Mavzu : Bir qovushoq-plastik suyuqlikni ikkinchisi orqali quvurda siqib chiqarilish haqidagi masalani yechish.

Mundarija. I. Kirish. II. Asosiy qism. II.1 Suyuqliklar haqida umumiy tushuncha. II.2 Qovushoqlik haqida umumiy tushuncha. II.3 Qovushoq suyuqliklarning o’rganilishi. II.4 Suyuqliklardagi ishqalanish u с hun Nyuton qonuni. Qovushoqlik. II.5 Bir qovushoq-plastik suyuqlikni ikkinchisi orqali quvurda siqib chiqarilish haqidagi masalani yechish. III. Xulosa. IV. Adabiyotlar ro’yxati.

Kirish Biz bilamizki suyuqliklar tushunchasi juda ham keng tushuncha hisoblanadi. Biz bu kurs ishi bilan tanishib chiqish jarayonida suyuqliklar haqida ma’lum bir ma’lumotlarga ega bo’lgan holda plastik-qovushoq suyuqliklar haqida batafsilroq ma’lumotga ega bo’lamiz. Qovushoq suyuqlik deganda o’zi nimani tushunishimiz kerak, plastik- qovushoq suyuqlik deganda nimani tushunishimiz kerakligi haqida bilib olamiz. Buni kurs ishining mundarijasida ham yaqqol ko’rishimiz mumkin. Ya’ni quyidagilar:  Suyuqliklar haqida umumiy tushuncha.  Qovushoqlik haqida umumiy tushuncha.  Qovushoq suyuqliklarning o’rganilishi.  Suyuqliklardagi ishqalanish u с hun Nyuton qonuni. Qovushoqlik.  Bir qovushoq-plastik suyuqlikni ikkinchisi orqali quvurda siqib chiqarilish haqidagi masalani yechish kabi bo’limlarni ko’rib chiqamiz.

Suyuqliklar haqida umumiy tushuncha. Suyuqlik deb ikkita alohida xususiyatga ega bo‘lgan fizik jismga aytiladi: yetarlicha kichik kuch ta’sirida ham o‘z hajmini keskin o‘zgartiruvchan va oquvchan, yengil qo‘zg‘aluvchan. Boshqacha aytganda, suyuqliklar – bu molekulalari betartib joylashgan, vaqti-vaqti bilan bir muvozanat holatdan boshqasiga sakrab o‘tib turadigan moddalar. Suyuqlikning eng muhim mexanik xarakteristikalari bu uning zichligi, solishtirma og‘irligi va qovushoqligi. Suyuqliklar ikki ko‘rinishda bo‘ladi: tomchili suyuqliklar; gazsimon suyuqliklar. Tomchili suyuqliklar odatdagi umumiy suyuqlik deb ataluvchi tushuncha bilan ifodalanuvchi suv, neft, kerosin, yog‘ va hokazo moddalar. Gazsimon suyuqliklar esa odatdagi gazsimon moddalar: havo, kislorod, azot, propan va hokazo. Suyuqlik va gazlarning siljishga qarshilik ko‘rsatish xossasi qovushoqlik deb ataladi. Hamma suyuqliklar qovushoqlik (siljish tezligiga proporsional bo‘lgan ishqalanish kuchlanishiga ega Nyuton suyuqligi) xususiyatiga ega. Suyuqlik va gaz mexanikasida «suyuqlik» tushunchasi kengroq ma’noda ishlatiladi. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, tovush tezligiga yaqin, lekin undan pastroq tezliklarda gazlar o‘zini siqilmaydigan suyuqlikdek tutadi, tomchili suyuqliklar (masalan, suv) esa katta bosimlarda o‘zini siqiluvchan suyuqlikdek tutadi. Shuning uchun suyuqlik deganda kam siqiluvchan tomchili suyuqliklarni va osongina siqiluvchan suyuqliklar (gazlar)ni tuchunishga kelishib olingan. Suyuqlik deb ikkita alohida xususiyatga ega bo‘lgan fizik jismga aytiladi: yetarlicha kishik kuch ta’sirida ham o‘z hajmini keskin o‘zgartiruvchan va oquvchan, yengil qo‘zg‘aluvchan. Boshqacha aytganda, suyuqliklar – bu molekulalari betartib joylashgan, vaqti-vaqti bilan bir muvozanat holatdan boshqasiga sakrab o‘tib turadigan moddalar. Suyuqlikning eng muhim mexanik xarakteristikalari bu uning zichligi, solishtirma og‘irligi va qovushoqligi. Suyuqliklar ikki ko‘rinishda bo‘ladi: tomchili suyuqliklar; gazsimon suyuqliklar. Tomchili suyuqliklar odatdagi umumiy suyuqlik deb ataluvchi tushuncha bilan ifodalanuvchi suv, neft, kerosin, yog‘ va hokazo moddalar. Gazsimon suyuqliklar esa odatdagi gazsimon moddalar: havo, kislorod, azot, propan va hokazo. Suyuqlik va gaz mexanikasida «suyuqlik» tushunchasi kengroq ma’noda

