logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. C++ dasturlash tilining standart kutbxonalari

C++ dasturlash tilining standart kutbxonalari

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

71.6650390625 KB
Ko'chirib olish
C++ dasturlash tilining standart kutbxonalari Reja: i. Kirish ii. Asosiy qism 1. Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish va akslantirish funksiyalari bilan ishlovchi kutubxonalar, (stdio.h) kutubxonasi. 2. Matematik funksiyalar bilan ishlovchi kutubxonalar. 3. Dasturlashda math.h kutubxonasining imkoniyatlaridan foydalanish. iii. Xulosa iv. Foydalanilgan adabiyotlar Asosiy qism II.1. Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish va akslantirish funksiyalari bilan ishlovchi kutubxonalar (stdio.h) kutubxonasi C++ tilida qiymatlarni kiritish chiqarish uchun C tilidan o‘tgan stdio.h kutubxonasidan foydalaniladi. Bu kutubxonada mavjud funksiyalar klaviatura, printer, terminal kabi qurilmalarni fayl oqimlari sifatida qabul qiladi. Oqim – bu o‘zaro bir jinsli sodir bo‘luvchi xususiyatga ega jarayondir. Oqimlar kutubxonasida fayl ko‘rsatgichlari kabi qayta ishlanadi. Fayl ko‘rsatgichlari – bu 28 oqimda unikal aniqlanib, bajariladigan amal uning parametri sifatida beriladi.Bu kutubxonada 3 ta standart oqim mavjud; stdin,stdout   va stderr   lar. Bu oqimlar kutubxona chaqirilishi bilan avtomatik tarzda aniqlanadi [4,10]. Oqim xususiyatlar – Oqimlar bir qator xususiyatlarga ega ya‘ni ularda qanday funksiyalardan foydalanishmoqda va ular orqali ma‘lumotlarni chiqarish qanday amalga oshirilmoqda.Oqimlarning bunday xususiyatlarining ko‘pchiligi ―fopen funksiyasi bilan aniqlangan:‖ Ma’lumotlarni o’qish – yozish uchun ruxsat: Bu holat oqimdan o‘qish yoki fizik xotiraga ma‘lumotlarni yozish uchun qo‘llaniladi. Matn/Binar: Matnlar oqimi – bu har biri yakunlanuvchi satr deb tushuniladi. Matn holati satrlarni o‘z xarakteriga ko‘ra o‘qish yozishni amalga oshiradi. Binar – xarakterli oqim esa fizik xotiradan o‘qish yozishni to‘g‘ridan – to‘g‘ri amalga oshiradi. Orientatsiya: Faylni ochishda oqim hech qanday orientatsiyaga ega bo‘lmaydi. Bajarilayotgan amalga bog‘liq ravishda chiqariluvchi miqdorlar keng formatli bitlar yoki baytlar ko‘rinishida bo‘ladi. Indikatorlar: Oqimning joriy holatini aniqlovchi va bir qator chiqarish amallarini bajaruvchi ichki aniqlangan ichki indikatorlar mavjud bo‘lib, ular quyidagilar: Xatolik indikatori. Bu indikator oqimga bog‘liq bo‘lgan xatoliklar ro‘y berganda ishlaydi. Bu indekator ―ferror funksiyasi hisoblanadi. ‖ Fayl oxirini ko’rsatuvchi indekator. Agar fayl oxirini ko‘rsatuvchi indekator o‘rnatilgan bo‘lsa, u oxirgi o‘qilgan ma‘lumotni nazorat qiladi. U ―feof ‖ funksiyasi hisoblanadi. Holat indekatori. Bu oqim uchun ma‘lumotlarni kiritish chiqaarish indekatori hisoblanadi. Uning qiymatini ―ftall funksiya yordamida olish mumkin. ‖ Funksiyalar: Fayl ustida amal bajaruvchi funksiyalar: remove faylni qayta yuklash. 29 rename faylni qayta nomlash. Tmpnam vaqtinchalik faylni nomini qo‘yish. Tmpfile vaqtinchalik fayl ochish. Faylga bog’lanishni amalga oshiruvchi funksiyalar: fclose faylni yopish fflush flush   oqimi. fopen faylni ochish. freopen faylni turli usullarda ochish. setbuf oqimdagi ma‘lumotlar buferi. setvbuf bufferni o‘zgartirish oqimi. Kiritish chiqarish formati: fprintf formatlangan ma‘lumotlarni oqimga yozish. fscanf formatlangan ma‘lumotlarni oqimga qo‘shish. printf stdout fayliga formatlangan ma‘lumotlarni chiqarish. scanf stdin faylidan formatlangan ma‘lumotlarni o‘qish. snprintf ma‘lum o‘lchamga ega ma‘lumotni bufferga yozish. sprintf formatlangan ma‘lumotlarni satrga yozish. sscanf formatlangan ma‘lumotlarni satrdan o‘qish. vfprintf o‘zgaruvchidagi formatlangan ma‘lumotlarni oqimga yozish. vfscanf oqimdan formatlangan ma‘lumotlarni o‘zgaruvchiga o‘qish. vprintf o‘zgaruvchidan stdout fayliga formatlangan ma‘lumotlarni chiqarish. vscanf stdin   faylidan formatlangan ma‘lumotlarni o‘zgaruvchidan o‘qish. vsnprintf o‘zgaruvchidagi formatlangan ma‘lumotlarni ma‘lum o‘lchamga ega bufferga chiqaradi. vsprintf o‘zgaruvchidagi formatlangan ma‘lumotlarni satrga chiqarish. 30 vsscanf satrdan formatlangan ma‘lumotlarni o‘zgaruvchiga o‘qish. Belgilarni kiritish chiqarish xarakteri: fgetc oqimdan belgini o‘qish. fgets oqimdan satrni o‘qish. fputc belgini oqimga chiqarish. fputs satrni oqimga chiqarish. getc oqimdan belgini o‘qish. putc oqimga belgini chiqarish. getchar stdin   faylidan belgini o‘qish. gets stdin   faylidan satrni o‘qish. putchar stdout   fayliga belgini chiqarish. Puts stdout   fayliga satrni chiqarish. ungetc oqimdan belgini yo‘qotish. Ma’lumotlarni bevosita kiritish chiqarish: fread ma‘lumotlar blokini oqimdan o‘qish. fwrite ma‘lumotlar blokini oqimga chiqarish. Faylning joylashuvi: fgetpos oqimning joriy holatini aniqlash. fseek oqimning holatini aniqlovchi indekator. fsetpos oqimlar to‘plarining joylashuvini aniqlovchi indekator. ftell oqimning joriy holatini aniqlash. rewind oqimlarning boshlang‘ich holatini aniqlash. Xatolarga ishlov berish: clearerr xatolik indekatorini o‘chirish. feof fayl oxiri indekatorini tekshirish. ferror xatolik indekatorini