logo

Юристнинг ёзма нутқи талаб ва мезонлари

Загружено в:

20.11.2024

Скачано:

0

Размер:

2954.86328125 KB
Юристнинг ёзма нутқи: 
талаб ва мезонлари
Аниқлик, изчиллик ва далиллилик – тўғри фикр юритишнинг зарурий хусусиятидир МАВЗУ РЕЖАСИ
Нутқ 
маданияти
01
Тил ва нутқ
02 Оғзаки ва ёзма нутқ
03
Нутқнинг 
коммуникатив 
сифатлари04
 
0 5 Нутқ 
услублари Нутқ маданияти термини уч хил ҳодисани ифода 
этади: 
маданий нутқнинг, 
яъни нутқий ҳодисанинг 
номи   маданий нутқ тушунчаси 
билан боғлиқ ва 
нутқ маданияти деб
юритилувчи муаммонинг 
номи   нутқ маданияти 
муаммоларини ўрганиш 
билан шуғулланувчи
соҳанинг, тилшунослик 
фани бўлимининг номи  
01    
02 03
Келтирилган учта ҳодисанинг ҳар бири мураккаб 
кўринишларга, қирраларга эга, уларни бир-бири билан 
қориштирмаслик лозим Н
У
Т
Қ
 
М
А
Д
А
Н
И
Я
Т
И1.  Нутқ  маданияти  –  бу  адабий  тил  меъёрларининг  шаклланиши  ва 
силлиқланишига  ёрдамлашишдан  иборат  бўлган  фаолият,  яъни  тил  ривожига 
онгли аралашувидир.
2.  Нутқ  маданияти  тилни,  унинг  қонун-қоидаларини  онгли  идрок  этиш,  аниқ, 
равшан, ифодали нутқ туза олиш маҳоратидир.
3.  Нутқ  маданияти  кишиларнинг  ўзаро  тўлиқ  ва  теран  фикрлашиши,  тилнинг 
барча имконият ва воситаларини пухта эгаллашидан иборатдир.
5.  Нутқ  маданияти  фақат  тўғри  нутққина  эмас,  балки  уқувлилик  ҳамда  нутқий 
чечанлик ҳамдир.
6.  Нутқ  маданияти  тил  воситаларидан  ўринли  фойдаланган  ҳолда  мақсадга 
мувофиқ сўзлаш ва ёза олиш санъатидир.
7. Нутқ маданияти бу, аввало, фикрлаш маданиятидир.
8. Миллий ўзига хослиги билан ажралиб турувчи нутқ маданий нутқдир.  ТИЛ ВА НУТҚ

Тил  мулоқот  учун  хизмат  қилади  ва  инсоннинг  дунё 
ҳақидаги  бор  тасаввурларини  маълум  бир  белгилар 
орқали ифодалашга қодир;

Нутқ тилнинг амалиёт жараёнида татбиқ этилишидир; у 
ҳаракатдаги  тил  бўлиб,  мулоқот  воситаларини  аниқ 
қўллаш  пайтидаги  кетма-кетлиги  сифатида  намоён 
бўлади.  ТИЛ, НУТҚ ВА МАДАНИЯТ
Тил  ва  нутқ  тушунчаларининг  моҳиятидан 
келиб  чиқадиган  бўлсак,  тил  маданияти 
тилнинг  лексик,  синтактик,  семантик, 
ифодалилик  ва  турфа  ўзгарувчанлиги  қай 
даражада  ривожланган  ва  бой  эканлигини 
кўрсатса,  нутқ  маданияти  нутқий 
мулоқот  асосида  борлиқ  ва  шахс  ҳақидаги 
ахборотни  юзага  келтириш,  уни  тил 
тизими белгилари орқали ифодалаш ва аниқ 
етказиш усулидир. О
з
о
д
 Ш
а
р
а
ф
и
д
д
и
н
о
в“ ...Афсуски,  амалиётда  биз  кўп 
ҳолларда  тилимизга  беписанд 
қарашни  кўрамиз.  Гапирганда  ёки 
ёзганда  ўзимизни  назорат 
қилмаймиз.  Ўзимизнинг  тилимизни 
ўзимиз  ҳис  қилмаймиз,  унинг  ички 
оҳангларига  қулоқ  тутиб  кўрмаймиз, 
балки  жилови  устига  ташлаб 
қўйилган  отдай  майсаси  кўпроқ 
кўринган  ўтлоққа  кириб  кетаверамиз” Your Picture Here НУТҚ АДАБИЙ ТИЛДАГИ МАВЖУД 
ИФОДА ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНГАН 
ҲОЛДА ВОҚЕЛИККА АЙЛАНГАН ФИКРДИР
Нутқ инсон нутқ аъзоларининг 
ҳаракати натижасида юзага келади 
.                 Нутқнинг икки тури:
ТАШҚИ НУТҚ  ИЧКИ НУТҚ
Ўпкадан чиққан ҳавонинг нутқ аъзоларига таъсири,
натижасида уларнинг ҳаракати билан аниқ товушлар 
сифатида юзага келадиган нутқ Кишиларнинг ўз-ўзига хаёлан товушларни -
сўзларни талаффуз қилмасдан фикрлаши, мулоҳаза 
юритиши, ўйлаши Оғзаки ва ёзма нутқ
Оғзаки нутқда сўз 
бирикмалари ва гапларнинг
моделлари айтилмоқчи бўлган 
фикрга монанд ҳолда
тезкорлик билан танланади   Оғзаки нутқ 
таҳрир имкониятидан 
маҳрум
Оғзаки нутқда, одатда, 
мулоқот учун энг зарур
нарсаларгина зуҳур 
этилади   Оғзаки нутқда 
сўзловчининг фаол нутқий 
ҳаракати тўхтам (пауза), 
оҳанг, урғу, турли хил 
имо-ишоралар фикрнинг 
тингловчига етиб 
боришида аҳамият
касб этади  Оғзаки нугқ сўз бойлиги 
жиҳатидан ёзма нутққа
нисбатан анча камбағал 
бўлади  Оғзаки нутқ 
тезкорлик билан 
амалга ошади Оғзаки ва ёзма нутқ
фикр учун энг мос 
имкониятларни 
танлаши нутқни ёзаётганда муаллиф
вақт жиҳатидан бемалол фикрлаш 
имкониятига эга бўлади
гап тузилишини 
қулайлаштириши 
мумкин шунинг учун ҳам 
ёзма нутқ оғзаки нутқдан 
равондир  у ўз нутқи қисмларини ва 
бутун нутқни қайта-қайта 
таҳрир қилиши КИШИЛАРНИНГ НУТҚИЙ ФАОЛИЯТИ МОНОЛОГ, ДИАЛОГ, ПОЛИЛОГ 
КЎРИНИШИДА АМАЛГА ОШАДИ
01 02 0 3
М о н о л о г  
Д и  а л о г П о л и  л о г 
сўзловчининг 
ўзига 
ёки тингловчиларга 
қаратилган 
нутқи   нутқ шаклларидан 
бири бўлиб,
унда ҳар бир фикр 
тўғридан-тўғри суҳбатдошга 
қаратилган бўлади   ик к идан ортиқ  
иш тирок ч иларнинг 
ну тқ идан ту зилган су ҳ бат. 
Полилог ҳамма
тил хусусиятлари 
жиҳатидан диалогнинг 
ўзидир. Фақат унда 
суҳбатдошларнинг сони 
кўпроқ бўлади     ТОЗАЛИГИ (СОФЛИГИ) НУТҚНИНГ КОММУНИКАТИВ СИФАТЛАРИ
МАҚСАДГА МУВОФИҚЛИГИ
АНИҚЛИГИ МАНТИҚИЙЛИГИ
ТЎҒРИЛИГИ 
ТАЪСИРЧАНЛИГИ НУТҚ УСЛУБЛАРИ
 
