logo

NUQTA VA VERGULNING ISHLATILISHI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2997.5 KB
NUQTA VA VERGULNING 
ISHLATILISHI  KUN HIKMATI
Yoshlikda olingan bilim–toshga o‘yilgan naqsh 
kabidir .  NUQTANING ISHLATILISHI
Berilgan jumlalarni yakunlab, gap hosil qiling. 
Gapingiz tugagandan so‘ng qanday tinish belgisi qo‘yasiz? 
O‘ylab ko‘ring.  BILIB OLING!
          Yozuv  belgisi  sifatida  nuqtaning  ishlatilishi 
qadimgi  arab  manbalariga  borib  taqaladi.  U 
o‘zbek  tilida  tinish  belgisi  sifatida  XIX  asrning 
2-yarmidan boshlab ishlatila  boshlangan.  Tartib bildiruvchi arab raqamlaridan so‘ng:
      1. Unli tovushlar.
      2. Undosh tovushlar.  Darak, xabar mazmunidagi, ba’zan buyurish mazmunidagi gaplardan 
so‘ng: 
Bobom mosh-guruch soqolli, yuzi ajinlarga to‘la barvasta qariya edi.
Voqea-hodisa, shaxs-narsani nomlash uchun ishlatilgan (bir so‘z 
yoki so‘z birikmasi bilan ifodalangan) qisqa gapdan so‘ng: 
Yashash. Bu – orzular  qanotin kermoq.  NUQTA QUYIDAGI O‘RINLARDA ISHLATILADI:  NUQTANING ISHLATILISHI
//   - ushbu belgi o‘rniga zarur tinish belgisini 
qo‘ying 
  1.  To ‘ti  olti  kun  deganda  podsho 
saroyiga yetib kelibdi //
  2.  To ‘qayda  bir  yirtqich  sher  bor  edi // 
Vahshatda  osmon  sheridek  qo‘rqmas 
edi //
  3.   Bola  //  Bolaning ko‘ngli-poshsho //   
Vergul  tinish  belgisi  sifatida  o‘zbekcha 
matnlarda  XX  asr  boshlaridan  ishlatila 
boshlangan. BILIB OLING!   Vergul quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi:
1. Sanash ohangida aytilgan bo‘laklar orasida:  Chetlarida 
jiydalar, majnuntollar o‘sgan anhorga qaradi.
2. Undov so‘zlardan keyin:  Iya, yubilyar ekansan-da, 
shoshmay tur-chi, hozir 
3. Biror shaxsga murojaat-undalmalardan keyin: 
O‘g‘rigina bolam, hoynahoy, biror tirikliging ko‘yida tomga 
chiqqan ko‘rinasan?VERGULNING ISHLATILISHI  Biz  ostidagi  neftni  olish  uchun  o‘rmonlarni  kesamiz //  
foydali  qazilmalarni  qazib  olish  uchun  tog‘-toshlarni  ilma-teshik 
qilamiz //   Ustiga-ustak //   boshqa  sayyoralarni  ham  egallashni 
maqsad  qilamiz //   Tabiat  ustidan  hukmronlik  qilib,  samoni  zabt 
etganimiz bilan muammolarimiz hal bo‘lib qolmaydi //   
DoniyorQuyidagi  tanqidiy-tahliliy  matnlar  bilan  tanishing.  Mazmuniga 
diqqat qiling.  Ushbu belgi  //  o‘rniga zarur tinish belgilarini qo‘ying.  MUSTAQIL ISH  Biz  ostidagi  neftni  olish  uchun  o‘rmonlarni  kesamiz ,  
foydali  qazilmalarni  qazib  olish  uchun  tog‘-toshlarni 
ilma-teshik  qilamiz .   Ustiga-ustak ,   boshqa  sayyoralarni 
ham  egallashni  maqsad  qilamiz .   Tabiat  ustidan 
hukmronlik  qilib ,   samoni  zabt  etganimiz  bilan 
muammolarimiz hal bo‘lib qolmaydi .   
DoniyorMUSTAQIL ISH  11Yer  yuzida  odamlar  ocharchilik  va  kasalliklardan  ozor 
ko‘rayotgan  bir  paytda  biz    koinotni  rivojlantirish  haqida 
gapiryapmiz //  Biz o‘sha insonlarni o‘ylamayapmiz //
    Har  yili  yirik  kompaniyalar  milliard-milliard  pullarni  samoni 
o‘rganishga  sarflamoqda //    Bu  pullar  menda  bo‘lganida //  
millionlab insonlarni azob-uqubatdan qutqarishga sarflagan 
bo‘lardim //
KomronMUSTAQIL ISH  Yer  yuzida  odamlar  ocharchilik  va  kasalliklardan  ozor 
ko‘rayotgan  bir  paytda  biz    koinotni  rivojlantirish  haqida 
gapiryapmiz .  Biz o‘sha insonlarni o‘ylamayapmiz .
    Har  yili  yirik  kompaniyalar  milliard-milliard  pullarni  samoni 
o‘rganishga  sarflamoqda .     Bu  pullar  menda  bo‘lganida ,  
millionlab insonlarni azob-uqubatdan qutqarishga sarflagan 
bo‘lardim .
KomronMUSTAQIL ISH  Osmonni  o‘rganish  insonlarning  katta  orzusi 
bo‘lgan //   Olimlar   doimo  fazoni  zabt  etib //   yulduzlarga 
yaqin  bo‘lishni  o‘ylashgan //   Bugun  esa  tasavvurlarimiz 
haqiqatga  aylandi.  Kosmosni  o‘rganish   ilm-fan 
taraqqiyotiga //   bu  esa  dunyoning  rivojiga  xizmat   qiladi //  
Ayrimlar  atrofdagi    muammolarga  yopishib  olgan  bir 
vaqtda   orzulari  ortidan  borayotgan  biz  –  yoshlar  uchun 
imkoniyat   eshiklari ochilyapti //
  FarzonaMUSTAQIL ISH  Osmonni o‘rganish insonlarning katta orzusi bo‘lgan .  
Olimlar   doimo fazoni zabt etib ,  yulduzlarga yaqin bo‘lishni 
o‘ylashgan .   Bugun  esa  tasavvurlarimiz  haqiqatga  aylandi .  
Kosmosni  o‘rganish   ilm-fan  taraqqiyotiga ,   bu  esa 
dunyoning  rivojiga  xizmat   qiladi .   Ayrimlar  atrofdagi   
muammolarga  yopishib  olgan  bir  vaqtda   orzulari  ortidan 
borayotgan  biz  –  yoshlar  uchun  imkoniyat   eshiklari 
ochilyapti .
  FarzonaMUSTAQIL ISH  E’TIBORINGIZ UCHUN
 RAHMAT