tekshirish. perror bosmalashdagi xatolik xabari. Makroaniqlovlar: BUFSIZ buffer o‘lchami 31 EOF fayl oxiri FILENAME MAX bir vaqtda ochilish mumkin bo‘lgan oqimlarning miqdori. FOPEN MAX bir vaqtda ochilish mumkin bo‘lgan oqimlarning maksimal miqdori. L tmpnam vaqtinchalik fayl nomining minimal uzunligi. NULL bo‘sh ko‘rsatkich. TMP_ MAX vaqtinchalik fayl nomining qo‘shimcha aniqlovchilar. Turlari: FILE oqimni boshqarish uchun ma‘lumotlarni saqlovchi obyekt. fpos_ t faylning joylashuv chegarasini aniqlovchi ma‘lumotlarni saqlovchi obyekt. (stdlib.h) kutubxonasi Bu kutubxona bir qator xotirani dinamik boshqaruvni amalga oshiruvchi, tasodifiy sonlarni hosil qilish, dasturlash muhitining bog‘lovchilari, butun sonlarning arifmetikasi akslantirish, saralash va izlash funksiyalarini o‘zida saqlaydi [3,10]. Funksiyalar: atof satr ko‘rinishidagi sonni haqiqiy son formatiga o‘tkazish. atoi satr ko‘rinishidagi sonni butun son formatiga o‘tkazish. atol satr ko‘rinishidagi sonni uzun butun son formatiga o‘tkazish. atoll satr ko‘rinishidagi sonni ikkilangan uzun son formatiga o‘tkazish. strtod satr ko‘rinishidagi sonni ikkilangan haqiqiy son formatiga o‘tkazish. strtof satr ko‘rinishidagi sonni haqiqiy son formatiga o‘tkazish. strtol satr ko‘rinishidagi sonni uzun butun son formatiga o‘tkazish. strtold satr ko‘rinishidagi sonni uzun haqiqiy son formatiga 32 o‘tkazish. strtoll satr ko‘rinishidagi sonni ikkilangan butun son formatiga o‘tkazish. strtoul satr ko‘rinishidagi sonni ishorasiz uzun butun son formatiga o‘tkazish. strtoull satr ko‘rinishidagi sonni ishorasiz ikkilangan uzun butun son formatiga o‘tkazish. rand tasodifiy sonlar generator. srand tasodifiy sonlar generatorini boshqarish. calloc dinamik massiv uchun xotiradan joy ajratadi. Muhim funksiyalar: abort joriy jarayonni to‘xtatish. atexit (ma‘lumotlarni chiqarish) joriy holatdan chiqib ketish. at_quick_exit joriy holatni favqulotda tark etish funksiyasi. exit chaqirilgan jarayonni tugatish. gutenv muhim qaytaruvchi qiymatni olish. quick_exit chaqirilgan jarayonni favqulotda tark etish. system sistema buyruqlarini bajarish. Exit chaqirilgan jarayonni tugatish. Qidiruv va saralash funksiyalari: B search massivda binar   qidiruv. qsort massiv elementlarini saralash. Butun arifmetika funksiyalari: abs absolyut qiymat. div butunga bo‘lish. labs uzun butun sonning absolyut qiymati. ldiv uzun butun sonlarni butunga bo‘lish. llabs ikkililik uzun butun sonlarning absolyut qiymati. lldiv uzun butun sonlarni butunga bo‘lish. 33 Multibayt satrlar: mbstowcs multibayt satrlarni multi belgilarga aylantiradi. Multibayt belgilar: mblen multibayt belgilarning uzuzligini qaytarish. mbtowc multibayt belgini keng formatli multibayt belgiga o‘tkazadi. wctomb keng formatli multibayt belgini multibayt belgiga o‘tkazadi. westombs multibayt belgilarni multibayt satrlarga almashtiradi. Makro o’zgarmaslar: EXIT FAILURE muvafaqqiyatsiz tugallanuvchi kod. EXIT SUCCESS muvafaqqiyatli tugallanuvchi kod. MB_CUR_MAX multibayt belgilarni maksimal o‘lchami. NULL bo‘sh ko‘rsatkich. RAND_MAX rand funksiyasi   qaytaradigan makimal qiymat. Tiplar: div_t div   amali qaytaradigan qiymatlarni saqlaydi. ldiv_t ldiv   amali qaytaradigan qiymatlarni saqlaydi. lldiv_t lldiv   amali qaytaradigan qiymatlarni saqlaydi. size_t ishorasiz butun tur. II.2 Matematik funksiyalar bilan ishlovchi kutubxonalar C++ tilidan foydalanuvchiar bu kutubxonadan juda keng foydalanadilar. math.h kutubxonasi turli matematik funksiyalar, makrokonstantalar va matematik turlar bilan boyitilgan. Quyida biz ularning tavsifini keltiramiz: math.h kutubxonasining funksiyalari Funksiya Bajaradigan amali Trigonometrik funksiyalar: cos Radianga t е ng bo‘lgan burchakning kosinusini qaytaradi sin Radianga t е ng bo‘lgan burchakning sinusini qaytaradi tan Radianga t е ng bo‘lgan burchakning tangensini qaytaradi acos Radianda b е rilgan argum е ntning arkkosinus qiymatini qaytaradi asin Radianda b е rilgan argum е ntning arksinus qiymatini qaytaradi atan Radianda b е rilgan argum е ntning arktangens qiymatini qaytaradi atan2 Radianda b е rilgan x/y argum е ntning arktangens qiymatini qaytaradi Giperbolik funksiyalar: cosh Radianda b е rilgan burchakning giperbolik kosinusini qaytaradi sinh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik sinusini qaytaradi tanh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik tangensini qaytaradi acosh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik arkkosinusini qaytaradi asinh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik arksinusini qaytaradi 42 atanh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik arktangensini qaytaradi Logarifmik funksiyalar exp е x qiymatni qaytaradi frexp Sonning mantissasini va darajasining qiymatini ajratib , mantissa qiymatini qaytaradi va darajasini ko‘rsatilgan adr е sga joylashtiradi ldexp(x) x*2 е xp qiymatni qaytaradi log Sonning natural logarifmini qaytaradi log10 Sonning 10 asosli logarifmini qaytaradi modf Haqiqiy sonning butun va haqiqiy qismalarini ajratish exp2 Funksiyaning ikkilik ko‘rsatkichini aniqlash expm1 -1 ko‘rsatkich bilan hisoblah ilogb Ikkita predmetdan iborat