Ko’phadlar ustida amallar bajarish komandalari

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63.8583984375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Ko’phadlar ustida amallar bajarish komandalari.
Reja:
1. Maple muhiti haqida tushuncha.
2. Maple muhitida ko’phadlarni soddalashtirish komandasi.
3. Maple muhitida qavslarni ochish kopmandalari.
4. Maple muhitida ko’phadlarni ko’paytuvchilarga ajratish.
5. Ifodalarni birlashtirish, o’xshash hadlarni ixchamlash komandalari.

Maple muhiti haqida tushuncha.
Maple muhiti 1980-yilda Waterloo, Inc (Kanada) firmasi
tomonidan yaratilgan. Bugungi kunda uning quyidagi versiyalari
mavjud: Maple 5, Maple 6, Maple 7 va hk.
Maple da belgili ifodalashlar bilan ishlash asosini sxema yadrosi
tashkil qiladi. U belgili ifodalashlarning yuzlab bazaviy funksiya va
algoritmlaridan iborat. Shu bilan birga operator, buyruq va
funksiyalarning asosiy kutubxonasidan iborat.
Umumiy hisobda Maple 5 da 2500 ta, Maple 6 da 2700 ta, Maple 7
da 3000 ga yaqin funksiyalar mavjud. Bu shu narsani anglatadiki,
ko’plab masalalarni sistema bilan to’g’ridan-to’g’ri muloqot tarzida
yechish mumkin bo’ladi.
Maple dasturlashsiz katta hajmdagi masalalarni yechish
imkoniyatiga ega. Faqat masalalarni yechish algoritmini yozish va uni
bir necha bo’laklarga bo’lish kerak. Bundan tashqari yechish
algoritmlari funksiya va sistema buyruqlari ko’rinishida hal qilingan
minglab masalalar mavjud. Maple matematik va injener-texnik
hisoblashlarni o’tkazishga mo’ljallangan dasturlashning integrallashgan
tizimi hisoblanadi. U formula, son, matn va grafika bilan ishlash uchun
keng imkoniyatli tizimdir.
Paket foydalanish uchun ancha qulaydir. Uning interfeysi
shunchalik qulay qilinganki, undan foydalanuvchi dastur varag’i bilan
xuddi qog’oz varag’i singari ishlaydi. Unga sonlar, formulalar,
matematik ifodalar va hokozalarni yozadi.
Maple tizimi matn muharriri, kuchli hisoblash va grafik
prosessoriga ega.

Matn muharriri matnlarni kiritish va muharrirlash uchun
ishlatiladi. Matnlar izohlardan iborat bo’lib unga kiritilgan matematik
ifodalar bajarilmaydi. Matn so’zlar, matematik ifoda va formulalar,
maxsus belgilar va hokozalardan iborat bo’lishi mumkin. Maplening
asosiy xususiyati matematikada umumiy qabul qilingan belgilarning
ishlatilishidadir.
Hisoblash prosessori keng imkoniyatga ega. U murakkab
matematik formulalar bo’yicha hisoblashlarni bajaradi. Ko’plab
matematik funksiyalarga ega bo’lish bilan birga, qatorlar, yig’indi,
ko’paytma, hosila va aniq integrallarni hisoblash, kompleks sonlar
bilan ishlash, hamda chiziqli va chiziqli bo’lmagan tenglamalarni
yechish, vektor va matrisilar ustida amallar bajarish imkoniyatini
yaratadi.
Grafik prosessor gafiklar yaratish va uni ekranga chiqarish uchun
ishlatiladi. Grafik prosessor foydalanuvchini grafik vositalarining eng
qulay va sodda imkoniyatlari bilan ta’minlaydi. Foydalanuvchi oddiy
funksiyalarning grafigini tizim bilan ishlashni boshlashdanoq chizishi
mumkin. Tradision ko’rinishdagi grafik bilan birgalikda qutb grafiklari,
fazoviy grafiklar, vektorli maydon grafiklari va hokozolarni yasash
mumkin. Grafik tipik matematik masalalarni yechish uchun
mo’ljallangan. Shu bilan birga grafikni tez-tez o’zgartirish, ularga
matnli yozuv-larni qo’shish va uni hujjatni ixtiyoriy joyiga ko’chirish
imkoniyati mavjud.
Bitta ishchi sohaga matnni, grafikani va matematik hisoblashlarni
joylashtirish orqali Maple eng murakkab hisoblashlarni tushunishni
ham yengillashtiradi.

