Sudgacha bo'lgan davrda yarashtirish tartib-taomillarini (da'vo ishlarini) tashkil etish va yuritish

Reja:  1. Nizolarni sudgacha hal qilishning turlari  2. Nizolarni sudgacha hal etish choralarini ko‘rishda yuridik xizmatning roli  3. Da’voni taqdim qilish yoki ko‘rib chiqish uchun tegishli hujjatlarni olish va o‘rganish  4. Da’vo ishlari natijalarini umumlashtirish va tahlil qilish, uni takomillashtirish bo‘yicha takliflar tayyorlash

Tavsiya etiladigan adabiyotlar 1. Shoraxmetov Sh.Sh. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksiga sharhlar. – Toshkent: TDYUI, 2010. 2. Sh.Ro‘zinazarov, M.Mamasiddiqov, Sh.Masadikov. Hakamlik muhokamasi haqida nimalarni bilish kerak? Amaliy qo‘llanma. infoCOM.uz MCHJ nashriyoti. Toshkent, 2010. 3. Treteyskie sudы v Uzbekistane: analiz i tendensii razvitiya. Nauchno-prakticheskoe posobie. / Otv. red. Asyanov Sh.M. – T.: Shark, 2004. – 608 s. 4. O‘zbekiston Respublikasining "Hakamlik sudlari to‘g‘risida"gi Qonuniga sharh. 5. Inoyatova S.F. Protsessualnыe mexanizmы otmenы i vыdachi ispolnitelnыx listov na prinuditelnoe ispolnenie resheniy treteyskix sudov. Monografiya. –Toshkent: De-Haus-Print, 2011. 6. Sh.M.Masadikov. Problem ы pravovogo regulirovaniya mediatsii. Monografiya. – Tashkent: TGYu U, 2014. – 150 s. 7. Sh.M.Masadikov. Mediatsiya-alternativn ы y sposob razresheniya grajdansko-pravov ы x sporov. Uchebnoe posobie. – Tashkent: TDYu I, 2010. – 100 s. 8. M.M.Mamasiddiqov, Sh.M.Masadikov, D.Y. Xabibullayev N.A.Azizov, I.M.Salimova Hakamlik muhokamasi (o‘quv qo‘llanma) TOSHKENT – 2018 9. Nizolarni xal qilishning mukobil usullari / O‘quv qo‘llanma. Yu ridik fanlari buyicha falsafa doktori (PhD), dotsent v.b. I.M.Salimova. - Toshkent. TDYu U, 2022. - 208 bet.

Hozirgi kunda rivojlangan xorijiy davlatlar huquqiy tizimida nizoni sudgacha olib bormasdan, muqobil yo'l bilan hal qilishga qaratilgan mediatsiya – yarashtiruv jarayoni alohida ahamiyat kasb etmoqda. Yu rtimizda ham chinakam bozor mexanizmlarining amalga oshirilishi sohasini tartibga soluvchi zarur huquqiy zamin yaratilishini talab qiladi. 2017–2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan vazifalarni amalga oshirish maqsadida nizolarini muqobil hal etish usullaridan biri sifatida mediatsiya tushunchasi, maqsadi, vazifalari, mexanizmini belgilovchi “Mediatsiya to'g'risida”gi O'zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi. Prezidentning 2016 yil 21 oktyabrdagi PF-4850-son “Sud-huquq tizimini yanada isloh qilish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni mazmuniga ko‘ra va 2017 yil 19 yanvardagi PQ-2773-son “Yu ridik xizmat faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori bilan davlat organlari va tashkilotlarining yuridik xizmatlari mazkur organlar va tashkilotlar ishtirokida vujudga keladigan nizolarni sudgacha hal etish yuzasidan majburiy tartibda choralarni ko‘rishi belgilandi.

Nizolarni sudgacha hal qilish deganda taraflarning yuzaga kelgan nizolar (kelishmovchiliklar)ni sud organlarining aralashuvisiz hal qilishga qaratilgan birgalikdagi harakatlari tushuniladi. Nizolarni sudgacha hal qilishga qonun chiqaruvchi tomonidan ham fuqarolik, ham ma’muriy huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan nizolar bo‘yicha yo‘l qo‘yiladi. Ma’muriy huquqiy munosabatlardan kelib chiquvchi nizolar, arizachining xohishiga ko‘ra sudgacha yoki sud tartibida ham hal qilinishi mumkin. Masalan, “Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonunning 27 1 -moddasiga muvofiq ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi) davlat boshqaruvi organining ko‘rsatmasi ustidan bevosita sudga yoki bo‘ysunuv tartibida yuqori turuvchi organga yoxud mansabdor shaxsga shikoyat qilishga haqli. Davlat boshqaruvi organining ko‘rsatmasi ustidan bo‘ysunuv tartibida yuqori turuvchi organga yoxud mansabdor shaxsga shikoyat qilinishi sudga shikoyat qilish huquqini istisno etmaydi.