logo

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING MINTAQALARIDA DEHQONCHILIK TIZIMINING XUSUSIYATLARI

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3719.181640625 KB
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING MINTAQALARIDA
DEHQONCHILIK TIZIMINING XUSUSIYATLARI
1. Janubiy mintaqada dehqonchilik tizimining xususiyatlari.
2. Markaziy mintaqada dehqonchilik tizimining xususiyatlari.
3. SHimoliy mintaqada dehqonchilik tizimining xususiyatlari.
  Yerni sho‘r yuvishga tayyorlash va sho‘r yuvish
T/r Viloyatlar SHo‘r   yuviladigan
maydon, ming/ga SHo‘r
yuvishga
tayyorlangan
maydon, % SHo‘r   yuvilgan
maydon, %
(10-yanvar)
1. Farg‘ona  59.7 84.8 58.4
2. Andijon  12.4 90.3 56.8
3. Namangan  25.3 94.4 57.9
4. Qoraqalpog‘iston
Respublika 136.8 23.0 0.9
5. Xorazm  146.4 66.6 -
6. Samarqand 89,7 50,1 43,2
7. Navoiy 20,0 84,8 39,9
8. Buxoro 180,6 98,5 38,3
9. Sirdaryo 115,3 68,2 34,5
10. Jizzax 110,0 43,2 58,6
Yerni har xil chuqurlikda kuzgi shudgorlash va yumshatishning tuproq
zichligiga, namlik zaxirasiga va paxta hosiliga ta’siri
№ SHudgorlash   usuli   va
chuqurligi Tuproqning
zichligi
g/m3   (0-
60sm) Qo‘shimcha
namlik   zaxirasi
m3/ga Paxta
hosiliss/ga
1 Joriy   qilingan   texnologiya
bo‘yicha   30   sm.   chuqurlikda
shudgorlash  1.43 - 33.0 2 60sm. chuqurlikda yumshatilib,
30 sm chuqurlikda shudgorlash 1.35 150-200 35.6
3 60sm   chuqurlikda   yumshatilib,
ikki   yarusli   plugda   15,30   sm
chuqurlikda shudgorlash  1.30 200-250 38.7
Ekishdan oldin yerga ishlov byerish tadbirlarining tuproq namlik
zaxirasiga va paxta hosiliga ta’siri
Yerga   ishlov
byerish usuli Tuproq namligi
(15 sm chuqurlikda o‘rtacha,
%) CHigitning   unib
chiqish tezligi, % Paxta
hosili
1.IV 25.V 1.V s/ga
Boronalash 21.2 11.3 80.1 40.0
CHizillash   (10-12
sm),   boronalash,
molalash 22.9 20.9 98.7 43.0
CHizillash   (20-25
sm)   boonalash,
molalash 20.2 18.2 85.7 40.0
CHigit ekish muddatlari
Viloyatlar Mintaqa
SHimoliy Markaziy Janubiy
Qoraqalpog‘iston
Respub.  10-15;   25-30
aprel 
Xorazm  10-15;   25-30 aprel
Buxoro  1-5; 15-20 aprel 
Navoiy  1-5; 15-20 aprel 
Samarqand  1-5; 15-20 aprel 
Toshkent  1-5; 15-20 aprel 
Jizzax  1-5; 15-20 aprel 
Sirdaryo  1-5; 15-20 aprel 
Farg‘ona  1-5; 15-20 aprel 
Namangan  1-5; 15-20 aprel 
Andijon  1-5; 15-20 aprel 
Qashqadaryo  25-III; 1-10- IV
Surxondaryo  25-III; 1-10- IV
Yaganalash muddatlarining paxta hosiliga ta’sir уруғбарг 
чиқарганда	
1-2 чинбарг 
чиқарганда	
4-5 чинбарг 
чиқарганда	
8-10 чинбарг 
чиқарганда 	
Основной	
Основной	
Основной	
ОсновнойKulьtivatsiya chuqurligining paxta hosildorligiga ta’siri
№ Variant tartibi Qator orasi 90 sm Paxta hosili,ss/ga
1 Kulьtivatsiya
chuqurligi 14-16 sm 30,8
2 Kulьtivatsiya
chuqurligi Birinchisi   14-16   sm,
keyingilari 16-18 sm 32,5
3 Kulьtivatsiya
chuqurligi Birinchisi   14-16   sm,
ikkinchisi   18-20   sm,
keyingilari 14-16 sm 35,3
4 Kulьtivatsiya
chuqurligi Birinchisi   14-16   sm,
ikkinchisi   20-22   sm,
keyingilari 14-16 sm 37,0
5 Kul ь tivatsiya
chuqurligi   va   chuqur
yumshatish Birinchisi 14-16 sm
chuqur   yumshatish   25-30
sm, keyingi kul ь tivatsiyalar
