Suv-hayot manbayi
![](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_1.png)
![•
Fuqarolar atrof tabiat muhitga Fuqarolar atrof tabiat muhitga
ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga
majburdirlarmajburdirlar
•
O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
•
50-modda50-modda](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_2.png)
![•
Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va
hayvonot dunyosi hamda tabiiy zaxiralar hayvonot dunyosi hamda tabiiy zaxiralar
umummilliy boylikdirumummilliy boylikdir
•
O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
•
55-modda55-modda](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_3.png)
![Suv tabiatning bebaho in’omidir, suvsiz yer
yuzida hayot bo’lmas edi.
Suvdan omilkorlik bilan foydalanib
dehqonchilik bilan shug’ullanishgan.
Va tanimiz hududida bundan III ming yil oldin
yaratilgan zardo’shtiylikning muqaddas kitobi
"Avesto”da ham, suvning naqadar muqaddas
ne’matligi, borliqning tirikligi u bilan bo’g’liq
ekanligi ta’kidlanadi.
Qadim zamonlardanoq, insonlar suvni
muqaddas bilib suvni e’zozlashgan,
suvga sig’inishgan, suv manbalari bor
joylarga, buloq, soy–daryo, ko’llar
bo’ylarida va ularga yaqin joylarda,
insonlar o’zlarining yashash joylarini
barpo etishgan. Olimlarning ko’pchiligi ham ilk
sodda organizmlar suvda paydo
bo’lganini tan olishadi. Suv bor ekan
o’simliklar dunyosi, hayvonot olami
va biz insonlar tirikmiz.
O’sha paytda kimki suvga tupursa,
ahlat tashlasa, suvni bulg’asa, u hoh
hokim–to’ra bo’lsin, xoh oddiy inson
uni qattiq jazolashgan va o’z
saflaridan uni badarg’a qilishgan.](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_4.png)
![Suv haqida
faktlarYe r yuzida suv 3 xil holatda
uchraydi, bular: suyuq, gaz (bug’)
va muz holatidir.
Suvning ta’sirida organizmdagi
barcha hujayralarda modda
almashinish jarayoni amalga
oshadi. Organizmga qabul qilingan
ozuqa moddalaridan hosil
bo’ladigan turli birikmalar suv
vositasida tegishli to’qima
hujayralariga yetkaziladi Tirik tanadagi qon va go’shtning
80%ga yaqini suvdan iborat.
Tibbiy ma’lumotlarga ko’ra, inson
tanasida 6-8% suv yo’qotilganda,
inson tanasining harorati ko’tarilib,
teri qismi qizib, yurak urishi va
nafas olishi tezlashadiSuv hayotning asosiy omili bo’lib,
o’simlik tanasining 80-90%,
hayvon organizmining 75%, inson
tanasining 2/3 qismini, yoki 70%
dan ko’prog’ini suv tashkil qiladi.](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_5.png)
![Sayyoramiz hududining 3/4 qismini suvli muhit ishg’ol
etgan bo’lib, uning jami zaxirasi 1,5 mlrd km.kubga
tengdir. Shu miqdorning 94%ni o’ta sho’r dengiz va
okeanlar suvi tashkil etadi. Ye r qutblari va baland
tog’lardagi muzliklar tarkibida esa, yerdagi umumiy
suvning faqat 2,2 % gina mavjud. Daryo, ko’l, buloq va
turli xil yer osti chuchuk suvlarining ulushi atigi 0,6 % ni
tashkil qiladi. Ye r yuzidagi quruqlikdan har yili 41500
km.kub suv oqib chiqib okeanga tushadi. Bu suv miqdori
Baykal ko’li suvidan 1,5 baravar ko’p demakdir.](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_6.png)
![Suv taqchilligi
Arabiston yarim oroli suv
bilan juda kam
ta’minlangan.
Yer yuzi aholisining faqat
1/3 qismigina sifatli suv
ichmoqda,
1/3 qismi sifatsiz suv
ichmoqda qolgan qismi esa suvga
bo’lgan ehtiyojini kam
qondirmoqda Yer sharida 2,5 mlrd aholi
toza suvga muhtojdir. Har yili 3 mln kishi suv
yetishmasligidan vafot etadi.
