Shaxs xaqida tushuncha berish
![
Mavzu: Shaxs xaqida tushuncha berish.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_1.png)
![ Reja:
1. Shaxs haqida tushuncha, individ, shaxs, individuallik.
2. O’quvchi-yoshlarni yosh xususiyatlariga ko’ra davrlarga
bo’lish.
3. O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov mustaqil O’zbekistonni
rivojlantirishning ma’naviy-axloqiy ildizlari haqida.
4. Sharq mutafakkirlari (Farobiy, Beruniy, ibn Sino, Jomiy,
Davoniy, Navoiy, Avloniy va boshqalar) barkamol shaxs tarbiyasi
haqida](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_2.png)
![
Shaxs riv ojlanishi haqida
t ushuncha. Shaxs tushunchasi insonga taalluqli
bo’lib, konkret kishi, ya’ni, muayyan jamiyatning
a’zosini ifodalashga xizmat qiladi. Odam shaxs
bo’lishi uchun psixik jihatdan rivojlanishi, o’zini yaxlit
inson sifatida his etishi, o’z xususiyatlari va sifatlari
bilan boshqalardan farq qilmog’i kerak.
“Individ” nima? Bola ma’lum yoshga qadar “individ”
sanaladi. Indiv id lotincha “individium” so’zidan
olingan bo’lib, «bo’linmas», «alohida shaxs»,
«yagona» ma’nolarini anglatadi.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_3.png)
![
SHaxs – muayyan jamiyatning a’zosi bo’lib, u psixologik jihatdan
taraqqiy etgan, o’z xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan
boshqalardan ajralib turadi.
Kadrlar tayyorlash milliy modelida ham shaxs – kadrlar tayyorlash
tizimining bosh sub’ekti va ob’ekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarining
iste’molchisi va ularni amalga oshiruvchi sifatida ta’riflanadi.
Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intelektual va
ma’naviy-axlohiy jihatdan tarbiyalash, uning har tomonlama
rivojlangan shaxs sifatida namoyon bo’lishiga erishishni nazarda
tutadi. Mazkur ijtimoiy talabning amalga oshirilishi har bir fuharoning
bilim olish, ijodiy qobiliyatini namoyon etish, intellektual jihatdan
rivojlanishi hamda muayyan kasb yo’nalishi bo’yicha mehnat qilish
huquqni kafolatlaydi.
Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy
muhit sharoitlari va tarbiya kerak bo’ladi. Ana shular ta’sirida odam
inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_4.png)
![
Rivojlanishning o’zi nima?
Riv ojlanish oddiyda murakkabga, quyidan yuqoriga,
eski sifatlardan yangi holatlarga o’tish, yangilanish,
yangining paydo bo’lishi, eskining yo’qolib borishi,
miqdor o’zgarishining sifat o’zgarishiga o’tishini
ta’minlovchi murakkab harakat jarayoni sanaladi.
Rivojlanishining manbai qarama-qarashliklarni
o’rtasidagi kurashdan iboratdir.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_5.png)
![
SHaxs t arbiy asiga t a’sir et uv chi omillar . Fanda
odamning shaxs sifatida
rivojlanishiga biologik va ijtimoiy omillarning ta’siri
o’rtasidagi munosabatni belgilashga oid munozara
ko’pdan buyon davom etmoqda.
Insonning shaxs sifatida rivojlanishiga ijtimoiy
voqealar , tabiiy omillar yoki tarbiya ta’sir etadimi? Bu uch
omilning o’zaro munosabati qanday?
Fanda biologik yo’nalish deb nomlangan nuqtai nazar
yetakchi o’rinlardan birini egallab, uning vakillari Aristotel,
Platonlar tabiiy-biologik omillarni yuqori qo’yadi. Ular
tug’ma imkoniyatlar, taqdir, tole har kimning hayotdagi
o’rnini belgilab bergan, deydilar.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_6.png)
![](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_7.png)
![
Progmatizm oqimi va uning vakillari D.D’yul, A.Kombe
ham shaxs rivojlanishini biologik nuqtai nazarda
asoslaydilar. Ular rivojlanishni fahat miqdoriy
o’zgarishdan iborat, deb qaraydilar. Naslning rolini
absolyutlashtirib, uni inson taqdirida hal qiluvchi
ahamiyatga ega deb biladilar.