nabordagi butun son logarifmi log1p Logarifmni +1 ko‘rsatkich bilan hisoblash log2 Ikkilik logarifmni hisoblash logb Logarifmni suzuvchu vergulli son asosida hisoblash Darajaga ko’tarish funksiyalari pow Darajaga ko‘taradi pow10 10 sonining darajasini hisoblaydi sqrt Sondan kvadrat ildiz chiqaradi cbrt Sondan kub ildiz chiqaradi hypot to‘g‘ri burchakli uchburchakning kat е tlari bo‘yicha gipot е nuzasini hisoblaydi Xatolik funksiyalari va gamma funksiyalari erf Xatolik funksiyasini hisoblash erfc Qo‘shimcha xatolik funksiyasini hisoblash tgamma Gamma funksiyani hisoblash lgamma Ro‘yxatdan o‘tkazuvchi gamma funksiyani hisoblash 43 Yaxlitlash va qoldiqni hisoblash funksiyalari: ceil haqiqiy qiymatni unga eng yaqin katta butun songacha aylantiradi va uni haqiqiy ko‘rinishini qaytaradi floor haqiqiy qiymatni eng yaqin kichik songa aylantiradi va uni haqiqiy son ko‘rinishida qaytaradi fmod Ikkita sonni bo‘lish natijasidagi qoldiqni qaytaradi. % amaliga o‘xshagan, faqat haqiqiy son qaytaradi trunc Sonni yaxlitlash round Sonni yaqin butun songa yaxlitlash lround Uzun sonni yaxlitlash llround Ikkilik uzun sonni yaxlitlash rint Butun songa yaxlitlash lrint Uzun butun songa yaxlitlash llrint Ikkilik uzun butun songa yaxlitlash nearbyint Butun songa yaqin bo‘lgan qiymat bilan yaxlitlah remainder Qoldiqni hisoblash remquo Qoldiqni va faktorni hisoblash Absolyut qiymatni hisoblash funksiyalari abs Sonning absolyut qiymatini qaytaradi fabs Haqiqiy sonning absolyut qiymatini qaytaradi labs Uzun butun sonning absolyut qiymatini qaytaradi Turlar double_t Haqiqiy sonlar turi float_t Haqiqiy sonlar turi II. 3 Dasturlashda math.h kutubxonasining imkoniyatlaridan foydalanish C++ tilining math.h kutubxonasi yordamida matematik masalalarni dasturlash jarayonini ko‘rib chiqamiz. Bu kutubxonadagi mavjud matematik funksiyalarni quyidagi to‘rt guruhga bo‘lishimiz mumkin:  Trigonometrik funksiyalar  Giperbolik funksiyalar  Eksponensial va logarifmik funksiyalar  Boshqa turdagi matematik funksiyalar. math.h kutubxonasidan foydalanishni namoyish etish uchun quyidagi dasturni keltiramiz. Masala. n   musbat butun va a   haqiqiy sonlari berilgan bo‘lsa, y   ning qiymati quyidagicha hisoblansin:       0, . lg( ), 4 ' ; arccos( ), 3 ' ; ( ), 2 ' ; 2, 1 ' ; boshqa   hollarda a agar  n bo  lsa a  agar  n bo  lsa th  a agar  n bo  lsa a  agar  n bo  lsa y #pragma hdrstop #include #include 49 #include //--------------------------------------------------------------------------- #pragma argsused int main(int argc, char **argv) { int n; float a,x; cin>>a>>n; switch (n) { case 1: x=pow(a,2); break; case 2: x=tanh(a); break; case 3: x=acos(a); break; case 4: x=log10(a); break; default: x=0; } cout< cin>>"\n"; return 0; } Ushbu dastur bajarilgandan so’ng quyidagi natijalar olindi: 50 Misol 1: Misol 2: Misol 3: 67 4 45 1 34 3 1.82607 2025 acos: DOMAIN error nan Yuqorida keltirilgan dastur yordamida ko‘rsatilgan funksiyaga mos qiymatni hisoblash imkoniyati tug‘iladi. Dasturlash tilidagi bunday imkoniyat aniq va tabiiy fanlarning turli yo‘nalishlarida o‘z sohasiga bog‘liq funksiyalarni hisoblash uchun foydalanuvchilarga o‘zining funksiyalar kutubxonasini hosil qilish imkoniyatini beradi. Xulosa Ushbu bitiruv ishida qaralgan C++ tilining kutubxonalari va ularning programma tuzishdagi ahamiyati mavzusi ostida qo‘yilgan masalalarni o‘rganish bo‘yicha quyidagilar bajarildi: 1. C++ dasturlash tilining imkoniyatlari o‘rganib chiqilib , ishga aloqador va ishga muhim deb hisoblanganlari ish tarkibiga kiritildi. 2. C++ tilining bir qator kutubxonalari va ularda mavjud imkoniyatlar batafsil o‘rganib chiqildi va ish tarkibiga kiritildi. 3. Amaliy dasturlar qurish yo‘li bilan C++ tilining , , va kutubxonalaridan samarali foydalanish yo‘llari ko‘rsatib berildi. Ushbu ishda keltirilgan ma‘lumotlardan C++ tilining kutubxonalariga bog‘liq imkoniyatlarini qo‘llashni yo‘lga qo‘yishni , ya‘ni kengroq o‘rganishni istovchilarning faydalanishlari yaxshi natija beradi deb hisoblaymiz. 57 C++ da oqimlar sinfi Oqimlarni   ochish v a y opish Oqim ochilishi uchun, oldindan kiritilgan FILE tipidagi struktura bilan boglash lozimdir. FILE strukturasi ta'rifi iostream.h bibleotekasida joylashgan. Bu strukturada buferga ko’rsatkich, o’qilayotgan pozitsiyaga ko’rsatkich va boshqa ma'lumotlar saqlanadi. Oqim ochilganda dasturda oqimga ko’rsatkich ya'ni FILE strukturali tipdagi ob'ektga ko’rsatkich qaytariladi. Bu ko’rsatkich qo’yidagicha e'lon qilinishi lozim. FILE * Misol uchun FILE * fp Oqim ochish funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega; =foren(,) Misol uchun:fp=fopen(“t.tnt”, “r”) Oqim bilan bog’lik faylni qo’yidagi rejimlarda ochish mumkin: “ w”- Yangi fayl o’qish uchun ochiladi. Agar fayl mavjud bo’lmasa yangidan yaratiladi. “r” - Mavjud fayl faqat o’qish uchun ochiladi. “a” - Fayl da'vom ettirish uchun ochiladi. “wt” - Fayl yozish va keyingi tahrirlash uchun ochiladi. Fayl ihtiyoriy joyidan o’qish yoki yozish mumkin. “rt”- fayl ihtiyoriy joyidan o’qish yoki yozish mumkin, lekin fayl ohiriga qo’shish mumkin emas. “at” - Fayl ihtiyoriy joyidan o’qish va yozish uchun ochiladi “wt” rejmdan farqli fayl