Dars ishlanmasi Xiva xonligida madaniy hayot

Yuklangan vaqt:

02.03.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1.0 MB
Xiva xonligida madaniy hayot .
      Mavzu: Xiva xonligida madaniy hayot.
Mavzuga doir tayanch tushunchalar: 
Atamalar: Madrasalar, xattotlik, me’morchilik, tarix, adabiyot, kimyo, 
handasa, aruz ilmi, tibbiyot, ilm-fan
Toponimlar: Buxoro, Samarqand, Xorazm
Tarixiy shaxslar:  Pahlavon Ravnaq, Muhammad Niyoz Nishotiy, 
Muhammad Xokisor, Tabibiy,Munis, Komil Xorazmiy, Komdon, Murodiy 
Mavzuning qisqach ta’rifi: XVI - XIX asrlarda  Shayboniylar, Qo'ng'irotlar va
Xiva xonligida madaniy hayotni o’rganish.n
                        
                    O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi:  
Metod Suhbat, hikoya, didaktik o’yinlar, munozara
Shakli Noana’naviy dars, jamoa, guruhli, yakka
Jihoz a.8-sinf tarix darsligi b.Tarixiy va zamonaviy xarita
d.Texnik vositalar: vediomagnitafon
                              vedioproektor
                              kompyuter
                              o’quv filmi
e.Plakatlar, sur’atlar
f.Doska, bo’r, daftar, A3 qog’oz, flomaster.
Nazorat O’quvchilarning darsda faolligi kuzatilib, 
hisobga olib boriladi.
Baholash O’quvchilar reytingi dars oxirida e’lon 
qilinadi.
                                                
  Darsning jarayoni va texnologiyasi:
 Ishning nomi    Bajariladigan    
  ishlar mazmuni           Metod       
Vaqt
    I bosqich
Tashkiliy qism salomlashish
davomatni aniqlash 
sinf xonasi tozalik   
                  nazorati
axborot tinglash   
 
   Suhbat     3 
daqiqa
     II bosqich Savollar doskasi  O’tigan mavzuni
so’rash   
           va 
mustahkamlash Uchinchisi ortiqcha
Grafik diktant
          usullari orqali    
so’rab  bilish
                                  Noan’naviy    10 
daqiqa
    III bosqich
Yangi mavzu   
      bayoni Yangi mavzuni    
                        
tushuntirish
      2.  XVI - XIX 
asrlarda xiva 
xonligida madaniy 
hayot   haqida   
ma’lumot berish.
3.Yangi mavzu 
ustida  
                          
ishlash Taqdimot
Didaktik 
      o’yinlar
Kichik   
      ma’ruza
Bingo5    15 
daqiqa
    IV bosqich 
Mustahkamlash “ Savollar doska si ,       ”
      SWOT” texnikasi,	
“
  “Pinbort” texnikasi,
     Videotopishmoq
“ ”
texnologiyasi.   13 
daqiqa
    V bosqich    
    Baholash, 
       darsni    1. O’quvchilarning 
darsda 
ishtirokiga qarab 
   2     yakunlash reyting belgilanadi.
2. Rag’batlantirish. daqiqa
  
  VI bosqich Ko’p variantlilik 
asosida Tushuntirish   
 2 
daqiqa
                    
Darsda qo’llaniladigan interfaol usullar:
       
         a. “ Savollar doskasi                                             	”
         b.   SWOT” texnikasi	
“
          e.   Pinbort” texnikasi
“
         f   . Videotopishmoq  texnologiyasi.
“ ”
                                     
                                       Kutiladigan natijalar
 
   O’qituvchi Mavzu qisqa vaqt ichida barcha o’quvchilar tomonidan 
o’zlashtirilishiga erishdi,o’quvchi faolligini oshiradi, 
o’quvchilarda fanga nisbatan qiziqish uyg’otadi, qisqa 
vaqt icida barcha o’quvchilar baholanadi.
   O’quvchi Xiva xonligi haqida bilimlarga ega bo’ladilar.
  