4Публицистик 
услуб 3Илмий 
услуб 2Бадиий 
услуб 1Сўзлашув 
услуби
5Расмий
  услуб 3
5
4
1
2 АДАБИЁТЛАР:
Розенталь  Д.Э.  Справочник  по 
правописанию и стилистике.
ht t p://w w w.rosent al-book .ru/
Язык  делового  общения 
http://doc-style.ru/DO/  
e-mail:  h.oblamurodova@tsul.uz

Юристнинг ёзма нутқи: талаб ва мезонлари Аниқлик, изчиллик ва далиллилик – тўғри фикр юритишнинг зарурий хусусиятидир

МАВЗУ РЕЖАСИ Нутқ маданияти 01 Тил ва нутқ 02 Оғзаки ва ёзма нутқ 03 Нутқнинг коммуникатив сифатлари04 0 5 Нутқ услублари

Нутқ маданияти термини уч хил ҳодисани ифода этади: маданий нутқнинг, яъни нутқий ҳодисанинг номи маданий нутқ тушунчаси билан боғлиқ ва нутқ маданияти деб юритилувчи муаммонинг номи нутқ маданияти муаммоларини ўрганиш билан шуғулланувчи соҳанинг, тилшунослик фани бўлимининг номи 01 02 03 Келтирилган учта ҳодисанинг ҳар бири мураккаб кўринишларга, қирраларга эга, уларни бир-бири билан қориштирмаслик лозим

Н У Т Қ М А Д А Н И Я Т И1. Нутқ маданияти – бу адабий тил меъёрларининг шаклланиши ва силлиқланишига ёрдамлашишдан иборат бўлган фаолият, яъни тил ривожига онгли аралашувидир. 2. Нутқ маданияти тилни, унинг қонун-қоидаларини онгли идрок этиш, аниқ, равшан, ифодали нутқ туза олиш маҳоратидир. 3. Нутқ маданияти кишиларнинг ўзаро тўлиқ ва теран фикрлашиши, тилнинг барча имконият ва воситаларини пухта эгаллашидан иборатдир. 5. Нутқ маданияти фақат тўғри нутққина эмас, балки уқувлилик ҳамда нутқий чечанлик ҳамдир. 6. Нутқ маданияти тил воситаларидан ўринли фойдаланган ҳолда мақсадга мувофиқ сўзлаш ва ёза олиш санъатидир. 7. Нутқ маданияти бу, аввало, фикрлаш маданиятидир. 8. Миллий ўзига хослиги билан ажралиб турувчи нутқ маданий нутқдир.

ТИЛ ВА НУТҚ  Тил мулоқот учун хизмат қилади ва инсоннинг дунё ҳақидаги бор тасаввурларини маълум бир белгилар орқали ифодалашга қодир;  Нутқ тилнинг амалиёт жараёнида татбиқ этилишидир; у ҳаракатдаги тил бўлиб, мулоқот воситаларини аниқ қўллаш пайтидаги кетма-кетлиги сифатида намоён бўлади.