Yer shari aholisining 25%
suv taqchil hududda
yashaydi.](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_7.png)
![XXI asrga kelib, har xil sabablar tufayli ko’p ifloslanib
bormoqda. Suvning ifloslanishi – uning fizikaviy xossalari
yani tiniqligi, rangi, hidi, ta’mi kabilarning o’zgarishida,
tarkibida sulfadlar, xloridlar, nitratlar, zaharli og’ir metallar
miqdorining ko’payishida, kislorod miqdorining
kamayishida, radioaktiv elemtlarning paydo bo’lishida,
kasallik tug’diruvchi bakteriyalar mavjudligida namoyon
bo’ladi. Hozirda 400 dan ortiq turdagi moddalar suvni
ifloslantirishi mumkinligi aniqlangan.](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_8.png)
![Suvni ifloslantiruvchi moddalarni 3 guruhga
ajratish mumkin
Kimyoviy ifloslantiruvchilar ichida –
neft va neft mahsulotlari, sintetik
yengil-faol moddalar, pestitsidlar, og’ir
metallar, dioksin kabilar keng
tarqalgan. Biologik ifloslantiruvchilar ichida –
viruslar, bakteriyalar va boshqa
kasallik tug’diruvchi mikroblar alohida
ajralib turadi.
Fizikaviy ifloslantiruvchilar ichida –
radioktiv moddalar va issiqlik, har xil
kukunlar alohida ajralib turadi.](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_9.png)
![](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_10.png)
![](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_11.png)
![Suv -t abiat in` omi !](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_12.png)
![Bugungi kunda turli xil global muammolar mavjud bo’lib, bu
muammolar qatoriga dunyo bo’yicha chuchuk suvning tanqisligi ham
dadil qadam tashlab bormoqda. Bu muammoni bir yoqlamalik bilan
hal etib bo’lmaydi, bunga qarshi butun dunyo xalqlari birgalashib
kurashmog’i lozim. Shundagina bu muammoni oldini olish mumkin
bo’ladi. Biz esa yurtimizdagi har bir tomchi suvni ko’z-
qorachig’imizday asrashimiz lozim, chunki bu bizning – kelajak
avlodlarimiz oldidagi burchimizdir](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_13.png)
![](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_14.png)
![](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_15.png)
![Uni tejash lozimUni tejash lozim
!!](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_16.png)
![](/data/documents/8ed0bcfb-0702-4bc4-afc5-faa02a8f2de9/page_17.png)
• Fuqarolar atrof tabiat muhitga Fuqarolar atrof tabiat muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga majburdirlarmajburdirlar • O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi • 50-modda50-modda
• Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va hayvonot dunyosi hamda tabiiy zaxiralar hayvonot dunyosi hamda tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdirumummilliy boylikdir • O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi • 55-modda55-modda
Suv tabiatning bebaho in’omidir, suvsiz yer yuzida hayot bo’lmas edi. Suvdan omilkorlik bilan foydalanib dehqonchilik bilan shug’ullanishgan. Va tanimiz hududida bundan III ming yil oldin yaratilgan zardo’shtiylikning muqaddas kitobi "Avesto”da ham, suvning naqadar muqaddas ne’matligi, borliqning tirikligi u bilan bo’g’liq ekanligi ta’kidlanadi. Qadim zamonlardanoq, insonlar suvni muqaddas bilib suvni e’zozlashgan, suvga sig’inishgan, suv manbalari bor joylarga, buloq, soy–daryo, ko’llar bo’ylarida va ularga yaqin joylarda, insonlar o’zlarining yashash joylarini barpo etishgan. Olimlarning ko’pchiligi ham ilk sodda organizmlar suvda paydo bo’lganini tan olishadi. Suv bor ekan o’simliklar dunyosi, hayvonot olami va biz insonlar tirikmiz. O’sha paytda kimki suvga tupursa, ahlat tashlasa, suvni bulg’asa, u hoh hokim–to’ra bo’lsin, xoh oddiy inson uni qattiq jazolashgan va o’z saflaridan uni badarg’a qilishgan.
Suv haqida faktlarYe r yuzida suv 3 xil holatda uchraydi, bular: suyuq, gaz (bug’) va muz holatidir. Suvning ta’sirida organizmdagi barcha hujayralarda modda almashinish jarayoni amalga oshadi. Organizmga qabul qilingan ozuqa moddalaridan hosil bo’ladigan turli birikmalar suv vositasida tegishli to’qima hujayralariga yetkaziladi Tirik tanadagi qon va go’shtning 80%ga yaqini suvdan iborat. Tibbiy ma’lumotlarga ko’ra, inson tanasida 6-8% suv yo’qotilganda, inson tanasining harorati ko’tarilib, teri qismi qizib, yurak urishi va nafas olishi tezlashadiSuv hayotning asosiy omili bo’lib, o’simlik tanasining 80-90%, hayvon organizmining 75%, inson tanasining 2/3 qismini, yoki 70% dan ko’prog’ini suv tashkil qiladi.