Yaponiya
![Yaponiy a Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_1.png)
![](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_2.png)
![Maydoni: 377,9 ming km²
Aholisi (2020): 126 mln
Poytaxti: Tokyo](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_3.png)
![Yaponiya Sharqiy Osiyoda joylashgan orol mamlakat. Jami orollari
soni 6800 tadan ortiq bo‘lib, hududining 97% i 4 ta yirik orol —
Xonsyu, Xokkaydo, Kyusyu va Sikokuga to‘g‘ri keladi.
Xokkaydo
Kyusyu Xonsyu
Sikoku 2
1
4
3](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_4.png)
![Mamlakat qirg‘oqlari shimolda Oxota, g‘arbda Yapon, janubi-
g‘arbda Sharqiy Xitoy dengizi, sharq va janubda Tinch okean
suvlari bilan yuviladi.
Yapon dengizi
Tinch okean Sharqiy Xitoy dengizi Oxota dengizi2
3 41](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_5.png)
![Yaponiya — konstitutsion monarxiya, davlat rahbari imperator
maqomiga ega bo‘lgan jahonning hozirgi siyosiy xaritasidagi
yagona mamlakat (108-rasm).
Imperator NaruxitoImperator saroyiga asosiy kirish yo‘li](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_6.png)
![Amaldagi siyosiy boshqaruv tizimida yetakchi rol bosh vazirga
tegishli.
Yaponiya parlamenti - Kokkai
Fumio Kisida](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_7.png)
![Yaponiya 47 ta prefekturaga bo‘linadigan unitar davlat. Yaponiya
poytaxti — Tokio mamlakatning eng yirik oroli Xonsyuning
sharqida, Kanto tekisligida joylashgan.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_8.png)
![Tabiiy sharoit i v a resurslari.
Tinch okean
seysmik
mintaqasida
joylashgani
bois, Yaponiyada
zilzila va
sunamilar tez-tez
sodir bo‘ladi.
2011-yil 11-martdagi kuchli zilzila va uning natijasida
yuzaga kelgan Sunami talofotlari](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_9.png)
![Bu tabiiy xususiyat aholi turmush tarziga katta ta’sir ko‘rsatadi,
shuning uchun ham yaponiyaliklarga bolalik davridanoq zilzila
vaqtida o‘zini to‘g‘ri tutish qoidalari o‘rgatiladi.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_10.png)
![Mamlakat hududining 3/4 qismi tog‘ va qirlar bilan band.
Yaponiyaning eng baland tog‘ cho‘qqisi — Fudziyama vulqoni
yapon xalqi uchun muqaddas qadamjo hisoblanadi (109-rasm)
Fudziyama vul qoni 3776 metr](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_11.png)
![Relyefining tog‘liligi qishloq xo‘jaligi yerlarining yetishmovchiligiga
olib kelgan.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_12.png)
![Yaponiya foydali qazilmalarga boy emas. Mamlakatda asosan yod (zaxiralari
bo‘yicha dunyoda 1-o‘rinda), oltingugurt, shuningdek, oz miqdorda neft,
tabiiy gaz, oltin, kumush va boshqa mineral resurslar qazib olinadi.
yod
tabiiy gaz oltin neftoltingugurt
kumush koni](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_13.png)
![Yerosti boyliklarining ozligi Yaponiyani yoqilg‘i va
metallarni eng ko‘p import qiluvchi davlatlardan biriga
aylantirgan.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_14.png)
![Yaponiya asosan mo‘tadil va subtropik iqlim mintaqalarida
joylashgan. Iqlimi, umuman olganda, musson shamollari ta’sirida
shakllangan bo‘lib, unga yuqori darajadagi namlik xos.
Mo‘tadil
Subtropiik](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_15.png)
![Yillik yog‘in miqdori 1700–4000 mmga teng.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_16.png)
![Shuningdek, Yaponiya iqlimiga tayfunlarning tez-tez takrorlanishi
xos.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_17.png)
![Mamlakat hududi sersuv daryolarga boy bo‘lib, ulardan
sug‘orma dehqonchilik va gidro energetikada keng
foydalaniladi.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_18.png)
![Aholisi.