                                     Kelgusi rejalar
 
  O’qituvchi Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni o’zlashtirish va 
darsda tadbiq etish, takomillashtirish, o’z ustida ishlash, 
pedagogik mahoratni oshirish.
 
   O’quvchi Mustaqil fikrlashni o’rganadi, o’rganilgan materiallar 
asosida qo’shimcha materiallar izlaydi, ularni o’rganadi, 
do’stona muhitda, hamkorlikda ishlash ko’nikmasi 
shakllanadi.
               Darsning vaqti:                  45 daqiqa
Dars taqsimoti.
1 Tashkiliy qism        5 daqiqa
2 O tgan mavzuni so rash‘ ‘         5 daqiqa
3 O tgan mavzuni mustahkamlash
‘        5 daqiqa
4 Yangi mavzu bayoni        20 daqiqa
5 Yangi mavzuni mustahkamlash        5 daqiqa
6 Dars yakuni. Baholash va uyga vazifa berish        5 daqiqa
Darsning oltin qoidasi: 
T - tartib
A - adolat, ahillik R - raqobat, rostgo’ylik
I - ilmiylik, ijodkorlik
X - xotirani charxlash
Darsdan kutiladigan natija:  
Yangilik
Ijodkorlik
Erkin fikrlash
Bunyodkorlik  
Shakllanadigan ko’nikmalar: 
Tarixiy voqealarning sabablari va oqibatlarini taxlil qilishda xaritalardan 
foydalanish;
Darslik   matni   va   undagi   rasmlar   bilan   ishlay   olish,   asosiy   jihatlarni   ajratib
ko’rsata olish;
Tarixiy voqealarnong sodir bo’lish sabablari;
Aholi hayotidagi tub o’zgarishlar;
Mamlakatimizdagi hududiy o’zgarishlarni xarita asosida tushunib olish, hozirgi 
hududlar nomlarini farqlay olish.
Shakllanadigan malakalar: 
O’rta Osiyoda sodir bo’lgan voqealarni davri bilan taqqoslash Darslik va hujjatli matni, ko’rgazmali qurollar, o’qituvchining tushuntirishi asosida
tarixiy hodisalarga ta’rif berish;
Tarixiy voqea va hodisalarni umumlashtirish;
Darslik matni, hujjatlar, ko’rgazmali qurollar bilan mustaqil ishlay olish;
Tarixiy voqealar yuzasidan mustaqil mulohaza yurita olish, bayon qilan olish;
Munozara va bahslarda faol ishtirok eta olish.
Darsning shiori:  Bilim qaytarish va takrorlash mevasidir“ ”
Tarixning  boshqa fanlar bilan o’zaro bog’liqligi :
                                                                                    geografiya
                    adabiyot
milliy g’oya
O’tilgan mavzuni takrorlash:      Savollar doskasi.   
Yangi darsning bayoni:
REJA:
     1`. Xiva xonligida madaniy hayot
Shayboniylar davrida  davrida madaniyat.
Qo'ng'irotlar davrida xivada ilm fan rivoji
РЕЖА АСОСИДА МАВЗУНИНГ БАЁНИ Darsda qo’llaniladigan interfaol usullar:
2.“SWOT” texnikasi.
   S W O T 
3.“Pinbort” texnikasi.
1-guruhga “Shayboniylar davrida ilm-fan taraqqiyoti” 
2-guruhga “Shayboniylar davrida tarix fani rivoji”
3-guruhga  Ashtarxoniylar davrida ilm-fan taraqqiyoti”“
O’quvchilar   fikrlarini   qog’ozchalarga   yozib   doskaga   muhrlaydilar.   So’ngra
doskadagi   bir   xil   so’zlar   olib   tashlanadi   va   o’zaro   guruhlar   o’rtasida   qolgan
so’zlarni qo’shib gap tuziladi. 
4. Baliq skeleti
1.                                                              
