logo

Jek ked qo’zg’aloni

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

27088.807617188 KB
JEK KED QO’ZG’ALONI  JEK KED QO’ZG’ALONI
• Lankasterlar siyosatidan jumladan 
soliqlarning o’sib borishidan ular 
ma,muriyatining su’istemollaridan 
yuz yillik urushdagi 
muvaffaqqiyatsizliklardan va Angliya 
savdosining izdan chiqishidan bo’lgan 
norozilik Angliyaningeng taraqqiy 
etgan dengiz sohili grafliklaridan biri 
bo’lgan Kent grafligida xalq 
harakatini ancha keng avj olishida 
Ifodalanadi  • Gersog York vassalaridan biri bo’lgan 
JekKed boshchiligida 1450-yil kentda 
qo’zg’olon bo’ladi.Kentning ko’pgina 
mayda dehqonlari shuningdek 
shaharliklarning bir qismi qo’zg’olonda 
ishtirok etadi. 
• Ammo harakatga asosan ritsar 
elementlari rahbarlik 
qiladi.qo’zg’olonchilar 1450-yil 2-iyun 
Londongakelib unda hukumat oldiga 
bir qancha talablar qo’yishdi.  • Bu talablar asosan qirolning 
telba maslahatchilarini saroydan 
chetlashtirish markaziy va 
mahalliy idora ishini tartibga 
solish lordlarning joylarida  
o’zboshimchalik qilishga zulm 
o’tkazishga chek qo’yish 
talablaridan iborat edi.
• Qo’zg’olonchilar 1450-yildagi 
ijtimoiy talablari orasida  ishchilar 
to’g’risidagi nizomlarni bekor 
qilish talabi borligi diqqatga 
sazovordir.
Eduard lll  • Bunda Eduard lll bilan Richard ll ning  
qonunchiligida ko’zda tutilgan bo’lib  
bu qonunchilik XV asrda ham hali 
rasmiy ravishda bekor qilinmagan 
edi.
• Bu talab harakatga eng mazlum 
harakatlar ya’ni batraklar kambag’al 
dehqonlar  va shahardagi toifalar 
ham qatnashganligini ko’rsatadi.
• Qo’yilgan talablar orasida  
shuningdek Gersog Yorskiyning 
qirollik kengashini kiritish talabi ham 
bor edi.lRichard ll  • 1381- yilgi qo’zg’olon paytidagi singari hukumat dastavval yon 
berishga majbur bo’ldi.Lekin harakat qatnashchilari o’zlariga 
berilgan va’dalaridan so’ng London shahrinintashlab chiqib 
ketadilar.
• Qirol qo’shinlari bo’lsa chekingan qo’zg’olonchilarga hujum qildilarva 
ularni kaltaklay boshladilar.qaytib qolgan o’z tarafdorlari bilan 
birgalikda biroz vaqt kurashni davom ettirdilar.
• Ammo qirol soldatlari to’qnashuv paytida Ked 12-iyunda yarador 
qilinib so’ng asir qilib olindi.  ANGLIYADA PLANTAGINETLAR 
SULOLASINING TAXTGA KELISHI    • XI asrlarda Angliya tarixidagi eng yirik 
voqea Normandiya gersogi Vilgelm 
boshliq fransuz normand feodallari 
tomonidan angliyani istilo qilishi bo’ldi. 
Bu istilo uchun Vilgelm istilochi degan 
laqab oldi.1066-yil 14-oktabr Vilgelm La- 
Mansh bo’g’ozidan suzib o’tib qariyb 
15ming kishilik qo’shin kata ritsarlar 
qo’shini bilan Angliya territoriyasiga 
bostirib kirdi.Vilgelm qo’shinida faqat 
normandlargina emas balki Fransiyaga 
qarashli boshqa viloyatlarning yer-mulk 
va krepostnoylar izlovchisi ritsarlar ham 
bor edi.  Vilgelmga qarshi chiqqan ingliz qiroli Garold 
normandlarning hujumini to’xtata olmadi.Bir 
qismi ritsarlardan boshqa bir qismi 
dehqonlarning piyoda lashakrlaridan iborat 
bo’lgan angl-saks qo’shinlari gastings shahri 
yaqinidagi jangda butunlay mag’lubiyatga 
uchradi.Garold o’ldirildi.Vilgelm esa aylanma 
yo’l bilan Londonga yetib boradi.So’ng Duvr 
‘Kanterberi va Sautvor shaharlarini bosib 
oladi.Uning qo’shinlari yuqoriroqda Temza 
daryosidan kechib o’tdi.London shimoldan 
kesilib qoldi va taslim bo’lshga majbur bo’ldi.    • Vilgelm Londonga kirdi/u bu yerda !
