logo

Milliy ta’lim tizimini takomillashtirish va isloh qilish jarayoni. O‘quv dasturlarini yaratishda qo‘yilgan falsafiy prinsiplar.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

23.6455078125 KB
Milliy ta’lim tizimini takomillashtirish  va isloh qilish jarayoni.  O‘quv
dasturlarini yaratishda qo‘yilgan falsafiy prinsiplar.
REJA:
1. Milliy   ta’lim   tizimini   yanada   takomillashtirish   borasidagi   yangi
islohotlar. 
2. Xalqaro tajriba almashinuvi. 
3. Bugungi kunda   o‘quv dasturlarini yaratishdagi falsafiy prinsiplar. Mustaqillik   yillarida   yurtimizda   milliy   ta’lim   tizimini   yaratish   va
takomillshtirish   borasida   juda   muhim   islohotlar   amalga   oshirildi.   “Ta’lim
to’g’risidagi   qonun”   va   “Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi”   doirasida
ta’limning   eng   quyi   bosqichidan   tortib   eng   yuqori   bosqichigacha   yangicha
islohotlar amalga oshirildi. Bugungi kunga kelib ta’limdagi mazkur islohotlar
davomli   ravishda   yanada   yuqori   saviyada   ko’tarilib   bormoqda.   Shu   o’rinda
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta’lim sohasini isloh qilish, kasb-
hunar   ta’limi   tizimini   yanada   rivojlantirish   va   oliy   ta’limning   bakalavr
yo‘nalishiga   qabul   bo‘yicha   test   sinovlarini   takomillashtirish   masalalari
yuzasidan   2017   yil   08.10   dagi     yig‘ilishida   2017—2021-yillarda   oliy   ta’lim
tizimini   tubdan   takomillashtirish   dasturini   ishlab   chiqish,   o‘quv   dasturlarini
yanada   takomillashtirish,   pullik   xizmatlar   ko‘rsatish   va   moliyalashtirishning
qo‘shimcha   manbalarini   izlashda   oliy   o‘quv   yurtlarining   vakolatlarini
kengaytirish yo‘li bilan ularning mustaqilligi bosqichma-bosqich rivojlantirib
boorish   xususida   qator   vazifalar   belgilab   berdi   va   bu   vazifalar   ijrosini
ta’limdagi   so’nggi   o’zgarishlarda   guvohi   bo’lib   borayapmiz.     Shu   o’rinda
ta’lim   falsafasi   sohasi   ham   mazkur   islohotlar   doirasida   milliy   ta’lim
tizimlarini   takomillshtirib   borish   borasida   muhim   o’rin   tutadi.
Respublikamizda milliy ta’lim tizimlarini rivojlantirish quyidagi yo’nalishlar
doirasida amalga oshirilmoqda.
- Ta’lim-tarbiya   tizimi   bosqichma-bosqich,   izchil   amalga   oshirish   va
uni modernizatsiyalash;
- Komil inson va barkamol avlodga xos xususiyatlarni shakllantirish;
- Milliy   –   madaniy   merosning   yoshlar   ta’lim-tarbiyasiga   ta’sirini
yanada kuchaytirish;
- Tarixiy   xotira   va   madaniyatning   yoshlar   ta’lim-tarbiyasida   aks
etishiga yo’naltirish;
- Barkamol insonni tarbiyalashning moddiy negizlarini yaratish; - Yoshlarning   ma’naviy   -   axloqiy   tarbiyasida   yangicha   metodologik
uslublar ishlab chiqish;
- Ta’lim-tarbiya   orqali   yoshlarda   mafkuraviy   immunitetni
shakllantirish.
Ta’lim   jarayoni   bilish   nazariyasi   asosida   tarkib   topadi.   U   dialektik
tarzda   taraqqiy   etib   boradigan   ichki   ziddiyatlar   jarayonidir.   Shuningdek,   u
jamiyatning   rivojlanish   qonuniyatlaridan   kelib   chiqadigan   talablarni   o‘zida
aks   ettiradi.   Ta’lim   –   dunyoni   bilishning   maxsus,   ma’lum   maqsadga
qaratilgan   murakkab   omilidir.   U   metodologik   jihatdan   falsafadagi   bilish
nazariyasiga   asoslanadi.   Falsafa   insonning   dunyoni   bilishidagi   umumiy
qonunlarni   ochib   berar   ekan,   ta’lim   falsafasi   ta’lim   jarayonidagi   umumiy
qonuniyatlarini,   ta’limdagi   muammolarni   va   ularni   bartaraf   etish   yo’llarini
ishlab   chiqishda   asosiy   ahamiyat   kasb   etadi.   Falsafiy   dunyoqarash   dunyoni
va   uning   taraqqiyot   qonunlarini   bilish   mumkinligini,   bilish   esa   murakkab,
ziddiyatli   jarayondan   iboratligini   ta’kidlaydi.   Ta’lim   falsafasi   ta’lim
sohasidagi quyidagi muammoli masalalar doirasida faoliyat olib boradi.
 Ta’lim kelajak uchun mas’uliyatni zimmasiga ola oladimi?
 Ta’lim Mamlakat istiqbolini hal qilishga tayyormi?
 Ta’lim   muassasalarida   sobiq   ta’lim   va   tarbiya   tizimi   o’rnini   qanday
ta’lim-tarbiya tizimi egallashi kerak?
 Bugungi   globallashuv   davrida   yosh   avlodni   yetuk   kadr   qilib
tayyorlashda davlatimiz ta’lim-tarbiya tizimi qodirmi?
 Ta’lim   jarayonini   zarur   holdagi   mazmun   bilan   to’ldirishni   qanday
tashkil etish mumkin?
Mazkur   masalalardan   kelib   chiqqan   holda   ta’lim   falsafasi   ta’limdagi
muammolarni   hal   etish   borasidagi   vazifalarni   belgilab   beradi.   Ya’ni
ta’limdagi   uzluksizlikni   ta’minlash,   izchillik,   ilmiylik,
zamonaviylik,jahondagi   ilg’or   ta’lim   tizimlari   bilan   tajriba   almashish,   yangi ta’lim texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etish kabi bir qator vazifalarni
bajaradi.
Mamlakatimizning   xorijiy   davlatlar   bilan   ta’lim   sohasidagi   hamkorligi
turli yo‘nalishlarda amalga oshirilmoqda. Jumladan:
 - dolzarb mavzulardagi ilmiy tadqiqotlarni birgalikda olib borish;
 - hamkorlikda darslik va o‘quv qo‘llanmalar yaratish; 
- xalqaro ilmiy simpoziumlar, konferentsiyalar va seminarlar o‘tkazish; 
- talabalar almashuvi; 
- professor va ilmiy tadqiqotchilar almashuvi; 
- xorijiy tillarni o‘rganish markazlari ochish; 
- ilmiy tadqiqotlar, chop etilgan ishlar va axborot almashuvi;
- talabalar va tadqiqotchilarni o‘zaro bir-biriga stajirovkaga yuborish; 
- masofaviy ilmiy anjumanlar o‘tkazish; 
- oliy ta’lim professor-o‘qituvchilari uchun malaka oshirish kurslari 
tashkil etish va boshqalar.
O'zbekistonda   ta`lim   tizimi   mutlaqo   yangi   shakl   va   mazmunda
shakllandi.   Uning   tajribasi   xalqaro   miqyosda   o'rganilmoqda.   Ta`lim
tizimidagi “portlash effekti” ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, ma`naviy mafkuraviy
sohalarda ham aynan shunday “effekt”ni paydo qilmoqda. 
Bugungi   kunda       o’quv   dasturlarini   yaratishda   bir   qator   falsafiy
prinsiplar qo’yilgan. Jumladan:
- Tarixiylik; 
- Milliylik; 
- Zamonaviylik; 
- Gumanitarlik;
- Izchillik; 
- Amaliylik; 
- Raqobatbardoshlik;  - Novatorlik; 
- Jozibadorlik;   Foydalaniladigan   adabiyotlar   ruyxati
 
