NIKOHNI HAQIQIY EMAS DEB TOPISH Reja 1. Islomiy huquqda nikohning haqiqiyligi mezonlari 2. Nikohni haqiqiy emas deb topish: ijtimoiy ta'sirlar 3. Nikohni haqiqiy emas deb topish va huquqiy oqibatlar

Kirish Nikoh, ya'ni turmush o'rtoq bo'lish, insoniyat tarixida muhim ijtimoiy va madaniy ahamiyatga ega bo'lgan hodisadir. Islomiy an'analar asosida nikohning haqiqiyligi, uning qonuniy va ijtimoiy jihatlari bilan bog'liq bo'lib, bu masala ko'plab musulmon jamiyatlarida intensifikatsiya qilingan muhokamalarni keltirib chiqaradi. "Nikohni haqiqiy emas deb topish" tushunchasi, bir nikohning qonuniy yoki haqiqiy emasligini anglatadi va bu holat bir qator ijtimoiy va huquqiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Bunday qarorlar, shuningdek, shaxslar o'rtasida huquqiy munosabatlar, meros huquqlari va bolalarning qonuniyligiga ta'sir ko'rsatadi. Tariy kontekstga nazar tashlaydigan bo'lsak, Islomda nikohning ahamiyati va uning qonuniyligi haqida ko'plab asarlar va muhokamalar mavjud. Nikoh, dastlab oddiy ijtimoiy shartnoma sifatida vujudga kelgan bo'lsa-da, vaqt o'tishi bilan ancha murakkab huquqiy tuzilmalarga ega bo'lib, har bir mazhab (Hanafi, Shafi'i, Maliki, Hanbali) o'zining nikoh haqidagi talablari va mezonlarini ishlab chiqqan. Masalan, nikohning haqiqiyligini belgilovchi asosiy omillar qatoriga har ikki tomonning roziligi, guvohlarning mavjudligi va to'siqlarning yo'qligi kiradi. "Nikohni haqiqiy emas deb topish" masalasi ijtimoiy ta'sirlar va huquqiy oqibatlar bilan to'la. Bunday nikohlarning e'tirof etilishi, o'z navbatida, shaxslarning ijtimoiy maqomi, bolalarning qonuniyligi va meros huquqlariga ta'sir qiladi. Shu bois, nikohning haqiqiyligi mezonlarini tushunish, insonlarni nohaq turmush o'rtoqligida qolishining oldini olish va ularning huquqlarini himoya qilish uchun muhimdir. So'nggi yillarda tadqiqotchilar turli madaniy kontekstlarda nikohning haqiqiyligi nuqtai nazaridan o'rganish olib bormoqdalar. Masalan, Dr. Amina Wadud va Dr. Khaled Abou El Fadl singari olimlar zamonaviy Islomiy fikrda nikoh masalalari bo'yicha muhim hissa qo'shganlar.

Biroq, bu sohada bir qator muammolar va bo'shliqlar mavjud. Masalan, turli Islomiy jamoalarda nikohning haqiqiyligi bo'yicha standartlashtirilgan ko'rsatmalar yetishmaydi, bu esa nikohning haqiqiyligi to'g'risidagi talablarga xilma-xil yondashuvlarni keltirib chiqaradi. Shuningdek, madaniy amaliyotlar ba'zida huquqiy talablarni ortda qoldirib, vaziyatni yanada murakkablashtiradi. Zamonaviy jamiyat o'zgarishlarining an'anaviy nikoh haqidagi qarashlarga ta'siri haqida muhim savollar yana ochiq qolmoqda. Tadqiqotning asosiy maqsadi nikohning haqiqiyligi mezonlarini o'rganish va "nikohni haqiqiy emas deb topish" jarayonining ijtimoiy va huquqiy oqibatlarini tahlil qilishdir. Bu tadqiqot, nazariy va amaliy jihatdan nikohning haqiqiyligini belgilovchi omillarni tahlil qilib, muayyan jamoalarda bunday nikohlarning ta'sirini o'rganadi. Tadqiqotning ahamiyati, nikohning haqiqiyligi haqida bilimsizlik va tushunmovchiliklarning oldini olish, shuningdek, jamiyatda o'zgarishlar va yangiliklarni inobatga olgan holda nikoh masalasida yanada chuqurroq tushuncha hosil qilishdir. Xulosa qilib aytganda, "nikohni haqiqiy emas deb topish" masalasi ijtimoiy, huquqiy va individual jihatdan muhim tadqiqot yo'nalishidir. Nikohning haqiqiyligini belgilovchi mezonlar va ularning haqiqiy emas deb topilishi natijasida yuzaga keladigan oqibatlarni tushunish, shaxslarning huquqlari va farovonligini himoya qilish uchun juda zarurdir. Ushbu tadqiqot, mavjud bo'shliqlarni to'ldirish va jamoalarni nikohning haqiqiyligini aniqlashdagi muammolarini hal qilishda yordam berishga qaratilgan.