065-yil 25-dekabrda VilgelmI 
(ViliamI) nomi ostida Angliya qiroli 
deb e’lon qilindi.Toj kiyish mahalida u 
,,Qirol Eduardning asl qonunlaruga” 
rioya qilaman deb qasamyod qildi, 
shu bilan u Qirol Eduardning 
qonuniy vorisi ekanligini 
ta’kidlamoqchi bo’ldi. Yangi qirolni 
tan olamgan odamarni yerlari 
musodara qilinib o’zlari Angliyadan 
quvg’in qilinadilar deb qo’rqitildi.  • Biroq Normandlar hukmroniga qarshi 
Angliyaning shimolida chiqqan 2 
qo’zg’olon( 1068-1071) yillarda ayovsizlik 
bilan bostirilgandan keyi8ngina VilgelmI 
ning hokimiyati uzil-kesil 
mustahkamlandi.Bungacha gullab 
yasgnagan York vodiysi normandlar 
tomidan vayron qilindi v auzoq vaqtgacha 
xarobazorga aylandi.Faqat mahalliy ingliz-
saks feodallarigina emas balki 
qo’zg’olonda qatnashgan dehqonla ham 
jazolandilar chunki ular ajnabiylarning 
hukmronligi qilishini istamadilar  • Mamlakat Normadiya uslubida qurilgan.Ko’p sonli,, kvadrat” qasrlarga tolib ketdi Londonning o’zida Temza daryosi bo’yidagi 
qadimgi Rim devorlaring xarobalariga yaqin joyda Tauer (lotincha,,minora”)so’zidan olingan muhim qirol qasri qurilib u qasr 
hozirgacha saqlanib qolgan.
• Mamlakatni istilo qilinishi va qo’zg’lonlarning bostirilishi natijasida eski angl-saks feodallarning kata bir qismi o’zining yer-
mulklaridan mahrum qilinib ularning o’rniga yangi fransuz-normand kelgindilari eglladi.Ingliz cherkovining yepiskoplari ham 
batamom almashtirildi.
• Avvalgi angl –saks yepiskoplarning o’rnini fransuz yepiskoplari egalladi.Juda ko’p miqdordagi yerlarni- deyarli barcha 
o’zmonzorlarni va ekin ekiladigan yerlarning qaiyb yettidan bir qismini Vilgelm o’ziga oladi Shunisi qiziqki Vilgelm yangi baronlarga 
yer taqsimlab berar ekan ,baronlarga qarshi yer mulklarning bir joygs to’planmasligiga harakat qildi.Eng kata baronlarning o’nlab 
va yuzlab yer mulklari bor ediyu lekin bu yer mulklar odatda ko’p graf;iklarga tarqalib ketgan edi.  • Avvalgi angl –saks yepiskoplarning 
o’rnini fransuz yepiskoplari egalladi.Juda 
ko’p miqdordagi yerlarni- deyarli barcha 
o’zmonzorlarni va ekin ekiladigan 
yerlarning qaiyb yettidan bir qismini 
Vilgelm o’ziga oladi Shunisi qiziqki 
Vilgelm yangi baronlarga yer taqsimlab 
berar ekan ,baronlarga qarshi yer 
mulklarning bir joygs to’planmasligiga 
harakat qildi.Eng kata baronlarning 
o’nlab va yuzlab yer mulklari bor ediyu 
lekin bu yer mulklar odatda ko’p 
graf;iklarga tarqalib ketgan edi.                          JON VIKLEF  • Angliyada cherkovni isloh qilish 
harakati.Jon Vilef va Lordlar. XIV asr 
o’rtalarida Angliyadagi ijtimoiy diniy 
qarama –qarshiliklarning 
kuchayishi,ayniqsa g’oyaviy sohada ko’zga 
tashlandi.Bu yerda katolik cherkovini isloh 
qilish uchun kata umumiy harakat avj 
oldi.Qirol Richard II ning cherkovni qirol 
hokimiyati ostiga bo’ysundirish harakati 
cherkovni isloh qilishi harakatining 
kuchayishi manbakaridan biri bo’ldi. 