ohiriga ma'lumot qo’shish mumkin. Oqimdan o’qilgan qo’yidagi simvollar ------- CR(13)-naryat nomi qaytarish RF(10)-“yangi qator” boshiga o’tish bitta simvolga “\n” (10) fqkfynbhbkflb/ Agar fayl------- emas ihtiyoriy bulsa, binar rejimda ochiladi. Buning uchun rejimlar--------- harfi qo’shiladi ------- “wb” yoki “rtb”. Ba'zi ----- matnli rejim t harifi yordamida ko’rsatiladi masalan “yoki”rt”. Oqim ochilganda quyidagi hatolar kelib chiqishi mumkin:ko’rsatilgan fayl mavjud emas(o’kish rejimida); disk to’la yoki yozishdan himoyalangan va hokazo. Yana shuni aytish kerakki fopen() funktsiyasi bajarilganda dinamik hotira ishlatiladi. Agar hotirada joy qolmagan bo’lsa “not enough ” - hatosi kelib chiqadi. Ko’rsatilgan hollarda ko’rsatkich ~ NULL qiymatga ega bo’ladi. Bu hatolar haqidagi ma'lumotlarni ekranga chiqarish uchun perror () funktsiyasi ishlatiladi. Bu funktsiya iostream.h bibliotekasida saqlanuvchi prototipi qo’yidagi ko’rinishga ega.: Void perror(court char * s); Diskda ochilgan fayllarni berkitish uchun qo’yidagi funktsiyadan foydalaniladi. Int fellove(). Fayllar bilan ishlashning bitli rejimi. Fayl bilan bitli almashish rejimi getc( ) va putc( ) funktsiyalari yordamida tashkil etiladi. Bu funktsiyalarga qo’yidagi shaklda murojat etiladi: C=getc(fp); Putc(c,fp); Bu erda fp-ko’rsatkich S-int tipidagi o’zgaruvchi Misol tariqasida klaviaturadan simvol kiritib faylga yozishni ko’ramiz. Matn ohirini ‘#’ belgisi ko’rsatadi. Fayl nomi foydalanuvchidan so’raladi. Agar klavishasi bosilsa faylga CR va LF (qiymatlari 13 va 10) konstantalar yoziladi. Keyinchalik fayldan simvollarni uqishda bu konstantalar satrlarni ajratishga imkon beradi. # include int main() { file *fp; char c; const char CR=’\015’; const char LF=’\012’; char f name [20]; puts(“fayl nomini kiriting:\n”); gets(f name); if((fp=f open(f name, “w”)) ==null) { perror(f name); return 1; } while ((c=getchar())!=’#’) } if (c==’\n’) { putc(CR,fp); putc(LF,fp); } else putc (c,fp); } Fclose (fp); Return 0; Keyingi programma fayldan simvollarni o’qib ekranga chiqaradi. #include int main() { file *fp; char c; char f name [20]; puts(“fayl nomini kiriting:\n”); if((fp=f open (f name, “r”)) ==null) { perror(f name); return 1; } while ((c=getc(fp))!=eof) putchar(c); f close (fp); return 0; } Satrlar yordamida fayllar bilan bog’lanish. Matnli fayllar bilan ishlash uchun fget va fputs funktsiyalaridan foydalaniladi. Bu funktsiyalari prototiplari iostream.h faylida qo’yidagi ko’rinishga ega: Int fputs (const char *s, FILE *stream); Char *fgets (char * s, int n, FILE * stream); Fputs funktsiyasi ‘\0’ simvoli bilan chegaralangan satrni stream ko’rsatkichi orqali aniqlangan faylga yozadi. ‘\0’ simvoli faylga yozilmaydi. Fgets() funktsiyasi stream ko’rsatkichi orqali aniqlangan fayldan (n-1) simvolni o’qiydi va S ko’rsatgan satrga yozib qo’yadi. Funktsiya n-1 simvolni o’qib bo’lsa eki 1-chi qator simvoli ‘\ n’ni uchratsa ishini tuhtatadi. Har bir satr ohiriga qo’shimcha \0 belgisi qo’shiladi. Hato bo’lganda yoki fayl ohiriga etganda agar fayldan birorta simvol o’qilmagan bo’lsa NULL qiymat qaytariladi. Qo’yidagi dasturda bir fayldagi matnni ikkinchi faylga yozishni ko’rib chiqamiz. Bu misolda yana bir imkoniyat komanda qatoridan programmaga ma'lumot uzatish imkoniyati ko’rib chiqilgan. Har qanday dastur operatsion sistemada ma'lumotni argc va argv parametrlar qiymati sifatida oladi. Birinchi programmaga uzatilayotgan satrlar sonini ko’rsatadi. Argv[0] bu faylning nomini saklovchi satrga ko’rsatkich massivining qolgan elementlari argv[10]… argv[argc-1] komanda qatorida fayl nomidan so’ng bo’shlik tashlab yozilgan parametrlarga ko’rsatkichlar. Programmamiz nomi coryfile.exe bo’lsin va bu programma yordamida f1.dat Faylni f2.dat faylga yozmoqchimiz. Komanda qatori qo’yidagi ko’rinishga ega: Programma matni: #include main (int argc, char*argv[]) { char cc[256]; FILE *f1, *f2; If (argc!=3) { print (“\n Format bazovih programma:”); print f (“\n copyfile.exe”) Cout<< (“\n Fayl netosnihh Fayl priemnik”); return 1; } if ((f1=fopen(argv[1],”r”))==NULL) {perror(argv[1]); return 1; } if ((f2=fopen(argv[2], “w”))==NULL) {perror(arg[2]); return 1; } while (fgets(cc,256,f1)!=NULL) fputs(CC,f2); fclose(f1); fclose(f2); return 0; } Bu dastur bajarilishi natijasida int.dat fayliga Cout<< funktsiyasi yordamida monitorga qanday chiqsa shunday ko’rinishda ma'lumotlar yozadi. Keyingi misolda fayldan monitorga o’qishni kuramiz: #include int main() { FILE *fp; Intn,nn,I; If((fp=fopen(“int.dat”,”r”))==NULL) {perror (“int.dat”); return 1; } for(i=1; i<11;i++) {fCin>>(fp,”%d”,&n) ; Cout<<(“%d \n”,n); } fclose(fp); return 0; } C++ da konteyner sinflari Konteynerlar — bu boshqa elementlarni saqlash uchun mo‘ljallangan sinflar shablonlaridir. Konteynerlar asosiy xususiyati shundaki ular ixtiyoriy tipdagi elementlarni o‘zida saqlash uchun mo‘ljallangan. To‘g‘rirog‘i, har bir tur uchun shablon nusxasi kerak bo‘lganda, kompilyator tomonidan avtomatik tarzda yaratiladi. Algoritmlar konteyner elementlari ustidan operasiyalar bajaradi. Bibliotekada qidirish, saralash va almashtirish uchun algoritmlar mavjud. Algoritmlar elementlar ketma_ketligi