SHAXS XUSUSIYATLARINI SHAKLLANTIRISH OMILLARI
![SHAXS XUSUSIYATLARINI
SHAKLLANTIRISH OMILLARI](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_1.png)
![Reja
Irsiy omil
Psixofiziologik omil
Shaxsng bilim darajasi](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_2.png)
![MEROS
* organizmlarning mulk i
* saqlash v a uzat ishni t a'minlash
morfo-funk sional xususiy at lar
av lodlar;
* dast urlash xususiy at lari
ularning indiv idual riv ojlanishi
muay y an ek ologik sharoit larda.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_3.png)
![O'ZGARLAR
* organizmlarning mulk i
*ont ogenezda y angilarini olish
morfo-funk sional xususiy at lar
v a indiv idual xususiy at lar
riv ojlanish,
* ot a-onadan farq qiladi.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_4.png)
![TURLAR IRSIY PATOLOGIYALA R
KASALLIKLAR
GENETIK BILAN
MOYLILIK YU (KO'P FAktorli)KASALLIKLAR
GENETIK
Mos kelmasligi
ONA VA Homila
ASLIDA
XROMOSOMAL GENOMIKGEN
KASALLIKLAR XROMOSOMAL
KASALLIKLAR GENETIK
SOMATIK
KASALLIKLAR](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_5.png)
![GEN KASA LLIKLA R TURLA RI
MEROS TURIGA BO'LIB (1)
RESESSI V, BOG'LAN GAN
X X ROMOSOMA SI AUTOSOME
DOMI N ANT DOMI NAN T, BOG'LA NGAN
X X ROMOSOMASI
*POLIDAKTILYA
*MARFAN SINDROMI
*GIPERCHOLESTEROL-
EMIA OILASI
* neyrofibromatoz
*M-GEMOGLOBINOZ
*HUNTINGTON CHOREA
* Yo'g'on ichak polipozi *GALAKTOZEMİYA
* Fenilketonuriya
* S - gemoglobinoz
*ALBINIZM
* GLİKGENOZ
*Kistik fibroz
*ADRENOGENITAL SINDROM
* GIPERLIPOROTEINEMIA * RIKIT, CHAROSLI
D
*ROTO-YUZ-BARMOQ
SINDROMI
* FRONTONASAL
DISPLAZIYA
* KATARAKT *GEMOFİLİYA A, B
* KALITONIZM
*GIPOGAMO-
GLOBULINEMIA
*Mushaklar
DISCHENNA DISTROFIYA MISOLLARAUTOSOME-
RESESSI V](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_6.png)
![
Psixolingvistika - nutqning hosil bo ` lishi, shuningdek, nutqni idrok etish va shakllantirish jarayonlarini
ularning
til tizimi bilan o ` zaro bog`lanishi holatida o`rganuvchi fan; psixologiya va lingvistikannng
sintezidan
paydo bo`lgan. Psixolingvistika inson nutqiy faoliyati modelini va psixofiziologik nutqiy
shakllanishini
ishlab chiqib, ularni psixologik eksperimentlar yo`li bilan tekshiradi. Tadqiqot manba y i
bo`yicha
tilshunoslikka yaqin bo`lgan psixolingvistika o`z tekshirish usullari bo`yicha psixologiyaga yaqin
turadi.
Unda o`zaro bog`lanishli eksperiment, "semantik differensial" kabi va boshqa eksperimental usullar
qo`llanadi.
Psixolingvistika bir qator amaliy masalalar [ona tili, ayniqsa, xorijiy tilni o`rgatish;
maktabgacha
yoshdagi bolalarning nutqiy tarbiyasi va logopediya masalalari; miyadagi nut q iy markazlar
kasalliklari
klinikasi; nutqiy tasir ko`rsatish muammolari (xususan ommaviy axborot vositalari faoliyatida
va
targ`ibot ishlarida); sud psixologiyasi va kriminalistika (mas, kishilarni ularning nutq xususiyatiga qarab
tanib
olish, aniqlash); mashina tarjimasi hamda nutqiy axborotni EHMga kiritish muammolari va boshqa]ni
nazariy
jihatdan tushuntirish zarurati tufayli o`tgan a sr ning 60-yillarida paydo bo`lgan. "Psixolingvistika"
termini
o`tgan a s rning 60-yillari o`rtalarida amerikalik olimlar tomonidan amaliyotga kiritilgan.
