Shaxs yo’nalganligini o’rganish MUNDARIJA: KIRISH.………………………………… . ……… . ……………………………3 I.BOB. Shaxs haqida tushuncha……………………………………………..5 1. 2 . S HAXSNING YO'NALGANLIGI O'RGANISH ANKETASI …………………..…5 1.3. Shaxsda o’z-o’ziga baho berish tushunchasi……………………………….8 II.BOB. BIOGRAFIK ANKETANING SHAKLLANTIRISH………….….9 2.1 Biografik tahlil usuli manbalari …………….………………...…….........9 2.2 Z Freydning shaxs haqidagi qarashlari…………………………………......15 XULOSA ……………………………………………………………………...19 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI …………….………....20 1

KIRISH Mavzuning dolzarbligi: Shaxs — alohida individ , mohiyatan yaxlit ijtimoiy- axloqiy olam. U o zida inson mohiyatini, uning mavjudot sifatidagi qadriyatiniʻ mujassam etadi. Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda o z yo nalishi, tadqiqot ʻ ʻ obyekti va maqsadi nuqtai nazaridan turlicha talqin etiladi. U o ta murakkab, ʻ ziddiyatli, qarama-qarshi, o zini o zi inkor etadigan mavjudot sifatida, biologik, ʻ ʻ fiziologik, ijtimoiy, ma naviy, ruhiy, axloqiy va estetik aqlidrok, tafakkur ʼ obyekti sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, yashash huquqi va hayot mantig i ʻ jihatidan tadqiqot manbaiga aylanishi mumkin. Man bobongman tushundingmmmi? Shaxsning shakllanish omillari ko p va xilma-xiddir. Masalan, genetik (nasliy), ʻ biologik-tabiiy, madaniy, ijtimoiy hayot tajribasi, o z turdoshlari bilan ʻ munosabatlar va boshqalar shaxsning genetik jihati uning nasliy asosi, ajdodlaridan yetib kelgan fizionomiya, fe l-atvor bilan, biofiziologik jihati esa ʼ yashash uchun quvvat olish, ovqatlanish, jinsiy aloqaga kirishish va nasl qoldirish singari individual ehtiyoj bilan belgilanadi. O v rabochiyla qandaysila ʻ Shaxs, mohiyatiga ko ra, madaniylashgan, ong, aql orqali faoliyatini boshqarish ʻ imkoniyatiga ega bo lgan, ijtimoiy-tarixiy an ana, turmush tarzi va tajribaga ʻ ʼ asoslangan muayyan avlodlar vakili. Shaxs fenomeni inson olamining butun murakkabliklarini o zida mujassam etadi. Uni har tomonlama o rganish ʻ ʻ maqsadida turli davrlarda tadqiqot olib borilgan. Ayniqsa, sharqda u yuksak axloqiyma naviy me yorlar orqali tushunilgan va oliy xilqat, bebaho qadriyat ʼ ʼ deb hisoblangan. Inson shaxs sifatida komillikka intiladi, hayot mazmunini boyitadi, shu asosda kishilik jamiyatining go zal va farovon bo lishiga ehtiyoj ʻ ʻ sezadi. 2

Shaxsning hayot tarzi bevosita jamiyat hayotiga daxldor va hayot ne matlaridanʼ to la foydalanishga haqli. Shaxs tushunchasi inson tushunchasining yuksak ʻ ko rinishi, oliy maqomidir. Har qanday odam tabiiy mavjudligi, yashash huquqi ʻ va hayot qadriyatiga ega bo lgan jonzotdir. Biroq u hamma vaqt ham to laqonli ʻ ʻ shaxs bo lib yetilmasligi mumkin. ʻ Kurs Ishining maqsadi: Ilmiy adabiyotlar va ilmiy tadqiqot ishlarini tahliliy o’rganish asosida shaxs tushunchasini o’rganish . Kurs Ishining obyekti: shaxs tushunchasiga oid nazariyalarning chet el psixologlari tomonidan tahlili . Kurs Ishining predmeti: Psixologiyada iroda nazariy shaxs tushunchasining chet el psixologiyasidagi tahlili jarayoni . Kurs Ishining vazifalari 1. Mavzuga oid ilmiy-nazariy manbalar , darslik va o’quv qo’llanmalar hamda ilmiy maqolalarni tahliliy o’rganish; 2. Chet el psixologiyasida shaxs tushunchasi nazariyalarini yoritish; 3. Shaxs tushunchasi nazariyalarini tahlil qilish; Kurs ishini tuzulishi: Kurs ishi kirish,ikki bob, to`rt bo`lim, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan tashkil topgan 3