ishlatiladi. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, tovush tezligiga yaqin, lekin undan pastroq tezliklarda gazlar o‘zini siqilmaydigan suyuqlikdek tutadi, tomchili suyuqliklar (masalan, suv) esa katta bosimlarda o‘zini siqiluvchan suyuqlikdek tutadi. Shuning uchun suyuqlik deganda kam siqiluvchan tomchili suyuqliklarni va osongina siqiluvchan suyuqliklar (gazlar)ni tuchunishga kelishib olingan. Yuqorida ta’kidlaganimizdek, suyuqlik deb tomchili suyuqliklarni, gazlar va plazmalarni qabul qilgan holda, ularning qattiq jismlardan farq qiluvchi muhim jihati – bu ularning oquchanligini e’tiborga olib, suyuqlik va gaz mexanikasida suyuqliklar modellari quyidagicha klassifikatsiyalanadi: siqiluvchan yoki siqilmaydigan suyuqlik modeli; ideal yoki qovushoq suyuqlik modeli. Ideal suyuqlik deb absolyut qovushoqmas, uzilish va siljish qarshiligiga umuman qarshilik ko‘rsatmaydigan (ichki ishqalanishga ega bo‘lmagan) suyuqlikni hayolan tushunamiz. Bu barcha asosiy xususiyatlarini o‘zida aks ettiruvchi real suyuqlik modeli deb qabul qilingan bo‘lib, unda suyuqlikning siqiluvchanlik yoki siqilmaslik xossasini e’tiborga olish mumkin. Bu model yordamida, masalan, suyri jismli suyuqlik oqimidagi tezliklar taqsimoti va bosimni aniqlash mumkin, ammo bu model suyuqlikning qovushoqligi ta’sirini va ayniqsa qarshilik kuchlarini aniqlash imkonini bermaydi . Qovushoq suyuqlik modeli esa siqiluvchan yoki siqilmaydigan real suyuqlik modelidir. Suyuqlikning qovushoqligini e’tiborga olish uning oqimini tavsiflovchi differensial tenglamalarni ancha murakkablashtiradi. Qovushoqlik haqida umumiy tushuncha. Qovushoqlik. Harakatlanayotgan suyuqlikdagi siljish kuchlarining miqdori dinamik qovushoqlik tushunchasiga olib keladi. Suyuqlikning qovushoqligi deb uning zarrachasi ko‘chishiga qarshilik ko‘rsatish xossasiga aytiladi. Molekulalarning o‘zaro ta’sirlashishi qovushoqlikning fizik sababidir. Suyuqlik tomchilari va gazlarning molekulyar tuzilishi farqli bo‘lganligi sababli ularning qovushoqlik tabiati ham farqli bo‘ladi. Suyuqliklarda qovushoqlik – bu uning molekulalari orasidagi ichki ishqalanish kuchining, gazlarda esa molekulalarning xaotik harakati natijasidagi ularning o‘zaro ta’sirlashishining paydo bo‘lishidir. Shuning uchun gazlarda temperaturaning oshishi bilan molekulalar harakati faollashadi, bu esa o‘z navbatida