I. Islomiy huquqda nikohning haqiqiyligi mezonlari Islomiy huquqda nikohning haqiqiyligi mezonlari, nikohning yuridik va ijtimoiy jihatlarini aniqlashda muhim o‘rin tutadi. Nikoh, musulmonlar uchun muhim ijtimoiy va diniy institutsiyadir, shuning uchun uning haqiqiyligini ta’minlovchi mezonlar aniq belgilangan. Bu mezonlar Islomiy huquqning turli maktablari tomonidan qo‘llaniladi va nikohning haqiqiyligini aniqlashda asosiy rol o‘ynaydi. Birinchidan, nikohning haqiqiyligi uchun eng muhim shartlardan biri — ikki tarafning roziligi hisoblanadi. Islomiy huquqda, nikohning yuridik jihatdan to‘g‘ri bo‘lishi uchun, har ikkala tomon — er va xotin — o‘z roziligini ifoda etishi zarur. Bu rozilik, umuman olganda, biror majburiyatdan kelib chiqmaydigan va erkin ravishda ifoda etilishi kerak. Rozilik, shuningdek, nikohdan oldin vaqti-vaqti bilan rasmiy ravishda yozma shaklda ham tasdiqlanishi mumkin, lekin bunday shart talab qilinmaydi. Ikkinchidan, nikohda guvohlar bo‘lishi ham muhim mezon hisoblanadi. Islomiy huquqda, nikohni tasdiqlovchi guvohlarning mavjudligi nikohning haqiqiyligini oshiradi. Odatda, ikki guvoh kerak bo‘ladi, va bu guvohlar musulmon bo‘lishi lozim. Guvohlar nikoh marosimida ishtirok etgan bo‘lishi va nikohning haqiqiyligini tasdiqlashi shart. Uchinchidan, nikohda mahrning mavjudligi ham muhim ahamiyatga ega. Mahr — erning xotiniga beradigan moliyaviy yoki moddiy to‘lovidir va u nikohning ajralmas qismi hisoblanadi. Mahrning miqdori va shakli tomonlar o‘rtasida kelishilgan holda belgilanishi kerak. Mahrning mavjudligi, nikohning haqiqiyligini isbotlaydigan yana bir mezondir. Bundan tashqari, nikohning haqiqiyligi uchun boshqa bir qator shartlar ham

mavjud. Masalan, nikohning kuchga kirishi uchun taraflarning bir-biriga qarshi keladigan to‘siqlar (masalan, qoniqarsiz nikohlar yoki yaqin qarindoshlik) bo‘lmasligi kerak. Islomiy huquqda, nikohning haqiqiyligi, shuningdek, taraflarning o‘zaro ijtimoiy maqomi va ahvoliga ham bog‘liqdir. Nikohning haqiqiyligi mezonlari, shuningdek, har bir Islomiy huquq maktabida farq qiladi. Hanafi, Shafi’i, Maliki va Hanbali maktablarida nikohning haqiqiyligi uchun talab qilinadigan mezonlar turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, Hanafi maktabi nikohning haqiqiyligi uchun ko‘proq guvohlar talab qilishi mumkin, Shafi’i maktabi esa mahrning belgilanishiga ahamiyat beradi. Barcha ushbu mezonlar nikoh haqiqiyligini aniqlashda muhim rol o‘ynaydi va nikohning yuridik jihatdan to‘g‘ri va ijtimoiy jihatdan qabul qilinadigan bo‘lishini ta’minlaydi. Shuning uchun, nikohni haqiqiy emas deb topish jarayonida ushbu mezonlarni hisobga olish zarur. Agar nikohda ushbu mezonlardan biri yoki bir nechtasi bajarilmasa, bu nikohning haqiqiy emas deb topilishiga olib kelishi mumkin va bu esa, o‘z navbatida, turli ijtimoiy va yuridik oqibatlarga sabab bo‘ladi.