$Maple tizimida himoyalangan nomlar mavjudki, ularni boshqa maqsadlarda qo’llash kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin. O’zgaruvchilarning nomini probel belgisi bilan ajratilgan so’zlar ketma- ketligi tarzida ham ifodalsh mumkin, faqat ular qo’shtirnoq ichiga olinishi kerak. Ma-salan: ‘ oniy bur-chak tezlik ’. Son, o’zgaruvchi, funksiya belgilari va Maple ning boshqa obyektlaridan tuzilgan ketma- ketlik ifoda deyiladi. Agar ifodada qiymati noma’lum bo’lgan obyektlar ishtirok etsa, unga belgilar ifodasi deyiladi va ular ustida analitik amallar baja-riladi. Maple tizimi asosan aynan shunday ifodalarni qayta ishlash maqsadida tuzilgan. Ifodalar bilan bog’liq asosiy komanda ta’minlash komandasi hisoblanadi. Uning umumiy ko’rinishi quyidagicha: <o’zgaruvchi>:=<ifoda>; O’zgaruvchilar qiymatining turi butun( integer ), kasr ( fraction ), suzuvchan vergul for-madagi haqiqiy( float ) va satr( string ) bo’lishi mumkin. Bundan tashqari analitik amallar bajarish uchun funksiya( function ), indeksli o’zga-ruvchi( indexed ), to’plam( set ), ro’yxat( list ), qator( series ), ifodalar ketma-ketligi( exprseq ) va yana ko’pgina murakkab turdagi ma’lumotlar ham mavjud. Maple tizimining barcha turlari to’g’risida ? type komandasi yordamida ma’lu-mot olish mumkin. Jimlik qoidasi bo’yicha ifodalarning turi “ symbol ” hi-soblanadi. Ixtiyoriy o’zgaruvchi va ifo-daning turini >whattype(<o’zgaruvchi nomi>); komandasi orqali bilish mumkin. O’zgaruvchiga boshqa turdagi ma’lumot ta’minlansa, uning turi o’zgaradi. Maple tizimining o’ziga xos jihatlaridan biri, uning tarkibida mate-matikadagi barcha standart va maxsus funksiyalar$ mavjud. Bu funksiyalarning ro’yxati va ular to’g’risida ma’lumotni ?
inifunction komandasi yordamida olish mumkin.

mavjud. Bu funksiyalarning ro’yxati va ular to’g’risida ma’lumotni ?
inifunction komandasi yordamida olish mumkin.

Maple tizimi komandasining umumiy ko’rinishi va tarkibiy qismlari
Maple tizimining ixtiyoriy komandasiga murojaat qilishning
standart ko’rinishi quyidagichadir:
komanda(par1, par2, ... , par n); yoki komanda(par1, par2, ... ,
par n):
komanda – qo’llaniladigan funksiya nomi, par1, par2, ... , par n
lar o’zgaruvchi, ifoda, funksiya bo’lishi mumkin va berilgan ifoda turiga
mos bo’lishi kerak. Komanda ; bilan tugasa, komanda bajargan natija
chiqarish maydoniga yoziladi, : bilan tugasa – yozilmaydi.
Ba’zi bir komandalarning aktiv hamda passiv for-masi mavjud.
Komanda passiv formasining asl maqsadi, komanda mazmunining
matematik ifodasini belgilash uchun ishlatiladi. Lekin uning natijasini
value( <o’zgaruvchi> ) komandasi orqali ko’rish mumkin.
Maple yadrosida mavjud bo’lgan komandalarga har doim
murojaat qilib natijani olish mumkin. Yadroda mavjud bo’lmagan
komandalarni qo’llash uchun ular mavjud bo’lgan paket yoki
bibliotekaga murojaat qilish kerak:
with (<paket nomi>) – paketga murojaat qilish,
readlib(<biblioteka nomi>) – bibliotekaga murojaat qilish.

