J adidlarJ adidlar harak at iharak at i • "Jadid" arabcha so’z bo’lib, "yangi" degan ma'noni bildiradi. "Jadid" arabcha so’z bo’lib, "yangi" degan ma'noni bildiradi. Ismoilbek g'oyalarini qabul qilgan yangilik tarafdorlari "jadidlar", Ismoilbek g'oyalarini qabul qilgan yangilik tarafdorlari "jadidlar", uning g'oyalari esa jadidchilik nomini oldi. Ismoilbek Gaspirali uning g'oyalari esa jadidchilik nomini oldi. Ismoilbek Gaspirali darslik yaratdi, o’zining "Tarjimon" (1883-1914) gazetasini tashkil darslik yaratdi, o’zining "Tarjimon" (1883-1914) gazetasini tashkil etib, jadidchilikni turkiy xalqlar orasida targ'ib qildi. Bu gazeta etib, jadidchilikni turkiy xalqlar orasida targ'ib qildi. Bu gazeta Turkiston olkasi shaharlarida, shuningdek Buxoro amirligi va Turkiston olkasi shaharlarida, shuningdek Buxoro amirligi va Xiva xonligida ham tarqala boshladi.Xiva xonligida ham tarqala boshladi.

J adidchilik harak at ining J adidchilik harak at ining boshlanishiboshlanishi • 1892 yilda Ismoil Gaspirali 1892 yilda Ismoil Gaspirali Turkistonga tashrifi ham Turkistonga tashrifi ham jadidchilik g'oyalarining keyingi jadidchilik g'oyalarining keyingi rivojiga ta'sir ko’rsatdi. U chor rivojiga ta'sir ko’rsatdi. U chor ma'murlari xukmdorlari va Buxoro ma'murlari xukmdorlari va Buxoro amiri Abdulaxadxon qabulida amiri Abdulaxadxon qabulida bo’ldi. U Buxoro amirini qiyinchilik bo’ldi. U Buxoro amirini qiyinchilik bilan amirlik poytaxtida yangi usul bilan amirlik poytaxtida yangi usul maktabi ochishga kondirishga maktabi ochishga kondirishga erishdi. Bu maktabga erishdi. Bu maktabga "Muzaffariya" nomi berildi. 1899 "Muzaffariya" nomi berildi. 1899 yilda Andijonda Shamsuddin yilda Andijonda Shamsuddin domla, 1901 yilda Qo’qonda domla, 1901 yilda Qo’qonda Salohiddin domla, Toshkentda Salohiddin domla, Toshkentda Munavvarqori Abdurashidxonov Munavvarqori Abdurashidxonov va Samarqandda Abduqodir va Samarqandda Abduqodir Shakuriylar birinchi bo’lib jadid Shakuriylar birinchi bo’lib jadid maktablari ochdilar.maktablari ochdilar.

Y angi usul mak t ablarining Y angi usul mak t ablarining ochilishiochilishi • 1903 yilga kelib birgina Turkiston o’lkasida 1903 yilga kelib birgina Turkiston o’lkasida 100 dan ziyod boshlang'ich jadid usuli 100 dan ziyod boshlang'ich jadid usuli maktablari ochilgan edi. Turkiston maktablari ochilgan edi. Turkiston jadidlariga Maxmudxqja Bexbudiy, jadidlariga Maxmudxqja Bexbudiy, Abduqodir Shakuriy, Munavvarqori Abduqodir Shakuriy, Munavvarqori Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy va Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy va boshqa o’nlab milliy ziyolilar rahnomolik boshqa o’nlab milliy ziyolilar rahnomolik qildilar. Jadidchilik harakatining yirik qildilar. Jadidchilik harakatining yirik namoyandalari jadid maktablari uchun namoyandalari jadid maktablari uchun darsliklar ham yaratganlar. Xususan, darsliklar ham yaratganlar. Xususan, Saidrasul Aziziyning "Usto’zi avval" (1903), Saidrasul Aziziyning "Usto’zi avval" (1903), Munavvarqorining "Adibi avval" (1907), Munavvarqorining "Adibi avval" (1907), Abdulla Avloniyning "Birinchi muallim", Abdulla Avloniyning "Birinchi muallim", "Ikkinchi muallim" (1912) darsliklari alohida "Ikkinchi muallim" (1912) darsliklari alohida e'tiborga molikdir. Jadidlar yoshlarni chet e'tiborga molikdir. Jadidlar yoshlarni chet ellarga o’qishga yuborish tashabbusi bilan ellarga o’qishga yuborish tashabbusi bilan chiqdilar. Boy tabaqaning ilg'or vakillari chiqdilar. Boy tabaqaning ilg'or vakillari jadidlarning bu harakatini ma'qullab tegishli jadidlarning bu harakatini ma'qullab tegishli mablag' bilan komaklashdilar. Ko’pgina mablag' bilan komaklashdilar. Ko’pgina umidli yoshlar Germaniya, Misr, Turkiya va umidli yoshlar Germaniya, Misr, Turkiya va Rossiyaning markaziy shaharlariga o’qishga Rossiyaning markaziy shaharlariga o’qishga yuborildi. 1910 yili Buxoroda mudarris Hoji yuborildi. 1910 yili Buxoroda mudarris Hoji Rafiy va boshqalar "Bolalar tarbiyasi" Rafiy va boshqalar "Bolalar tarbiyasi" xayriya jamiyatini tashkil etib, 1911 yilda 15 xayriya jamiyatini tashkil etib, 1911 yilda 15 ta, 1912 yilda 30 ta talabani Turkiyaga ta, 1912 yilda 30 ta talabani Turkiyaga o’qishga jo’natdio’qishga jo’natdi