Buning bir qancha sabalari mavjud edi.Bu 
sabalardan eng muhimi papalikning 
Avinionda bolishi va uning 100 yillik 
urushda Fransiya tomonida urushda edi.  • Shuning uchun ham cherkovni isloh 
qilish harakatining boshida professor 
John Viklef (1320-1384) turadi.Viklef 
yirik dinshunos olim edi. U Angliya 
tarixida birinchi bo’lib  shu vaqtgacha 
hech kim tomonidan papa va uning 
diniy tizimidan norozi bo’lganlar 
oldinga qurmagan talablar bilan 
chiqdi.cherkov papasi yashay olmaydi 
papa qirol hokimiyatini ustun turishi 
kerak degan ta’limni rad etadi.  • Viklef talablari quyidagilardan iborat edi:
• 1.Angliya papalikka soliq to’lamasligi kerak
• 2.Cherkov yerlari sekulirizatsiya qilinishi zarur va yer 
dunyoviy kishilarga bo’lib berilishi kerak.
• 3.Davlat,ya’ni qirol hokimiyati cherkov hokimiyatiga qaram 
bo’lmasligi kerak balki teskarisi ya,ni fuqarolik ishlarida 
cherkov dunyoviy hokimiyatga bo’ysunishi zarur.    • Shuningdek Viklef induligensiya qonunlaridan voz kechdi.Ayni vaqtda u 
mavjud ijtimoiy tuzumni o’zgartirish kerak degan talabniemas aksincha 
e’tiqod etuvchilarni dunyoviy hokimiyatga so’zi itoat etishga chaqiradi. Viklef 
xizmatlaridan yana biri u lotin tilida emas ingliz tilida ibodat qilishni yoqlaydi 
va o’zi Tavrotni ingliz tiliga tarjima qiladi.
• Viklef qarashlari birinchi ritsarlar va shahrliklarni kayfiyat va manfaatlarini 
ifoda etadi.Viklefni avval boshdanoq quvvatlagan saroyga yaqin doiralar uning 
keying chiqishalridan qo’rqib qoldilar va undan yuz o’girdilar.
• 1381-yilda Viklef ta’limni cherkov tomonidan eretik ta’lim sifatida aybladi  SITSILLIYA QIROLLIGI
•   1213-asrda Janubiy Italiya va Sitsiliyada normannlar tomonidan 
bosib olingan hududlarda barpo etilgan davlat. 1qiroli Rojer II. 
1268-yilda Sitsiliya qirolligi koroli Karl I Anjuyskiy boʻlgan. 1282-
yilda boʻlib oʻtgan xalq qoʻzgʻoloni ("Sitsiliya kechki ibodati") dan 
keyin boʻlinib ketgan. 1302-yilda aragon sulolasi taxtga 
o’tirgangandan keyin Sitsiliya Aragonning len (mulkdorning 
vassaliga bergan mulki) mulkiga aylangan.  Sitsiliya qiroli
Hukmronlik 1130 yil 27 sentyabr -
1154 yil 26-fevral
Taqdirlash 1130 yil 25-dekabr
Voris Uilyam I
Tug'ilgan 1095 yil 22-dekabr
Mileto (Kalabriya )
O'ldi 1154 yil 26-fevral (58 yoshda)
Palermo, Sitsiliya qirolligi
Dafn Palermo sobori, Sitsiliya
Turmush o'rtog'i Kastiliyalik Elvira
Burgundiya Sibillasi
Rethelning Beatrisi    Rojer II (1095 yil 22-dekabr)[1] - 1154 yil 26-fevral) Shoh 
edi Sitsiliya va Afrika,[2] o'g'li Sitsiliyalik Rojer I va 
akasining vorisi Simon. U o'z hukmronligini shunday 
boshladi Sitsiliya grafligi 1105 yilda bo'ldi Apuliya va 
Kalabriya gersogi 1127 yilda, keyin Sitsiliya qiroli 1130 
yilda va Afrika qiroli 1148 yilda.[3] 58 yoshida vafot 
etganida, Rojer hamma narsani birlashtira oldi 
Norman Italiyada kuchli bilan bir qirollikka zabt etish 
markazlashgan hukumat.                         KAPITILIYA    XI-XV ASRLARDA AMERIKA XALQLARI
• Am е rikaning tub aholisi va ularning mashg’ulotlari. Am е rikaning tub aholisi hindular d е b 
ataladi. Bu aholi hozir ham mavjud. Ularning ajdodlari bir n е cha o’n ming yillar avval 
Osiyodan B е ring bo’g’ozi orqali Am е rikaga k е lib qolgan. Hindular o’rta asrlarda ham 
urug’chilik tuzumida yashar edilar. Ko’pdan-ko’p hindu xalqlari orasida mayya, atis е k va ink 
xalqlari xo’jalik hamda madaniy jihatdan boshqalardan ustun edilar. Aholining ko’pchilik 
qismi ovchilik va baliqchilik bilan shug’ullanishgan. Biroq Shimoliy Am е rikaning janubida, 
Markaziy va Janubiy Am е rika qirlari hamda tog’larida d е hqonchilik ham rivojlangan. 