Maple muhitida ko’phadlarni soddalashtirish komandasi.
Ifodani soddalashtirish komandasining nomi simplify ko’rinishda
bo’ladi. Bu komanda tarkibida trigonometrik, teskari trigonometrik,
logarifmik, eksponensial va boshqa elementar funksiyalar qatnashgan
algebraik ifodani soddalashtirish uchun mo’ljallangan. Komandaning bir
necha xil ko’rinishlari mavjud bo’lib, eng sodda ko’rinishi
quyidagichadir:
simplify(<ifoda>)
Komandaning bu ko’rinishi berilgan ifodadagi barcha funksiyalar
sinfiga nisbatan soddalashtirish algoritmlarini qo’llaydi. Komandaning
aynan bir funksiyalar sinfiga nisbatan soddalashtrish variantlari:
simplify/sqrt, simplify/exp, simplify/ln, simplify/trig,
simplify/radical, simplify/power va h.k. lar to’g’risida ma’lumot olish
uchun kerakli variantni yozib, kursorni uning ostiga keltirib, F1 tugmani
bosish kerak. Komandani aynan biror soddalashtirish algoritmiga
nisbatan qo’llash uchun simplify(<ifoda>, n1, n2, ... ) ko’rinishda
ishlatish kerak. Bunda n1, n2, ... soddalashtirish proseduralari: Ei,
GAMMA, RootOf, @, hypergeoxn, ln, polar, power, radical, sqrt,
trig nomlaridan iborat bo’lishi mumkin. Soddalashtirish proseduralari
to’g’risida ma’lumotga ega bo’lishi uchun ? sim-plify[<nom>]
komandasini yozish kerak. Bunda <nom> soddalashtirish
prosedurasining nomi. Ifodani soddalashtirish jarayonida,
o’zgaruvchilarning turini yoki aniqlanish sohasini ko’rsatish mumkin.
Buning uchun komanda simplify(<ifoda>, assume=<xususiyat>)
ko’rinishda bo’lib, xususiyat – complex, real, positive, integer,
RealRange(a,b) lardan biri bo’lishi mumkin.

Misol:
> f:=ln(exp(x)); := f ( ) ln ex
> simplify(f);
( ) ln ex
> simplify(f,ln,assume=real);
x
Soddalashtirishning oddiy komandasida, Maple ifodadagi
o’zgaruvchilarni kompleks sohaga tegishli deb hisoblaydi. Ba’zi ko’p
qiymatli funksiyalar ishtirok etgan(masalan ildizli ifoda) holda uni
soddalashtirishda ko’p qiymatliligini e’tiborga olmaslik uchun symbolic
parametrini ishlatish zarur.
Misol:
> f:=sqrt(x^2);
:= f x2
> simplify(f);
( ) csgn x x
> simplify(f,assume=real);
x
> simplify(f,assume=positive);
x
> simplify(f,symbolic);
x