Xiva hlxonligi shaharlari Xiva xonligining siyosiy va iqtisodiy hayotida bo‘!ib o‘tgan voqealar madaniy 
hayotga ta’sir etmasdan qolmadi. Shunga qaramasdan xonlikdagi madaniyat 
o‘ziga xos yo‘nalishlarda davom etdi. Madaniy, hayot ravnaqi ta’lim-tarbiya, 
adabiyot, tarixnavislik, me’morchilik va amaliy san’at kabilarda kuzatiladi.
Butun 0 ‘rta Osiyoda bo‘lgani kabi, Xiva xonligida ham asosiy ilm o‘chogiari 
boshlang‘ich maktablar va madrasalar bo‘lgan. Boshlang‘ich maktab, ya’ni, quyi 
ta’limda o‘qish-yozishni o‘rganib, xat-savod chiqargan o‘smirlar poytaxt Xivadagi 
hamda Buxorodagi madrasalarda o‘qib ta’lim olishgan. Manbalarga ko‘ra, XIX 
asrda Xiva xonligida 1500 ga 
yaqin boshlang‘ich maktab va 130 ta madrasa bo‘lgan. Faqat Xivaning o‘zida 22 ta 
madrasa bo‘lib, ular ichida Muhammad Rahimxon, Sherg‘ozixon, Rahmonberdibiy,
Olloqulixon, Xoja Mahram, Fozilbek, Davlat Qorako‘z, Bekniyoz devonbegi 
madrasalari alohida nufuzga ega edi.Xorazm adabiy muhitida ilg‘or g‘oyalami 
targ‘ib etgan shoirlardan biri Nurmuhammad G‘arib Andalib (1710-1770) edi. 
Klassik poeziyaning turli janrlarida ijod qilgan Andalibning «Said Vaqqos», «Zaynul 
arab», «Yusuf va Zulayho», «Layli va Majnun» kabi dostonlari mashhurdir.
Xivada ijod etgan shoirlar ichida Muhammad Rizo Ogahiy (1809- 
1874) alohida o‘ringa ega. Tarixchi, tarjimon va shoir bo‘lgan Ogahiyning 1832-
yilda tuzilgan «Ta’vizul oshiqon» («Oshiqlar tumori») devonidagi g‘azallari ayniqsa 
mashhtirdir. Bu davrda shuningdek, Pahlavon 
Ravnaq, Muhammad Niyoz Nishotiy, Muhammad Xokisor, Tabibiy, Munis, Komil 
Xorazmiy, Komdon, Murodiy kabi shoirlaming ijodi rivoj topdi. XVII-XVIII asrlarda 
«Go‘ro‘g‘li» majmuasi ^stonla4;riv°jlantiriidi, «Tohir va Zuhra», «Oshiq G‘arib va 
Shohsanam», «Sayyod va Hamro», «Sanobar», «YusUfbek va Ahmadbek», 
«Bahrom va Dilorom» kabi dostonlarning folklor va xalq og‘zaki ijodidagi 
ko‘rinishlaritaraqqiy etdi.Bu davrda tarixnavislikdagi ilgarigi an’analar saqlanib 
qoldi. Tarixiy asarlar orasida Abulg‘ozining iSha^orai turk» va «Shajarai tarokima»  o‘zbek tilida bitilgan muhim tarixiy asarlar hisoblanadi.
X IX asr o‘rtalarida o‘zbek xonliklariXiva xonlari1. Eron shohining noiblari - 1510-
1512-yy.
2. Elbarsxon - 1512-1537-yy.
3. Avanishxon - 1537-y. (bir necha oy).
4. Shayboniy Ubaydullaxon - 1537-1538-yy. (bir necha oy).
56. Shayboniy Abdullaxon II - 1593-1598-yy.
7. Hojimxon - 1598-1602-yy.
8. Arab Muhammadxon - 1602-1623-yy.
9. Isfandiyorxon - 1623-1643-yy.
10. Abulg‘ozixon - 1643-1663-yy.
11. Anushaxon - 1663-1687-yy.
12. Arangxon (Erang, Emak) - 1688-1690-yy. 13. Shohniyozxon - 1690-1707-yy.
14. Arab Muhammad - 1707-1715-yy.
15. Sherg‘ozixon - 1715-1728-yy.
16. Elbarsxon - 1728-1740-yy.
17. Nodirshoh (Eron shohi) - 1740-y.
18. Abulg‘ozixon II - 1741-1747-yy.
19. G‘oibxon - 1747-1757-yy.
20. Temur G‘ozixon - 1757-1763-yy.
21. Tavkaxon - 1763-y. (bir necha oy).. Hojimxon (Hoji Muhammadxon) - 1558-
1593-yy.