D е hqonlar toshboltalarda o’rmon k е sib, daraxtlarni yoqib, y е r ochishgan. Yerni yog’och 
so’qalar bilan ag’darib yumshatishgan. Ilgari paytlarda Yevropaliklarga ma'lum bo’lmagan 
makkajo’xori, kartoshka, kungaboqar, pomidor, kakao, tamaki kabi ekinlarni 
y е tishtirishgan.    •   Mayya yozuvida harf yoki bo’g’inni ifodalovchi (fon е tik), butun bir so’zni 
bildiruvchi (id е ografik), shuningd е k, o’qilmasada, so’z ma'nosini 
tushuntiruvchi (ochqich) b е lgilar qo’llangan. Hammasi bo’lib 300 ga yaqin 
b е lgi aniqlangan. I е roglifik matnlar tili talaffuz, so’zlar tarkibi, grammatik 
jihatlardan XVI—XVII-asrlardagi mayya so’zlashuv tilidan farq qilgan. 
Mayya kitoblari maxsus usul va vositalar bilan tayyorlangan, har ikki 
tomoniga ohak surtilgan qog’oz tasmalariga cho’tka bilan yozilgan. 
Mayya yozuvini o’qib o’rganish harakati XIX-asr o’rtalarida boshlangan 
bo’lsada, qog’ozga va toshga yozilgan matnlar hozirgacha to’liq tarjima 
qilinmagan. Kohinlar qilqalam bilan i е rogliflarni qog’ozga tushirishardi. 
Shuningd е k, ular qasrlarning d е vorlari va ustunlariga surat harflarni 
o’yib, duo, oyat, afsona va tarixiy voq е alarni ham yozib qoldirishardi.  • Mayyalar. Markaziy Am е rikaning Yukatan yarim orolida, qalin chakalakzorlar 
orasida mayyalar yashardi. Yerlar jamoalarga t е gishli edi. Jamoalar o’zlariga 
qarashli oilalarga o’rmondan tozalangan yerlarni foydalanish uchun b е rardi. 
Milodning birinchi ming yilligida mayyalarda shahar-davlatlar vujudga k е ldi. Har 
bir shaharga ,,Ulug’ inson" hukmdorlik qilardi. Hokimiyat nasldan-naslga m е ros 
bo’lib o’tgan. Zodagonlar shahar markazidagi tosh qasrlarda, ,,past odamlar" -
d е hqonlar va hunarmandlar esa shahar atrofidagi tomi qamishdan yasalgan 
kulbalarda yashar edilar.
• Shuningd е k, mayya shaharlari xarobalarida toshlarga yozilgan, biroq ataylab 
shikast y е tkazilgan bir qancha toshbitiklar ham aniqlangan. Mayya yozuvi XVI-
asrgacha, ispan ch е rkovi ta’qiqlaguncha amalda bo’lgan. Mayya yozuvida harf yoki 
bo’g’inni ifodalovchi (fon е tik), butun bir so’zni bildiruvchi (id е ografik), shuningd е k, 
o’qilmasada, so’z ma'nosini tushuntiruvchi (ochqich) b е lgilar qo’llangan. Hammasi 
bo’lib 300 ga yaqin b е lgi aniqlangan    • Atts е klar. XIII asrda M е ksikaga shimoldan atts е klar ko’chib k е lganlar. Ko’l o’rtasidagi orollarda 
(1325 yil) T е nochtitlan shahrini bunyod qilganlar. Orollarni dambalar bilan birlashtirishgan. 
Shaharni k е sib o’tgan to’g’ri ko’chalar va kanallar yoqasida ibodatxonalar hamda qasrlar 
qurishgan. Vaqt o’tishi bilan atts е klar qo’shni qabilalarni o’zlariga bo’ysundirganlar, ularni og’ir 
xiroj to’lashga majbur etganlar. Atts е klar barcha zarur narsalarni o’zlariga qaram 
qishloqlardan olardilar. Urush vaqtlarida 150 mingga yaqin jangchidan iborat qo’shin tuzilardi. 