$Ifodalarni foydalanuvchilarning biror qoidasi asosida soddalashtirish kerak bo’lsa, simplify(<ifoda>, {tenglik1, tenglik2, ...}); ko’rinishdagi komandani qo’llanadi. Biror ifodani nolga teng deb hisoblash lozim bo’lsa, uni { } da yozish kerak. Misol : > g:=a^2+b^2+c; := g   a2 b2 c > simplify(g,{b^2,a^2+c=1}); 1 Soddalashtirish natijasini ifodada ishtirok etuvchi o’zgaruvchilarning ma’lum bir tartibi bo’yicha qo’llash va aks ettirish mumkin. Buning uchun komandada ularning to’plamini {} bilan yoki ro’yxatini [ ] bilan ko’rsatish kerak. To’plam ko’rinishda berilganda oldin ifoda o’zgaruvchilarning darajasiga nisbatan tartiblanadi, keyin soddalashtiriladi. Ro’yxat ko’rinishda berilganda ifoda oldin ro’yxatda birinchi ko’rsatilgan o’z-garuvchi darajasiga nisbatan soddalashtiriladi keyin bu jarayon qolgan o’zgaruvchilarga nisbatan qo’llaniladi. Bu qoida to’g’risida to’liq ma’lumot olish uchun ?simplify[siderels] komanda qo’llanadi. Maple muhitida qavslarni ochish kopmandalari.$

Qavslarni ochish komandasining umumiy ko’rinishi
expand(<ifoda>, <ifoda1>, ... , <ifoda n>) shaklda bo’ladi. Bu
komanda algebraik ifodalardagi qavslarni ochib, yig’indi ko’rinishiga
keltiradi. Xususan, rasional algebraik ifodaning suratidagi qavslarni
ochib chiqib, hosil bo’lgan ko’phadning har bir hadini maxrajga bo’ladi.
Komandadagi <ifoda> berilgan bo’lib, <ifoda1>, ... , <ifoda n> lar esa
berilgan ifodaning qismlari bo’lib, bu qismiy ifodalar qatnashgan
qavslar ochilmasligi kerakligini bildiradi.
Misol:
> expand(exp(a+ln(b)));eab
> expand((x+1)^2*(y+z),x+1);
 ( ) x 1 2y ( ) x 1 2z
> expand((x+1)^2*(y+z));
     x2y x2z 2xy 2xz y z
Maple muhitida ko’phadlarni ko’paytuvchilarga ajratish.

Maple tizimida ko’phad o’zgaruvchi miqdor qatnashgan birhadlar
yig’indisidir. Birhadning koeffisiyentlari butun, kasr, suzuvchan vergul
formadagi haqiqiy, kompleks va boshqa o’zgaruvchilar ishtirok etgan
algebraik ifoda bo’lishi mumkin. O’zgaruvchilarning darajasi butun
musbat bo’lishi kerak. Ko’phadni ko’paytuvchilarga ajratish
komandasining sodda ko’rinishi factor (<ifoda>) bo’lib, <ifoda>
ko’phad ko’rinishidagi ifoda-dir.
Misol:
> factor(cos(y)^2-2*sin(x)*cos(y)+sin(x)^2);( )  ( ) cos y ( ) sin x 2
Shuni ta’kidlash kerakki, bu komanda ko’paytuvchilarga ajratishni
koeffisiyetnlarning sonli maydonida amalga oshiradi, ya’ni barcha
koeffisiyentlar butun bo’lsa, ko’paytuvchilardagi koeffisiyentlar ham
butun bo’ladi. Komandaning simplify(<ifoda>, <tur>); ko’rinishi
ko’phadni ko’rsatilgan <tur> koeffisiyentlar maydonida
ko’paytuvchilarga ajratadi. Bu yerda <tur> koeffisiyentlar maydonining
turi bo’lib, real, complex yoki radikallar ro’yxati bo’lishi mumkin.
Misol:
> factor(x^3+2); # butun koeffisiyentlar maydonida
x3 2
> factor(x^3+2.0); # haqiqiy koeffisiyentlar maydonida

