda	
 poytaxti	 Gordion	 shahri	 bo lgan	 podsholik  vujudga 	ʻ
kelgan.	
 Miloddan  avvalgi  546	 y.	  forslar,	 miloddan  avvalgi 
333	
 y.	 Aleksandrta	 tobe  bo lgan.	 Miloddan  avvalgi  133	 y. 	ʻ
Frigiyaning  bir  qismi	
 rimliklar	 qo l  ostiga,  sharqiy 	ʻ
qismi	
 Galatiya	 provinsiyasi  tarkibiga  o tgan.	 Vizantiya 	ʻ
imperiyasi	
 davrida  Frigiya  geografik  va  siyosiy  mavqeini 
yo qotgan.	
ʻ Qadimgi xett an’anasiga ko`ra podshoning vorisi podsho 
oilasidan tanlangan. Ko’pincha voris tanlashda podshoning 
jiyanlari, uning opa-singillarining o’g`illariga imtiyoz 
berilgan. Odatga ko`ra davlatni ikki hukmdor: podsho va 
malika boshqargan. Agar podsho vafot qilsa, malika o`z 
unvonini yangi podsho hukmdorligi vaqti ham saqlab 
qolgan. Yangi podshoning rafiqasi malika bo`lish uchun, 
sobiq podshoni bevasi malikani o`limini kutib turgan  Uning vorisi Mursili I (er. avv. 1625-1590 yillar 
atrofida) davrida Xett podsholigida markazlashuv 
kuchayadi. U Mesopotamiyadan Finikiyaga boradigan 
yo`ldagi asosiy savdo markazi bo`lgan Shimoliy 
Suriyadagi Xalpa shahrini bosib oladi. Mursili I 
eramizdan avvalgi 1595 –yilda uzoq Bobilga yurish 
qilib Xammurapi sulolasini tugatdi. Ammo mamlakat 
ichida keskin vaziyat vujudga keladi. Saroy fitnachilari 
podsho hokimiyatini kuchayishini istamay taxt 
vorisligiga ko’pgina da’vogarlar bo’lishiga imkoniyat 
beradigan an’analarni saqlab qolishga urinadilar. 
Oqibatda Mursili I saroy fitnasi qurboni bo’ladi. Xett 
hukmron tabaqalari ichida o’zaro kelishmovchiliklar 
boshlanadi. Er. Avv. XVI asr oxirida podsho Suttarni I davrida Mitanni Zagros va Nine 
viyadan Shimoliy Suriyagacha bo’lgan hududni egallab, ulkan davlatga 
aylandi. Shu vaqtdan boshlab bir yuz ellik yil davomida Old Osiyoda 
Mitannidan kuchli bo’lgan qudratli davlat yo`q edi. Mitanni bu davrda Misr 
bilan Mesopotamiya va Sharqiy o`rta yer dengizi havzasi uchun uzoq 
kurash olib bordi. XV asrda xalqaro vaziyat o’zgarib Misr bilan Mitanni 
o`rtasida ittifoqchilik munosabatlari o`rnatildi va sulolaviy nikohlar tuzildi. 
Tutmos IV va Amenemxotep III Mitanni malikalariga uylandilar. Er.  avv.  XX-XVIII  asrlarda  Kichik  Osiyoda 
ashshurlik  savdogarlar  bir  necha  savdo 
koloniyalarini  barpo  qiladilar.  Bu  savdo 
koloniyalari  orqali  xalqaro  savdo  olib  boriladi,  eng 
avvalo  metallar  va  yuqori  sifatli  gazlamalar  savdasi 
amalgam  oshiriladi.  Bu  davrda  sharqiy  Kichik 
Osiyoda  Xett  qabilalari  boshqa  mahalliy  tub  joy 
aholini  assimilyatsiya  qiladilar.   Kichik  Osiyodagi 
Nesa  (Kanish),  Burusxan,  Kussar  va  Xattusi  kabi 
shaharlarni  o`z  ichiga  olgan  siyosiy  birlashmalar 
vujudga kela boshlaydi.  Anitta  vafotidan  keyin  er.  avv.  XVII  asr  oxirida 
boshqa  xett  urug`i  hokimiyat  tepasiga  keladi.  Xett 
davlatining  asoschilarining  birlashtiruvchi 
siyosatini  istilochi  va  islohotchi  podsho  Labarna 
(  yoki Tabarna)  (  Er.  avv.  1675-1650  yillar  atrofida 
boshqargan)  tugallaydi.  U  istilochilik  yurishlarini 
davom  ettirib  Tavr-tog`  tizmasining  shimoliy 
qismini  egallaydi  va  shimoliy  Qora  dengizga 
chiqadi.  Xett  davlati  chegaralarini  “Dengizdan-
dengizgacha”  kengaytiradi.  Uning  ichki  va  tashqi 
siyosati  kuchli  ta`sirlangan  va  tan  bergan,  keyingi 
vorislari  Labarna  va  uning  rafiqasi  Tavannanna 
nomlarini o`zlariga unvon sifatida qabul qiladilar. Labarna mavjud xett an’analariga zid ravishda o’g`li Xattusilini o’z vorisi 
deb e’lon qiladi. Xattusili I (er. avv. 1650-1625 yillar atrofida) poytaxtni 
xettlarning sobiq bosh markazi Xattusiga ko`chiradi. (Shu voqeadan keyin 
davlat rasmiy ravishda “Xatti” zamonaviy fanda “Xett” deb atala 
boshlandi.)

