logo

Oddiy mexanizimlar blok qiya tekislik vind pona, chig’iriqning qo’llanilishi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2296.080078125 KB
6-  sinfda     Oddiy mexanizimlar  blok qiya tekislik 
vind pona, chig’iriqning  qo’llanilishi ”    
mavzusidagi 
1-soatlik Fizika  fanidan  
DARS ISHLANMASI Ta’limi maqsad :  Oddiy mexanizimlar  blok qiya tekislik vind 
pona, chig’iriqning  qo’llanilishi  haqida  tushunchalar bеrish. 
O`quvchilarga  Oddiy mexanizimlar  mavzusini yoritishda    misоllar 
kеltirish оrqali mustahkamlashdir.
Tarbiyaviy maqsad:  O’quvchilarning d unyo   qarashni shakllantirish,   
tabiatga bo’lgan muhabbatini o’yg’otish, Tabiatni asrab avaylashga 
o’rgatish.
Rivojlantiruvchi maqsad:  O`rganilayotgan matеriallarning zarurini 
ajrata оlishga, ta`limni davоm эttirish va turlarga tatbiq qilish. 
Mеtоdlar : Suhbat, munоzara, o`qituvchining bayoni, tajribalar 
dеmоnstrasiyasi, kuzatish, “Klastеr”,    usulidan fоydalanish  (klastеr va 
    usuli ilоva qilinadi) , didaktik o`yin tехnоlоgiyasi  (didaktik o`yin 
tехnоlоgiyasi ilоva qilinadi) . Kuzatganlarni umumiylashtirish. 
Dars uslublari : Suhbat, tushuntirish, ko’rgazmalik.
Dars jihozi :  darslik, o`quv filmi, kоdоskоp yoki kоmpyutеr, mavzu 
bo`yicha yaratilgan slaydlar to`plami, эkran, dоska, bo`r. Mavzu: “ Oddiy mexanizimlar  blok qiya tekislik vind pona, 
chig’iriqning  qo’llanilishi ”  Darsning xronologik tuzilishi:
№ Dars bosqichlari Vaqt
1 Tashkiliy qism 3
2 O’tilgan mavzuni so’rash 10
3 Yangi mavzuni tushuntirish 1 7
4 Darsni mustaxkamlash 10
5
6 O’quvchilarni rag’batlantirish
Uyga vazifa. 3
2 1. Aktiv qarshilik deb nimaga aytiladi?
2. Tebranish amplitudasi deb  nimaga  aytiladi ?
3. Aktiv  qarshilikda  ajralib  chiqqan  effektiv  quvvatni  
aniqlash              formulasini yozing
4. Tok deb   deb  nimaga  aytiladi?
5. Tebranish davri deb  nimaga  aytiladi?
6. Tranzistorlarning shartli belgisi qanday buladi?
7.Tranzistorlar nechi xil bo’ladi?
  8. Avtotebranishning majburiy tebranishdan farqi nimada?
  9.Avtotebranish tizimi qanday asosiy elementlardan iborat? Yangi  mavzu  bayoni.
Mavzu:  O‘zgaruvchan tok zanjiridagi kondensator 
Kondensatorlar haqida umumiy ma’lumot.    Kondensator deb Qarama-
qarshi ishorada, teng miqdorda  zariyadlangan  ikki o’tkazgichdan  
iborat  to’plovchi qurulmaga  kondensator  deyiladi.
Kondensatorning birligi sifatida Farad qabul qilingan, bu juda 
katta birlik bo ’ lib.  Yerning elektir sig ’ imi 0.1 F ga teng  Tajribalarda, o‘zgarmas tok zanjiriga kondensator ulansa, 
undan tok o‘tmasligini ko‘rsatadi. Chunki, kondensator 
qoplamalarining orasi dielektrik bilan ajratilgan. lekin 
kondensatorni o‘zgaruvchan tok zanjiriga ulansa, undan tok 
o‘tar ekan.	 Kondensator	 orqali	 o‘tuvchi	 tok	 kuchi	 qanday	 fizik	 
parametrlarga	
 bog‘liqligini o‘rganish uchun o‘zgaruvchan 
tok zanjiriga faqat kondensator ulangan holni qaraylik 
(3.13-rasm). •
kondensator sig‘imi Cga teng va unga qo‘yilgan 
kuchlanish  U = Um cosωt         (3 –11) qonuniyat 
bo‘yicha o‘zgarsin. Ulanish simlarining qarshiligi 
R =	 0	 bo‘lsin.	 U holda kondensatordagi kuchlanish 
U = Um	
 cosωt= q/C  bo‘ladi. Bunda q – 
kondensator qoplamalaridagi zaryad bo‘lib  q = 
CU mcosωt  ga  teng. Zanjirdagi  tok kuchini 
topish uchun zaryad formulasidan birinchi tartibli 
hosila olamiz:
•
i = q´ 	
 = 	 –UmCω	 sin	 ωt = U
m  Cω	 cos(ωt+p/2). •
U ni tok kuchining oniy qiymatibilan solishtirilsa, Im = 	 
UmCω ekanligi kelib chiqadi. Bunda Im– tok kuchi ning 
maksimal qiymati. U holda kondensatordan o‘tuvchi tok 
kuchining tenglamasi quyidagicha bo‘ladi:
•
i = Imcos(ωt +p/2).         (3–12)
•
Zanjirdagi kondensatorning sig‘im qarshiligi:
•
Xc	
 = 1/ωC   (3–13)
•
U holda tok kuchining amplituda qiymati quyidagicha 
bo‘ladi:
•
Im
 = 	 U
m /X
C . •
Bu ifoda  zanjirning  bir  qismi uchun Om qonuni  bo‘lib,  
aktiv qarshilik  o‘rnida XC kattalik turibdi. shuning uchun uni 
sig‘im  qarshilik 	 (reaktiv	  qarshilik)  	 deyiladi. 	  Sig‘im	 
qarshilik	
 ham	 Ω	 (Om)	 larda	 o‘lchanadi.
.  Bundan kondensatordan o‘tuvchi tok kuchi kondensator 
sig‘imi va o‘zgaruvchan tok chastotasiga bog‘liq bo‘lishi kelib 
chiqadi. sig‘im va chastota qancha katta bo‘lsa, zanjir 
qarshiligi shuncha kichik bo‘ladi va    mos ravishda tok kuchi 
katta bo‘ladi. •
Masala yechish	 namunasi:    Chastotasi 50 
hz bo‘lgan o‘zgaruvchan tok zanjiriga sig‘im 
50μf bo‘lgan  kondensator 	
 ulangan.	  
Zanjirning	
  sig‘im	   qarshiligi	 nimaga	 teng? Darsni  mustahkamlash 
uchun“Didaktik o`yin” 
1.Nima  sababdan  kondensator  orqali  o‘zgarmas  tok  
o‘tmaydi,  lekin o‘zgaruvchan  tok  o‘tadi?
2.Sig‘im qarshilik qanday kattaliklarga bog‘liq?
3.Tranzistorlar nechi xil bo’ladi?
4.  Kondensatorning shartli bebgisini chizib ko’rsating ?
  5.Avtotebranish tizimi qanday asosiy elementlardan iborat?
  6.  Kondensator deb ?
   7.Teskari bog‘lanish nima?
   8.  Kondensatorning vazifaci nimadan iborat?
  Darslikdan 15 - §  ni o`qish.
Mavzu oxirida keltirilgan savollar 
va masalalarga  javob topish va 
yozish.

