O`rta asrlarda Fransiya shaharlari
![Mavzu: O`rta asrlarda
Fransiya shaharlari](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_1.png)
![* G’arbiy Yevropada siyosiy
markazlashishning boshlanishi. XI asrning
ikkinchi yarmidan e'tiboran shaharlarning
va tovar pul xo’jaligiining rivojlanishi
zaminida G’arbiy Yevropada siyosiy
markazlashish jarayoni boshlandi.
Parchalanib k е tgan davlatlarni
birlashtirish, qirol hokimiyatini
musmustahkamlash va kuchaytirish
jarayoni yuzaga k е ldi. “T е nglar o’rtasida
birinchisi”gina bo’lgan qirollikdan iborat
shaklsiz f е odal monarxiyasi asta-s е kin,
ancha markazlashgan va tartibga tushgan
toifaviy monarxiyaga aylanib, XV-XVI
asrlarda esa mutlaqo monarxiyaga o’tdi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_2.png)
![* G’arbiy Yevropaning
ikkita mamlakatida –
Angliyada va Fransiyada
markazlashgan davlatlar
juda t е z tarkib topdi. Bu
mamlakatlarda siyosiy
markazlashish jarayoni,
asosan XIII - XV
asrlardayoq tugallanadi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_3.png)
![* Fransiyada ham,
Angliyada ham
birlashish jarayoniga
qulaylik tug’dirgan
tarixiy shart-sharoit,
avvvalo, har ikkala
mamlakatdagi sanoat,
savdo-sotiq sohasida,
shaharlar va ichki
bozorning tashkil
topishida iqtisodiy
rivojlanish jadallik
bilan borishi bo’ldi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_4.png)
![* XI-XIII asrlarda Fransiyaning
iqtisodiy taraqqiyoti. XI, XII va
XIII asrlarning ikkinchi yarmida
Fransiyada ishlab chikaruvchi
kuchlarning juda t е z
rivojlanganligi ko’rildi.
D е hqonchilik ancha o’sdi.
Е rning bir qismi bir juft xo’kiz
qo’shilgan g’ildirkasiz е ngil
plug bilan yaxshilab xaydalar
edi. Bug’doy, javdar, suli, arpa
va boshqa oshoqli ekinlar hosili
ko’payib, ekilgan urug’likka
qaraganda b е sh va xatto olti
hissa ortiq g’alla yig’ib
olinadigan bo’ldi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_5.png)
![* Bog’dorchilik, polizlarning
o’sishi bilan ozuqa mahsulotlari
- non, go’sht, sabzavot va
boshqalarga, shuningd е k, turli
qishloq xo’jalik xomashyosiga
(jun, zig’ir, t е ri va
xakazolarga) bo’lgan talab
ko’paydi. Tovar munosabatlari
fratsuz qishlog’iga kira
boshlab, uni mahalliy shaharlar
bilan u faqat o’ziga tutashgan
okruglardagi qishloqlardagina
emas, balki ancha uzoq
okruglardagi qishloqlardan ham
o’zini qishloq xo’jalik
maxsulotlari bilan ta'minlashni
talab qildi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_6.png)
![* XI-XIII asrlarda Fransiya shaharlari
katta yuksalishni boshidan
k е chirdi. Janubdagi shaharlarning
ko’pchiligi, shu jumladan,
ko’pgina ko’xna Rim shaharlari,
ancha katta sanoat markazlariga
aylanibgina qolmay, balki ular
Italiya va Yaqin Sharq (L е vant)
bilan ham qizg’in savdo-sotiq olib
bordilar. Bular orasida Mars е l,
Tuluza, Mop е l е, Narbonna alohida
ajralib turardi. Ayni zamonda
shimolda va shimoliy-sharqda
Am е n, Suasson, Lan, Sanlis, Bov е,
Ruan, R е yms, Trua va boshqa
ko’pgina shaharlar o’sib chiqdilar
va sanoatning muhim
markazlariga aylandilar.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_7.png)
![* Bu shaharlarda movut va kanop
gazlamalari е tishtirilardi,
mo’yna ishlanardi, t е mir,
qalayi, kumush, emal
boshqalardan turli m е tall
buyumlar tayyorlanardi.
Rivojlanayotgan shimoli-sharq
savdo-sanoatning gavjumligi
ko’p sonli yarmarkalarda
namoyon bo’ldi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_8.png)
![* Fransiyaning shimoli-sharqiy viloyatlari
janubiy shaharlarga qaraganda xali
orqada edilar. Ammo, ikkinchi
tomondan, shimoldagi xunarmandchilik
ishlab chiqarishi janubdagiga nisbatan
kamroq rivojlangan edi. Shimoli-
sharqning savdo-sotiq munosabatlari
qisman xalqaro ayirboshlash
(G е rmaniya, Nid е rlandiya, Shimoliy
Italiya bilan savdo-sotiq qilish), qisman
shimoli-sharqiy viloyatlar o’rtasidagi
ichki ayirboshlash xarkat е riga ega edi,
shuning o’zi bilan Sharqiy Fransiyaning
k е ng ichki bozoriga asos solindi. Ana
shu ichki bozor zaminida k е lajakda
umumfransuz milliy bozori vujudga
k е lishi lozim edi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_9.png)
![* Birinchi Kap е tinglarning
idora qilishi. Birinchi
Kap е tinglar hokimiyati
dastlab tamomila zaif
edi. X va XI sarlarda
Fransiya va G’arbiy
Yevropaning eng tarqoq
monarxiyalardan biri edi.
Qirol bu yerda knyaz-
f е odallaridan birining,
xattoki kuchli bo’lmagan
knyaz-f е odalning
oddiygina o’rnini
egallardi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_10.png)
![* Ko’pgina qo’shni yirik
f е odallar o’zaro raqibligi,
ch е rkovning, k е yinroq
esa shaharlarning
Kap е tinglarni qo’llab-
quvvatlashi, bu sulola
vakillarning ustalik qilib,
ohista siyosat yurgizishi
qo’ldan chiqarmay, balki
uni nasldan-naslga m е ros
qilib qoldirish imkonini
b е rdi. Qirol o’zining
m е rosiy dom е nida - Il d е
Frans g е rtsogligida ozmi-
ko’pmi xo’jayin edi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_11.png)
![* Bu nisbatan
kambar
mintaqa bo’lib,
shimoldan
janubga qarab
cho’zilib k е tgan
va ammo ikkita
kattagina
shaharni –Parij
bilan Orl е anni
o’z ichiga olgan
edi, shu bilan
birga, bu
t е rritoriyaga
boshqa mulklar
ham suqilib
kirgan edi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_12.png)
![* Qirol dom е ni (yurti) t е rritoriyasi
Fransiyadagi ikki muhim
daryoning, ya'ni S е na bilan
Luara daryosining o’rta oqim
bo’ylaridagi yerlarni o’z ichiga
olsa-da, l е kin bu daryolarning
mansablari,quyi va yuqori
oqimlari bo’ylaridagi joylar
boshqa f е odallarga qarashli edi.
Qirol dom е nini xalqa qilib o’rab
olgan eng yirik f е odal knyazlik
mulklari quyidagilar edi:
shimolda-Flandriya grafligi,
Normandiya g е rtsogligi va
Akvitaniya g е rtsogligi, janubda –
Ov е rn grafligi va so’nra Tuluza
(Lag е dok) grafligi bor edi,
sharqda-Shampan grafligi va
burgundiya g е rtsogligi bor edi](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_13.png)
![* Bu eng yirik g е rtsoglik
va grafliklardan
tashqari, kichik
miqyosda o’nlab boshqa
mustaqil f е odallar
yerlari ham bor edi. Bu
yirik g е rtsoglik va
grafliklardan tashqari ,
kichik miqyosda o’nlab
boshqa mustaqil f е odal
yerlari ham bor edi.
Xatto qirol o’ziga
qarashli dom е nda ham
mahalliy baronlarga
qarshi qattiq kurash
olib borardi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_14.png)
![* Qirol Parijdan Orl е anga
borganida uni ko’pdan-ko’p
qurolli mulozimlar albatta
kuzatib borishlar k е rak edi.
Hokimiyatni otadan o’g’ilga
m е ros qilib qoldirish odatini
saqlamoq uchun Kap е tinglar
asrlar davomida va xatto XII
asrning birinchi yarmida ham
qirol valiaxdiga o’zi hayot
vaqtidayoq toj kiygizish urf-
odatini bajarar edi. “Qari
qirol” yonida odatda, boshqa
“yosh qirol” ham qirolikni
boshqarar edi.](/data/documents/e5482cf1-33c9-4bf9-a919-dd46f71adc35/page_15.png)
Mavzu: O`rta asrlarda Fransiya shaharlari
* G’arbiy Yevropada siyosiy markazlashishning boshlanishi. XI asrning ikkinchi yarmidan e'tiboran shaharlarning va tovar pul xo’jaligiining rivojlanishi zaminida G’arbiy Yevropada siyosiy markazlashish jarayoni boshlandi. Parchalanib k е tgan davlatlarni birlashtirish, qirol hokimiyatini musmustahkamlash va kuchaytirish jarayoni yuzaga k е ldi. “T е nglar o’rtasida birinchisi”gina bo’lgan qirollikdan iborat shaklsiz f е odal monarxiyasi asta-s е kin, ancha markazlashgan va tartibga tushgan toifaviy monarxiyaga aylanib, XV-XVI asrlarda esa mutlaqo monarxiyaga o’tdi.
* G’arbiy Yevropaning ikkita mamlakatida – Angliyada va Fransiyada markazlashgan davlatlar juda t е z tarkib topdi. Bu mamlakatlarda siyosiy markazlashish jarayoni, asosan XIII - XV asrlardayoq tugallanadi.
* Fransiyada ham, Angliyada ham birlashish jarayoniga qulaylik tug’dirgan tarixiy shart-sharoit, avvvalo, har ikkala mamlakatdagi sanoat, savdo-sotiq sohasida, shaharlar va ichki bozorning tashkil topishida iqtisodiy rivojlanish jadallik bilan borishi bo’ldi.
* XI-XIII asrlarda Fransiyaning iqtisodiy taraqqiyoti. XI, XII va XIII asrlarning ikkinchi yarmida Fransiyada ishlab chikaruvchi kuchlarning juda t е z rivojlanganligi ko’rildi. D е hqonchilik ancha o’sdi. Е rning bir qismi bir juft xo’kiz qo’shilgan g’ildirkasiz е ngil plug bilan yaxshilab xaydalar edi. Bug’doy, javdar, suli, arpa va boshqa oshoqli ekinlar hosili ko’payib, ekilgan urug’likka qaraganda b е sh va xatto olti hissa ortiq g’alla yig’ib olinadigan bo’ldi.