( ) x 1.259921050 ( )   x2 1.259921050 x 1.587401052> factor(x^3+2,complex); # kompleks koeffisiyentlar maydonida
( ) x 1.259921050 ( ) x  .6299605249 1.091123636 I
( ) x  .6299605249 1.091123636 I
> factor(x^3+2,2^(1/3)); # butun koeffisiyentlar maydonida va radikal
asosida
( )   x2 x2( )/13 2( )/23 ( ) x 2( )/13
Ifodalarni birlashtirish, o’xshash hadlarni ixchamlash komandalari.
Bir nechta ifodani birlashtirish komandasi combine(<ifoda>) yoki
combine (<ifoda>, <par1>, <par2>, ..., <parn>) ifodalarning
elementlarini funksiyalar sinfining qoidalariga asosan birlashtiradi. Bu
yerda <ifoda> – matematik ifoda, <par1>, <par2>,..., <parn> -
opsiyalar birlashtirish qoidalarini ko’rsatadi. Xususan, <par1> sifatida
biror funksiya nomi ko’rsatilsa, birlashtirishi ko’rsatilgan funksiya
qoidalariga asosan bajariladi yoki <par2> sifatida biror tur nomi
ko’rsatilsa, birlashtirish shu turga taalluqli doirada amalga oshirilish
kerakligini bildiradi. Parametrlar to’g’risida to’liq ma’lumotni ?
combine[opsiya] komandasi yordamida olish mumkin.

Misol:
> combine(ln(x)+ln(y));
> combine(4^a*6^b*12^c*5^d,power);4a6b12 c5d
> combine(4^a*6^b*12^c*5^d,icombine);
2( )     2a b 2c3( )  c b 5d
O’xshash hadlarni ixchamlash komandasi.
collect(<ifoda>,x);
collect(<ifoda>,form,func);
collect(<ifoda>,func);
ko’rinishlarda bo’ladi. Bu yerda
Misol:
> g:=int(x^2*(exp(x)+sin(x)),x);
> collect(g,x);
> collect(g,exp(x));

$> collect(g,cos(x)); form parametri <ifoda> ko’rinishdagi o’zgaruvchiga bog’liq bo’lgan holda qo’llanilib, o’zgaruvchilar ro’yxat yoki to’plam ko’rinishda berilishi kerak ( [x,y,...] ro’yxat, {x,y,...} to’plam ko’rinishida berilishi). form parametri recursive (jimlik qoidasi bo’yicha) va distributed qiymatlarini qabul qilishi mumkin. Parametr recursive ko’rinishida bo’lsa, oldin ro’yxatdagi birinchi o’zgaruvchining darajalariga nisbatan ixchamlash jarayoni bajariladi, keyin esa hosil bo’lgan ifodaning ikkinchi o’zgaruvchisining darajasiga nisbatan soddalashtirish amali bajarilish kerakligining tartibini Maple tizimining o’zi aniqlaydi va har safar har xil tartibda bo’lishi mumkin. Parametrning qiymati distributed ko’rinishida bo’lsa, ro’yxatda yoki to’plamda ko’rsatilgan o’zgaruvchilar ko’paytmasining barcha darajalariga nisbatan ixchamlash jarayoni bajariladi. form parametri o’zgaruvchilarning mos darajali hadlar oldidagi koeffisiyentlariga nisbatan soddalash-tirish amalini bajaradigan simplify() va factor() funksiyalarining nomini ham ko’rsatishi mumkin. Misol: > f:=a^3*x-x+a^3+a; := f   a3 x x a 3 a$

> p:=x*y-a^2*x*y+y*x^2-a*y*x^2+x+a*x; := p      xy a2xy yx2 ayx2 x ax
> collect(f,x);
  ( )  a3 1 x a3 a
> collect(f,x,factor);
 ( ) a 1 ( )   a2 a 1 x a( )  a2 1
> collect(p,[x,y],distributed,factor);
  ( ) a 1 x ( ) 1 a yx2 ( ) a 1 ( ) a 1 xy
> collect(p,[x,y],recursive,factor);
 ( ) 1 a yx2 ( )    ( ) a 1 ( ) a 1 y a 1 x
Kasrni irrasionallikdan qutqarish komandasi rationalize(<ifoda>);
ko’rinishda bo’ladi. Bu yerda <ifoda> son yoki algebraik kasrni
bildiradi. Agar kasr algebraik bo’lsa, maxraji albatta ko’phad bo’lishi
kerak. Bu komanda, algebraik kasrning maxrajida transendent: sin(),
exp(), ln() kabi funksiyalar mavjud bo’lganda ham irrasionallikdan
qutqazadi. Faqat bu funksiyalarning argumentlaridagi irrasionallikni
qutqazmaydi.
Misol:
> ex1:=2*(1+2^(1/3))/(2-sqrt(2));
:= ex1 2 1 2( )/13
2 2
> rationalize(ex1);
( ) 1 2( )/13 ( ) 2 2
> p:=1/(1+root(sin(1/(1-sqrt(y))),3));