NUQTA VA VERGULNING ISHLATILISHI

KUN HIKMATI Yoshlikda olingan bilim–toshga o‘yilgan naqsh kabidir .

NUQTANING ISHLATILISHI Berilgan jumlalarni yakunlab, gap hosil qiling. Gapingiz tugagandan so‘ng qanday tinish belgisi qo‘yasiz? O‘ylab ko‘ring.

BILIB OLING! Yozuv belgisi sifatida nuqtaning ishlatilishi qadimgi arab manbalariga borib taqaladi. U o‘zbek tilida tinish belgisi sifatida XIX asrning 2-yarmidan boshlab ishlatila boshlangan.

Tartib bildiruvchi arab raqamlaridan so‘ng: 1. Unli tovushlar. 2. Undosh tovushlar. Darak, xabar mazmunidagi, ba’zan buyurish mazmunidagi gaplardan so‘ng: Bobom mosh-guruch soqolli, yuzi ajinlarga to‘la barvasta qariya edi. Voqea-hodisa, shaxs-narsani nomlash uchun ishlatilgan (bir so‘z yoki so‘z birikmasi bilan ifodalangan) qisqa gapdan so‘ng: Yashash. Bu – orzular qanotin kermoq. NUQTA QUYIDAGI O‘RINLARDA ISHLATILADI: