logo

yapon svilizatsiyasining asosiy xususiyatlari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

762.130859375 KB
MAVZU:   YAPON SVILIZATSIYASINING ASOSIY XUSUSIYATLARI  
Yaponlar  (o zlarini nixondzin — quyoshli o lka odamlari deb atashadi) — xalq, Yaponiyaning 	ʻ ʻ
asosiy aholisi (123,6 mln. kishi). Umumiy soni 125,6 mln. kishi (1990-y.lar o rtalari). Yapon 	
ʻ
tilida so zlashadi. Dindorlari — asosan, sintoistlar va buddaviylar; xristianlar va sinkretik 	
ʻ
dinlarga e tiqod qiluvchilar ham bor. Antropologik jihatdan mongoloid irqiga mansub. Ya.ning 	
ʼ
o ziga xos etnik xususiyatlari ayrim mayda orollarda va Ryukyu arxipelagida yashovchi aholida 	
ʻ
saqlanib qolgan. Ya. qabila sifatida mil. av. 1-mingyilliko rtalarida Janubiy Koreya ya.o.dan 	
ʻ
Yapon o.lariga eneolit davri madaniyati (Yayon madaniyati)ni tarqatuvchi katta guruhning 
ko chib kelishi natijasida shakllangan. Bunga qadar bu yerda ayn va qisman malayyapolinez 	
ʻ
qabilalari yashagan. Ularning o zaro aralashuvi natijasida kelgindi qabilalar tili ustuvor mavqeni 	
ʻ
egallagan. qadimiy yapon qabilalarining elat bo lib uyushuvi mil. 4-asrda birinchi umumyapon 	
ʻ
davlati (Yamato podsholigi)ning tashkil topishi bilan tugagan. Yapon elati Osiyoning qadimiy 
sivilizatsiyalari (Xitoy, Koreya, Hindiston) ta sirida rivojlangan. Qishloq aholisining asosiy 	
ʼ
mashg uloti — sug orma dehqonchilik (sholi), baliq ovlash, shahar aholisida esa 	
ʻ ʻ
hunarmandchilik hisoblangan. Ya. chinni, loklangan buyumlar ishlab chiqarish, to qimachilik va 	
ʻ
badiiy hunarlar bilan shug ullangan. Ko pgina hunarlar saklanib qolgan. Ya. qadimgi va eng 	
ʻ ʻ
yuqori darajada rivojlangan madaniyat va san atga ega. Hozirda shaharlik Ya.ning katta qismi 	
ʼ
yuksak taraqqiy etgan sanoatda band  YAPON MO''JIZASI  IQTISODCHILAR VA TARIXCHILAR 
TOMONIDAN IKKINCHI JAHON URUSHIDAN KEYIN 
YAPONIYADA KATTA IQTISODIY RIVOJLANISH DAVRINI 
BELGILASH UCHUN ISHLATILADIGAN ATAMA. 
YAPONLARNING MAG'LUBIYATI VA AMERIKA 
BOMBARDIMONINING OQIBATLARI MAMLAKATNI 
VAYRONAGA AYLANTIRDI VA BUTUNLAY VAYRON QILDI.
USHBU HOLATGA XOM ASHYONING KAMLIGI, 
SHUNINGDEK, YAPONIYANI TASHKIL ETUVCHI 
OROLLARNING GEOGRAFIK XUSUSIYATLARI QO'SHILISHI 
KERAK EDI. SHUNISI E'TIBORGA LOYIQKI, UNING 
SIRTINING ATIGI 14 FOIZIGINA YAROQLIDIR.  
Ammo 1960 yildan 1980 yillarga qadar Osiyo mamlakati iqtisodiy o'sish sur'atlariga ega bo'lib, uni 
ikkinchi jahon qudratiga aylantirdi, faqat AQShdan o'zib ketdi.

Ko'pgina ekspertlar ushbu o'sishning sabablari urushdan oldin, Yaponiya o'zining tuzilmalarini Meyji 
inqilobi bilan modernizatsiya qilgandan so'ng boshlangan deb tasdiqlashadi, ammo ziddiyat bu yutuqlarni 
falaj qildi.

Urushdan so'ng, mamlakatni tiklashga va uning ahvolini yaxshilashga yordam beradigan bir necha 
omillar birlashdi. Kommunistik Xitoyga qarshi ittifoqchi bo'lishni istagan Amerika yordami, mamlakat 
sanoatidagi islohotlar va protektsionistik tartibga solish mo''jizaning sabablari va xususiyatlaridan biri 
edi.

  Sabablari

Ikkinchi jahon urushi Yaponiyani deyarli xarob qildi. Hisob-kitoblarga ko'ra uning shaharlarining 40 foizi 
vayron qilingan va millionlab fuqarolar halok bo'lgan. Iqtisodiy sohada aholi jon boshiga daromad keskin 
kamaydi.

Xirosima va Nagasakiga tashlangan atom bombalari Yaponiyaning darhol taslim bo'lishiga sabab bo'ldi. 
G'olib bo'lgan Qo'shma Shtatlar vaziyatni nazorat ostiga oldi va siyosiy tizimni katta darajada o'zgartirdi.

Ular imperatorning qiyofasini saqlab qolishdi, lekin avvalgi ilohiy xarakterdan mahrum edilar. Xuddi 
shunday, ular ham jamiyatni qurolsizlantirishdi va uni demokratlashtirishga kirishdilar.  A me rik a y ordami
Qo'shma Shtatlar, urushning g'olib kuchi sifatida, tez orada Yaponiyaning tiklanishiga 
yordam berishni boshladi. Bir tomondan, Sovuq urush boshlanib, Yaponiya Xitoy va 
Sovet Ittifoqi oldida imtiyozli mavqega ega edi. Boshqa tomondan, bu Amerika 
mahsulotlari uchun yangi bozor edi.
Amerika Qo'shma Shtatlari dastlab qattiq tejamkorlik maqsadlarini qo'ydi. U 
inflyatsiyani ushlab turish uchun ushbu reja bilan shug'ullangan. Xuddi shunday, u 
kapitaldan tashqari ilg'or texnologiyalarni ham joriy etdi. Va nihoyat, men poniya 
savdosini Janubi-Sharqiy Osiyo bo'ylab rivojlantirishga yordam beraman.
Yaponiya ichida Qo'shma Shtatlar iqtisodiy qudratga ega bo'lishga intilib, burjua 
tomonidan qo'llab-quvvatlandi. Liberal demokratiya o'rnatildi va mamlakatda 
AQShning eng muhim Okinava harbiy bazasi ochildi.
Garchi 1951 yilda San-Frantsisko shartnomasi bilan Amerika ishg'oli rasman tugagan 
bo'lsa-da, haqiqat shundaki, u mamlakat hukumatiga ta'sir o'tkazishda davom etdi.  
Davlat siyosati

Yaponiyaning yangi hukumati iqtisodiyotni tiklashga qaratilgan siyosatni amalga oshirishni 
boshladi. O'rnatiladigan tizim kapitalistik bo'lsa-da, ko'p yillar davomida yapon kompaniyalariga 
yordam beradigan buyuk davlat interventsionizmi mavjud edi.

Iqtisodiy taraqqiyotni rivojlantirish maqsadida davlat sanoat, tijorat va moliyaviy siyosat uchun 
javobgar bo'ldi.

Iqtisodiyot va sanoat vazirligining e'lon qilingan maqsadlari orasida iqtisodiy kontsentratsiya 
orqali yirik ishlab chiqarishni rivojlantirish; mamlakatni chet el raqobatidan himoya qilish; va 
tashqi bozorni targ'ib qilish.

Hukumat Keiretsu deb nomlangan yirik sanoat guruhlarini shakllantirishni rag'batlantirdi. 
Urushdan keyin bu korporatsiyalar taqiqlandi, ammo ular qayta paydo bo'ldi.

1960 yillarda Mitsubishi, Fuji yoki Toyota kabi korporatsiyalar bozorda ustunlik qildi. Ushbu yirik 
konglomeratlarga yanada ko'proq yordam berish uchun MICE (iqtisodiyot uchun mas'ul agentlik) 
ularni chet el raqobatidan himoya qildi.

1960 yildan keyin eksport hajmi ham oshdi. Uning asosiy bozori G'arbiy Evropadan tashqari 
AQSh edi. 1970-yillarda eksport 800% ga o'sdi. Savdo balansidagi ijobiy muvozanat ko'plab 
kapitalning chiqib ketishiga sabab bo'ldi va Yaponiyani dunyodagi asosiy kreditorlardan biriga 
aylantirdi.  
Sinfi y  hamk orlik

Qo'shma Shtatlar, bosib oluvchi davlat sifatida davlat apparatini qayta tashkil etdi. U mamlakatni 
demokratlashtirish uchun qonunlar chiqardi, agrar islohotlarni o'tkazdi va Zaybatusni taqiqladi.

Shu bilan birga, u ishchilarga ish tashlash huquqini va uyushish qobiliyatini berdi. Kommunistlardan 
ilhomlangan partiyalar va uyushmalar ba'zi kompaniyalar ustidan nazoratni qo'lga olib, ish boshladi. Bu holat 
Amerika kapitalistik siyosatiga zid edi, shuning uchun rasmiylar ushbu amaliyotni noqonuniy deb e'lon 
qilishdi.

Undan keyingi ish tashlashlar to'lqini amerikaliklarni chap qanot kasaba uyushmalari va ishchilariga qarshi 
"qizil tozalash" deb nomlanishiga olib keldi.

1950-yillarning boshlarida Yaponiyada antikommunistik mehnat harakatlari yaratildi. Dastlab ular 
ishbilarmonlarga qarshi to'qnashuvlar uyushtirishdi, ammo qatag'on boshlangani ularning kurashlari hech 
narsaga erishmaganligini anglatadi.

Biroq, 1960 yillarga kelib, sanoat juda kengayib ketdi va ishchi kuchi etishmadi. Bu ishchilarga ish haqining 
ko'payishini talab qilishda ustunlik berdi va shu bilan birga kompaniyalarni zavodlarni avtomatlashtirishni 
boshlashiga sabab bo'ldi.