Jadidchilikning asosiy maqsad va Jadidchilikning asosiy maqsad va vazifalarivazifalari • Jadidchilik Turkistonda Jadidchilik Turkistonda madaniy-ma'rifiy harakat madaniy-ma'rifiy harakat sifatida rivojlandi va asosiy sifatida rivojlandi va asosiy maqsadi milliy hayotni maqsadi milliy hayotni zamonaviylashtirishga qaratildi. zamonaviylashtirishga qaratildi. Bu jumladan quyidagilarni Bu jumladan quyidagilarni anglatar edi;anglatar edi; -xalq ta'limini isloh qilish;-xalq ta'limini isloh qilish; -adabiyotni rivojlantirish;-adabiyotni rivojlantirish; -zamonaviy matbuotni yaratish;-zamonaviy matbuotni yaratish; -islom aqidaparastligi va -islom aqidaparastligi va mutaassiblikni rad etish;mutaassiblikni rad etish; -zamonaviy teatr va -zamonaviy teatr va dramaturgiyani yaratish;dramaturgiyani yaratish; -tarix fanini rivojlantirish va o’zbek -tarix fanini rivojlantirish va o’zbek xalqining yangi tarixini yo’zish.xalqining yangi tarixini yo’zish.

Jadidlarning xalqparvarligiJadidlarning xalqparvarligi • Jadidlar etiqodli, izchil va chinakam Jadidlar etiqodli, izchil va chinakam musulmonlar bo’lib, hech mahal musulmonlar bo’lib, hech mahal Turkistonda islom dini arkonlarini Turkistonda islom dini arkonlarini taftish qilishni istamaganlar. Jadidlar taftish qilishni istamaganlar. Jadidlar islomni bar xil soxtaliklardan islomni bar xil soxtaliklardan tozalab, xaqiqiy dinni qaror toptirish tozalab, xaqiqiy dinni qaror toptirish va dunyoviy bilimlami egallash yo’li va dunyoviy bilimlami egallash yo’li bilan jamiyatda uning ta'sirini bilan jamiyatda uning ta'sirini mustahkamlashga erishmoqchi mustahkamlashga erishmoqchi edilar.edilar. • Jadidlarga mutaassib ruxoniylar Jadidlarga mutaassib ruxoniylar qarshilik ko’rsatdilar. Ular jadidlarni qarshilik ko’rsatdilar. Ular jadidlarni padarkushlar, maktablari haqida esa padarkushlar, maktablari haqida esa «bu xil maktabda O’quvchi-talabalar «bu xil maktabda O’quvchi-talabalar birinchi yili gazeta o’qiy boshlaydi, birinchi yili gazeta o’qiy boshlaydi, ikkinchi yili ozodlikni talab qilishadi, ikkinchi yili ozodlikni talab qilishadi, uchinchi yili esa janobi oliylarni uchinchi yili esa janobi oliylarni taxtdan ag'darib turmaga tiqib taxtdan ag'darib turmaga tiqib qo’yishadi», -der edilar.qo’yishadi», -der edilar.