bilan ishlash uchun mo‘ljallangan. Algoritmlar asosiy xususiyati shuki ular ixtiyoriy konteynerlar bilan ishlay oladi. Konteynerlar asosiy va hosila konteynerlarga ajratiladi. Asosiy konteynerlarga quyidagilar kiradi: • vector — dinamik massiv • list — chiziqli ro‘yxat • deque — ikki tarafli tartib • set — to‘plam • multiset — har bir elementi noyob bo‘lishi shart emas to‘plam • map — kalit/ qiymat juftlikni saqlash uchun assosiativ ro‘yxat. Bunda har bir kalit bitta qiymat bilan bog‘langan. • multimap — har bir kalit bilan ikkita yoki ko‘proq qiymatlarbog‘langan Hosila konteynerlarga quyidagilar kiradi: • stack — stek • queue — tartib • priority_queue — prioritetli tartib STL kutubxonasidagi standart shablonlardan foydalanish uchun kerakli header fayllarni dasturga ulash lozim. vector Birinchi bo’lib STL dagi vector bilan ishlaymiz. Buning uchun vector header faylini dasturga ulaymiz. Vector tipidagi o’zgaruvchi yaratamiz. Buning uchun vector <type> var_name Bu yerda  type – vector tarkikibiga kiruvchi o’zgaruvchilarning toifasi  var_name – vectorning nomi STL kutubxonasidagi maxsus vectorning ichiga ma’lumot qo’shish uchun quyidagi funksiyadan foydalaniladi. push_back( value ) - value –vectorga qo’shiluvchi qiymat #include <iostream> #include <vector> using namespace std; int main() { vector <int> vc; // vectorni e’lon qilish int a; cin>>a; vc.push_back(a); while(a) { cin>>a; vc.push_back(a); } for(int i=0;i<vc.size();i++) cout << vc[i] << endl; return 0; STL kutubxonasidagi list konteyneri bilan ishlash. Buning uchun eng avvalo list header faylini dasturimizga ulaymiz. List tipidagi o’zgaruvchini yaratish: list <type> list_name; STL kutubxonasidagi maxsus vectorning ichiga ma’lumot qo’shish uchun quyidagi funksiyalardan foydalaniladi. push_back( value ) – listning oxiriga qo’shish push_front( value ) – listning boshiga qo’shish List elementlariga murojatni amalga oshirish uchun iteratorlardan foydalanish zarur. 1. Klassik tizimli dasturlash xususiyatlari. 2. Uzulishlar va ularning turlari. 3. OS ning uzulishlarini qayta ishlash moduli. 4. Yuqori darajali tillar va uzilishlar Tayanch iboralar: uzilishlar OS moduli , uzulish vektori, BIOS funksiyalari, quyi darajali til, programma uzulishlari, apparat uzulishlari. Ma'ruza bayoni Uzulishlar va assebler-programma xususiyatlari. Tizimli programmalashda uzulishlarni tahlil qilish va qayta ishlash katta rol o`ynaydi. Uzulish- bu bajarilayotgan jarayonni unga nisbatan tashqi hodisa tasiri asosida vaqtinchalik to`xtatilishidir. Biz uzulishlar va ular bilan bog`liq bo`lgan tushunchalarni SHEHM muhitida qarab chiqamiz. Boshqa (universal superEHM) muhitlarda ham xuddi shunga o`xshgan uzulishlar turi, ularni tahlil qilish usullari va qayta ishlash mexanizmlari mavjud. MS-DOS operatsion sistemaning asosiy modullaridan biri-bu BIOS (KCHAS-kiritishlar chiqarishning asosiy sistemasi) hisoblanadi. BIOSning asosiy vazifalaridan biri operatsion sistemaning uzulishlariga xizmat ko`rsatishdir. Bu ish uzulishlar mexanizmi yordamida bajariladi, ya`ni mashenaning joriy ishi qisqa vaqt davomida to`xtatiladi va unga sababchi bo`lgan hodisa qayta ishlanadi. Uzulishlarni uchta guruhga: aparat, mantiqiy va programmaviy bo`ladilar. Aparat uzulishlarining sabablari (manbalari): tok kuchini pasayishi, klaviaturadagi klavisha (tugmachani) bosilishi, qattiq va yumshoq disk qurilmalaridan keladigan signallar va hokazolar bo`lishi mumkin. Mantiqiy (protsissor) uzulishlar nostandart holatlarda, masalan, mekroprotsissorning ish jarayonidagi nolga bo`lish registrlarni to`lib ketishi, “to`xtash nuqtasi” paydo bo`lganda yuzaga keladi. Programmaviy uzulishlar uzulishlarning asosiy qismini tashkil qiladi. Bunday uzulishlar bir programma boshqa programmadan xizmat ko`rsatishni talab qilgan paytda hosil bo`ladi. Xizmat ko`rsatish turi esa yana aparat bilan bog`liq bo`ladi. Har bir uzulish maxsus (yagona) nomerga ega va u bilan aniq bir qismprogramma bog`langandir. Bu qismprogramma paydo bo`lgan holatni tahlil qiladi va unga xizmat ko`rsatadi. Agar bu qismprogrammani boshqa uzulish qismprogrammasi to`xtatmoqchi bo`lsa ikkinchi qismprogramma “navbatga” qo`yiladi, ya`ni “maskirovka” qilinadi. BIOS past bosqich ( прерывания нижнеего уровня ) uzulishlarni qayta ishlaydi. Bu turdagi uzulishlar aparatura bilan bog`liq. Past (quyi) bosqich uzulishlarining nomerlari 0-31 10 (0- 1F 16 ). Boshqa uzulishlar , ya`ni 32-63 10 (20-3F 16 ) tartib raqamli uzulishlar yuqori bosqich uzulishlari deyiladi. Bu turdagi uzulishlarni DOS uzulishlarini qayta ishlash moduli (MS- DOS.COM yoki MS-DOS.SYS) boshqaradi. BIOSning qayta ishlaydigan uzulishlaridan, masalan 0-nolga burish 22 10 (16 16 )-klaviaturani boshqarish, 26 10 (1A 16 )-sana va vaqtni so`rash (o`rnatish)larni keltirish mumkin. Bazi bir uzulishlar, masalan, 19 10 (13 16 )-qattiq disk qurilmasini boshqarish bir nechta (18 ta) funksiyalarga murojat qilish imkoniyatini beradi. Bu funksiyalar ham o`z nomeriga (kodiga, 0- 17) ega. Masalan, 0-boshlang`ich holat (o`rnatish), 4-yozish yoki o`qishdan keyin tekshirish, C-kerakli yulakni ( дирожкани ) izlash yoki 16 10 (10 16 )-displeyni boshqarish uzulish esa 