Atts е klar hunarmandchilikda katta yutuqlarga erishganlar. o’ymakor-zargarlar oltin, 
kumushdan b е zaklar yasashgan. Javohir toshlarni mohirona tarashlaganlar. Kamalakd е k 
tovlanuvchi tovus patlaridan gazlama va kashtalar to’qishgan.
• Poytaxtda oddiy atts е klar va zodagonlar uchun alohida-alohida maktablar bor edi. Oddiy 
maktablarda d е hqonchilik, hunarmandchilik va harbiy ishlar o’rgatilardi. Zodagonlarning 
bolalariga tarix, din, yozuv, o’qish, hisob, astronomiya fanlari, nazm, notiqlik san'ati 
o’rgatilardi. Shoirlar qasidalar, dostonlar, tabiat haqida sh е' rlar yozishardi. Har yili poytaxtda 
shoir-qo’shiqchilarning aytishuvlari o’tkazilib, g’oliblar mukofotlanardi.    • 1427-yilda atst е klar T е skoko va Tlakopan shahar-davlatlari bilan 
ittifoq tuzib butun vodiy aholisini, k е yinchalik esa Markaziy M е ksikani 
o’zlariga bo’ysundirganlar. 1519 — 21 yillarda atst е klar ispanlar 
tomonidan zabt etilgan. Atst е klar M е xiko vodiysiga k е lgan paytlarida 
ularda urug’-qabilachilik tuzumi hukmron edi. Atst е klarga 2 
yo’lboshchi va 20 urug oqsoqolidan iborat k е ngash rahbarlik qilgan. 
XV - asrga k е lib atst е klarning ilk davlati vujudga k е lgan. Savdo 
rivojlangan, hunarmandchilik ajralib chiqa boshlagan. Ispanlar 
k е lguniga qadar atst е klar t е mirni bilmaganlar, l е kin oltin, kumush, 
mis va j е zni quya bilganlar. Asosiy qishloq xo’jaligi ekinlari jo’xori, 
paxta, kakao, tamaki bo’lgan. Itdan boshqa uy hayvonlari bo’lmagan. 
Atst е klarning piktografik xati, yuksak san'ati, quyosh taqvimi bo’lgan.

JEK KED QO’ZG’ALONI

JEK KED QO’ZG’ALONI • Lankasterlar siyosatidan jumladan soliqlarning o’sib borishidan ular ma,muriyatining su’istemollaridan yuz yillik urushdagi muvaffaqqiyatsizliklardan va Angliya savdosining izdan chiqishidan bo’lgan norozilik Angliyaningeng taraqqiy etgan dengiz sohili grafliklaridan biri bo’lgan Kent grafligida xalq harakatini ancha keng avj olishida Ifodalanadi

• Gersog York vassalaridan biri bo’lgan JekKed boshchiligida 1450-yil kentda qo’zg’olon bo’ladi.Kentning ko’pgina mayda dehqonlari shuningdek shaharliklarning bir qismi qo’zg’olonda ishtirok etadi. • Ammo harakatga asosan ritsar elementlari rahbarlik qiladi.qo’zg’olonchilar 1450-yil 2-iyun Londongakelib unda hukumat oldiga bir qancha talablar qo’yishdi.

• Bu talablar asosan qirolning telba maslahatchilarini saroydan chetlashtirish markaziy va mahalliy idora ishini tartibga solish lordlarning joylarida o’zboshimchalik qilishga zulm o’tkazishga chek qo’yish talablaridan iborat edi. • Qo’zg’olonchilar 1450-yildagi ijtimoiy talablari orasida ishchilar to’g’risidagi nizomlarni bekor qilish talabi borligi diqqatga sazovordir. Eduard lll

• Bunda Eduard lll bilan Richard ll ning qonunchiligida ko’zda tutilgan bo’lib bu qonunchilik XV asrda ham hali rasmiy ravishda bekor qilinmagan edi. • Bu talab harakatga eng mazlum harakatlar ya’ni batraklar kambag’al dehqonlar va shahardagi toifalar ham qatnashganligini ko’rsatadi. • Qo’yilgan talablar orasida shuningdek Gersog Yorskiyning qirollik kengashini kiritish talabi ham bor edi.lRichard ll