:= p 1
1 




 sin 1
1 y
( )/13> rationalize(p);
 1 

 

sin 1
1 y ( )/1 3


 

sin 1
1 y ( )/2 3
1 

 

sin 1
1 y

Mavzu: Ko’phadlar ustida amallar bajarish komandalari. Reja: 1. Maple muhiti haqida tushuncha. 2. Maple muhitida ko’phadlarni soddalashtirish komandasi. 3. Maple muhitida qavslarni ochish kopmandalari. 4. Maple muhitida ko’phadlarni ko’paytuvchilarga ajratish. 5. Ifodalarni birlashtirish, o’xshash hadlarni ixchamlash komandalari.

Maple muhiti haqida tushuncha. Maple muhiti 1980-yilda Waterloo, Inc (Kanada) firmasi tomonidan yaratilgan. Bugungi kunda uning quyidagi versiyalari mavjud: Maple 5, Maple 6, Maple 7 va hk. Maple da belgili ifodalashlar bilan ishlash asosini sxema yadrosi tashkil qiladi. U belgili ifodalashlarning yuzlab bazaviy funksiya va algoritmlaridan iborat. Shu bilan birga operator, buyruq va funksiyalarning asosiy kutubxonasidan iborat. Umumiy hisobda Maple 5 da 2500 ta, Maple 6 da 2700 ta, Maple 7 da 3000 ga yaqin funksiyalar mavjud. Bu shu narsani anglatadiki, ko’plab masalalarni sistema bilan to’g’ridan-to’g’ri muloqot tarzida yechish mumkin bo’ladi. Maple dasturlashsiz katta hajmdagi masalalarni yechish imkoniyatiga ega. Faqat masalalarni yechish algoritmini yozish va uni bir necha bo’laklarga bo’lish kerak. Bundan tashqari yechish algoritmlari funksiya va sistema buyruqlari ko’rinishida hal qilingan minglab masalalar mavjud. Maple matematik va injener-texnik hisoblashlarni o’tkazishga mo’ljallangan dasturlashning integrallashgan tizimi hisoblanadi. U formula, son, matn va grafika bilan ishlash uchun keng imkoniyatli tizimdir. Paket foydalanish uchun ancha qulaydir. Uning interfeysi shunchalik qulay qilinganki, undan foydalanuvchi dastur varag’i bilan xuddi qog’oz varag’i singari ishlaydi. Unga sonlar, formulalar, matematik ifodalar va hokozalarni yozadi. Maple tizimi matn muharriri, kuchli hisoblash va grafik prosessoriga ega.

