Qadimgi diniy tasavvurlar,urf-odatlar va irimlar
![Mavzu: Qadimgi diniy
tasavvurlar,urf-odatlar
va irimlar](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_1.png)
![Re ja:
Shomonlik folbin baxshichilik
4 Markaziy Osiyo xalqlari hayotida shomonlik an’analari
1
Islom dinida shomonlik harakatlari
2
Folbinlik yoki azayimxonlik3](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_2.png)
![Markaziy Osiyo xalqlari qadimgi diniy e’tiqodlaridan biri
sifatida shomonlikni qayd etish mumkin. Shomonlik e’tiqod
va an’analari inson ongida g‘ayritabiiylik to‘g‘risidagi
tasavvurlar to‘liq shakllangan vaqtda paydo bo‘lgan.
Ushbu e’tiqod oddiy insonning
dahshatli va tushunarsiz,
g‘ayritabiiy va sirli holatlarini
tushunishi va aql kuchidan ustun
turishi bilan bog‘liqdir.
Shomonlik bu omillar orqali jamoalar hayotining tashqi va
ichki ziddiyatlarini qamrab oladi. Shomonlikning turli
vazifalariga (ruhlarni haydash, falokatlarning oldini olish,
yomg‘ir chaqirish, afsun qilish va h.k.) kelsak, ular ushbu
e’tiqodning asosiy mohiyatiga qo‘shimchadir.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_3.png)
![Islom sharoitida shomonlik harakatlari odatda musulmon
sharoitida, balki madaniy-tarixiy rivojlangan jamiyatda ham
yashovchanligini yaqqol namoyon etadi. An’analar ko‘pincha
o‘zgaradi, moslashadi, amaldagi rasmiy din talablarining u
yoki bu jihatlariga ma’lum darajada birikadi.
Chunonchi, islom sharoitida
shomonlik harakatlari odatda
musulmon an’analariga ko‘ra fotiha
bilan yakunlanadi, biroq ayrim
folbinlar musulmonlikka to‘g‘ri
kelmaydi deb fotiha qilmaydigan
hollar ham uchrab turadi.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_4.png)
![S H О М О N I Z M - ibtidoiy jamoa tuzumi
yemirilishi davrida paydo bo ' lgan animistik
e ' tiqod va ibodatning keng doirasiga
kiradigan qadimgi diniy e ' tiqodlardan biri .
Shomonlarga , shuningde к kelajakni oldin
aytib berish , kasalni davolash , o ' lganlarni
oxiratga uzatish , tabiatga xoxlagancha
o ' zgarishlar qilish kabi xususiyatlar taqaladi .
O ' tmishda shomonlarning ruh bilan aloqasi shomon do ' mbirasi yoki
mo ’ jizaviy musiqa ijrosida turli rasm - rusmlarni bajarish jarayonida
jazavasi tutib , holdan toygancha bajarilgan .](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_5.png)
![Shomonlikdagi asosiy, hal
qiluvchi holat shomon tanasiga
ruhlarning joylashishi
to‘g‘risidagi tasavvurdir.
Bunda shomon ko‘pincha o‘z harakatlarida animistik obraz
yoki shu obrazlarni eslatuvchi predmetlarni qo‘llaydi.
Ruhlarni chaqirish shomonlik harakatlarini ta’sirchan
jamoaga yo‘naltirib, ulardan o‘z manfaatlari yo‘lida
foydalanishni taqozo etadi.Odamlar shomonning o‘ziga xos trans holatini ko‘rganlarida
uni o‘zi chaqirgan ruhlar egallab oldi, deb o‘ylaydilar.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_6.png)
![Folbinlik yoki azayimxonlik
vazifalarini ado etish uchun
kishilardan maxsus qobiliyatga
ega bo‘lishlari zarur hisoblangan.
Ushbu iqtidor ko‘pincha tug‘ma
bo‘lmasdan, ma’lum jiddiy
tayyorgarlik natijasidagina
egallangan.
Buning uchun tanlangan nomzod qirq kun davomida
o‘z xonadonida tashqi dunyodan ajralgan holda chillada
o‘tiradi.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_7.png)
![Bu davr shomonlikning «chilla
davri» hisoblanadi. Umuman, xalq
tasavvurida insonlarni ins-jinslar
ta’siridan eson-omon asrash
ularning chilla davri (chilla -
forscha «chixil» - qirq degan
ma’noni bildiradi) tartib qoidalarga
qanchalik rioya qilishlariga bog‘liq
bo‘lgan.
Chilla inson hayotidagi xatarli, eng og‘ir va eng
mas’uliyatli davrni anglatuvchi atama hisoblanadi.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_8.png)
![Inson hayotining uch davri bilan
bog‘liq holda chilla davri urf-
odatlaridan, kishilar uchun muhim
ahamiyatga ega bo‘lgan. Avvalo shuni
eslash lozimki, har uch davrdagi
chilladan kuzlangan asosiy maqsad,
chillali odam va ushbu xonadonni
yovuz kuchlar, yomon ko‘zlar hamda
turli ins-jinslar ta’siridan himoya
qilish bo‘lgan.