Demak, bir guruh xorijiy olimlar rivojlanishni biologik
(nasliy ) omilga bog’laydilar.
Biologik oqimga qarshi falsafiy oqim vakillari
rivojlanishi ijtimoiy omil omil bilan belgilaydilar. Bu
oqim vakillari bola shaxsining jismoniy, psixik
rivojlanishi u yashaydigan muhitga bog’liq deb
ko’rsatadilar.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_8.png)
![
Biologik oqimga qarshi falsafiy oqim vakillari
rivojlanishi ijtimoiy omil omil bilan belgilaydilar. Bu
oqim vakillari bola shaxsining jismoniy, psixik
rivojlanishi u yashaydigan muhitga bog’liq deb
ko’rsatadilar.
Muhit deganda odam yashaydigan sharoitdagi
barcha tashqi ta’sir tushuniladi. SHu nuqtai nazardan
tarbiya tufayli bolani o’zi yashaydigan ijtimoiy
sharoitga moslashtirish mumkin, degan xulosa kelib
chiqadi.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_9.png)
![
SHaxsga ijtimoiy muhitning ta’siri ham muhim. Bu tarbiya tizimi orqali
amalga oshiriladi.
Birinchidan , tarbiya ta’sirida muhit bera olmagan bilim, ma’lumot
egallanadi, mehnat va texnik faoliyat bilan bog’liq ko’nikma va
malakalar hosil bo’ladi.
Ikkinchidan , tarbiya tufayli tug’ma kamchiliklar ham o’zgartirilib,
shaxs kamolga yetadi.
Uchinchidan , tarbiya yordamida muhitning salbiy ta’sirini ham
yo’qotish mumkin.
To’rtinchidan , tarbiya kelajakka qaratilgan maqsadni belgilaydi.
Demak Prezident I.A.Karmimovning quyidagi so’zlarini keltirishni joiz
bilamiz «…yurtimizning ertangi kuni, taraqqiyoti uchun mas’uliyatni
o’z zimmasiga olishga qodir bo’lgan yetuk mutaxassis yoshlarimiz …».](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_10.png)
![
SHax s riv ojlanishida faoliy at nig o’rni. SHaxs rivojlanishida
irsiyat, muhit, tarbiya bilan bir qatorda inson faoliyati ham
muhim ahamiyat kasb etadi. Bu degani inson qanchalik
mehnat qilsa, uning rivojlanishi shunchalik yuqori bo’ladi.
Faoliyat o’zi nima? Faoliy at inson tomonidan tabiiy va
ijtimoiy hayotni maqsadga muvofiq o’zgartirishga
yo’naltirilgan ijtimoiy-tarixiy turmushning o’ziga xos
shaklidir. Insonning qobiliyati va yoshi u tomonidan tashkil
etilayotgan faoliyat mohiyatiga ko’ra belgilanadi.
Faoliyat jarayonida inson shaxsi, har tomonlama va bir
butun, yaxlit holda rivojlanadi. Lekin faoliyatni maqsadga
muvofiq amalga oshirishi uchun uni to’g’ri tashkil etish
lozim. Lekin ko’p holatlarda shaxsning rivojlanishi uchun
imkoniyatlar yaratilmaydi, tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy
mehnat, bilish faoliyatlari cheklangan bo’ladi.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_11.png)
![
Riv ojlanishning y osh v a o’ziga xos
xususiy at lari. Ma’lum bir yosh davriga xos
bo’lgan anatomik , fiziologik (jismoniy)
va psixologik xususiyatlari yosh xususiyatlari deb
ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarni hisobga olgan
holda ta’lim va tarbiya ishi tashkil etiladi. SHunda
bola rivojlanishiga tarbiya ta’siri kuchli bo’ladi.
Bolalarning tarbiyasiga to’g’ri yondashish, uni
muvaffaqiyatli o’qitish uchun bola rivojlanishidagi
turli yoshdagi davrlariga xos xususiyatlarni bilish va
uni hisobga olish muhimdir. CHunki bola
orginizmining o’sishi ham, rivojlanishi ham, psixik
taraqqiy etishi ham turli yosh davrlarida turlicha
bo’ladi. Abu Ali Ibn Sino, YAn Amos Komenskiy,
K.D.Ushinskiy, Abdulla Avloniylar ham bolani
tarbiyalash zarurligini uqtirib o’tganlar.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_12.png)
![Shuningdek, turli yosh davrlarining o’ziga xos rivojlanish
qonuniyatlari ham mavjud. Masalan, 5-sinf o’quvchilari bilan 10-sinf
o’quvchisini tenglashtirib bo’lmaydi. SHuning uchun bolaning
jismoniy va psixik kamoloti quyidagi davrlarga bo’linadi:
1. Go’daklik davri – chaqaloqlik (1 oy) davri tugagandan to bir
yoshgacha bo’lgan davr.