1.   Mirziyoyev   Sh.M.   Milliy   taraqqiyot   yo limizni   qat iyat   bilan   davom   yettirib,ʼ ʼ
yangi bosqichga ko taramiz. 1-jild, Toshkent,”O zbekiston”, 2017 yil.	
ʼ ʼ
2. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon demokratik O zbekiston davlatini birgalikda	
ʼ
barpo yetamiz. Toshkent, “O zbekiston”, 2017 yil.	
ʼ
3. Mirziyoyev Sh.M. O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning	
ʼ
Oliy Majlisga murojaatnomasi. “Xalq so zi” gazetasi, 2017 yil, 23-dekabr, 2-bet.	
ʼ
4.   Mirziyoyev   Sh.M.   Konstitutsiya   –   erkin   va   farovon   hayotimiz,   mamlakatimizni
yanada   taraqqiy   ettirishning   mustahkam   poydevoridir.   “Xalq   so zi”   gazetasi,   2017	
ʼ
yil, 8-dekabr, 1-3 betlar. 
5.   Mirziyoyev   Sh.M.   O zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “O zbekiston	
ʼ ʼ
Respublikasini   yanada   rivojlantirish   bo yicha   harakatlar   strategiyasi   to g risida”gi	
ʼ ʼ ʼ
farmoni. Toshkent, “Аdolat”, 2018 yil.
6. Mirziyoyev Sh.M. Buyuk  kelajagimizni  mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga
quramiz. T., O zbekiston, 2017 yil.	
ʼ
7.   Mirziyoyev   Sh.M.   Qonun   ustuvorligi   va   inson   manfaatlarini   ta minlash   yurt	
ʼ
taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. T., O zbekiston, 2017 yil.	
ʼ
8. Karimov I.А. Аsarlar to plami. 1-23 jildlar. -T.:“O zbekiston”, 1996-2015 y.y.	
ʼ ʼ
9. Karimov I.А. Yuksak ma naviyat – yengilmas kuch. –T.:“Ma naviyat”, 2008.
ʼ ʼ
10. Karimov I.А. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish
va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. –T.:“O zbekiston”, 2010. 	
ʼ
11.Karimov I.А. O zbekiston mustaqillikka yerishish ostonasida. -T.:“O zbekiston”,	
ʼ ʼ
2011.
12.   Karimov   I.А.   Bosh   maqsadimiz   –   keng   ko lamli   islohotlar   va   modernizasiya	
ʼ
yo lini qat iyat bilan davom yettirish. T.:O zbekiston, 2013.	
ʼ ʼ ʼ

