logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. Hozirgi zamon axborot mahsuloti va axborot xizmat ko’rsatish uslublari

Hozirgi zamon axborot mahsuloti va axborot xizmat ko’rsatish uslublari

Yuklangan vaqt:

20.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

31.85546875 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: Hozirgi zamon axborot mahsuloti va axborot xizmat ko’rsatish uslublari Reja: 1. Axborot texnologiyalari tushunchasi. 2. Zamonaviy axborot texnologiyalari va ularning turlari. 3. Zamonaviy axborot texnologiyalarining texnik va dasturiy vositalari 4.Zamonaviy axborot texnologiyalarining hozirgi kundagi o’rni, qo’llanilishi va kelajakdagi istiqbollari. Axborot texnologiyalarining takomillashtirilishi jamiyatni axborotlashtirishda muhim omil hisoblnadi. Ma’lumki, axborot texnologiyalari informatika qonun – qoidalari asosida takomillashtiriladi. Axborot lotincha “nformation” so’zidan olingan bo’lib tushuntirish, biror narsani bayon etish yoki hodisa haqida ma’lumot ma’nosini anglatadi. Axborot a niq va amalda ishlatiladigan xabar. Axborot texnologiyalari va ularning turlari. Texnologiya so'zi grekchadan tarjima qilinganda san'at, ustalik, malaka ma'nosini anglatadi. Texnikada texnologiya deganda ma'lum kerakli material mahsulotni hosil qilish uchun usullar, metodlar va vositalar yig'indisidan foydalanadigan jarayon tushuniladi. Texnologiya obyektining dastlabki, boshlang'ich holatini o'zgartirib, yangi, oldindan belgilangan talabga javob beradigan holatga keltiradi. Misol uchun sutdan turli texnologiyalar orqali qatiq , tvorog, smetana, yog' va boshqa sut mahsulotlarini olish mumkin. Agar boshlang'ich xom ashyo sifatida axborot olinsa, ushbu axborotga ishlov berish natijasida axborot mahsulotinigina olish mumkin. Ushbu holda ham "texnologiya" tushunchasining ma'nosi saqlanib qolinadi. Faqat unga "axborot" so'zini qo'shish mumkin. Bu narsa axborotni qayta ishlash natijasida moddiy mahsulotni emas, balki axborotnigina olish mumkinligini aniqlab turadi. Texnologiyani quyidagicha ta'riflash mumkin. Texnologiya - bu sun'iy ob'ektlarni yaratishga yo'naltirilgan jarayonlarni boshqarishdir. Kerakli jarayonlarni kerakli yo'nalishda borishini ta'minlash uchun yaratilgan shart-sharoitlar qanchalik yaxshi tashkil etilganligi texnologiyaning samaradorligini bildiradi. Bu erda tabiiy jarayonlar nafaqat moddaning tarkibi, tuzilishi va shaklini o'zgartirish maqsadida, balki axborotni qayta ishlash va yangi axborot hosil qilish maqsadida ham boshqariladi. Shuning uchun axborot texnologiyasini quyidagicha ta'riflash mumkin.Axborot texnologiyasi - bu axboriy ma'lumotni bir ko'rinishdan ikkinchi, sifat jihatidan yangi ko'rinishga keltirish, axborotni yig'ish, qayta ishlash va uzatishning usul va vositalari majmuasidan foydalanish jarayonidir. Zamonaviy telefon vositasining funksiyalari ko’p: avtojavob beruvchi , qo’ng’iroq qilayotgan abonentning raqamini aniqlovchi, telefon raqamini bilib olishdan himoyalash va x.k.z,… Qog’ozli xujjatning normativ qiymati-adolatning muxim tarkibiy qismidir. Qog’ozli xabarlarni uzatish vositalari ko’p. Bunda oddiy telegraf aloqasi teletayp aloqasiga aylangan. Rivojlangan vositalardan biritelefaks aloqasidir. Faks (lotincha - faxsimile, uxshashini yarat) - xujjat originalini xuddi uziday aks ettiradi. Bunda, uzatishda xabar elementlarini skanerlash yuli bilan uzgartiriladi. Qabul kilish apparati katordagi ketma-ket signallarni kabul kilib, kogozdagi tasvirga aylantiradi. Matnni kogozli tashuvchidan ajratib olish uchun ukish kurilmasi ishlatiladi. Ofisdagi xujjatlarni kseroks yordamida nusxalash ommaviy tusga kirdi. Elektron ofisga uzoq va yaqin bo’lgan turli manbalardan juda ko’p xabarlar keladi. O’z navbatida ofis xodimlari щ am tashqi dunyoga o’zining axborot oqimlarini uzatadilar. Telefaks tarmog’i orqali qog’ozdagi xabarlar keladi. Lokal yoki global tarmoq vositalari orqali elektron xabarlar kompyuterga modem yordamida kiritiladiyoki ch iqariladi. Ofisda kompyuterlar axborot oqimlariga ishlov berib, birlashtirish vazifalarini bajaradi. Elektron pochta kompyuterlar yordamida olingan korrespondensiyani yuborish va ishlov berishda elektron usullarni ishlatadi. U orqali xujjatlar, jadvallar, grafiklar, chizmalar, fotografiyalar, ro’znoma og’zaki xabarlar olish mumkin. Elektron pochta–bu qog’o zsiz pochta, u telefon tarmog’i bilan kompyuterga ulangan. Elektron pochta- pochta, telegraf, faksimil aloqa imkoniyatlaring bir qismini o’ziga olib, o’zining tezkorligi tufayli yangi axborot xizmatlarini taklif etadi. «Teleks» - axborot tizimi axborotning ulkan oqimlarini щ ar xil abonentga avtomatikravishda tayyorlash va uzatish imkonini beradi. Matn tayyorla shning bu tizimida yuqori sifatli displeylar bilan jixozlangan terminallar yordamida uzatilayotgan axborot massivi kompyuter xotirasida saqlanib qoladi. Keyin maxsus ma’lumotlarni uzatish apparatlari yordamida tayyor langan massiv abonentga jo’natiladi yoki undan qabul qilinadi. Televideniye xayotga uzokdan kurish sifatida kirib keldi va ommaviy xodisaga aylanib koldi. Dunyoda 