BURALISH Reja: 1. Buralish, uning hosil bo’lishi va ta’rifi 2. Burovchi moment uning ishorasi va epyuralari. 3. Buralishda brusning deformatsiyalanishi.

Buralish, uning hosil bo’lishi va ta’rifi . Buralish deb shunday deformatsiyaga aytiladiki bunda brusning ko’ndalang kesimida faqat bita ichki kuch hosil bo’ladi-bunga burovchi moment Mb deyiladi. Buralishga ishlaydiga brusga val deyiladi. Buralish vallarda, vintli prujinalarda, tasmali uzatmalarda hosil bo’ladi. Brus uchlariga qo’yilgan bir-biriga teng va qarama-qarshi quyilgan kuchlar jufti brusni deformatsiyalashga olib keladi. Podshipniklarga tayangan va ikkita shkivga maxkamlangan valni qarab chiqamiz Тasmali uzatma orqali elektr dvigateli biriktirilgan shkiv 1-valni aylantiradi. Shkiv 2-uzatma orqali harakatni shtokka uzatadi. Natijada val aylanadi. Tasmadagi taranglashiah kuchi S1 yetaklovchi tarmoq kuchi s1 dan katta. Bu kuchlar shkivda har xil tomonga yo’nalgan kuchlar jufti M1 vа M2 ni vujudga eltiradi. 1-шкивда M 1=(S1−s1)R1 2-шкивда M 2=(S2− s2)R2 Vallarni hisoblashda ko’p hollarda ichki burovch momentlar sarf qilgan quvvat va valning aylanish chastotasi orqali topiladi. Аgar val 1 minutda n mаrta aylansa u holda valning buralish burchagi 1 sekundda radianlarda ulchanadi va n 60 2π= nπ 30 оrqali aniqlanadi. 1 sekunddagi burovchi

momentning ishi M val quvvati N оrqali aniqlanadi. N= M b nπ 30 bundan M b=30 N nπ agar quvvat N кilovattlarda berilsa M b=30 ⋅1000 N nπ =9550 Т n (Nm ) topiladi. Burovchi moment uning ishorasi va epyuralari. Hisob ishlarida ya’ni bikrlik va mustahkamlikka tekshitishda burovchi moment ishorasining ahamiyati yo’q. Qulaylik uchun Mb epyurasini qurishda quyidagi belgilashlar kiritiladi. Quyidagi brusni qarab chiqamiz Brusga to’rtta М burovchi momentlar quyilgan. 1-1 kesimda M b=M 1 ishora musbat, 2-2 kesimda |M b2|=|M 1−M 2| buning ishorasi M1 va M2 dan bog’liq. Agar M1¿M2¿ bo’lsa ishora musbat aks holda manfiy, 3-3 kesimda |M b3|=|M 1− M 2− M 3| Bir uchi maxkamlangan brusda esa M 1b= M 1; M 2b= M 1+M 2 Shuni esdan chiqarmaslik kerakki brusga quyilgan tashqi kuch miqdori burovchi moment qiymatidan kichik bo’ladi. Masalan:

G‘o‘lacha (brus) ning xavfli kesimini topish uchun uning ayrim qismlariga ta’sir qiladigan burovchi momentlarni aniqlash kerak. G‘o‘lachaning uzunligi bo‘yicha burovchi momentning o‘zgarish grafigi burovchi momentlar epyurasi deb ataladi. Epyuralarni yasashda g‘o‘lachani kuchlar qo‘yiladigan qismlarga bo‘lib chiqamiz va kesish usulini qo‘llaymiz. G‘o‘lachani tekislik bilan xayolan qismlarga bo‘lamiz, bir qismini tashlab yuboramiz va qolgan qismining muvozanatlik shartini ko‘rib chiqamiz. G‘o‘lachaning ixtiyoriy kesimidagi burovchi moment kesimning bir tomonida g‘o‘lacha quyilgan tashqi burovchi momentlar (o‘qqa nisbatan) algebraik yig‘indisiga teng. Burovchi moment soat mili bo‘yicha yo‘nalgan bo‘lsa, burovchi moment musbat, agar aksincha yo‘nalgan bo‘lsa, manfiy ishorali bo‘ladi. Tashqi burovchi momentlarm1= 200 N⋅m , m2= 500 N⋅m va m3=300 N⋅m bilan yuklangan val uchun burovchi momentlar epyuralarini yasash misolini ko‘rib chiqamiz. Moment m2 valning aylanish tomoniga, m1 va m3 lar esa teskari tomonga yo‘nalgan (5.8 –rasm). Valni uch qisimga bo‘lamiz, ularni ketma-ket koordinatalar bo‘yicha x masofada tekislik bilan kesamiz. Qabul qilingan qoidadan foydalanib, valning kesilgan chap qismlari muvozanatlik shartidan kesimlar burovchi momentlar kattaligi va ishoralarini aniqlaymiz.

T1=m1=200 N⋅m ; TII=m1−m2=−300 N⋅m ; TIII= m1− m2+m3=0. 5.8-rasm Nolinchi chiziq 001 dan epyuralar yasashda qismlardagi burovchi momentlarga teng ordinatalarni tanlangan masshtabda qo‘yamiz. Musbatlarini yuqoriga, manfiylarini pastga qo‘yamiz. Qismlardagi burovchi momentlar doimiy. Epyura ikki to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida bo‘lib, burovchi moment qo‘yilgan kesimda burovchi momentlar epyurasi shu moment qiymatiga sakrash bilan o‘zgaradi. Buralishda brusning deformatsiyalanishi. Ko’ndalang kesimi doiraviy bo’lgan bir uchi bikr maxkamlangan ikki uchiga burovchi moment Мb quyilgan brusni qarab chiqamiz.