Xiva xonligida madaniy hayot . Mavzu: Xiva xonligida madaniy hayot. Mavzuga doir tayanch tushunchalar: Atamalar: Madrasalar, xattotlik, me’morchilik, tarix, adabiyot, kimyo, handasa, aruz ilmi, tibbiyot, ilm-fan Toponimlar: Buxoro, Samarqand, Xorazm Tarixiy shaxslar: Pahlavon Ravnaq, Muhammad Niyoz Nishotiy, Muhammad Xokisor, Tabibiy,Munis, Komil Xorazmiy, Komdon, Murodiy Mavzuning qisqach ta’rifi: XVI - XIX asrlarda Shayboniylar, Qo'ng'irotlar va Xiva xonligida madaniy hayotni o’rganish.n O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi: Metod Suhbat, hikoya, didaktik o’yinlar, munozara Shakli Noana’naviy dars, jamoa, guruhli, yakka Jihoz a.8-sinf tarix darsligi

b.Tarixiy va zamonaviy xarita d.Texnik vositalar: vediomagnitafon vedioproektor kompyuter o’quv filmi e.Plakatlar, sur’atlar f.Doska, bo’r, daftar, A3 qog’oz, flomaster. Nazorat O’quvchilarning darsda faolligi kuzatilib, hisobga olib boriladi. Baholash O’quvchilar reytingi dars oxirida e’lon qilinadi. Darsning jarayoni va texnologiyasi: Ishning nomi Bajariladigan ishlar mazmuni Metod Vaqt I bosqich Tashkiliy qism salomlashish davomatni aniqlash sinf xonasi tozalik nazorati axborot tinglash Suhbat 3 daqiqa II bosqich Savollar doskasi

O’tigan mavzuni so’rash va mustahkamlash Uchinchisi ortiqcha Grafik diktant usullari orqali so’rab bilish Noan’naviy 10 daqiqa III bosqich Yangi mavzu bayoni Yangi mavzuni tushuntirish 2. XVI - XIX asrlarda xiva xonligida madaniy hayot haqida ma’lumot berish. 3.Yangi mavzu ustida ishlash Taqdimot Didaktik o’yinlar Kichik ma’ruza Bingo5 15 daqiqa IV bosqich Mustahkamlash “ Savollar doska si , ” SWOT” texnikasi, “ “Pinbort” texnikasi, Videotopishmoq “ ” texnologiyasi. 13 daqiqa V bosqich Baholash, darsni 1. O’quvchilarning darsda ishtirokiga qarab 2

yakunlash reyting belgilanadi. 2. Rag’batlantirish. daqiqa VI bosqich Ko’p variantlilik asosida Tushuntirish 2 daqiqa Darsda qo’llaniladigan interfaol usullar: a. “ Savollar doskasi ” b. SWOT” texnikasi “ e. Pinbort” texnikasi “ f . Videotopishmoq texnologiyasi. “ ” Kutiladigan natijalar O’qituvchi Mavzu qisqa vaqt ichida barcha o’quvchilar tomonidan o’zlashtirilishiga erishdi,o’quvchi faolligini oshiradi, o’quvchilarda fanga nisbatan qiziqish uyg’otadi, qisqa vaqt icida barcha o’quvchilar baholanadi. O’quvchi Xiva xonligi haqida bilimlarga ega bo’ladilar.

Ko'chirib oling, shunda to'liq holda ko'ra olasiz