4 mlrd.dan ortik telepriyomniklar ishlatiladi. Televizor bu juda murakkab axborot kurilmasidir. Televizorni kurish goyasi kuyidagicha: tasvir elementlarini uzgartirish yuli bilan elektr signallar ketma ketligiga aylantiradi (tasvir analizi); ularni aloka kanallari orkali nuktalardan kimirlaydigan rasmga teskari aylantirish (tasvir sintezi) amalga oshiriladigan kabul kilish punktiga uzatiladi. Bu nazariya XX asr oxirida portugaliyalik olim A. Di. Payva va rus olimi P. N. Be xmetvev tomonidan ishlab chikilgan. Amaliy karorlarni ishlab chikish va foydalanishni boshlash V. K. Zvorkin va F. Fransuorti (AKSh) bilan boglik. Televideniye orkali siyosiy, madaniy, ilmiy, ijtimoiy, iktisodiy axborotlar beriladi. Televideniyening keyingi boskichi rakamli televizion texnologiyalar asosidagi interaktiv televideniyedir. “Telematn” axborot tizimi. “Telematn” axborot tizimi foydalanuvchilarning kup guruxlari uchun doimo kizikarli bulgan dolzarb axborotni uzatish uchun yaratilgandir. “Telematn” - bu gazeta, jurnal, agentlik xizmatlaridan olingan matn varaklarini uzluksiz utkazib beradigan “elektron gazeta” yoki “elektron byulleten”. Bu tizimning xususiyatlari: - axborot varaklarini uzluksiz va ketma - ket ravishda utkazuvchi stansiya tomonid an tuplanadi, efirga oddiy televizor signallari bilan yoki kabel orkali uzatiladi; - “telematn” axboroti uzluksiz yangilanib boriladi ; - kerakli axborotning varagini belgilash uchun televizorga kushimcha kurilma kerak; - foydalanuvchi elektron gazeta varaklarini varaklash, bulimlardan sakrab utishi, ukigan varaklarga kaytib borish, videomagnitofonga yozib olishi mumkin. Lekin u matn mazmunini uzgartira olmaydi. “Videomatn” axborot tizimi. Bu axborot tizimi axborot kabul kilish va tanlash erkinligi imkoniyatini kengaytiradi, xamda telefon, kompyuter, televizor imkoniyatlarini birlashtiradi. Telefon chakirigi tufayli telefon tarmogiga ulangan kompyuter va televizor orasida aloka urnatiladi. Ma’lumotlar bazasi menyusi va bu ma’lumotlarni ishlov berish algoritmlari orkali foydalanuvchi (boshka kompyuterga) birovning axborotini shakllantirish, uzining t elepristavkasi xotirasiga kuchirish buyrugini beradi. Foydalanuvchilar telematn menyusiga boglab kuyilgan emas. Axborot texnologiyalari (inglizcha: Information Technology(IT)) — bu kompyuter tizimlari, dasturiy ta minot, dasturlash tillari, ma lumotlar, ma lumotlarni qayta ʼ ʼ ʼ ishlash va saqlashni o z ichiga olgan tegishli sohalar to plami. Axborot ʻ ʻ texnologiyalari (AT) axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT)ning bir qismini tashkil qiladi. AT tizimi — odatda, axborot tizimi, aloqa tizimi yoki aniqrog i, kompyuter tizimi, jumladan, barcha apparat, dasturiy ta minot va ʻ ʼ periferik jihozlar — cheklangan AT foydalanuvchilari guruhi va AT loyihasi tomonidan boshqariladigan tizim va odatda AT tizimini ishga tushirish va joriy etishni nazarda tutadi. Garchi odamlar eng qadimgi yozuv tizimlari yaratilganidan beri ma lumotlarni ʼ saqlash, olish, manipulyatsiya qilish va muloqot qilish bilan shug ullangan ʻ bo lsalar-da, zamonaviy ma noda axborot texnologiyasi atamasi birinchi marta ʻ ʼ 1958-yilda Garvard Business Review jurnalida chop etilgan maqolada paydo bo lgan; mualliflar Garold J. Leavitt va Tomas L. Uisler “yangi texnologiyaning ʻ hali bitta aniq nomi yo q. Biz uni axborot texnologiyalari (AT) deb ataymiz”, deb ʻ sharhladilar. Ularning ta rifi uchta toifadan iborat: ishlov berish texnikasi, qaror ʼ qabul qilishda statistik va matematik usullarni qo llash va kompyuter dasturlari ʻ orqali yuqori darajadagi fikrlashni simulyatsiya qilish. AT atamasi odatda, kompyuterlar va kompyuter tarmoqlarining sinonimi sifatida ishlatiladi, lekin u televizor va telefon kabi boshqa axborot tarqatish texnologiyalarini ham qamrab oladi. Iqtisodiyot doirasidagi bir qancha mahsulot yoki xizmatlar axborot texnologiyalari, jumladan, kompyuter texnikasi, dasturiy ta minot, elektronika, yarimo tkazgichlar, internet, telekommunikatsiya uskunalari ʼ ʻ va elektron tijorat bilan bog liq. ʻ Amaldagi saqlash va qayta ishlash texnologiyalariga asoslanib, AT rivojlanishining to rtta fazasini ajratish mumkin: mexanikgacha (miloddan avvalgi ʻ 3000-yildan miloddan avvalgi 1450-yilgacha), mexanik (milodiy 1450-yildan milodiy 1840-yilgacha), elektromexanik (milodiy 1840-yildan milodiy 1940- yilgacha) va elektron (1940-yildan hozirgi kungacha). Axborot texnologiyalari, shuningdek, informatikaning bir tarmog i bo lib, uni ʻ ʻ protsedura, tuzilma va har xil turdagi ma lumotlarni qayta ishlashni umumiy ʼ o rganish sifatida aniqlash mumkin. Ushbu soha butun dunyo bo ylab rivojlanishda ʻ ʻ davom etar ekan, uning umumiy ustuvorligi va ahamiyati ham oshib bordi, bu davrda biz K-12 ta limida kompyuter fanlari bilan bog liq kurslarni joriy qilishni ʼ ʻ boshlaymiz. Kompyuter fanlari g oyalari birinchi marta 1950-yillardan oldin Massachusets ʻ Texnologiya Instituti (MIT) va Garvard universitetida tilga olingan, ular kompyuter sxemalari va raqamli hisoblarni muhokama qilishgan va o ylashni ʻ boshlaganlar. Vaqt o