Tug‘ilishning o‘ta pastligi sababli aholining tabiiy kamayishi
kuzatilmoqda. Yaponiya aholi yosh tarkibida qariyalarning ulushi eng yuqori
ko‘rsatkichga ega bo‘lgan mamlakat hisoblanadi (29%, 2020-y.).](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_19.png)
![Yaponiyada shahar aholisi ulushi 90% dan yuqori.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_20.png)
![Tokio dunyoning eng katta shaharlaridan biri hisoblanib, uning
aglomeratsiyasida 30 mln kishidan ortiq aholi istiqomat qiladi
(110-rasm).](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_21.png)
![Iokogama,
Osaka, Nagoya,
Sapporo, Kobe,
Kioto ham
mamlakatning
eng yirik
shaharlari
hisoblanadi. Shaharlari
Iokagama
Osaka
NagoyaSapporo KobeKioto](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_22.png)
![Xokkaydo orolida joylashgan Sapporodan boshqa barcha yirik shaharlar
Xonsyu orolining janubi-sharqida joylashgan. Mamlakatning bu qismida
bir nechta yirik shahar aglomeratsiyalari tutashib ketgani hisobiga Tokaydo
megalopolisi shakllangan (111-rasm).](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_23.png)
![Yaponiya Koreya Respublikasi kabi bir millatli davlat hisoblanadi.
Aholisining 98% idan ko‘pini yaponlar tashkil qiladi.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_24.png)
![Asosiy dinlari sintoizm (yaponiyaliklarning milliy dini) va
buddizmdir. Qiziqarli jihati, yaponiyaliklarning aksariyati ham
sintoizm, ham buddizm an’analariga rioya qiladi.
Buddaviylik ibodatxonasiSintoizm ramziy darvozasi](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_25.png)
![Aholi joylashuviga mamlakat relyefi katta ta’sir ko‘rsatgan. Yaponiya
aholisining asosiy qismi hududining 10% ida yashaydi. Kanto tekisligida aholi
zichligi eng yuqori.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_26.png)
![Iqt isodiy ot i.
Yaponiya iqtisodiyoti yuqori darajada rivojlangan mamlakat. YIMning umumiy
hajmiga ko‘ra dunyoda Xitoy, AQSH va Hindistondan keyingi to‘rtinchi o‘rinni
egallaydi. Pul birligi – yen (iyena)](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_27.png)
![XX asrning 60-yillaridan boshlab Yaponiya “iqtisodiy mo‘jiza”si jahonni
hayratga sola boshladi. Buning mohiyati Ikkinchi Jahon urushida yengilib,
atom bombasining dahshatlarini o‘z boshidan o‘tkazgan mamlakatning tezlik
bilan qaddini rostlagani va misli ko‘rilmagan sur’atlarda tez rivojlanishga
erishganidan iborat.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_28.png)
![Mutaxassislar fikriga ko‘ra, Yaponiya “iqtisodiy mo‘jiza”sining asosiy
manbai yapon millatining yuqori darajadagi mehnatsevarlik va mehnat
intizomi, uyushqoqlik va sabrtoqat, ishga mas’uliyat hissi va tejamkorlik kabi
ijtimoiy xususiyatlari bilan bog‘liq.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_29.png)
![Yaponiya sanoati eng
zamonaviy
texnologiyalarga
asoslangan tarmoqlar
— elektronika,
elektrotexnika,
dastgohsozlik,
kemasozlik,
avtomobilsozlik,
asbobsozlik, kimyo va
neft-kimyo sanoatiga
ixtisoslashgan. Shaharlari
elektronikaelektrotexnika dastgohsozlik kemasozlik
avtomobilsozlik
asbobsozlik kimyoneft-kimyo](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_30.png)
![Mamlakatning eng mashhur transmilliy korporatsiyalari qatoriga
“Toyota”, “Honda”, “Sony”, “Mitsubishi” va boshqalar kiradi.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_31.png)
![Yaponiya dehqonchiligining yetakchi tarmog‘i sholikorlikdir. Sholi