Burjuaziya tiklanib, eng jangari kasaba uyushmalarini yo'q qilishga muvaffaq bo'ldi. Ijtimoiy sinflar o'rtasida 
hamkorlikni taklif qiladigan ishbilarmonlar homiyligida o'ng kasaba uyushma tashkiloti paydo bo'ldi.  
Sanoatni rivojlantirish

Yapon mo''jizasi eng yaxshi ko'rilgan sektor sanoat edi. Ikkinchi jahon urushi tugaganidan beri 
yigirma yil ichida Yaponiya dengiz tonajining yarmiga ega bo'lib, po'lat va motorli transport 
vositalari ishlab chiqarish bo'yicha uchinchi, elektronika bo'yicha ikkinchi o'rinni egalladi.

1962 yildan 1972 yilgacha bo'lgan o'n yil ichida Yalpi Ichki Mahsulot Qo'shma Shtatlarning beshdan 
birining beshdan bir qismiga aylandi. Savdo profitsiti 1970-yillarning boshlarida besh baravar oshdi, 
shuningdek, kema qurishda, mototsikl va televizorlar ishlab chiqarishda birinchi, avtomobillar va 
sintetik tolalarda ikkinchi o'rinda.

Yaponiya kompaniyalari tomonidan kuzatilgan yana bir strategiya boshqa mamlakatlarda ixtiro 
qilingan narsalardan foydalanish edi. Misol tariqasida, Sony portativ radiostantsiyalarni qurish uchun 
eshitish vositasi transistorlar patentidan foydalangan.

Va nihoyat, u sohadagi ajoyib avtomatlashtirishni, shuningdek, yangi texnologiyalar va robototexnika 
vositalarini yanada yaxshi natijalar va samaradorlikka erishish uchun ishlatilishini ta'kidladi.

MAVZU: YAPON SVILIZATSIYASINING ASOSIY XUSUSIYATLARI

 Yaponlar (o zlarini nixondzin — quyoshli o lka odamlari deb atashadi) — xalq, Yaponiyaning ʻ ʻ asosiy aholisi (123,6 mln. kishi). Umumiy soni 125,6 mln. kishi (1990-y.lar o rtalari). Yapon ʻ tilida so zlashadi. Dindorlari — asosan, sintoistlar va buddaviylar; xristianlar va sinkretik ʻ dinlarga e tiqod qiluvchilar ham bor. Antropologik jihatdan mongoloid irqiga mansub. Ya.ning ʼ o ziga xos etnik xususiyatlari ayrim mayda orollarda va Ryukyu arxipelagida yashovchi aholida ʻ saqlanib qolgan. Ya. qabila sifatida mil. av. 1-mingyilliko rtalarida Janubiy Koreya ya.o.dan ʻ Yapon o.lariga eneolit davri madaniyati (Yayon madaniyati)ni tarqatuvchi katta guruhning ko chib kelishi natijasida shakllangan. Bunga qadar bu yerda ayn va qisman malayyapolinez ʻ qabilalari yashagan. Ularning o zaro aralashuvi natijasida kelgindi qabilalar tili ustuvor mavqeni ʻ egallagan. qadimiy yapon qabilalarining elat bo lib uyushuvi mil. 4-asrda birinchi umumyapon ʻ davlati (Yamato podsholigi)ning tashkil topishi bilan tugagan. Yapon elati Osiyoning qadimiy sivilizatsiyalari (Xitoy, Koreya, Hindiston) ta sirida rivojlangan. Qishloq aholisining asosiy ʼ mashg uloti — sug orma dehqonchilik (sholi), baliq ovlash, shahar aholisida esa ʻ ʻ hunarmandchilik hisoblangan. Ya. chinni, loklangan buyumlar ishlab chiqarish, to qimachilik va ʻ badiiy hunarlar bilan shug ullangan. Ko pgina hunarlar saklanib qolgan. Ya. qadimgi va eng ʻ ʻ yuqori darajada rivojlangan madaniyat va san atga ega. Hozirda shaharlik Ya.ning katta qismi ʼ yuksak taraqqiy etgan sanoatda band

YAPON MO''JIZASI IQTISODCHILAR VA TARIXCHILAR TOMONIDAN IKKINCHI JAHON URUSHIDAN KEYIN YAPONIYADA KATTA IQTISODIY RIVOJLANISH DAVRINI BELGILASH UCHUN ISHLATILADIGAN ATAMA. YAPONLARNING MAG'LUBIYATI VA AMERIKA BOMBARDIMONINING OQIBATLARI MAMLAKATNI VAYRONAGA AYLANTIRDI VA BUTUNLAY VAYRON QILDI. USHBU HOLATGA XOM ASHYONING KAMLIGI, SHUNINGDEK, YAPONIYANI TASHKIL ETUVCHI OROLLARNING GEOGRAFIK XUSUSIYATLARI QO'SHILISHI KERAK EDI. SHUNISI E'TIBORGA LOYIQKI, UNING SIRTINING ATIGI 14 FOIZIGINA YAROQLIDIR.