tishi bilan AT va informatika sohasi murakkablashdi va ʻ ko proq ma lumotlarni qayta ishlashga qodir bo ldi. Turli tashkilotlardan ilmiy ʻ ʼ ʻ maqolalar chop etila boshlandi. Dastlabki kompyuterlarga nazar tashlaydigan bo lsak, Alan Turing, J. Presper ʻ Ekkert va Jon Mauchli 1900-yillarning o rtalarida kompyuter texnologiyalarining ʻ asosiy kashshoflari hisoblangan. Ularga o zlarining ishlanmalari uchun bunday ʻ kredit berish, ularning harakatlarining aksariyati birinchi raqamli kompyuterni loyihalashga qaratilgan edi. Shu bilan birga, sun iy intellekt kabi mavzular ʼ ko tarila boshlandi, chunki Tyuring o sha davr texnologiyasini shubha ostiga qo ya ʻ ʻ ʻ boshladi. Qurilmalar ming yillar davomida hisoblashda yordam berish uchun ishlatilgan, ehtimol dastlab hisoblagich shaklida. Miloddan avvalgi I asrning boshlarida paydo bo lgan Antikythera mexanizmi odatda eng qadimgi mexanik analog kompyuter va ʻ eng qadimgi ma lum bo lgan tishli mexanizm hisoblanadi. Taqqoslanadigan tishli ʼ ʻ qurilmalar Yevropada XVI asrgacha paydo bo lmadi va faqat 1645-yilga qadar ʻ to rtta asosiy arifmetik amalni bajarishga qodir bo lgan birinchi mexanik ʻ ʻ kalkulyator ishlab chiqildi. Klapanli elektron kompyuterlar 1940-yillarning boshida paydo bo la boshladi. ʻ 1941-yilda tugallangan elektromexanik Zuse Z3 dunyodagi birinchi dasturlashtiriladigan kompyuter edi va zamonaviy standartlarga ko ra to liq ʻ ʻ hisoblash mashinasi hisoblanishi mumkin bo lgan birinchi mashinalardan biri edi. ʻ Ikkinchi jahon urushi paytida Colossus nemis xabarlarini shifrlash uchun birinchi elektron raqamli kompyuterni ishlab chiqdi. Garchi dasturlashtirilsa ham, u umumiy maqsadli emas edi, faqat bitta vazifani bajarish uchun mo ljallangan edi. ʻ Shuningdek, u o z dasturini xotirada saqlash qobiliyatiga ega emas edi; dasturlash ʻ ichki simlarni o zgartirish uchun vilkalar va kalitlar yordamida amalga oshirildi. ʻ Birinchi taniqli zamonaviy elektron raqamli saqlangan dastur kompyuteri 1948-yil 21-iyunda o zining birinchi dasturini ishga tushirgan Manchester Baby edi. ʻ 1940-yillarning oxirida Bell Laboratoriesda tranzistorlarning rivojlanishi energiya sarfini sezilarli darajada kamaytiradigan yangi avlod kompyuterlarini ishlab chiqishga imkon berdi. Savdoda mavjud bo lgan birinchi saqlangan dasturli ʻ kompyuter Ferranti Mark I 4050 klapanni o z ichiga olgan va 25 kilovatt quvvat ʻ sarflagan. Taqqoslash uchun, birinchi tranzistorli kompyuter Manchester universitetida ishlab chiqilgan va 1953-yilning noyabrida ishga tushirilgan bo lib, ʻ uning yakuniy versiyasida atigi 150 vatt quvvat sarflagan. Xizmat ko‘rsatish sohasining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi o‘z mazmuniga ko‘ra turmush farovonligi va uning sifatini oshirish, zamonaviy tarmoqlarning shakllanishi bilan bog‘liq bo‘lgan inson kapitalini rivojlantirish uchun maqbul shart-sharoitlarni yaratish, mehnat taqsimotining nisbatan yuqori darajasini ta’minlash bo‘yicha xo‘jalik faoliyatining turli yo‘nalishlarini qamrab oladi. Iqtisodiyotning transformatsiyalashuvi sharoitida xizmatlar sohasi iqtisodiy jihatdan sanoat ishlab chiqarishiga qaraganda ancha samaralidir, chunki xizmatlar sohasida boshlang‘ich faoliyatni amalga oshirish kamroq mablag‘larni talab qilib, kapitalning aylanish tezligi ancha yuqori hisoblanadi. Hozirgi vaqtda iqtisodiyotning transformatsiyalashuvi sharoitida xizmat ko‘rsatish korxonalarini doimiy tarzda barqaror rivojlanishi hamda xizmat ko‘rsatish intensivligini ta’minlashda samaradorlikni oshirishning ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmini takomillashtirish alohida dolzarb masala hisoblanadi. Shunga ko‘ra, xizmat ko‘rsatish korxonalari faoliyatining samaradorligini oshirish hamda ular faoliyatining ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmini takomillashtirishda mehnat jarayonlari intensivligi va mehnat unumdorligini oshirish, resurslardan samarali foydalanish, mehnat salohiyati samaradorligini ta’minlash, ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati va natijadorligini oshirish, iste’molchilarning talab va ehtiyojlarini to‘liqroq qondirish bilan bog‘liq masalalar soha rivojlanishining muhim muammolari hisoblanadi. Shuningdek, soha korxonalarining xalqaro bozorlardagi xizmatlar sifati va raqobatbardoshligini oshirish hamda xizmatlar eksporti hajmini ko‘paytirish respublikamizda iqtisodiy o‘sishga erishishda muhim ahamiyatga ega. Asosiy qism. Iqtisodiy o‘sish, servis iqtisodiyoti rivojlanishi, xizmat ko‘rsatish sohasining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi, xizmatlar sifati va raqobatbardoshligini oshirish, xizmat ko‘rsatish jarayonlarini takomillashtirish, ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish, iqtisodiy samaradorlikni oshirish omillari, zamonaviy xizmat ko‘rsatish tarmoqlarini rivojlantirish, mehnat unumdorligining o‘sishi, personalning innovatsion rivojlanishi bilan bog‘liq muammolarning fundamental jihatlari Keyns J.M, Marshall A, Shumpeter Y.A., Volgin A.P., Xaksever K., Render B., Rassel R., Merdik R. ,Odegov Y.G., Abduraxmanov