6- sinfda Oddiy mexanizimlar blok qiya tekislik vind pona, chig’iriqning qo’llanilishi ” mavzusidagi 1-soatlik Fizika fanidan DARS ISHLANMASI

Ta’limi maqsad : Oddiy mexanizimlar blok qiya tekislik vind pona, chig’iriqning qo’llanilishi haqida tushunchalar bеrish. O`quvchilarga Oddiy mexanizimlar mavzusini yoritishda misоllar kеltirish оrqali mustahkamlashdir. Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarning d unyo qarashni shakllantirish, tabiatga bo’lgan muhabbatini o’yg’otish, Tabiatni asrab avaylashga o’rgatish. Rivojlantiruvchi maqsad: O`rganilayotgan matеriallarning zarurini ajrata оlishga, ta`limni davоm эttirish va turlarga tatbiq qilish. Mеtоdlar : Suhbat, munоzara, o`qituvchining bayoni, tajribalar dеmоnstrasiyasi, kuzatish, “Klastеr”, usulidan fоydalanish (klastеr va usuli ilоva qilinadi) , didaktik o`yin tехnоlоgiyasi (didaktik o`yin tехnоlоgiyasi ilоva qilinadi) . Kuzatganlarni umumiylashtirish. Dars uslublari : Suhbat, tushuntirish, ko’rgazmalik. Dars jihozi : darslik, o`quv filmi, kоdоskоp yoki kоmpyutеr, mavzu bo`yicha yaratilgan slaydlar to`plami, эkran, dоska, bo`r. Mavzu: “ Oddiy mexanizimlar blok qiya tekislik vind pona, chig’iriqning qo’llanilishi ”

Darsning xronologik tuzilishi: № Dars bosqichlari Vaqt 1 Tashkiliy qism 3 2 O’tilgan mavzuni so’rash 10 3 Yangi mavzuni tushuntirish 1 7 4 Darsni mustaxkamlash 10 5 6 O’quvchilarni rag’batlantirish Uyga vazifa. 3 2

1. Aktiv qarshilik deb nimaga aytiladi? 2. Tebranish amplitudasi deb nimaga aytiladi ? 3. Aktiv qarshilikda ajralib chiqqan effektiv quvvatni aniqlash formulasini yozing 4. Tok deb deb nimaga aytiladi? 5. Tebranish davri deb nimaga aytiladi? 6. Tranzistorlarning shartli belgisi qanday buladi? 7.Tranzistorlar nechi xil bo’ladi? 8. Avtotebranishning majburiy tebranishdan farqi nimada? 9.Avtotebranish tizimi qanday asosiy elementlardan iborat?

Yangi mavzu bayoni. Mavzu: O‘zgaruvchan tok zanjiridagi kondensator Kondensatorlar haqida umumiy ma’lumot. Kondensator deb Qarama- qarshi ishorada, teng miqdorda zariyadlangan ikki o’tkazgichdan iborat to’plovchi qurulmaga kondensator deyiladi. Kondensatorning birligi sifatida Farad qabul qilingan, bu juda katta birlik bo ’ lib. Yerning elektir sig ’ imi 0.1 F ga teng