logo

Irratsional tenglama va tengsizliklarni yechish usullari

Загружено в:

20.11.2024

Скачано:

0

Размер:

316.107421875 KB
Irratsional tenglama va 
tengsizliklarni yechish 
usullari   Ta'rif  . Ildiz belgisi ostida o'zgaruvchini
  o'z ichiga olgan tenglamalar  irratsional 
deyiladi .Irratsional tenglamalar0	x	25	x	5	
3	x	x	2	1;	x	x	x	
2	
3	3	2	3	3	
				
				
0x25x5 3xx21;xxx
2 33
23
3
  Irratsional tenglamalarni 
yechish usullari
Irratsional tenglamalar ratsional tenglamalar yoki 
tizimlarga o‘tish yo‘li bilan yechiladi.
1. Tenglamaning ikkala tomonini bir darajaga 
ko'tarish.
f(x) = g(x)  f  2n+1
(x) = g 2n+1
(x), n    N
f(x) = g(x)  f  2n
(x) = g 2n
(x), n    N
    Bir tekis kuchga  ko'tarilganda ,  begona ildizlar  paydo bo'lishi 
mumkin . Shuning uchun, olingan ildizlarni asl tenglamaga 
almashtirish orqali tekshirishni amalga oshirish juda 
muhimdir.!	
	
	
 Irratsional tenglamalarni 
yechish usullari
1-misol .
х 3
 – х = (х + 1) 3
 
3х 2
 + 4х + 1 = 0  х
1  = -     , х
2  = -1.
Ответ:   { -     ; -1} .1	x	x	x	
3	3	
		 1
3
1
3	1	x	x	x	
3	3	
		 Irratsional tenglamalarni 
yechish usullari
2-misol
х = (х – 2) 2
.
х 2
 – 5х + 4  = 0 х
1  = 4, х
2  = 1.
–
Tekshirish  х
1  = 4,                -  to'g'ri ;  
        х
2  = 1,                -  yolg'on ;
  bu   х = 1  –  begona ildiz ekanligini anglatadi.
–
ODZ  : х  ≥ 0 х ≥ 2 , т.е.  х      [2; + ∞).
х – 2 ≥ 0
Bu  х = 1  –  begona ildiz ekanligini anglatadi, chunki  1      [2; + 
∞).
Javob :  4 . 2	x	x			
2	4	4			
2	1	1		yoki	
	
	
2	x	x			
2	4	4		 211 	
	
 Irratsional tenglamalarni 
yechish usullari
2. Bir yoki bir nechta yangi o'zgaruvchilarni 
kiritish.
3-misol .
              .
  2у 2
 + у – 3 = 0 у
1  = 1, у
2  = -1,5.
                        yoki                       х = 1   yoki   х = -      .  
Javob :   {1; -     } .3	x	x	2	
3	3	2	
		
3	
x	y		
1	x	
3	
	1,5	x	
3	
	 27
8
27
8
3	x	x	2	
3	3	2	
		
3	
x	y		
1	x	
3	
	1,5	x	
3	
	 Irratsional tenglamalarni 
yechish usullari
4-misol
 
  Keyin asl tenglama tizimga ekvivalent bo'ladi:
  u – v = 1
  u 3
 = x + 34  Ikkinchidan uchinchi tenglamani ayiring   
v 3
 = x – 3
  u – v = 1   u = v  +  1          u = v  +  1
  u 3
 – v 3
 =  37   (v + 1) 3
 – v 3
 = 37  v 2
 + v -12 = 0
  v
1  = 3 ,  v
2  = -4 .
,  х – 3 = 3 3
  yoki    х – 3 = (-4) 3        
х = 30   yoki   х = -61.
Javob :   {-61; 30}  .1	3	-	x	34	x	
3	3	
			
3	3	
3	-	x	v	,	34	x	u				
1	3	-	x	34	x	
3	3	
			
3	3	
3	-	x	v	,	34	x	u			 Irratsional tenglamalarni 
yechish usullari
3. ODZ ning dastlabki tahlili va tenglama turi.
5-misol
ODZ :    х – 1  ≥ 0 х ≥ 1
         3 – 5х ≥ 0 х ≤ 0,6
Javob:   ildizlari yo'q8	
5x	3	1	x				
	x	
8	
5x	3	1	x				
	x Mantiqsiz tengsizliklar
Ta'rif  .  Irratsional tengsizliklar  - ildiz belgisi 
ostida o'zgaruvchiga ega bo'lgan tengsizliklar.0.	3	2x	5	4x	x	
3;	y	5	2;	x	26	x	
2	
3	
					
					
0.	3	2x	5	4x	x	
3;	y	5	2;	x	26	x	
2	
3	
					
				 Irratsional tengsizliklarni 
yechish usullari
Irratsional tengsizliklar ekvivalent ratsional 
tengsizliklar yoki ularning tizimlariga o'tish yo'li 
bilan yechiladi.
Asl tengsizlik Ekvivalent tengsizlik yoki tizim
1 f(x) > g(x) f  2n+1
(x) > g  2n+1
(x), n    N
2 f(x) > g(x)  ≥ 0         f  2n
(x) > g  2n
(x)
        f(x) > 0
       g(x)  ≥ 0

Irratsional tenglama va tengsizliklarni yechish usullari

Ta'rif . Ildiz belgisi ostida o'zgaruvchini o'z ichiga olgan tenglamalar irratsional deyiladi .Irratsional tenglamalar0 x 25 x 5 3 x x 2 1; x x x 2 3 3 2 3 3          0x25x5 3xx21;xxx 2 33 23 3  

Irratsional tenglamalarni yechish usullari Irratsional tenglamalar ratsional tenglamalar yoki tizimlarga o‘tish yo‘li bilan yechiladi. 1. Tenglamaning ikkala tomonini bir darajaga ko'tarish. f(x) = g(x) f 2n+1 (x) = g 2n+1 (x), n N f(x) = g(x) f 2n (x) = g 2n (x), n N Bir tekis kuchga ko'tarilganda , begona ildizlar paydo bo'lishi mumkin . Shuning uchun, olingan ildizlarni asl tenglamaga almashtirish orqali tekshirishni amalga oshirish juda muhimdir.!   

Irratsional tenglamalarni yechish usullari 1-misol . х 3 – х = (х + 1) 3 3х 2 + 4х + 1 = 0 х 1 = - , х 2 = -1. Ответ: { - ; -1} .1 x x x 3 3    1 3 1 3 1 x x x 3 3   

Irratsional tenglamalarni yechish usullari 2-misol х = (х – 2) 2 . х 2 – 5х + 4 = 0 х 1 = 4, х 2 = 1. – Tekshirish х 1 = 4, - to'g'ri ; х 2 = 1, - yolg'on ; bu х = 1 – begona ildiz ekanligini anglatadi. – ODZ : х ≥ 0 х ≥ 2 , т.е. х [2; + ∞). х – 2 ≥ 0 Bu х = 1 – begona ildiz ekanligini anglatadi, chunki 1 [2; + ∞). Javob : 4 . 2 x x   2 4 4   2 1 1  yoki   2 x x   2 4 4   211   