24 ta funksiyalarga murojat qiladi. MS-DOSning uzulishlarni qayta ishlash moduli. Bu modul yuqori bosqich uzulishlari bilan ishlaydi.Anashu uzulishlarga amaliy programmalardan murojaat qilish mumkin. Maskur guruhdagi qism programmalar fayl sistemasi ishini, komunnikatsiyalar (klaviatura, displey,printer) va maxsus holatlarni boshqarish bilan bog’liqdir.Masalan, 33 10 =21 16 nomerli uzilish bilan funksiyalarning katta to’plami birlashtirilgan.Bu funksiyalar fayl qism sistemasi va standart qurilmalar ishini boshqarish uchun xizmat qiladi.Misol uchun, 2A 16 -funksiyasi sana haqidagi, 2C 16 -vaqt,41 16 -kursatilgan katalogdan faylni o’chirish kabi malumotlar beradi va amallarni bajaradi. Amaliy va tizimli programmalar taminotini yaratishda biz operatsion sistema va apparatura bilan bog’liq bo’lgan uzilishlarga quydagi yullar bilan murojat qilishimiz mumkin. 2.Yo’qori darajali tillar (paskal, ci, delfi) tarkibidagi maxsus protsedura va funksiyalardan foydalanish.Ammo bular apparaturaga to’g’ridan-to’g’ri murojat qilishni to’liq taminlamaydi. 2. Opertsion sistemaning yuqori bosqich (32-63 10 ) uzulishlarini qo’llash. Programmalash tizimining translyatori maxsus protsedura (funksiya) yordamida OSning uzulishlari murojaat qilish imkoniyatini beradi. Bu proseduralar parametrlari uzulish nomerini ko`rsatadi va mikroprosessor asosiy registrlarini qiymatini aniqlaydi. Masalan, TPasda MSDOS modulining Intr prosedurasini qaraymiz. Uning umumiy ko`rinishi procedure Intr( InrNo:Byte; var Regs: Registers); Bu yerda IntNo-uzulish nimeri; Regs-Registers tipli o`zgaruvchi va uning umumiy ko`rinishi variantli yozuv shaklida tasvirlanadi. Type Registers=recora Case integer of 0: (Ax,Bx,Cx,Dx,BP,SI,DI,DS,ES,Flags:word); 1: (AL,AH,BL,BH,CL,CH,DL,DH:Byte) End; Bu prosedurani ishlashini oddiy misol yordamida ko`ramiz. Faraz qilaylik, Manitor ekranidagi ma`lumotni printerga chop etish kerak bo`lsin. Bu ishni Shift+PrtScr klavishalarni birgalikda bosish yordamida bajarish mumkin yoki uzulishlardan foydalanib ham ijro etish yo`llari mavjid. Programmaning umumiy ko`rinishi quyidagicha bo`ladi. Uses dos; Procedure PrintScreen; Var r:registers; Begin intr($05,r) end. {Tizim uzulishi nomeri 16 lik sanoq sistemasi} Begin Write(`ekranni chop etish uchun ENTERni bosing’); Readln; PrintScreen End. Programma 5-uzulishni (ekranni grafik nusxasini chop etish) ishlatadi va ekrandagi ma`limotni printerdan chiqaradi. Uzulishlardan drayverlarni ishlab chiqishda , assembler-programma tuzushda yoki operatsion tizimning funksiyalarini o`zgartirishda ko`p foydalanadilar. 3. Ikkinchi usulni qo`llab quyibosqich, ya`ni BIOS murojaat qiladigan uzulishlarni ham ishlatish mumkin. Ammo apparaturaga murojaat qilish SHEHM turi bilan bog`liq, shuning uchun programmalar umumiy emas xususiy, SHEHMning konkret turi bilan bog`liq bo`lib qolishi mumkin. Shunday qilib, birinchi usul konkret programmalash tili bilan, ikkinchi usul esa SHEHM arxitekturasi bilan bog`liq bo`lgan holda uzulishlarni ishlatishga imkon beradi. Endi uzulishlarni assembler-programma tuzish paytida qo`llanishi va xususiyatlarini ko`rib chiqamiz. Accembler-programma tuzish jarayonida operatsion sitema va uning qismsistemasi BIOS yordamchi funksiyalari ishlatish maxsus qoidalar bo`yicha tashkil qilinadi. Shu uzulishlardan biri 21 16 nomerli uzulish bo`lib birnechta funksiyalarini qo`llashimiz mumkin. Funksiya nomeri AH registrida joylashtiriladi. Masalan, mov AH,1 komandalari programma uchun kiritilishi Int 21h kerak bo`lgan simvolni klaviaturadan kiritishni kutib turadi. Bu yerda 1 funksiya nomeri va u 21 16 nomerli uzulish tarkibiga kiradi. Shundan foydalanib programmani dialog (so`rov- javob) shaklida tashkil qilish mumkin. Ma`limotni kiritish uchun “yes” nishoniga yoki kiritmaslik uchun “no” nishoniga o`tish kerak bo`lsa u holda quyidagi fragmentni yozish mumkin. Wodsim: mov AH,1 ; simvolni o`qish (kiritish) Int 21h ; simvol AL da kiritiladi. Cmp AL,’4’ ; simvol=’yes’ Je YES ; agar ‘yes’ u holda yes nishoniga o`ting. Cmp AL,‘N’ ; agar ‘NO’ bo`lsa No nishoniga o`ting. Je NO Jne wodsim ; ‘y’ yoki ‘N’ bo`lmasa simvolni kiritishni kutish. YES: : NO: : Ikkita manfiy bo'Imagan son a va b berilgan. Ularning o'rta geometrigi aniqiansin. Y=sqrt(a*b) #include<iostream.h> #include<math.h> int main() { float a,b,y; cout<<"a=";cin>>a; cout<<"b=";cin>>b; y=sqrt(a*b); cout<<"y="<<y; tizim ("pauza"); qaytish 0; } Nolga teng bo'Imagan ikkita son berilgan. Ularning yig'indisini, ko'paytmasini va har birining kvadrati aniqiansin. #include<iostream.h> #include<math.h> int main() { float a,b,y,y1,y2; cout<<"a=";cin>>a; cout<<"b=";cin>>b; y=a+b; y1=a*b; y2=sqr(a)+sqr(b); cout<<"y="<<y; cout<<"y1="<<y1; cout<<"y2="<<y2; tizim ("pauza"); qaytish 0; } Nolga teng bo'Imagan ikkita son berilgan. Ularning yig'indisini, ko'paytmasini va har birining moduli aniqiansin. #include<iostream.h> #include<math.h> int main() { int a,b,s,v,d; cout<<"a=";cin>>a; cout<<"b=";cin>>b; s=a+b; v=a*b; d=abs(a) cout<<"s="<<s; cout<<"v="<<v; cout<<"d="<<d; tizim ("pauza"); qaytish 0; } To'gri uchburchakning katetlari a va b berilgan. Uning gipotenuzasi s va perimetri P aniqiansin. C =sqrt(sqr(a)+sqr(b))   , P=a+b+c #include<iostream.h> #inceude<math.h> int main() {float a,b,c,p; cout<<"a"; cin>> a; cout<<"b"; cin>> b; cout<<"c"; cin>> c; p=a+b+c; c:=sqrt(sqr(a)+sqr(b)); cout<<"p=" <<p; cout<<"c=" <<c; tizim ("pauza"); qaytish 0; }