jami ekin maydonlarining yarmiga ekiladi.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_32.png)
![Shuningdek,
bug‘doy, soya,
turli sabzavot va
bog‘dorchilik
tarmoqlari ham
yaxshi
rivojlangan.Dehqonchilik
Bug‘doy SoyaSabzavot
Bog‘dorchilik](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_33.png)
![Yaponiyada transportning barcha turlari yuqori darajada
rivojlangan.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_34.png)
![Ayniqsa, mamlakatning asosiy shaharlarini bog‘laydigan
“Sinkansen” tezyurar poyezdlari alohida e’tiborga sazovor
(112-rasm).](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_35.png)
![Yaponiyada ayrim orollar orasida suv osti tunnellari ham o‘tkazilgan. Ulardan
eng uzuni Xonsyu va Xokkaydo orollarini bog‘laydigan Seykan tunnelidir (54
km).](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_36.png)
![1988-yil tunnel qurilganida dunyodagi eng uzun temiryo‘l tunneli
edi.Tunnel 250 metr chuqurlikdan o‘tgan. Shundan 140 metr suv
tagidan va yana keyin 100 metr suv ostidan o‘tgan.2016-yil Shveystariya
Alp tog‘ida 57,1 kilometrli Gotard bazis tunneli ishga tushgach, Seykan
tunneli ikkinchi o‘ringa tushdi.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_37.png)
![Yaponiyada xalqaro turizm ham yaxshi rivojlangan. Mamlakatga yiliga 30 mln
atrofida xorijiy sayyoh tashrif buyuradi. Yaponiyaning eng muhim turistik
resurslari uning boy va betakror tarixiy-madaniy merosi hisoblanadi
(113-rasm).
Ximedzi qasri](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_38.png)
![Xonsyu orolining sharqida shakllangan Tinch okean sanoat mintaqasi
iqtisodiy jihatdan Yaponiyaning eng rivojlangan hududi hisoblanadi. Bu
mintaqa Tinch okean bo‘ylab 600 kmdan ortiq masofaga
cho‘zilgan. Kyusyu orolining janubiy qismi, Sikoku oroli va ayniqsa, Xokkaydo
oroli iqtisodiy jihatdan nisbatan sust darajada rivojlangan.
Xonsyu orolining sharqi
Kyusyu orolining janubi
Sikoku oroli
Xokkaydo oroli](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_39.png)
![Topshiriqlar
•
1. Mavzuni o`qish
•
2. Davlat bayrog`i va ma’lumotlarini
yozish
•
3. Kitobdan 2-,3-topshiriqlarni bajarib
kelish
•
4. jadval to`ldirish](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_40.png)
![© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva – Geografiya
(Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
10- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Respublika ta’lim markazi, 2022
•
@ edurtm_uz
•
A. AbduQayyumov, I. Safarov, M. Tillaboyeva, V. Fedorko – Geografiya
(Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
9- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Toshkent – “O‘zbekiston” – 2019
•
Atlas, 9-sinf Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), nusxasi
telegram kanaldan olindi.](/data/documents/c5940529-261e-4834-b28f-0df06697c841/page_41.png)
Yaponiy a Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Maydoni: 377,9 ming km² Aholisi (2020): 126 mln Poytaxti: Tokyo
Yaponiya Sharqiy Osiyoda joylashgan orol mamlakat. Jami orollari soni 6800 tadan ortiq bo‘lib, hududining 97% i 4 ta yirik orol — Xonsyu, Xokkaydo, Kyusyu va Sikokuga to‘g‘ri keladi. Xokkaydo Kyusyu Xonsyu Sikoku 2 1 4 3
Mamlakat qirg‘oqlari shimolda Oxota, g‘arbda Yapon, janubi- g‘arbda Sharqiy Xitoy dengizi, sharq va janubda Tinch okean suvlari bilan yuviladi. Yapon dengizi Tinch okean Sharqiy Xitoy dengizi Oxota dengizi2 3 41