0`zbekistonda
ushbu sohada bir q ancha ishlar bajarilgan bo`lsada, haqiqiy ma ’ nodagi psixolingvistik
tadqiqotlar
endigina boshlanmoqda.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_7.png)
![P ixolingvistika a soschisi nemis tilshunos o limG.S h teyntal
(1823-1899) hisoblanadi. Uning eng muhim asarla ri
sifatida «Tillarni t asnif etish va ularning taraqqiyot
qonuniyatlarining maqsadi» deb nomlangan bo‘lib, 1850
yilda yozilgan. Undan keyin 1851 - yilda yozgan «Tillarning
kelib chiqishi», 1855 - yilda yozilgan «Grammatika, logika va
psixologiya», 1860 - yilda yozgan«Muhim tipdagi tillarning
tuzilishi xarakteristikasi»asarlarini sanab o‘tish lozim. S h uni
alohida ta’kidlamoq joizki, lingvistik biologizmning o‘ziga xos
xususiyatlari S h leyxer ta’limotida o‘z ifodasini topgan bo‘lsa,
logikgrammatizm Bekker ta’limotida jonlantirildi. S h teytal
esa o‘z ijodiy o‘qishlarida bu jaryoning xatti-harakati va xalq
psixologiyasi taraqqiyotiga tayanib o‘rganadi.ʻ](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_8.png)
![S h teyn talilmiy qarashlariga Potebnya va Paul, Boduende Kurtene
ham Sossyur, Sepira va S h erbalar e’tibor qaratadi. Biroq
psixolingvistika bir xalq misolida rivoj topgan emas.Potebnya va
Paul qarashlarida psixologik asosi gapning semantik qurilishi,
garmmatik kategoriyalari, tilning leksik ma’nolari uchun xizmat
qiladi. Psixologik tushunchalar til aloqasining shaxs va xalqqa
bog‘liqligini, shuningdek, tilning tarixiy-madaniy faktor ekanligini
ifoda etadi. Boduende Kurteneva F.Sossyur n utqiy ijodiy
yondashuvning ij timoiy xarakter kasb etishini alohida ta’kidlashadi.
Bu konsepsiya turli xil individual-leksik birliklarning paydo bo‘lish
omillarini, ijtimoiy-grammatik assotsiatsiyasining esa uzviy
aloqadorligini anglatadi. Psixologik maktab XIX asrning birinch i
yarmi va XX asr boshlarida vujudga kelgan bo‘lib, til va nutq
muammosiga doir tilning funksional (vazifaviy) belgilarini,
shuningdek, til qurilishini va nutqiy-ijodiy yondashuvni o‘rgangan
edi.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_9.png)
![V azifaviy-struktur yo‘nalish psixolingvistika, ya’ni lingvistik
psixologiya uchun muhimdir. A.Marti o‘z ishlarida, jumladan,
1908 - yilda yozgan«Umumiy grammatika va falsafiy tilni
tekshirishning isbotlanganligi», A.Gardineraning 1932 - yilda
yozgan«Til va nutqning nazariyasi», K.Byuleraning 1934 - yilda
yozgan «Til nazariyasi»asarida aynan vazifaviy-struktur
yo‘nalish masalasida ilmiy izlanishlar olib borishgan.