K.X., Kotova L.R.asarlarida yoritib berilgan. Servis tizimida ko‘rsatiladigan xizmatlar tavsifi va tasnifi, xizmat ko‘rsatish korxonalari faoliyatini rivojlantirishning ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmi, sohada personal faoliyati samaradorligini oshirish, mehnat samaradorligini oshirish, ishlab chiqarish (xizmat ko‘rsatish) intensivligini ta’minlash, soha korxonalarida xizmatlar sifatini ularning iste’mol xususiyati bilan bog‘liqligi, xizmatlarning sifatini baholash mezonlari va ko‘rsatkichlari, iste’molchilarning motivatsiyasiga bog‘liq holdagi xizmatlarning shakllanishi, xizmat ko‘rsatish sohasi rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari, korxonalarda xizmat ko‘rsatish jarayonlarini tashkil etish, personal kompetentligini ta’minlashga oid tadqiqotlar Teplitskiy V., Kostyukovskiy Y. [13], Vesnin V.R. [3], Katels M. [5], Okoye A. [10], Barinov N.A. [1], Urakov J.R. [14]larning asarlarida o‘rganilgan. Xizmat ko‘rsatish tarmoqlarida iqtisodiy o‘sish omillarini sifat va miqdoriy jihatdan baholash, ushbu omillarning har birining xizmat ko‘rsatish soha va tarmoqlari o‘sishiga qo‘shayotgan hissasini aniqlash hozirgi kunda ham muhim ilmiy masala bo‘lib hisoblanadi. Yuqorida keltirilgan mualliflarning asarlarida turli xil omillarning sohani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga ta’siri tadqiq etilgan. Ushbu tadqiqotlarda xizmat ko‘rsatish korxonalarida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning yo‘nalishlari tizimli ravishda o‘rganilmagan. Shunga ko‘ra, tadqiqot jarayonida xizmat ko‘rsatish sohasida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish mexanizmlari tadqiq etilgan. Tadqiqot jarayonida xizmat ko‘rsatish korxonalarida iqtisodiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni ta’minlash bo‘yicha iqtisodiy tizimlar va nisbatlarni o‘rganishga dialektik va tizimli yondashuv, kompleks baholash, qiyosiy va solishtirma tahlil, statistik va dinamik yondashuv hamda guruhlash usullaridan foydalanildi. Xizmat ko‘rsatish sohasida ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlikni oshirish xo‘jalik yurituvchilar faoliyatlari natijasini aks ettiradi, ijtimoiy samaradorlik esa iqtisodiy subyektlarning ijtimoiy samaradorligini, uni jamiyat hayotining turli tomonlariga ta’sirini aks ettiradi. Bunda ijtimoiy va iqtisodiy samaradorlik muayyan darajada o‘zaro bog‘liq holda aniqlandi. Shuningdek, servis iqtisodiyotida xizmatlar alohida guruhlari bo‘yicha tasniflandi. Mamlakatimiz iqtisodiyoti rivojlanishining hozirgi bosqichida servis xizmatlari soni va sifatiga qo‘yilayotgan talablar oshib bormoqda. Rivojlangan davlatlar tajribasining qo‘llanishi xizmatlarga bo‘lgan talabning oshishiga olib keldi. Bu, o‘z navbatida, iste’mol bozori tarkibida o‘zgarishlarni vujudga keltirdi. Aholining ayrim qatlamlarining moddiy farovonligi oshishi natijasida xizmatlarga nisbatan o‘zlarining talablari va ehtiyojlari mavjud bo‘lgan iste’molchilarning yangi kategoriyasi vujudga keldi. Moddiy jihatdan ta’minlangan iste’molchilar o‘zlarining hayot qulayliklarini oshirishni ta’minlaydigan turli assortimentdagi xizmatlarga ancha talabgor hisoblanishadi. Shu sababli ayrim xizmat ko‘rsatish korxonalari o‘z faoliyatlarini aynan aholining shu talab va ehtiyojlarini qondirishga qaratadilar. Hozirgi kunda xizmat ko‘rsatuvchi korxonalar faoliyatining samaradorligi bevosita strategiyaning asoslanganligiga bog‘liq bo‘lib, uni shakllantirish esa yuqori boshqaruv bo‘g‘inidagi rahbarlarining asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Xizmat ko‘rsatish korxonalari faoliyatini rivojlantirishning ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmini takomillashtirish tashqi va ichki muhitning doimiy o‘zgaruvchan sharoitlarida alohida ahamiyatga ega bo‘lib, bozorda yetakchi mavqeyini saqlab qolishga imkon yaratadi. Binobarin, xizmat ko‘rsatish korxonalarini boshqarishning oqilona mexanizmini ishlab chiqish uchun xizmat ko‘rsatish sohasidagi korxonalar faoliyatining oxirgi iste’molchilariga, xususan, jismoniy va yuridik shaxslar, umuman, butun mamlakat iqtisodiyotiga roli va ahamiyatini o‘rganish muhim hisoblanadi. Xizmat ko‘rsatish sohasini tadqiq etishda, avvalo, ushbu sohaning qanchalik o‘ziga xos ekanligini ta’kidlab o‘tish zarur. Buning sababi shundaki, xizmat ko‘rsatish korxonalari va tashkilotlari, shuningdek, ushbu sohada ishlayotgan xodimlar aholining moddiy, ijtimoiy, kundalik va ma’naviy ehtiyojlarining katta qismini qondirishga qodirdir. Xizmat ko‘rsatish sohasiga umumiy tavsif berish hamda ushbu sohada faoliyat yurituvchi xo‘jalik subyektlarining o‘rni va ahamiyatini aniqlash uchun, avvalo, “ish” va “xizmat” kabi tushunchalarni ko‘rib chiqish hamda bu ikki tushuncha o‘rtasidagi chegaraning mavjudligini inobatga olgan holda, ularning aniq ta’riflarini keltirish lozim, chunki ularning iqtisodiy mohiyati o‘xshash bo‘lsa-da, huquqiy jihatdan bir-biridan farq qiladi. Xizmat ko‘rsatish korxonalari faoliyatining rivojlanishi o‘ziga xos xususiyatlar va jihatlarga egadir. Shunga ko‘ra, muayyan omillar ta’sirini