C++ dasturlash tilining standart kutbxonalari Reja: i. Kirish ii. Asosiy qism 1. Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish va akslantirish funksiyalari bilan ishlovchi kutubxonalar, (stdio.h) kutubxonasi. 2. Matematik funksiyalar bilan ishlovchi kutubxonalar. 3. Dasturlashda math.h kutubxonasining imkoniyatlaridan foydalanish. iii. Xulosa iv. Foydalanilgan adabiyotlar Asosiy qism II.1. Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish va akslantirish funksiyalari bilan ishlovchi kutubxonalar (stdio.h) kutubxonasi C++ tilida qiymatlarni kiritish chiqarish uchun C tilidan o‘tgan stdio.h kutubxonasidan foydalaniladi. Bu kutubxonada mavjud funksiyalar klaviatura, printer, terminal kabi qurilmalarni fayl oqimlari sifatida qabul qiladi. Oqim – bu o‘zaro bir jinsli sodir bo‘luvchi xususiyatga ega jarayondir. Oqimlar kutubxonasida fayl ko‘rsatgichlari kabi qayta ishlanadi. Fayl ko‘rsatgichlari – bu 28 oqimda unikal aniqlanib, bajariladigan amal uning parametri sifatida beriladi.Bu kutubxonada 3 ta standart oqim mavjud; stdin,stdout   va stderr   lar. Bu oqimlar

kutubxona chaqirilishi bilan avtomatik tarzda aniqlanadi [4,10]. Oqim xususiyatlar – Oqimlar bir qator xususiyatlarga ega ya‘ni ularda qanday funksiyalardan foydalanishmoqda va ular orqali ma‘lumotlarni chiqarish qanday amalga oshirilmoqda.Oqimlarning bunday xususiyatlarining ko‘pchiligi ―fopen funksiyasi bilan aniqlangan:‖ Ma’lumotlarni o’qish – yozish uchun ruxsat: Bu holat oqimdan o‘qish yoki fizik xotiraga ma‘lumotlarni yozish uchun qo‘llaniladi. Matn/Binar: Matnlar oqimi – bu har biri yakunlanuvchi satr deb tushuniladi. Matn holati satrlarni o‘z xarakteriga ko‘ra o‘qish yozishni amalga oshiradi. Binar – xarakterli oqim esa fizik xotiradan o‘qish yozishni to‘g‘ridan – to‘g‘ri amalga oshiradi. Orientatsiya: Faylni ochishda oqim hech qanday orientatsiyaga ega bo‘lmaydi. Bajarilayotgan amalga bog‘liq ravishda chiqariluvchi miqdorlar keng formatli bitlar yoki baytlar ko‘rinishida bo‘ladi. Indikatorlar: Oqimning joriy holatini aniqlovchi va bir qator chiqarish amallarini bajaruvchi ichki aniqlangan ichki indikatorlar mavjud bo‘lib, ular quyidagilar: Xatolik indikatori. Bu indikator oqimga bog‘liq bo‘lgan xatoliklar ro‘y berganda ishlaydi. Bu indekator ―ferror funksiyasi hisoblanadi. ‖ Fayl oxirini ko’rsatuvchi indekator. Agar fayl oxirini ko‘rsatuvchi indekator o‘rnatilgan bo‘lsa, u oxirgi o‘qilgan ma‘lumotni nazorat qiladi. U ―feof ‖ funksiyasi hisoblanadi. Holat indekatori. Bu oqim uchun ma‘lumotlarni kiritish chiqaarish indekatori hisoblanadi. Uning qiymatini ―ftall funksiya yordamida olish mumkin. ‖ Funksiyalar: Fayl ustida amal bajaruvchi funksiyalar: remove faylni qayta yuklash. 29 rename faylni qayta nomlash. Tmpnam vaqtinchalik faylni nomini qo‘yish. Tmpfile vaqtinchalik fayl ochish. Faylga bog’lanishni amalga oshiruvchi funksiyalar: fclose faylni yopish fflush flush   oqimi. fopen faylni ochish. freopen faylni turli usullarda ochish. setbuf oqimdagi ma‘lumotlar buferi. setvbuf bufferni o‘zgartirish oqimi. Kiritish chiqarish formati: fprintf formatlangan ma‘lumotlarni oqimga yozish. fscanf formatlangan ma‘lumotlarni oqimga qo‘shish. printf stdout fayliga formatlangan ma‘lumotlarni chiqarish. scanf stdin faylidan formatlangan ma‘lumotlarni o‘qish. snprintf ma‘lum o‘lchamga ega ma‘lumotni bufferga yozish. sprintf formatlangan ma‘lumotlarni satrga yozish. sscanf formatlangan ma‘lumotlarni satrdan o‘qish. vfprintf o‘zgaruvchidagi formatlangan ma‘lumotlarni oqimga yozish. vfscanf oqimdan formatlangan ma‘lumotlarni o‘zgaruvchiga o‘qish. vprintf o‘zgaruvchidan stdout fayliga formatlangan ma‘lumotlarni chiqarish. vscanf stdin   faylidan formatlangan ma‘lumotlarni o‘zgaruvchidan

o‘qish. vsnprintf o‘zgaruvchidagi formatlangan ma‘lumotlarni ma‘lum o‘lchamga ega bufferga chiqaradi. vsprintf o‘zgaruvchidagi formatlangan ma‘lumotlarni satrga chiqarish. 30 vsscanf satrdan formatlangan ma‘lumotlarni o‘zgaruvchiga o‘qish. Belgilarni kiritish chiqarish xarakteri: fgetc oqimdan belgini o‘qish. fgets oqimdan satrni o‘qish. fputc belgini oqimga chiqarish. fputs satrni oqimga chiqarish. getc oqimdan belgini o‘qish. putc oqimga belgini chiqarish. getchar stdin   faylidan belgini o‘qish. gets stdin   faylidan satrni o‘qish. putchar stdout   fayliga belgini chiqarish. Puts stdout   fayliga satrni chiqarish. ungetc oqimdan belgini yo‘qotish. Ma’lumotlarni bevosita kiritish chiqarish: fread ma‘lumotlar blokini oqimdan o‘qish. fwrite ma‘lumotlar blokini oqimga chiqarish. Faylning joylashuvi: fgetpos oqimning joriy holatini aniqlash. fseek oqimning holatini aniqlovchi indekator. fsetpos oqimlar to‘plarining joylashuvini aniqlovchi indekator. ftell oqimning joriy holatini aniqlash. rewind oqimlarning boshlang‘ich holatini aniqlash. Xatolarga ishlov berish: clearerr xatolik indekatorini o‘chirish. feof fayl oxiri indekatorini tekshirish. ferror xatolik indekatorini tekshirish. perror bosmalashdagi xatolik xabari. Makroaniqlovlar: BUFSIZ buffer o‘lchami 31 EOF fayl oxiri FILENAME MAX bir vaqtda ochilish mumkin bo‘lgan oqimlarning miqdori. FOPEN MAX bir vaqtda ochilish mumkin bo‘lgan oqimlarning maksimal miqdori. L tmpnam vaqtinchalik fayl nomining minimal uzunligi. NULL bo‘sh ko‘rsatkich. TMP_ MAX vaqtinchalik fayl nomining qo‘shimcha aniqlovchilar. Turlari: FILE oqimni boshqarish uchun ma‘lumotlarni saqlovchi obyekt. fpos_ t faylning joylashuv chegarasini aniqlovchi ma‘lumotlarni saqlovchi obyekt. (stdlib.h) kutubxonasi Bu kutubxona bir qator xotirani dinamik boshqaruvni amalga oshiruvchi, tasodifiy sonlarni hosil qilish, dasturlash muhitining bog‘lovchilari, butun