Ta’kidlash joizki, psixologik idealar lingvistik yo‘nalishlar
uchun muhim bo‘lib, psixologizm va nutqiy faoliyatni
tushunishni i drok etishda simvolik alomat kasb etadi. Buni
logik-ma’noviy tahlilda lingvistik yo‘l bilan amalga oshiriladi.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_10.png)
![Bilish faoliyatiga umumiy tavsif
:, Bilish muammosi qadim zamonlardan beri kishilik
dunyosini
qiziqtirib keladi, ammo u bugungi kunda fan va
texnikaning
ri~ vojlanishi tufayli yanada dolzarb masalaga
aylanib
qoldi. Shu boisdan, bilish nazariyasi falsafa, tarix,
filologiya,
kibernetika, pedagogika, psixologiya kabi fanlarning
tadqiqot
predmetiga aylanib, ularning har qaysisi o'zining
mohiyatidan
kelib chiqib, uning u yoki bu jabhalarini o'rganadi.
Boshqa
fanlardan farqli o'laroq, psixologiya fani
insonning
onto-genezida bilishning vujudga kelishi, uning
o'ziga
xos psixologik mexanizmlari, unda ehtiyoj, motiv,
emotsiya
va irodaning o'rni, tanishish zarurat hisoblangan
obyektning
notanishligi, ko'rinishi hamda materiallar
mazmunining
ahamiyatini tekshiradi.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_11.png)
![Bizningcha, obyektiv dunyo to'g'risidagi ma'lumotlar,
fan
asos-lari bo'yicha axborotlar, ijtimoiy va individual
tajribalar,
shaxslararo munosabat va muomala o'rnatish,
muayyan
faoliyatni tashkil qilish va uni boshqarish o'zini o'zi
anglashga
taalluqli tarkibiy qismlar bilan qurollanishga, ijod
va
yangilik yaratishga qaratilgan murakkab, iyerarxik hamda
integral
xususiyatli, faqat insoniyatgagina xos bo'l-gan, aqliy
va
jismoniy negizga quriluvchi intilish va faollikning
majmuasi
bilish deb ataladi.
Bilishning
psixologik bosqichlari, darajalari, ko'lami,
kengligi,
chuqurligi, to'liqligi, aniqligi, yaqqolligi,
ifodalanish
shakllari va vositalari, barqarorligi, mustaqilligi
va
uning ijtimoiy psixologik mexanizmlari to'g'risida
ma'lumotlar
sharhlanadi.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_12.png)
![Bizni qurshab turgan obyektiv borliqni bilish xususiyatiga
oid jahon psixologiyasi fanida ko'plab ilmiy nazariyalar,
mustaqil kon-sepsiyalar, o'xshash qarashlar, puxta pozitsiyalar,
xilma-xil yonda shishlar mavjud, ammo shunga qaramasdan,
bu asnoda bilishning filogenetik qonuniyatlari, taraqqiyot
bosqichlari, ularning bunyodkor mexanizmlari, muayyan o'ziga
xoslik, ulardagi barqarorlikni ta'min-lovchi shart-sharoitlar,
harakatlantiruvchi kuchlar, obyektiv va subyektiv omillarning
ta'sirchanlik imkoniyati rang-barangligi tufayli onitogenetik
davrning xususiyatlari to'g'risida mulohaza yuritishning o'zi
yetarlidir.](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_13.png)
![ETIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT](/data/documents/5389b3a5-d41c-49eb-bfdf-7b99166f7a46/page_14.png)
SHAXS XUSUSIYATLARINI SHAKLLANTIRISH OMILLARI
Reja Irsiy omil Psixofiziologik omil Shaxsng bilim darajasi
MEROS * organizmlarning mulk i * saqlash v a uzat ishni t a'minlash morfo-funk sional xususiy at lar av lodlar; * dast urlash xususiy at lari ularning indiv idual riv ojlanishi muay y an ek ologik sharoit larda.
O'ZGARLAR * organizmlarning mulk i *ont ogenezda y angilarini olish morfo-funk sional xususiy at lar v a indiv idual xususiy at lar riv ojlanish, * ot a-onadan farq qiladi.
TURLAR IRSIY PATOLOGIYALA R KASALLIKLAR GENETIK BILAN MOYLILIK YU (KO'P FAktorli)KASALLIKLAR GENETIK Mos kelmasligi ONA VA Homila ASLIDA XROMOSOMAL GENOMIKGEN KASALLIKLAR XROMOSOMAL KASALLIKLAR GENETIK SOMATIK KASALLIKLAR