Mundarija: Kirish ..........................................................................................................................3 I.bob. Qadimgi Hindistonning tabiati va aholisi ....................................................5 1.1. Miloddan avvalgi XV–IV asrlarda Hindiston......................................................5 1.2. Shimoliy Hindistondagi dastlabki davlatlar..................................................... ...10 II.bob.Maurya, Kushonlar va Guptalar davrida Hindiston ...............................13 2.1 .Qadimgi Hindistonning ijtimoiy tuzumi va madaniyati.....................................13 2.2. Qadimgi Hindistonda toifachilik tuzumi............................................................18 Xulosa ......................................................................................................................28 Foydalanilgan adabiyotlar .....................................................................................30 1

Kirish Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. Yurtboshimiz I. A. Karimov 1998-yil 14- iyulda bir guruh tarixchi olimlar va yetakchi jurnalistlar bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvda tarix fani, uning bugungi ahvoli va istiqbolini chuqur tashkil etish haqidagi o‘z fikr mulohazalarini bildirib, bu yo‘nalishda tarixchi olimlar oldiga qator vazifalarni qo‘ydi. Prezidentimiz: ”Muayyan masalada turli fikrlarni berish, bahs orqali haqiqat oydinlashuviga erishish lozim. Tarixiy voqealarni, shaxslar faoliyatini izohlash yo‘li bilan odamlarni asl haqiqatdan ogoh etishimiz kerak”, - deb ta’kidladi. Ushbu vazifalardan eng muhimi - yangi jamiyatimizni isloh qilish va yangilash jarayonini boshqaradigan va ta’minlaydigan, hozirgi davr talabi asosida yangicha fikrlaydigan yoshlarni tarbiyalash, muhimi, ular ongiga milliy istiqlol, Vatanga sadoqat va vatanparvarlik g‘oyalarini yanada chuqurroq, singdirish va teran anglatishdan iboratdir. Birinchi Prezidentimiz o‘zining “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomli asarida shunday yozadi:” O‘z tarixini bilmaydigan, kechagi kunini unutgan millatning kelajagi yo‘q. Bu haqiqat kishilik tarixida ko‘p bora o‘z isbotini topgan.”. O‘zbekistan Respublikasi istiqlolga erishishi natijasida jamiyatimizning barcha sohalarda tubdan o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, Vatanimiz tarixida milliy vatanparvarlik nuqtai-nazaridan qiziqish ortmoqda. Hindiston davlatining shakllanish tarixini o'rganish bizga bu davlatlarni naqadar uzoq tarixga ega ekanligini ko'rsatadi. Bu davlatlar faoliyatini o‘rganish va yutuqlarini o‘z davlatimiz an'analariga moslashtirgan holda joriy etish kelajagimiz taraqqiyotini belgilash mumkin.Kurs ishining asosiy maqsadlaridan biri Hindistonning ilk o‘rta asrlarda shakllangan Gupta va Xarsha davlatlarining siyosiy tarixi, boshqaruv shaklini o‘rganish va ularni o‘z ma'naviyatimizdan kelib chiqqan holda zamon bilan hamohang holda milliylashtirish darajasiga baho berishdan iborat. Hozirgi texnika taraqqiy etgan davrda o‘z davlatimizning jahon hamjamiyatida o‘z so‘zi bo‘lgan davlat bo‘lishini istar ekanmiz, biz bunday o‘z davrining rivojlangan davlatlari faoliyatini o‘rganishimiz va ularning ijobiy 2

yutuqlarini o‘z davlatimizda joriy etishga intilmog‘imiz kerak, bular esa kurs ishi mavzusining dolzarbligini ko'rsatadi. "Ilk o‘rta asrlarda Hindiston" mavzusi bo‘yicha, bu hududda davlatlarning vujudga kelishi, davlatlarning tashkiliy tuzilishi, davlatlarda savdo va shaharsozlik an‘analarining rivojlanishi, Ilk o‘rta asrlar tarixida Hind davlatlarining tarix sahnasiga chiqishi va bu davlatlar vujudga keltirgan madaniyatning jahon sivilizatsiyasiga qo'shgan hissasi kabi masalalarini yangi manba va adabiyotlar hamda zamonaviy komunikatsiya vositalari orqali o‘rganish, tadqiq qilish mavzuni muhim jihati hisoblanadi Kurs ishining obyekti va predmeti. Gupta va Xarsha davlatlarining vujudga kelishi bu davlatlarning yangi hind madaniyati shakllanishida tutgan o‘rni, va bu madaniyatning ilk o‘rta asr davlatlari siyosatiga, ilim-fan taraqqiyotiga, madaniy aloqalar rivojiga ko‘rsatgan ta'sirini manbalar asosida yoritib berish. Gupta davlati, shuningdek Xarsha davlatining boshqaruv tartiblarini o‘rganish va bu davlatlarning Hind davlatchiligi rivojidagi o‘rnini aniqlashdan iborat. 3