sonlarning arifmetikasi akslantirish, saralash va izlash funksiyalarini o‘zida saqlaydi [3,10]. Funksiyalar: atof satr ko‘rinishidagi sonni haqiqiy son formatiga o‘tkazish. atoi satr ko‘rinishidagi sonni butun son formatiga o‘tkazish. atol satr ko‘rinishidagi sonni uzun butun son formatiga o‘tkazish. atoll satr ko‘rinishidagi sonni ikkilangan uzun son formatiga o‘tkazish. strtod satr ko‘rinishidagi sonni ikkilangan haqiqiy son formatiga o‘tkazish. strtof satr ko‘rinishidagi sonni haqiqiy son formatiga o‘tkazish. strtol satr ko‘rinishidagi sonni uzun butun son formatiga o‘tkazish. strtold satr ko‘rinishidagi sonni uzun haqiqiy son formatiga 32 o‘tkazish. strtoll satr ko‘rinishidagi sonni ikkilangan butun son formatiga o‘tkazish. strtoul satr ko‘rinishidagi sonni ishorasiz uzun butun son formatiga o‘tkazish. strtoull satr ko‘rinishidagi sonni ishorasiz ikkilangan uzun butun son formatiga o‘tkazish. rand tasodifiy sonlar generator. srand tasodifiy sonlar generatorini boshqarish. calloc dinamik massiv uchun xotiradan joy ajratadi. Muhim funksiyalar: abort joriy jarayonni to‘xtatish. atexit (ma‘lumotlarni chiqarish) joriy holatdan chiqib ketish. at_quick_exit joriy holatni favqulotda tark etish funksiyasi. exit chaqirilgan jarayonni tugatish. gutenv muhim qaytaruvchi qiymatni olish. quick_exit chaqirilgan jarayonni favqulotda tark etish. system sistema buyruqlarini bajarish. Exit chaqirilgan jarayonni tugatish. Qidiruv va saralash funksiyalari: B search massivda binar   qidiruv. qsort massiv elementlarini saralash. Butun arifmetika funksiyalari: abs absolyut qiymat. div butunga bo‘lish. labs uzun butun sonning absolyut qiymati. ldiv uzun butun sonlarni butunga bo‘lish. llabs ikkililik uzun butun sonlarning absolyut qiymati. lldiv uzun butun sonlarni butunga bo‘lish. 33 Multibayt satrlar: mbstowcs multibayt satrlarni multi belgilarga aylantiradi. Multibayt belgilar: mblen multibayt belgilarning uzuzligini qaytarish. mbtowc multibayt belgini keng formatli multibayt belgiga o‘tkazadi. wctomb keng formatli multibayt belgini multibayt belgiga o‘tkazadi. westombs multibayt belgilarni multibayt satrlarga almashtiradi. Makro o’zgarmaslar:

EXIT FAILURE muvafaqqiyatsiz tugallanuvchi kod. EXIT SUCCESS muvafaqqiyatli tugallanuvchi kod. MB_CUR_MAX multibayt belgilarni maksimal o‘lchami. NULL bo‘sh ko‘rsatkich. RAND_MAX rand funksiyasi   qaytaradigan makimal qiymat. Tiplar: div_t div   amali qaytaradigan qiymatlarni saqlaydi. ldiv_t ldiv   amali qaytaradigan qiymatlarni saqlaydi. lldiv_t lldiv   amali qaytaradigan qiymatlarni saqlaydi. size_t ishorasiz butun tur. II.2 Matematik funksiyalar bilan ishlovchi kutubxonalar C++ tilidan foydalanuvchiar bu kutubxonadan juda keng foydalanadilar. math.h kutubxonasi turli matematik funksiyalar, makrokonstantalar va matematik turlar bilan boyitilgan. Quyida biz ularning tavsifini keltiramiz: math.h kutubxonasining funksiyalari Funksiya Bajaradigan amali Trigonometrik funksiyalar: cos Radianga t е ng bo‘lgan burchakning kosinusini qaytaradi sin Radianga t е ng bo‘lgan burchakning sinusini qaytaradi tan Radianga t е ng bo‘lgan burchakning tangensini qaytaradi acos Radianda b е rilgan argum е ntning arkkosinus qiymatini qaytaradi asin Radianda b е rilgan argum е ntning arksinus qiymatini qaytaradi atan Radianda b е rilgan argum е ntning arktangens qiymatini qaytaradi atan2 Radianda b е rilgan x/y argum е ntning arktangens qiymatini qaytaradi Giperbolik funksiyalar: cosh Radianda b е rilgan burchakning giperbolik kosinusini qaytaradi sinh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik sinusini qaytaradi tanh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik tangensini qaytaradi acosh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik arkkosinusini qaytaradi asinh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik arksinusini qaytaradi 42 atanh Radianda b е rilgan burchakning gip е rbolik arktangensini qaytaradi Logarifmik funksiyalar exp е x qiymatni qaytaradi

O'xshashlar

C++ dasturlash tilining streambuf, tuple va stack kutubxonalari funksiyalari
C++ dasturlash tilining fstream, exception,array kutubxonalari funksiyalari bilan ishlash
C++ dasturlash tilining valarray , sstream va map kutubxonalari funksiyalari bilan ishlash
C++ dasturlash tilining ios, locale va set kutubxonalari funksiyalari bilan ishlash
C++ dasturlash tilining ios, locale va set kutubxonalari funksiyalari bilan ishlash