logo

Urbanizatsiya jarayonining rivojlangan davlatlarga xos xususiyattlari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

809.2158203125 KB
Urbanizatsiya jarayonining rivojlangan 
davlatlarga xos xususiyattlari                 Reja :
1. Urbanizatsiya jarayoni 
2. Urbanizatsiyaga ta’sir etuvchi omillar
3. Rivojlangan davlatlarda urbanizatsiya                 
Urbanizatsiya  (frans. urbanisation,	 ing.	 urbanization,	 lot.	 
urbanus	
 —	 shaharga	 mansub,	 urbs	 —	 shahar)	 —	 jamiyat	 
hayotida	
 shaharlar	 rolining	 ortib	 borishi;	 ishlab	 chiqaruvchi	 
kuchlarning	
 joylashuvi,	 aholining	 ijtimoiy,	 demografik	 tarkibi,	 
turmush	
 tarzi	 va	 madaniyatidagi	 o zgarishlar	 bilan	 bog liq.	 	ʻ ʻ
U.	
 —	 tarixiy	 rivojlanish	 asosida	 shakllangan	 jamiyat	 
bosqichlari	
 va	 hududiy	 mehnat	 taqsimoti	 natijasida	 sodir	 
bo lgan	
 ko p	 qirrali	 geografik,	 ijtimoiy-iqtisodiy	 va	 	ʻ ʻ
demografik	
 jarayondir.	 U.ning	 torroq	 doiradagi	 
demografikstatistik	
 tushunchasi	 dunyoda,	 alohida	 
hududlarda,	
 mamlakatlarda	 shaharlarning	 (ayniqsa,	 katta	 
shaharlarning)	
 va	 shahar	 aholisi	 salmog ining	 ko payib	 	ʻ ʻ
borishini	
 anglatadi.                                  
Dastlabki shaharlar	 mil.	 av.	 3—1ming	 yilliklarda	 
Misrda,	
 Mesopotamiya,	 Suriya,	 Hindiston,	 Kichik	 
Osiyo,	
 Xitoy,	 Hindixitoy,	 shuningdek,	 Yevropa	 va	 
Afrikaning	
 O rta	 dengiz	 sohillarida	 vujudga	 kelgan.	 	ʻ
Yunonrim	
 dunyosida	 esa	 Rim	 va	 Karfagen	 
sh.larining	
 mavqei	 yuqori	 bo lgan.	 O rta	 asrlar	 va	 	ʻ ʻ
Uyg onish	
 davrida	 kapitalistik	 i.ch.	 unsurlari	 	ʻ
shakllana	
 boshladi.	 Bu	 jarayon	 shaharlarda	 aholi	 
sonining	
 o sib	 borishiga,	 konsentratsiyalashuviga	 	ʻ
olib	
 keldi.	 Iqtisodiy	 rivojlangan	 davlatlarda	 yirik	 
shaharlar	
 paydo	 bo la	 boshladi	ʻ .                                  
Urbanizatsiya.ning asosiy	 ko rsatkichi	 shaharliklar	 sonining	 	ʻ
o sishi	
 va	 jami	 aholi	 tarkibida	 shahar	 aholisi	 salmog ining	 	ʻ ʻ
ortib	
 borishidir.	 20-asrning	 oxiri	 va	 21-asr	 boshlarida	 
dunyoda	
 shahar	 turmush	 tarzining	 qishloq	 joylariga	 
tarqalishi,	
 ya in	 U.	 jarayoni	 kuzatilmoqda.	 Bu	 esa	 shahar	 	ʼ
aholisi	
 salmog ining	 ortib	 borishiga	 olib	 kelmokda.	 1950-yil	 	ʻ
dunyo	
 aholisining	 28,9%	 shaharlarda	 yashagan.	 1960-yil	 bu	 
ko rsatkich	
 33,9%	 ni,	 1970-yil	 37,4%,	 1980-yil	 41,1%,	 1990-	ʻ
yil
 45,8%	 va	 2000-yil	 51,2%	 ni	 tashkil	 etdi.	 Shahar	 
aholisining	
 salmog i	 rivojlangan	 mamlakatlarda	 ancha	 	ʻ
yuqori	
 (2000-yilda	 AQSH,	 Buyuk	 Britaniya,	 Yaponiya,	 
Shvetsiyada	
 75%	 va	 Germaniyada	 94%,	 Rossiyada	 73%	 
bo lgan).	
 Osiyo	 va	 Afrikadagi	 rivojlanayotgan	 	ʻ
mamlakatlarda	
 U.	 jarayoni	 dunyoning	 o rtacha	 	ʻ
ko rsatkichidan	
 ancha	 past.	 2000-yilda	 shahar	 aholisining	 	ʻ
salmog i	
 Afg oniston	 va	 Efiopiyada	 11	 —	 14%	 ni,	 Miyer	 va	 	ʻ ʻ
Turkiyada	
 45%	 ni	 tashkil	 etdi.                                  
Urbanizatsiya.ning hozirgi	 bosqichida	 katta	 
shaharlarda	
 aholi	 konsentratsiyalashuvining	 o sishi	 	ʻ
kuzatilmoqda.	
 Bu	 jarayonda	 millioner	 (1	 mln.	 va	 
undan	
 ortiq	 aholi	 yashaydigan)	 shaharlar	 alohida	 
o rin	
 egallaydi.	 1900-yilda	 dunyo	 bo yicha	 millioner	 	ʻ ʻ
shaharlar	
 soni	 o nta	 bo lgan	 bo lsa,	 21-asrga	 kelib	 	ʻ ʻ ʻ
bu	
 ko rsatkich	 200	 dan	 oshdi.	 Dunyoda	 aholisi	 10	 	ʻ
mln.dan	
 ortiq	 yirik	 shaharlar	 [Mexiko	 (25	 mln.),	 
Tokio	
 (20	 mln.),	 Seul	 (13	 mln.),	 Pekin	 (11	 mln.),	 
Parij,	
 Qohira,	 BuenosAyres	 va	 London	 (10	 mln.)]	 
mavjud.