An’anaga ko‘ra, har uch chilla davrida, yani tug‘ilganda , nikoh
to‘yi va motam marosimda ham chillali xonadonda qirq kun
mobaynida ushbu uy chirog‘i o‘chirilmaydi va chillali odam
yolg‘iz qoldirilmaydi.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_9.png)
![Baxshilarning ta’kidlashicha,
folbin-baxshilar tomonidan
tutiladigan chilla turlicha
bo‘lib, ular orasida eng og‘iri
va xavflisi baxshilar
tomonidan tutiladigan qora
chilla» hisoblanadi.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_10.png)
![«Qora chilla»da o‘tiradigan
kishi 40 kun mobaynida bir
uydan tashqariga chiqmagan
holda chimildiqning ichida
o‘tirishi lozim bo‘lgan. U bu
davrda boshqa odamlar bilan
gaplashmasligi va faqat o‘z
uyida yaqin kishisi tomonidan
pishirib berilgan pok ovqatni
yeyishi lozim bo‘lgan.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_11.png)
![F olbin-baxshilarga asosan ay ollar yaqinlari k asal
bo‘lib y ot ib qolganda, oilaviy hay ot larida o‘zaro
k e lishmovchilik lar yuz be rganda, biror buy umi y ok i
jonivorlari y o‘qolganda, f arzandsizlik holat ida,
umuman, oila t urmush t arzida og‘ir vaziy at larda
murojaat qiladilar.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_12.png)
![Shomonlik, folbin-baxshichilik (yoki azayimxonlik) amallari juda
xilma-xil va keng qamrovlidir. Ushbu vazifalarni muvaffaqiyatli
amalga oshirishda shu toifadagi kishilar benihoyat ulkan
g‘ayritabiiy qobiliyat sohiblari bo‘lmog‘i lozim deb hisoblashgan .
Uchinchidan , kelajak va inson taqdirini
oldindan bashorat qilib, shu jumladan, uzoq
masofada yashovchi kishilar taqdirini ham
oldindan aytib berganBirinchidan, kasallik sababi va uni davolash yo‘llarini bilish.
Ikkinchidan, turli-tuman marosimlar
asosida bemorlarni davolash.
To‘rtinchidan, bedarak ketgan odamlar, yo‘qolib qolgan hayvonlar va
narsa-buyumlarni qidirib topish. Shomon lar homiy
ruhlar yordamida
asosan quyidagi
to‘rtta muhim vazifani
bajarganlar.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_13.png)
![Baxshi oldiga kelgan bemorning qaysi a’zosi og‘riyotganligini
bemor tashrifi tufayli uning o‘zining ham tanasidagi o‘sha a’zo
og‘rishidan bilib olar ekan. Marosim davomida baxshi bilan
birga bemorning yonida o‘tirganlar ham ba’zida jazava
holatiga tushganlar.
Shundan so‘ng baxshi
bemorni yettita yoki
to‘qqizta tol va jiyda
xivchinlari bilan o‘ng
tomonidan boshlab urgan va
jinlarni go‘yo chap tarafdan
haydab chiqargan.](/data/documents/4d8e98cd-e746-414f-a697-64aa4c468d83/page_14.png)
Mavzu: Qadimgi diniy tasavvurlar,urf-odatlar va irimlar
Re ja: Shomonlik folbin baxshichilik 4 Markaziy Osiyo xalqlari hayotida shomonlik an’analari 1 Islom dinida shomonlik harakatlari 2 Folbinlik yoki azayimxonlik3
Markaziy Osiyo xalqlari qadimgi diniy e’tiqodlaridan biri sifatida shomonlikni qayd etish mumkin. Shomonlik e’tiqod va an’analari inson ongida g‘ayritabiiylik to‘g‘risidagi tasavvurlar to‘liq shakllangan vaqtda paydo bo‘lgan. Ushbu e’tiqod oddiy insonning dahshatli va tushunarsiz, g‘ayritabiiy va sirli holatlarini tushunishi va aql kuchidan ustun turishi bilan bog‘liqdir. Shomonlik bu omillar orqali jamoalar hayotining tashqi va ichki ziddiyatlarini qamrab oladi. Shomonlikning turli vazifalariga (ruhlarni haydash, falokatlarning oldini olish, yomg‘ir chaqirish, afsun qilish va h.k.) kelsak, ular ushbu e’tiqodning asosiy mohiyatiga qo‘shimchadir.
Islom sharoitida shomonlik harakatlari odatda musulmon sharoitida, balki madaniy-tarixiy rivojlangan jamiyatda ham yashovchanligini yaqqol namoyon etadi. An’analar ko‘pincha o‘zgaradi, moslashadi, amaldagi rasmiy din talablarining u yoki bu jihatlariga ma’lum darajada birikadi. Chunonchi, islom sharoitida shomonlik harakatlari odatda musulmon an’analariga ko‘ra fotiha bilan yakunlanadi, biroq ayrim folbinlar musulmonlikka to‘g‘ri kelmaydi deb fotiha qilmaydigan hollar ham uchrab turadi.
S H О М О N I Z M - ibtidoiy jamoa tuzumi yemirilishi davrida paydo bo ' lgan animistik e ' tiqod va ibodatning keng doirasiga kiradigan qadimgi diniy e ' tiqodlardan biri . Shomonlarga , shuningde к kelajakni oldin aytib berish , kasalni davolash , o ' lganlarni oxiratga uzatish , tabiatga xoxlagancha o ' zgarishlar qilish kabi xususiyatlar taqaladi . O ' tmishda shomonlarning ruh bilan aloqasi shomon do ' mbirasi yoki mo ’ jizaviy musiqa ijrosida turli rasm - rusmlarni bajarish jarayonida jazavasi tutib , holdan toygancha bajarilgan .