2. Bog’chagacha bo’lgan yosh davri – 1 yoshdan 3 yoshgacha.
3. Maktabgacha ta’lim yoshi – 3 yoshdan 7 yoshgacha.
4. Kichik maktab yoshidagi o’quvchilar –7-11-12 yoshgacha.
5. O’rta maktab yoshidagi o’quvchilar (o’smirlar) 14-15 yosh.
6. Katta yoshdagi maktab o’quvchilari (o’spirinlar) – 16-18 yosh.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_13.png)
![O’zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy
dasturi»da ham ta’kidlab o’tilganidek, uzluksiz ta’limni
tashkil etish va rivojlantirish tamoyillari ta’limning
ijtimoiylashuviga erishish dolzarb masaladir. Ta’lim
oluvchilarda estetik boy dunyoqarashni shakllantirish,
ularda yuksak ma’naviyat, madaniyat va ijodiy fikrlash
qobiliyatini rivojlantirish kabilar muhim ijtimoiy talablar
hisoblanadi.](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_14.png)
![
E’tiboringiz uchun
rahmat !](/data/documents/d2280367-6168-425b-969e-3d2610158661/page_15.png)
Mavzu: Shaxs xaqida tushuncha berish.
Reja: 1. Shaxs haqida tushuncha, individ, shaxs, individuallik. 2. O’quvchi-yoshlarni yosh xususiyatlariga ko’ra davrlarga bo’lish. 3. O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov mustaqil O’zbekistonni rivojlantirishning ma’naviy-axloqiy ildizlari haqida. 4. Sharq mutafakkirlari (Farobiy, Beruniy, ibn Sino, Jomiy, Davoniy, Navoiy, Avloniy va boshqalar) barkamol shaxs tarbiyasi haqida
Shaxs riv ojlanishi haqida t ushuncha. Shaxs tushunchasi insonga taalluqli bo’lib, konkret kishi, ya’ni, muayyan jamiyatning a’zosini ifodalashga xizmat qiladi. Odam shaxs bo’lishi uchun psixik jihatdan rivojlanishi, o’zini yaxlit inson sifatida his etishi, o’z xususiyatlari va sifatlari bilan boshqalardan farq qilmog’i kerak. “Individ” nima? Bola ma’lum yoshga qadar “individ” sanaladi. Indiv id lotincha “individium” so’zidan olingan bo’lib, «bo’linmas», «alohida shaxs», «yagona» ma’nolarini anglatadi.
SHaxs – muayyan jamiyatning a’zosi bo’lib, u psixologik jihatdan taraqqiy etgan, o’z xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turadi. Kadrlar tayyorlash milliy modelida ham shaxs – kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub’ekti va ob’ekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarining iste’molchisi va ularni amalga oshiruvchi sifatida ta’riflanadi. Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intelektual va ma’naviy-axlohiy jihatdan tarbiyalash, uning har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida namoyon bo’lishiga erishishni nazarda tutadi. Mazkur ijtimoiy talabning amalga oshirilishi har bir fuharoning bilim olish, ijodiy qobiliyatini namoyon etish, intellektual jihatdan rivojlanishi hamda muayyan kasb yo’nalishi bo’yicha mehnat qilish huquqni kafolatlaydi. Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy muhit sharoitlari va tarbiya kerak bo’ladi. Ana shular ta’sirida odam inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.
Rivojlanishning o’zi nima? Riv ojlanish oddiyda murakkabga, quyidan yuqoriga, eski sifatlardan yangi holatlarga o’tish, yangilanish, yangining paydo bo’lishi, eskining yo’qolib borishi, miqdor o’zgarishining sifat o’zgarishiga o’tishini ta’minlovchi murakkab harakat jarayoni sanaladi. Rivojlanishining manbai qarama-qarashliklarni o’rtasidagi kurashdan iboratdir.