I.bob. Qadimgi Hindistonning tabiati va aholisi 1.1.Miloddan avvalgi XV–IV asrlarda Hindiston Qadimgi Hindistonning tabiati va aholisi. Hindiston Osiyoning janubida joylashgan mamlakat. Uning shimol tomoni Himolay tog`lari, qolgan uch tomoni esa Hind okeani, Eriteriya dengizi va Bengal ko`rfazi suvlari bilan o`ralgan. Mamlakatning markaziy qismini Dekan tog`lari egallab yotadi. Hindistondan Hind, Gang, Jamna, Braxmaputra va boshqa daryolar oqib o`tadi. Mamlakat iqlimi shimolda mo`tadil, hatto tez-tez qorlar yog`ib turadi. Uning janubiga tushilgan sari iqlim issiqlashib, chekka janubda hatto qish bo`lmaydi. Yog`ingarchilik mavsumlarida Gang, Hind va Braxmaput ra sohillarida jala quyib tez-tez toshqinlar bo`lib turadi. Hindistonning o`simlik va hayvonot dunyosi boy. Hindiston odamzodning ilk vatanlaridan biri hisoblanadi. U yerda 600–500 ming yillardan beri aholi yashab keladi. Qadim zamonda bu mamlakatda dravid, bengal, bihar, gujarat, assam va boshqa qabilalar yashaganlar. Keyinchalik bu yerga oriylar, shaklar, xioniy, eftoliy kabi O`rta Osiyo va Eron qabilalari kelib joylashganlar. Eng Qadimgi Hindiston jamiyati va madaniyati. Hindiston yarim orolining shimoli-g`arbidan Hind daryosi oqib o`tadi. Bu daryo sanskrit tilida Sindxu, pushtu tilida esa Abbasin – «daryolar otasi», – deyiladi. Bu daryoning besh irmog`i oqib o`tadigan joy Panjob – Beshsuv deyiladi. Hind daryosi, ayniqsa uning yuqori qismi Panjobda ibtidoiy davrdan boshlab oadamlar yashab kelishgan. 1920–1922-yillarda arxeologlar Panjob va Maxenjo-Doro yodgorligini topganlar. Tekshirishlardan bu yodgorlik Hind shaharlarining xarobasi bo`lib chiqdi. Moxenjo-Doro Hind daryosining o`rta qismida joylashgan bo`lib, har biri ikki yarim kv. km joyni egallab yotar edi. Xarappa va Moxenjo-Doro miloddan avvalgi III mingyillik va II mingyillikning o`rtalarida mavjud bo`lgan davlatlarning markaziy shaharlari bo`lgan ekan. Bu shaharlarda aholi zich yashagan. Har ikki shahar xarobasini qazigan arxeologlar pishiq va xom g`ishtdan 4

qurilgan 1,2,3 qavatli uy-joy, ibodatxona, hukmdorlar saroyi, omborxona hamda podsho qarorgohlarining qoldiqlarini topganlar. Bu joylardan g`isht yotqizilgan ko`chalar, pishiq g`ishtdan qurilgan quduq va hovuzlar ham topilgan. Shahar sopol quvurlar orqali keladigan suv bilan ta`minlangan. Shaharda iflos suvlarni tashqariga chiqarib yuboradigan yer osti qurilma inshootlari bo`lgan. Har ikki shaharda zargarlik, me`morchilik, to`qimachilik, kulolchilik, qurolsozlik va hunarmandchilikning boshqa sohalari rivojlangan ekan. Xarappa va moxenjo- doroliklar sol, qayiq va kemalar yasab, daryo va dengizlarda bemalol suzganlar. Har ikki shahar ham qal`alar, qalin, baland minorali mudofaa devorlari bilan muhofaza qilingan. Xarappa va Moxenjo-Dorodan iyeroglif yozuvlari va tosh tarozlari ham topilgan. Miloddan avvalgi XVI–XIII asrlar orasida Xarappa va Moxenjo-Doro shaharlari xarobazorga aylanib inqirozga yuz tutgan. Xarappa va Moxenjo-Doro shaharlari shimoli-g`arbiy Hindistondagi qadimgi davlatlarning poytaxti bo`lgan bo`lsa kerak. Eng Qadimgi Hindistonning ijtimoiy tuzumi va xo`jaligi. Eng Qadimgi Hindiston tabaqaviy jamiyatga asoslangan quldorlik davlati edi. Eng Qadimgi Hindistondagi davlatlar podsholar tomonidan boshqarilgan. Podsholar oqsoqollar kengashi va qo`shinga tayanib ish olib borgan. Qadimgi aholi boy-badavlat, hunarmand, mayda savdogar, o`rtahol dehqdn va ziyolilardan iborat o`rta tabaqaga hamda kambag`allar, qashshqqlar va qullarga bo`lingan. Hindistonda yashagan aholi tirikchiligining asosini dehqonchilik tashkil etgan. Dehqonlar vohadagi unumdor yerlarni o`zlashtiiv ganlar. O`zlashtirilgan tekis yerlarga suv kanal va ariqlar orqali kelgan. Balandroq yerlarga esa charxparraklar orqali suv chiqarilgan. Dehqqnlar datalarga bug`doy, arpa, no`xat, sholi, shakarqamish va g`o`za ekkanlar. Hindiston g`o`za – paxtaning ilk vatanidir. Ular banan, anjir, anor, qovun, o`rik, olma ekib polizchilik va bog`dorchilik bilan ham shug`uilanganlar. Dalalarda har turli sabzavotlar ham yetishtirilgan. 5