Urbanizatsiya jarayonining rivojlangan davlatlarga xos xususiyattlari

Reja : 1. Urbanizatsiya jarayoni 2. Urbanizatsiyaga ta’sir etuvchi omillar 3. Rivojlangan davlatlarda urbanizatsiya

 Urbanizatsiya  (frans. urbanisation,  ing.  urbanization,  lot.   urbanus  —  shaharga  mansub,  urbs  —  shahar)  —  jamiyat   hayotida  shaharlar  rolining  ortib  borishi;  ishlab  chiqaruvchi   kuchlarning  joylashuvi,  aholining  ijtimoiy,  demografik  tarkibi,   turmush  tarzi  va  madaniyatidagi  o zgarishlar  bilan  bog liq.   ʻ ʻ U.  —  tarixiy  rivojlanish  asosida  shakllangan  jamiyat   bosqichlari  va  hududiy  mehnat  taqsimoti  natijasida  sodir   bo lgan  ko p  qirrali  geografik,  ijtimoiy-iqtisodiy  va   ʻ ʻ demografik  jarayondir.  U.ning  torroq  doiradagi   demografikstatistik  tushunchasi  dunyoda,  alohida   hududlarda,  mamlakatlarda  shaharlarning  (ayniqsa,  katta   shaharlarning)  va  shahar  aholisi  salmog ining  ko payib   ʻ ʻ borishini  anglatadi.

 Dastlabki shaharlar  mil.  av.  3—1ming  yilliklarda   Misrda,  Mesopotamiya,  Suriya,  Hindiston,  Kichik   Osiyo,  Xitoy,  Hindixitoy,  shuningdek,  Yevropa  va   Afrikaning  O rta  dengiz  sohillarida  vujudga  kelgan.   ʻ Yunonrim  dunyosida  esa  Rim  va  Karfagen   sh.larining  mavqei  yuqori  bo lgan.  O rta  asrlar  va   ʻ ʻ Uyg onish  davrida  kapitalistik  i.ch.  unsurlari   ʻ shakllana  boshladi.  Bu  jarayon  shaharlarda  aholi   sonining  o sib  borishiga,  konsentratsiyalashuviga   ʻ olib  keldi.  Iqtisodiy  rivojlangan  davlatlarda  yirik   shaharlar  paydo  bo la  boshladi ʻ .