14-16 sm 41,5 Ko‘chat sonining g‘o‘za hosildorligiga ta’siri,ss/ga (qator oralig‘i 90 sm.)Бухоро-6	Бухоро-102	С-6524	Омад	
30
32
34
36
38
40
42
44
46
48	
48	
43	
40	
34	
45	46	
42	
40	40	
39	
43	44	
80-85	85-100	100-130
CHigit ekish bilan gyerbitsid sepish va chopiqning begona o‘tlar
kamaytirishga hamda paxta hosiliga ta’siri	
гебицид 	
сепилмаган ва 	
чопик 	
килинмаган	
гербицид 	
сепилмаган ва 1 
чопик 30кун 
кечиктирилган	
гербицид 	
сепилмаган, 2 
марта чопик 
килинган	
гербицид 	
сепилган ва 2 
марта чопик 
килинган	
Основной
Основной
Основной	
Основной
Основной
Основной	
Основной	
Основной	
Основной	
Основной	
Основной	
Основной	
Основной	Основной	
бегона утлар	хо силдорлик	
м2/дона
Farg‘ona, Andijon va Namangan viloyatlarida qo‘llanilayotgan minyeral
o‘g‘itlar miqdori va paxta hosili Андижон ФарғонаНаманганРеспублика
314,3 кг/га 
(N:P:K 
1:0,2:0,01)388,2 кг/га 
(N:P:K 
1:0,2:0,01) 310,8 кг/га 
(N:P:K 
1:0,2:0.01)
29,3 ц/га 28,0 ц/га 27,3 ц/га
Пахта ҳосили, ц/га Ум умий NPK, кг/га
G‘o‘zani sug‘orish sonlari va me’yorlari
№ Ту про қ  
ту ри Су ғ ори ш  сони ва м еъёри
Г у лла
ш гача Г у лла
ш -
к ў сак  
ту ги ш  
даври
да Пи ш и
ш  
даври
да Мавсу
м и й 
м еъ ёр
и  ва 
сони1 Енги л 
( қ у м ли  ва 
қ у м оқ ) 2-3 
м арта 
500-
600 
м 3
/га 3-4 
м арта 
700-
800 
м 3
/га 1-2 
м арта 
600 
м 3
/га 7-10 
м арта 
4500-
6000 
м 3
/га2 ў рта қ у м оқ 2 
м арта 
600-
700 
м 3
/га 3-4 
м арта 
800-
900 
м 3
/га 1 
м арта 
700 
м 3
/га 6-7 
м арта 
4000-
5000 
м 3
/га3 О ғ и р 
қ у м оқ , 
си зот 
су влари 
чу қ у р 
ж ой лаш ган 2 
м арта 
700 
м 3
/га 3-4 
м арта 
1000-
1100 
м 3
/га 1 
м арта 
700 
м 3
/га 6-7 
м арта 
5500-
6300 
м 3
/га4 Чу чу к  ва 
бироз 
м и нералла
ш ган си зот 
су влари 
я қ и н 
ж ой лаш ган 1 
м арта 
700-
800 
м 3
/га 2-3 
м арта 
700-
800 
м 3
/га - 3-4 
м арта 
2100-
3100 
м 3
/га «Bir maydondan bir yil mobaynida ikki hocil olish» texnologiyasini
ishlab chiqarish sharoitida sinash bo‘yicha ekinlar hosili,ss/ga
№ Tajriba o‘tkazilgan xududlar  Nazorat G‘o‘za   bilan   ekilgan
hamkor ekinlar
Faqat
g‘o‘za
ekilgan g‘o‘za mosh soya
1  Toshkent viloyati Y a ngiyo‘l tumani
Tinchlik   xududi   “Maxmudov
O‘tkir” fyermyer xo‘jaligi  28,1 28,0 10,0 3,4
2  Andijon   viloyati,   Asaka   tumani
G‘alaba   MMTP   “Uch   tosh
sahovati” fyermyer xo‘jaligi  33,4 34,8 7,2 8,4
3  Namangan   viloyati   Uychi   tumani,
Oxunboboev   MMTP   “Oxunboboev
Omad” fyermyer xo‘jaligi  37,8 38,3 5,6 -
4  Sirdaryo   viloyati   Sardoba   tumani
SH . Rashidov   xududdi  “ Keli   kamar ”
fyermyer   xo ‘ jaligi .  29,4 29,4 - 6,0
5  Xorazm   viloyati   YAngibozor
tumani   Qalandar   Do ‘ rmon   QFY
xududi   “ Ibroxim   Karim ”   fyermyer
xo ‘ jaligi   26,2 26,5 3,2 -
G‘o‘za   bilan   hamkor   ekinlar   ekilganda,   g‘o‘za   qator   orasi   90   sm   bo‘lganda
hamkor   ekinlar   salmog‘i   25%   ni,   g‘o‘za   qator   orasi   60   sm   bo‘lganda   50%   ni
tashkil qiladi. Hamkor ekinlarni ekilishi natijasida paxta hosili kamaymagan holda moshdan   3,2-10,0ss/ga   va   soyadan   3,4-8,4ss/ga   qo‘shimcha   hosil   olishga
yerishiladi 
Respublikaning turli mintaqalarida g‘o‘za qator oralarini polietilen
plyonka bilan mul ь chalab sug‘orish texnologiyasining, 2010 y.