ifodalovchi mazkur soha rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari va rivojlanish tendensiyalarini nazariy jihatdan yoritib berish alohida ahamiyatga egadir. Bugungi kungacha xizmatlarning yaxlit ma’noga ega ta’rifi mavjud emas. Ijtimoiy- iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra muayyan tavsifni aniqlashda moddiy ne’matlarga nisbatan farqli ravishda xizmatlarni ijtimoiy ahamiyati va iqtisodiy natijasi bo‘yicha tavsiflash alohida ahamiyat kasb etadi. Ushbu holatda xizmatlarning muhim xususiyati sifatida kishilar ehtiyojlarini qondirish bilan bog‘liq faoliyat hisoblanib, konkret faoliyat shakli yoki turining pirovard natijasi ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Hozirgi ba’zi iqtisodiy adabiyotlarda xizmatlar ommalashgan quyidagi turda tavsiflanmoqda “… maqsadli (ongli) mehnat bo‘lib, unda ishlab chiqarishning samarasi uning iste’moli bilan mos tushadi”. G‘arbiy Yevropa davlatlari iqtisodchi olimlari tomonidan “xizmat” kategoriyasiga quyidagicha ta’rif berilgan: xususan, F.Kottler xizmatlar deganda yirik xilma- xillikdagi faoliyat turlari va tijorat mashg‘ulotlarini ta’riflab, ular “bir taraf ikkinchi tarafga taklif qilish mumkin va asosan, ularni his qilib bo‘lmaydi hamda biror-bir narsaga egalik qilishga olib kelmaydi. Xizmatlarni ko‘rsatish moddiy ko‘rinishdagi tovar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin yoki aksincha, bog‘liq bo‘lmasligi ham mumkin”. T.Xillaning bergan ta’rifiga ko‘ra, xizmat – bu qandaydir iqtisodiy birlikka tegishli bo‘lgan shaxs yoki tovar holatining boshqa iqtisodiy birlik tomonidan oldindan birinchi birlikning roziligi bilan sodir etiladigan faoliyati natijasidagi o‘zgarishidir. Ushbu ta’rif xizmatlarni aniq foydali iqtisodiy faoliyatning natijasi sifatida qarash imkonini beradi va xizmatni almashuv hamda savdoning predmetiga aylantiradi. M.Katels iqtisodiyotining axborot va axborotlashtirish bilan bog‘liq xususiyatlariga e’tibor berib, xizmatlarni yangicha tavsifga egaligi va xizmatlarni ko‘rsatishda faoliyatning yangi ko‘rinishlarini tadqiq etgan. Uning fikricha, xizmatlar kategoriyasi tarixan turli xil ijtimoiy tuzilmalar va ishlab chiqarish tizimlaridan shakllanib kelayotgan faoliyatni o‘z ichiga oladi. Xizmat ko‘rsatish sohasida rang-barang faoliyat turlarini biriktirib turuvchi yagona belgi ushbu yagona (umumiy) belgining yo‘qligidir. Xizmatlarni ularga tegishli bo‘lgan ichki xususiyatlardan kelib chiqib aniqlashda shuni aytish kerakki, axborot iqtisodiyotining rivojlanishi bilan tovarlarning “nomoddiyligi” va “moddiyligi” o‘rtasida mazmunan farqi yo‘qoldi. Albatta, iqtisodiyotning transformatsiyalashishi sharoitida aksariyat xizmatlar turlari tarkibida moddiy buyumlar ahamiyatli o‘ringa ega bo‘lsa, buning aksi moddiy ishlab chiqarish tarkibida nomoddiy ko‘rinishdagi elementlar hissasi oshib bormoqda. N.A.Barinovning bergan ta’rifiga ko‘ra, “xizmat – bu mahsulotning (narsaning) foydali harakati yoki insonning o‘ziga xos, oqilona ehtiyojlarini qondirish uchun faoliyat shaklida namoyon bo‘ladigan, foydalanish qiymatlarini yaratadigan mehnat natijalari bo‘yicha paydo bo‘ladigan iqtisodiy munosabatlardir”. Shuning uchun xizmat ko‘rsatish jarayoniga iste’molchilarga xizmatlarni yetkazib berish jarayoni, ya’ni har qanday shakldagi jismoniy va yuridik shaxslarning ehtiyojlarini qondirish jarayoni sifatida qaralishi kerak. “Xizmat” tushunchasining aniqroq ta’rifini keltiradigan bo‘lsak, bizningcha, “ xizmat – uni bajaruvchi va iste’molchi o‘rtasidagi bevosita o‘zaro aloqalarning natijasi bo‘lib, iste’molchining talabini qondirish bo‘yicha bajaruvchining foydali faoliyatida yuzaga keladigan iqtisodiy munosabatdir”. Ta’kidlash kerakki, xizmat tushunchasini ko‘rib chiqishda xizmatlar bozorini davlat tomonidan tartibga solishning muhim vositalaridan biri sifatida xizmatlarni standartlashtirishga alohida e’tibor qaratiladi. Xizmat ko‘rsatishda standartlar kimyoviy tozalash, kir yuvish, mehmonxona biznesi, aloqa, sug‘urta, bank, savdo, transport xizmatlari, avtomobillarga xizmat ko‘rsatish kabi sohalarda qo‘llanishi mumkin. Tarixan har bir xizmat turi o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan alohida faoliyat sohasi sifatida ko‘rib chiqilgan. Xizmat ko‘rsatish sohasining o‘zi ushbu ko‘plab faoliyat turlarining kombinatsiyasi sifatida taqdim etilgan va ularning ro‘yxatiga kiritilgan. Xizmatlarning barcha turlarini turli xil tasnifiy belgilariga ko‘ra, guruhlarga ajratish mumkin. Ushbu turlar tasniflash usullarini talab qiladi. Shuni ta’kidlash kerakki, ilmiy-texnik taraqqiyot jarayonida bir qator noodatiy xususiyatlarga ega bo‘lgan xizmatlar paydo bo‘ladi. Masalan, axborot xizmatlari an’anaviy odatdagi xizmatlardan quyidagi xususiyatlari bilan farq qiladi: axborot faoliyati natijasi ommaviy axborot vositalarida saqlanishi va yuborilishi mumkin bo‘lgan hujjatlarda moddiy ifodaga ega bo‘ladi, axborot faoliyatining xizmat ko‘rsatish jarayoni iste’molchi va ishlab chiqaruvchi (xizmat ko‘rsatuvchi) o‘rtasida shaxsiy aloqalarni talab qilmaydi. Xizmatlarning har xil turlarida