Milliy ta’lim tizimini takomillashtirish va isloh qilish jarayoni. O‘quv dasturlarini yaratishda qo‘yilgan falsafiy prinsiplar. REJA: 1. Milliy ta’lim tizimini yanada takomillashtirish borasidagi yangi islohotlar. 2. Xalqaro tajriba almashinuvi. 3. Bugungi kunda o‘quv dasturlarini yaratishdagi falsafiy prinsiplar.

Mustaqillik yillarida yurtimizda milliy ta’lim tizimini yaratish va takomillshtirish borasida juda muhim islohotlar amalga oshirildi. “Ta’lim to’g’risidagi qonun” va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” doirasida ta’limning eng quyi bosqichidan tortib eng yuqori bosqichigacha yangicha islohotlar amalga oshirildi. Bugungi kunga kelib ta’limdagi mazkur islohotlar davomli ravishda yanada yuqori saviyada ko’tarilib bormoqda. Shu o’rinda O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta’lim sohasini isloh qilish, kasb- hunar ta’limi tizimini yanada rivojlantirish va oliy ta’limning bakalavr yo‘nalishiga qabul bo‘yicha test sinovlarini takomillashtirish masalalari yuzasidan 2017 yil 08.10 dagi yig‘ilishida 2017—2021-yillarda oliy ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish dasturini ishlab chiqish, o‘quv dasturlarini yanada takomillashtirish, pullik xizmatlar ko‘rsatish va moliyalashtirishning qo‘shimcha manbalarini izlashda oliy o‘quv yurtlarining vakolatlarini kengaytirish yo‘li bilan ularning mustaqilligi bosqichma-bosqich rivojlantirib boorish xususida qator vazifalar belgilab berdi va bu vazifalar ijrosini ta’limdagi so’nggi o’zgarishlarda guvohi bo’lib borayapmiz. Shu o’rinda ta’lim falsafasi sohasi ham mazkur islohotlar doirasida milliy ta’lim tizimlarini takomillshtirib borish borasida muhim o’rin tutadi. Respublikamizda milliy ta’lim tizimlarini rivojlantirish quyidagi yo’nalishlar doirasida amalga oshirilmoqda. - Ta’lim-tarbiya tizimi bosqichma-bosqich, izchil amalga oshirish va uni modernizatsiyalash; - Komil inson va barkamol avlodga xos xususiyatlarni shakllantirish; - Milliy – madaniy merosning yoshlar ta’lim-tarbiyasiga ta’sirini yanada kuchaytirish; - Tarixiy xotira va madaniyatning yoshlar ta’lim-tarbiyasida aks etishiga yo’naltirish; - Barkamol insonni tarbiyalashning moddiy negizlarini yaratish;