Matn muharriri matnlarni kiritish va muharrirlash uchun ishlatiladi. Matnlar izohlardan iborat bo’lib unga kiritilgan matematik ifodalar bajarilmaydi. Matn so’zlar, matematik ifoda va formulalar, maxsus belgilar va hokozalardan iborat bo’lishi mumkin. Maplening asosiy xususiyati matematikada umumiy qabul qilingan belgilarning ishlatilishidadir. Hisoblash prosessori keng imkoniyatga ega. U murakkab matematik formulalar bo’yicha hisoblashlarni bajaradi. Ko’plab matematik funksiyalarga ega bo’lish bilan birga, qatorlar, yig’indi, ko’paytma, hosila va aniq integrallarni hisoblash, kompleks sonlar bilan ishlash, hamda chiziqli va chiziqli bo’lmagan tenglamalarni yechish, vektor va matrisilar ustida amallar bajarish imkoniyatini yaratadi. Grafik prosessor gafiklar yaratish va uni ekranga chiqarish uchun ishlatiladi. Grafik prosessor foydalanuvchini grafik vositalarining eng qulay va sodda imkoniyatlari bilan ta’minlaydi. Foydalanuvchi oddiy funksiyalarning grafigini tizim bilan ishlashni boshlashdanoq chizishi mumkin. Tradision ko’rinishdagi grafik bilan birgalikda qutb grafiklari, fazoviy grafiklar, vektorli maydon grafiklari va hokozolarni yasash mumkin. Grafik tipik matematik masalalarni yechish uchun mo’ljallangan. Shu bilan birga grafikni tez-tez o’zgartirish, ularga matnli yozuv-larni qo’shish va uni hujjatni ixtiyoriy joyiga ko’chirish imkoniyati mavjud. Bitta ishchi sohaga matnni, grafikani va matematik hisoblashlarni joylashtirish orqali Maple eng murakkab hisoblashlarni tushunishni ham yengillashtiradi.

Maple tizimida himoyalangan nomlar mavjudki, ularni boshqa maqsadlarda qo’llash kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin. O’zgaruvchilarning nomini probel belgisi bilan ajratilgan so’zlar ketma- ketligi tarzida ham ifodalsh mumkin, faqat ular qo’shtirnoq ichiga olinishi kerak. Ma-salan: ‘ oniy bur-chak tezlik ’. Son, o’zgaruvchi, funksiya belgilari va Maple ning boshqa obyektlaridan tuzilgan ketma- ketlik ifoda deyiladi. Agar ifodada qiymati noma’lum bo’lgan obyektlar ishtirok etsa, unga belgilar ifodasi deyiladi va ular ustida analitik amallar baja-riladi. Maple tizimi asosan aynan shunday ifodalarni qayta ishlash maqsadida tuzilgan. Ifodalar bilan bog’liq asosiy komanda ta’minlash komandasi hisoblanadi. Uning umumiy ko’rinishi quyidagicha: <o’zgaruvchi>:=<ifoda>; O’zgaruvchilar qiymatining turi butun( integer ), kasr ( fraction ), suzuvchan vergul for-madagi haqiqiy( float ) va satr( string ) bo’lishi mumkin. Bundan tashqari analitik amallar bajarish uchun funksiya( function ), indeksli o’zga-ruvchi( indexed ), to’plam( set ), ro’yxat( list ), qator( series ), ifodalar ketma-ketligi( exprseq ) va yana ko’pgina murakkab turdagi ma’lumotlar ham mavjud. Maple tizimining barcha turlari to’g’risida ? type komandasi yordamida ma’lu-mot olish mumkin. Jimlik qoidasi bo’yicha ifodalarning turi “ symbol ” hi-soblanadi. Ixtiyoriy o’zgaruvchi va ifo-daning turini >whattype(<o’zgaruvchi nomi>); komandasi orqali bilish mumkin. O’zgaruvchiga boshqa turdagi ma’lumot ta’minlansa, uning turi o’zgaradi. Maple tizimining o’ziga xos jihatlaridan biri, uning tarkibida mate-matikadagi barcha standart va maxsus funksiyalar

mavjud. Bu funksiyalarning ro’yxati va ular to’g’risida ma’lumotni ? inifunction komandasi yordamida olish mumkin.

O'xshashlar

Noravshan to’plamlar ustida amallar

”Minglik” mavzusida sonlarni nomerlashga o’rgatish metodikasi va ular ustida amallar bajarish metodikasi

”O’nlik” mavzusida sonlarni nomerlashga o’rgatish metodikasi va ular ustida amallar bajarish metodikasi

”Yuzlik” mavzusida sonlarni nomerlashni o’rgatish metodikasi va ular ustida amallar bajarish metodikasi