nomoddiy va moddiy elementlarning nisbati bir xil emas, bu an’anaviy va noan’anaviy xizmatlarni ajratib olishga imkon beradi. Shuni ta’kidlash kerakki, turli xil xizmatlarning moddiy va nomoddiy elementlari o‘rtasida turli xil nisbatlar mavjud: moddiy mahsulotning tegishli xizmatlar bilan kombinatsiyasi (masalan, kompyuterni sozlash, ta’mirlash, internetga ulanish xizmatlari bilan); oziq-ovqat xizmatlari (masalan, restoranda ovqatlanish narxi 30% bo‘lishi mumkin, qolganlari oziq-ovqat sotib olish, ovqat tayyorlash, dasturxon bezash, xonasini ijaraga olish, bino va xona dizayni, avtomobil turargohi, san’atkorlar xizmatlariga to‘g‘ri keladi); kasallar, qariyalar, nogironlar, bolalar va boshqalarni parvarish qilish bo‘yicha “sof xizmatlar” deb nomlangan xizmatlar. Xizmatlarni taqdim qilishni faqatgina xizmat ko‘rsatishni ta’minlash uchun zarur bo‘lgan bajaruvchining faoliyati sifatida emas, balki jarayon sifatida hisobga olsak, uning quyidagi asosiy bosqichlarini ajratib ko‘rsatish mumkin: zarur resurslar bilan ta’minlash, ijro etishning texnologik jarayoni, nazorat qilish, sinovdan o‘tkazish, qabul qilish, baholash, xizmat ko‘rsatish jarayoni. Xizmat ko‘rsatish jarayonida sifat ko‘rsatkichlari alohida o‘rin tutadi hamda ular doimiy o‘zgarish va takomillashtirish jarayonida bo‘ladi. Asosiy bazaviy parametrlar sifatida quyidagilarni olish mumkin: xizmat ko‘rsatish vaqti (iste’molchi xizmat ko‘rsatuvchi bilan o‘zaro aloqada bo‘lgan vaqt davri); xizmatni bajarish vaqti (xizmatni bajarish uchun belgilangan vaqt me’yori). Xizmatning iste’molchisiga ta’sir ko‘rsatadigan barcha sifat parametrlari tashkilotning quyidagi ikkita ichki hujjatlarida qayd etilishi va korxonada sifat nazorati xizmati tomonidan doimiy nazoratida bo‘lishi kerak: xizmat ko‘rsatish qoidalari – xizmat ko‘rsatish tartibi va shartlarini tartibga soluvchi talablar va standartlarni o‘z ichiga olgan hujjat; xizmat ko‘rsatish shartlari – xizmat ko‘rsatish jarayonida iste’molchiga ta’sir ko‘rsatadigan omillar majmuyini tavsiflovchi hujjat. Shu bilan birga, ta’kidlash joizki, xizmat sifatini aniqlashda muayyan qiyinchiliklar mavjud, chunki iste’molchida uni baholash uchun aniq mezonlar mavjud emas. Biroq yuqorida aytib o‘tilganidek, ishlab chiqaruvchi buni hisobga olishi kerak. Turli xil odamlar uchun sifatli xizmat va xizmat ko‘rsatish sifati bir xil narsani anglatmaydi. Hatto xaridor sifatli xizmat deganda nimani anglatishini sotuvchilar tushungan taqdirda ham, nostandart kelishmovchiliklarning oldini olishga qaratilgan xizmatni boshqarishda muammolar mavjud. Bundan tashqari, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar o‘rtasida ham fikrlar xilma-xilligi mavjud bo‘lishi mumkin, ularni mashinada ishlab chiqarilgan mahsulotga nisbatan aniq baholash ancha qiyin kechadi [8]. Xizmatlar sifatining o‘zgaruvchanligini oldini olishga urinish bilan bog‘liq muammolar shu bilan kuchayib boradiki, iste’molchilar xizmatlar sifatining nomuvofiqligiga rahbariyatning e’tibor berishi kerakligiga urg‘u bermaydi, buning natijasida rahbariyat sifatsiz xizmat ko‘rsatish darajasidan bexabarligi tufayli tegishli choralarni ko‘ra olmaydi. Xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha faoliyat turlari iqtisodiyotning deyarli barcha sohalariga kirib borgan, shuning uchun xizmat ko‘rsatish sohasi chegaralarini aniq belgilash juda mushkul. Aslida, bu haqiqatan ham xizmat ko‘rsatish faoliyatining “ommalashtirish sohasi” bo‘lib, u iqtisodiyotning ayrim sohalarida asosiy hisoblanadi, boshqalarida esa qisman ishtirok etadi, masalan, tog‘-kon sanoati va ishlab chiqarish sanoatida. Shunday ekan, xizmat ko‘rsatish sohasining eng muhim xususiyati uning xilma-xilligi, statistika fani va amaliyot uchun uning “chegaralarini” belgilash muammosi juda dolzarbdir, chunki ushbu hodisani talqin qilishning noaniqligi milliy va jahon iqtisodiyotining tuzilishini aks ettirganda bevosita namoyon bo‘ladi, iqtisodiy rivojlanish natijalari, uning iqtisodiy o‘sish sifati va aholi hayoti, iqtisodiy faoliyat turlarining butun majmuasi, turli darajadagi iqtisodiy jarayonlar, shu jumladan, iqtisodiyotning ayrim tarmoqlari va mintaqalari bo‘yicha statistik ma’lumotlarning izchilligi va integratsiyalashuvi asosida ma’lum bir mamlakat reytingi aniqlanadi [2]. Servis sohasidagi korxonalarning o‘rni va ahamiyatini aniqlash uchun servis iqtisodiyoti (xizmat ko‘rsatish sohasi bevosita unga tegishli bo‘lgan) va industrial iqtisodiyot o‘rtasidagi asosiy farqlarini ajratish muhimdir. Birinchidan, servis iqtisodiyotida korxonalar, birinchi navbatda, mijozlarning o‘ziga xos ehtiyojlarini to‘liq qondirish uchun samarani oshirishga qaratilgandir. Industrial iqtisodiyotda esa korxonalar mahsulotlarini maksimal darajada ishlab chiqarishga intilishadi. Ikkinchidan, xizmat ko‘rsatish iqtisodiyotida foydalilik tushunchasi ham moddiy mahsulot, ham shunga mos keluvchi xizmatlarni o‘z ichiga oladigan tizimlarning qanchalik mukammalligi, industrial iqtisodiyotda esa mahsulotlarning faqat moddiy jihatlari hisobga olinadi. Uchinchidan, servis iqtisodiyotida sifat