- Yoshlarning ma’naviy - axloqiy tarbiyasida yangicha metodologik uslublar ishlab chiqish; - Ta’lim-tarbiya orqali yoshlarda mafkuraviy immunitetni shakllantirish. Ta’lim jarayoni bilish nazariyasi asosida tarkib topadi. U dialektik tarzda taraqqiy etib boradigan ichki ziddiyatlar jarayonidir. Shuningdek, u jamiyatning rivojlanish qonuniyatlaridan kelib chiqadigan talablarni o‘zida aks ettiradi. Ta’lim – dunyoni bilishning maxsus, ma’lum maqsadga qaratilgan murakkab omilidir. U metodologik jihatdan falsafadagi bilish nazariyasiga asoslanadi. Falsafa insonning dunyoni bilishidagi umumiy qonunlarni ochib berar ekan, ta’lim falsafasi ta’lim jarayonidagi umumiy qonuniyatlarini, ta’limdagi muammolarni va ularni bartaraf etish yo’llarini ishlab chiqishda asosiy ahamiyat kasb etadi. Falsafiy dunyoqarash dunyoni va uning taraqqiyot qonunlarini bilish mumkinligini, bilish esa murakkab, ziddiyatli jarayondan iboratligini ta’kidlaydi. Ta’lim falsafasi ta’lim sohasidagi quyidagi muammoli masalalar doirasida faoliyat olib boradi.  Ta’lim kelajak uchun mas’uliyatni zimmasiga ola oladimi?  Ta’lim Mamlakat istiqbolini hal qilishga tayyormi?  Ta’lim muassasalarida sobiq ta’lim va tarbiya tizimi o’rnini qanday ta’lim-tarbiya tizimi egallashi kerak?  Bugungi globallashuv davrida yosh avlodni yetuk kadr qilib tayyorlashda davlatimiz ta’lim-tarbiya tizimi qodirmi?  Ta’lim jarayonini zarur holdagi mazmun bilan to’ldirishni qanday tashkil etish mumkin? Mazkur masalalardan kelib chiqqan holda ta’lim falsafasi ta’limdagi muammolarni hal etish borasidagi vazifalarni belgilab beradi. Ya’ni ta’limdagi uzluksizlikni ta’minlash, izchillik, ilmiylik, zamonaviylik,jahondagi ilg’or ta’lim tizimlari bilan tajriba almashish, yangi

ta’lim texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etish kabi bir qator vazifalarni bajaradi. Mamlakatimizning xorijiy davlatlar bilan ta’lim sohasidagi hamkorligi turli yo‘nalishlarda amalga oshirilmoqda. Jumladan: - dolzarb mavzulardagi ilmiy tadqiqotlarni birgalikda olib borish; - hamkorlikda darslik va o‘quv qo‘llanmalar yaratish; - xalqaro ilmiy simpoziumlar, konferentsiyalar va seminarlar o‘tkazish; - talabalar almashuvi; - professor va ilmiy tadqiqotchilar almashuvi; - xorijiy tillarni o‘rganish markazlari ochish; - ilmiy tadqiqotlar, chop etilgan ishlar va axborot almashuvi; - talabalar va tadqiqotchilarni o‘zaro bir-biriga stajirovkaga yuborish; - masofaviy ilmiy anjumanlar o‘tkazish; - oliy ta’lim professor-o‘qituvchilari uchun malaka oshirish kurslari tashkil etish va boshqalar. O'zbekistonda ta`lim tizimi mutlaqo yangi shakl va mazmunda shakllandi. Uning tajribasi xalqaro miqyosda o'rganilmoqda. Ta`lim tizimidagi “portlash effekti” ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, ma`naviy mafkuraviy sohalarda ham aynan shunday “effekt”ni paydo qilmoqda. Bugungi kunda o’quv dasturlarini yaratishda bir qator falsafiy prinsiplar qo’yilgan. Jumladan: - Tarixiylik; - Milliylik; - Zamonaviylik; - Gumanitarlik; - Izchillik; - Amaliylik; - Raqobatbardoshlik;

- Novatorlik; - Jozibadorlik;