Reja: 1.Frigiya davlati tashkil topishi. 2.Frigiya mamlakatiga qo’shni mamlakatlar. 3.Frigiya mamlakatinign yakun topishi.

Frigiya (Phrygia) — Kichik Osiyoning shim.g arbiy ʻ qismidagi qad. mamlakat. Aholisi miloddan avvalgi 15— 13-asrlarda Yevropadan ko chib ʻ kelgan hindevropa kabilalari — frigiyaliklar. F. miloddan avvalgi 13-asr da yunonlarga qarshi kurashda Troyata yordamlashgan. Miloddan avvalgi 10—8- asrlarda poytaxti Gordion shahri bo lgan podsholik vujudga ʻ kelgan. Miloddan avvalgi 546 y. forslar, miloddan avvalgi 333 y. Aleksandrta tobe bo lgan. Miloddan avvalgi 133 y. ʻ Frigiyaning bir qismi rimliklar qo l ostiga, sharqiy ʻ qismi Galatiya provinsiyasi tarkibiga o tgan. Vizantiya ʻ imperiyasi davrida Frigiya geografik va siyosiy mavqeini yo qotgan. ʻ

Qadimgi xett an’anasiga ko`ra podshoning vorisi podsho oilasidan tanlangan. Ko’pincha voris tanlashda podshoning jiyanlari, uning opa-singillarining o’g`illariga imtiyoz berilgan. Odatga ko`ra davlatni ikki hukmdor: podsho va malika boshqargan. Agar podsho vafot qilsa, malika o`z unvonini yangi podsho hukmdorligi vaqti ham saqlab qolgan. Yangi podshoning rafiqasi malika bo`lish uchun, sobiq podshoni bevasi malikani o`limini kutib turgan

Uning vorisi Mursili I (er. avv. 1625-1590 yillar atrofida) davrida Xett podsholigida markazlashuv kuchayadi. U Mesopotamiyadan Finikiyaga boradigan yo`ldagi asosiy savdo markazi bo`lgan Shimoliy Suriyadagi Xalpa shahrini bosib oladi. Mursili I eramizdan avvalgi 1595 –yilda uzoq Bobilga yurish qilib Xammurapi sulolasini tugatdi. Ammo mamlakat ichida keskin vaziyat vujudga keladi. Saroy fitnachilari podsho hokimiyatini kuchayishini istamay taxt vorisligiga ko’pgina da’vogarlar bo’lishiga imkoniyat beradigan an’analarni saqlab qolishga urinadilar. Oqibatda Mursili I saroy fitnasi qurboni bo’ladi. Xett hukmron tabaqalari ichida o’zaro kelishmovchiliklar boshlanadi.