deganda, ishlab chiqaruvchining xaridorlar bilan ularning ehtiyojlarini qondirish darajasini maksimallashtirish maqsadida munosabatlarni o‘rnatishi hamda ularni doimiy kuzatib borishga bo‘lgan qobiliyati tushuniladi. Industrial iqtisodiyotda sifat deganda, korxonaning o‘z ishini yaxshi bajara olish qobiliyati nazarda tutiladi. To‘rtinchidan, servis iqtisodiyotida boshqaruv uslubi o‘zgarib borib, bunda qabul qilinadigan qarorlarning moslashuvchanligi, tezkorligi, tarmoqli tashkil etish, manyovr erkinligi va ochiqlik uning farqli jihati sifatida qaraladi. Industrial iqtisodiyotda menejment sezilarli ravishda mexanizatsiyalashgan xususiyatga ega bo‘lib, bu hal qiluvchi darajada tuzilmalarning iyerarxikligi va ularning haddan ortiq tartiblanishi bilan belgilanadi. Hozirgi zamon xo‘jalik subyektlari ancha yuqori darajada rivojlangan gorizontal aloqalar bilan ajralib turadigan va bunda ularning bo‘linmalari o‘rtasidagi vertikal integratsiyalashuv darajasi kamroq bo‘ladigan tashkiliy tuzilmalarni yaratishga intiladilar. Beshinchidan, servis iqtisodiyotida asosiy e’tibor moddiy-xizmat ko‘rsatish tizimlarining faoliyat yuritish samaradorligiga, industrial iqtisodiyotda esa xomashyoning tayyor mahsulotga aylantirilishiga (asosiy texnologiyalarga yo‘naltirish) qaratiladi. Shunday ekan, servis iqtisodiyotida korxona muvaffaqiyatini belgilab beruvchi asosiy omil bo‘lib uni mijozning afzal ko‘rgan tizimlari va rivojlanish tendensiyalarini tushunish qobiliyati hamda mijoz talab-ehtiyojlarini iloji boricha yaxshiroq qondirishga qobilligi namoyon bo‘ladi. Xizmatlar ko‘rsatish rivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega mamlakatlar yalpi ichki mahsuloti tarkibida sezilarli ulushga ega bo‘la boshladi. Butun dunyoda xizmatlar sohasi amalda inqilobiy xususiyatdagi o‘zgarishlar bosqichini boshidan kechirmoqda, bunda an’anaviy biznes modellari tobora kam darajada yaroqli bo‘lib qolmoqda. Yangi ming yillikning boshlarida xizmatlar sohasidagi yangicha tendensiyalar ta’siri ostida odam hayoti va uning ish uslublari keskin o‘zgarishlarga duchor bo‘lmoqda. Doimiy ravishda bu sohadagi talab- ehtiyojlarni qondirishning yangidan yangi usullari ixtiro qilinmoqda, bunda kishilar yaqin-yaqin vaqtlargacha ham mavjudligini hali o‘z tasavvurlariga keltira olmagan talab-ehtiyojlarni qondirish yo‘llari ham paydo bo‘lib bormoqda. Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati: 1. Kenneth C.Loudon, Jane P.Loudon. Management Information Systems. New York, 2016. 2. S.S.Gulomov, B.A.Begalov. Informatika va axborot texnologiyalari Internet saytlari: 1.kompy.info 2.azkurs.org 3.google.com 4.lex.uz

Mavzu: Hozirgi zamon axborot mahsuloti va axborot xizmat ko’rsatish uslublari Reja: 1. Axborot texnologiyalari tushunchasi. 2. Zamonaviy axborot texnologiyalari va ularning turlari. 3. Zamonaviy axborot texnologiyalarining texnik va dasturiy vositalari 4.Zamonaviy axborot texnologiyalarining hozirgi kundagi o’rni, qo’llanilishi va kelajakdagi istiqbollari.

Axborot texnologiyalarining takomillashtirilishi jamiyatni axborotlashtirishda muhim omil hisoblnadi. Ma’lumki, axborot texnologiyalari informatika qonun – qoidalari asosida takomillashtiriladi. Axborot lotincha “nformation” so’zidan olingan bo’lib tushuntirish, biror narsani bayon etish yoki hodisa haqida ma’lumot ma’nosini anglatadi. Axborot a niq va amalda ishlatiladigan xabar. Axborot texnologiyalari va ularning turlari. Texnologiya so'zi grekchadan tarjima qilinganda san'at, ustalik, malaka ma'nosini anglatadi. Texnikada texnologiya deganda ma'lum kerakli material mahsulotni hosil qilish uchun usullar, metodlar va vositalar yig'indisidan foydalanadigan jarayon tushuniladi. Texnologiya obyektining dastlabki, boshlang'ich holatini o'zgartirib, yangi, oldindan belgilangan talabga javob beradigan holatga keltiradi. Misol uchun sutdan turli texnologiyalar orqali qatiq , tvorog, smetana, yog' va boshqa sut mahsulotlarini olish mumkin. Agar boshlang'ich xom ashyo sifatida axborot olinsa, ushbu axborotga ishlov berish natijasida axborot mahsulotinigina olish mumkin. Ushbu holda ham "texnologiya" tushunchasining ma'nosi saqlanib qolinadi. Faqat unga "axborot" so'zini qo'shish mumkin. Bu narsa axborotni qayta ishlash natijasida moddiy mahsulotni emas, balki axborotnigina olish mumkinligini aniqlab turadi. Texnologiyani quyidagicha ta'riflash mumkin. Texnologiya - bu sun'iy ob'ektlarni yaratishga yo'naltirilgan jarayonlarni boshqarishdir. Kerakli jarayonlarni kerakli yo'nalishda borishini ta'minlash uchun yaratilgan shart-sharoitlar qanchalik yaxshi tashkil etilganligi texnologiyaning samaradorligini bildiradi. Bu erda tabiiy jarayonlar nafaqat moddaning tarkibi, tuzilishi va shaklini o'zgartirish maqsadida, balki axborotni qayta ishlash va yangi axborot hosil qilish maqsadida ham boshqariladi. Shuning uchun axborot texnologiyasini quyidagicha ta'riflash mumkin.Axborot texnologiyasi - bu axboriy ma'lumotni bir ko'rinishdan ikkinchi, sifat jihatidan yangi ko'rinishga keltirish, axborotni yig'ish, qayta ishlash va uzatishning usul va vositalari majmuasidan