I.BOB. Shaxs haqida tushuncha 1.2. S HAXSNING YO'NALGANLIGI O'RGANISH ANKETASI Shaxsning faoliyatini yo`naltirib turadigan va mavjud vaziyatlarga nisbatan bog`liq bo`lmagan barqaror motivlar majmui kishi shaxsning yo`naltirilganligi deb ataladi. Shaxs yunalganligi – bu barqaror motivlar yig`indisi bo`lib, shaxs faoliyatini belgilaydi. Shaxs yo`nalganligi qiziqishlar, dunyoqarash, e’tiqod, intilish va idealda xarakterlanadi. Qiziqish – bilish ehtiyojini namoyon formasi bo`lib, u yangi faktlar bilan tanishishga , hamda borliqni aniq, chuqur va aniq aks etishiga yordam beradi. Dunyoqarash – insonning qarashlari tizimi bo`lib, unda insonni atrofdagi dunyoga munosabati va bu dunyoda o`zining o`rnini anglash, kishilarga bo`lgan munosabati hayotiy pozitsiyasi, ideallari , qadriyatlari, e’tiqodlari va printsiplari namoyon bo`ladi. E’tiqod – insonni anglangan ehtiyoji bo`lib, u faoliyatga undaydi. Ideal – bu namuna, intilishlarning eng yuqori cho`qqisi. Intilish – birlamchi qiziqish , ehtiyojni hissiy kechirilishi, ob’ektga intilishidir. Inson o`z ehtiyojlarini qondirish uchun atrof muhit, tabiat, kishilar bilan o`zaro ta’sirga kirishadi. Ularni o`zgaradi, o`z faoliyatini yo`naltiradi. Ijtimoiy qonun- qoidalar , muhit, jamiyat talablariga rioya qilgan tarzda o`z - o`zini yo`altiradi, o`z 4

oldiga maqsad qo`yadi, maqsadga intilish yo`lida uchraydigan kiyinchilik va to`siqlarni engib o`tishga harakat qiladi. Maqsadga yo`naltirilgan ongli faoliyatini amalga oshirishda moddiy, ma’naviy olam bilan faol tarzda muloqotga kirishadi. Ehtiyojlar asosida odamda faoliyatning motivlari, muayyan ehtiyojlarini qondirish bilan bog`liq ichki turtki kuchlar paydo bo`ladi. Motiv odamni faoliyatiga , faolikka yo`naltiruvchi sababdir. Shaxs inson aniq maqsad sari intiladi, muayyan ishni bajaradi, uni natijasiga ega bo`lishga, uni qo`lga kiritishga o`z-o`zini yo`naltiradi. Shaxsning faolligining yo`nalishi turli ehtiyojlar: kelib chiqishi , predmetiga ko`ra a) tabiat - inson o`zini, avlodini saqlab qolishdagi faolligi; b) madaniy-odamning insoniyat madaniyati mahsuliga bog`liq bo`lgan faoliyati; predmetiga ko`ra: v) moddiy – ovqatlanish kiyinish , uy-joy, maishiy turmush ashyolari; g) ma’naviy - ma’naviy madaniyatni o`zlashtirib olish, yaratish, o`qish, ilm, san’at, musiqa, kinofil’m, teatr va boshqalar asosida boshqariladi , amalga oshiriladi. 4. Shaxsning rivojlanishi va shakllanishida o`ziga xos sifatlar mavjud: Ekstravertsiya – inson ongni va diqqatini atrofga, tashqariga, asosan o`zi atrofida bo`layotgan narsalarga qaratilganidir. Ekstravertsiya intravertsiyaga qarshi bo`lib, intravertsiya – bu ong va inson qiziqishlarini o`ziga, o`z ichiki dunyosiga qaratilgandir. Ishonch – insonni biror bir narsaga ma’lum argument faktlarsiz qat’iyatidir. Refleksiya – shaxs ongini o`ziga qarata olish layoqatidir. Adantivlik – adantatsiyani engillashtirishga qaratilgan , organizmni moslashuvchanligi. Bu termin adantiv xulq-atvor iborasi bilan qo`llanishi normal hol sifatida qabul qilinadi. Ishonuvchanlik - holat bo`lib, tez qabul qiluvchanlik , ta’sirga kishini beruvchanligi va uni psixologiyasi va xulq-atvorida ma’lum o`zgarishlarni yuz 5