foydalanish jarayonidir. Zamonaviy telefon vositasining funksiyalari ko’p: avtojavob beruvchi , qo’ng’iroq qilayotgan abonentning raqamini aniqlovchi, telefon raqamini bilib olishdan himoyalash va x.k.z,… Qog’ozli xujjatning normativ qiymati-adolatning muxim tarkibiy qismidir. Qog’ozli xabarlarni uzatish vositalari ko’p. Bunda oddiy telegraf aloqasi teletayp aloqasiga aylangan. Rivojlangan vositalardan biritelefaks aloqasidir. Faks (lotincha - faxsimile, uxshashini yarat) - xujjat originalini xuddi uziday aks ettiradi. Bunda, uzatishda xabar elementlarini skanerlash yuli bilan uzgartiriladi. Qabul kilish apparati katordagi ketma-ket signallarni kabul kilib, kogozdagi tasvirga aylantiradi. Matnni kogozli tashuvchidan ajratib olish uchun ukish kurilmasi ishlatiladi. Ofisdagi xujjatlarni kseroks yordamida nusxalash ommaviy tusga kirdi. Elektron ofisga uzoq va yaqin bo’lgan turli manbalardan juda ko’p xabarlar keladi. O’z navbatida ofis xodimlari щ am tashqi dunyoga o’zining axborot oqimlarini uzatadilar. Telefaks tarmog’i orqali qog’ozdagi xabarlar keladi. Lokal yoki global tarmoq vositalari orqali elektron xabarlar kompyuterga modem yordamida kiritiladiyoki ch iqariladi. Ofisda kompyuterlar axborot oqimlariga ishlov berib, birlashtirish vazifalarini bajaradi. Elektron pochta kompyuterlar yordamida olingan korrespondensiyani yuborish va ishlov berishda elektron usullarni ishlatadi. U orqali xujjatlar, jadvallar, grafiklar, chizmalar, fotografiyalar, ro’znoma og’zaki xabarlar olish mumkin. Elektron pochta–bu qog’o zsiz pochta, u telefon tarmog’i bilan kompyuterga ulangan. Elektron pochta- pochta, telegraf, faksimil aloqa imkoniyatlaring bir qismini o’ziga olib, o’zining tezkorligi tufayli yangi axborot xizmatlarini taklif etadi. «Teleks» - axborot tizimi axborotning ulkan oqimlarini щ ar xil abonentga avtomatikravishda tayyorlash va uzatish imkonini beradi. Matn tayyorla shning bu tizimida yuqori sifatli displeylar bilan jixozlangan terminallar yordamida uzatilayotgan axborot massivi kompyuter

xotirasida saqlanib qoladi. Keyin maxsus ma’lumotlarni uzatish apparatlari yordamida tayyor langan massiv abonentga jo’natiladi yoki undan qabul qilinadi. Televideniye xayotga uzokdan kurish sifatida kirib keldi va ommaviy xodisaga aylanib koldi. Dunyoda 4 mlrd.dan ortik telepriyomniklar ishlatiladi. Televizor bu juda murakkab axborot kurilmasidir. Televizorni kurish goyasi kuyidagicha: tasvir elementlarini uzgartirish yuli bilan elektr signallar ketma ketligiga aylantiradi (tasvir analizi); ularni aloka kanallari orkali nuktalardan kimirlaydigan rasmga teskari aylantirish (tasvir sintezi) amalga oshiriladigan kabul kilish punktiga uzatiladi. Bu nazariya XX asr oxirida portugaliyalik olim A. Di. Payva va rus olimi P. N. Be xmetvev tomonidan ishlab chikilgan. Amaliy karorlarni ishlab chikish va foydalanishni boshlash V. K. Zvorkin va F. Fransuorti (AKSh) bilan boglik. Televideniye orkali siyosiy, madaniy, ilmiy, ijtimoiy, iktisodiy axborotlar beriladi. Televideniyening keyingi boskichi rakamli televizion texnologiyalar asosidagi interaktiv televideniyedir. “Telematn” axborot tizimi. “Telematn” axborot tizimi foydalanuvchilarning kup guruxlari uchun doimo kizikarli bulgan dolzarb axborotni uzatish uchun yaratilgandir. “Telematn” - bu gazeta, jurnal, agentlik xizmatlaridan olingan matn varaklarini uzluksiz utkazib beradigan “elektron

gazeta” yoki “elektron byulleten”. Bu tizimning xususiyatlari: - axborot varaklarini uzluksiz va ketma - ket ravishda utkazuvchi stansiya tomonid an tuplanadi, efirga oddiy televizor signallari bilan yoki kabel orkali uzatiladi; - “telematn” axboroti uzluksiz yangilanib boriladi ; - kerakli axborotning varagini belgilash uchun televizorga kushimcha kurilma kerak; - foydalanuvchi elektron gazeta varaklarini varaklash, bulimlardan sakrab utishi, ukigan varaklarga kaytib borish, videomagnitofonga yozib olishi mumkin. Lekin u matn mazmunini uzgartira olmaydi. “Videomatn” axborot tizimi. Bu axborot tizimi axborot kabul kilish va tanlash erkinligi imkoniyatini kengaytiradi, xamda telefon, kompyuter, televizor imkoniyatlarini birlashtiradi. Telefon chakirigi tufayli telefon tarmogiga ulangan kompyuter va televizor orasida aloka urnatiladi. Ma’lumotlar bazasi menyusi va bu ma’lumotlarni ishlov berish algoritmlari orkali foydalanuvchi (boshka kompyuterga) birovning axborotini shakllantirish, uzining t elepristavkasi xotirasiga kuchirish buyrugini beradi. Foydalanuvchilar telematn menyusiga boglab kuyilgan emas. Axborot texnologiyalari (inglizcha: Information Technology(IT)) — bu kompyuter tizimlari, dasturiy ta minot, dasturlash tillari, ma lumotlar, ma lumotlarni qayta ʼ ʼ ʼ ishlash va saqlashni o z ichiga olgan tegishli sohalar to plami. Axborot ʻ ʻ

O'xshashlar

HOZIRGI ZAMON PSIXOLOGIYASINING TUZILISHI VA TADQIQOT METODLARI
Avtamatlashtirilgan axborot tizimlarida axborot xavsizligining tashkil etishi
AXBOROT SOHASINI ISLOH QILISH, AXBOROT VA SO’Z ERKINLIGINI TA’MINLASH.
Axborot tizimlari va texnologiyalari
Axborot va axborotb jarayonlari