Vilo
yat Tuma
n Fyermyer
xo‘jaligi Nazorat maydoni Tajriba maydoni
ishlo
v
byer
ish
soni, sug‘o
rish
me’y
ori,
m3/ga Hosi
l-
dorli
k,ss/
ga ishlo
v
byer
ish
soni, sug‘o
rish
me’y
ori,
m3/ga Xosil-
dorlik
,ss/ga Qo‘sh
imcha
hosil,
ss/ga
Farg
‘ona Quva «Sara
urug‘
Lochinbe
k» 9 3300 37,2 5 2200 39,8 +2,6
«Usmanj
on
Temirchi
» 10 4750 30,9 6 3300 33,0 +2,1
O‘zPITI
Farg‘ona
filiali 10 3600 37,0 6 1800 41,9 +4,9
Andi
jon Andij
on «Gulьsha
n
axtachi» 10 2400 37,5 6 1100 43,4 +5,9
Ulug‘
nor «Mamajo
n buva» 10 2850 31,6 5 1400 35,7 +4,1
Tosh Bo‘ka «Po‘lat 11 5000 32,3 7 3600 41,7 +9,4 kent Saparali»
Qibra
y O‘zPITI 
MTX 10 5500 30,0 4 3900 36,3 +6,3
Sird
aryo Gulist
on «Temirbe
k
Botirbek
Tuxfasi» 7 2300 28,8 4 1100 38,3 +9,5
O‘zPITI
Sirdaryo
filiali 11 2300 30,6 6 1200 43,6 +13,0
Jizza
x Paxta
kor «CHavan
doz
AUT» 11 3600 29,9 6 1600 36,2 +6,3
O‘zPITI
Jizzax
filiali 11 2100 36,2 6 1200 43,4 +7,2
Mirza
cho‘l «Jenis» 10 2500 30,6 6 1300 36,9 +6,3
Sam
arqa
nd Oqdar
yo «Zamon
Said
Temurxo
n» 9 4900 25,8 5 2600 30,9 +5,1
O‘zPITI
Samarqan
d filiali 10 4200 30,4 6 2200 34,3 +3,9
Qas
hqad Qash
qadar «Azizkul
bobo 10 3750 33,8 6 2600 40,2 +6,4 aryo yo nabirasi
xakim»
Kasbi «CHoriev
SHyerqul
CHorievi
ch» 11 3150 30,7 7 2200 35,2 +4,5
Surx
anda
ryo Tyer
mez «Saxiy
Do‘stlik» 11 5200 33,2 4 2000 37,5 +4,3
O‘zPITI
Surxanda
ryo  filiali 10 5300 27,5 4 2700 32,6 +5,1
Xora
zm Urgan
ch «Rajab
ota
Jumanov
» 8 2200 27,0 3 1100 33,5 +6,5
QQ
R Amud
aryo «Eshmur
adov
YOlg‘osh
» 10 3300 27,8 5 1700 34,9 +7,1
O‘rtacha 9.9 3610 31,4 5.3 2040 37,4 +6,0
G‘o‘za etishtirishda polietilen plyonka bilan mul ь chalab sug‘orish
texnologiyasining iqtisodiy ko‘rsatkichlari
Ko‘rsatkichlar Nazorat maydoni Tajriba maydoni
Mavsumiy sug‘orish me’yori, m3/ga 3610 2040
Hosildorlik,ss/ga  31,4 37,4
Iqtisod qilingan suv, m3/ga  - 1570 Qo‘shimcha hosil,ss/ga  - 6,0
Sug‘orish   suvini   samaradorligi,
m3/s  115 54,5
Umumiy daromad, mln.sum  1,821 2,169
Qo‘shimcha hosildan olingan shartli
sof daromad, ming. so‘m  - 417,6
YOg‘ilg‘i narhi, ming.so‘m  181,1 97,0
Plyonka narhi, ming. so‘m  - 180
Boshqa harajatlar, ming. so‘m  0,910 1,08
Umumiy xarajatlar, ming. so‘m  1,091 1,144
SHartli sof daromad, mln.so‘m  0,73 1,025
Qo‘shimcha sof daromad, ming.sum - 295
“G‘o‘zada glukonit qumi va bentonit loyiqalarini qo‘llash
texnologiyalarini ishlab chiqarishga joriy qilish” bo‘yicha tadqiqot natijalari
№ Tajriba
bo‘lakchalari Tyerimlar bo‘yicha paxta hosili,ss/ga
1-tyerim 2-tyerim jami farqi
Toshkent   viloyati,   YUqori   CHirchiq   tumani,   A.YAssaviy   xududi,   “Komil   ota
tadbirkor” f/x
1 N200R140K100
kg/ga (Nazorat) 25,3 4,4 29,7 -
2 N150R105K75
kg/ga+Glaukonit
750 kg/ga 26,7 5,7 32,4 +2,7
Surxondaryo   viloyati ,  Tyermiz   tumani ,  Namuna   xududi , “ Raxmatjon   Fazliddin ”  f / x 3. N200R140K100
kg/ga (Nazorat) 25,1 8,9 34,0 -
4. N150R105K75
kg/ga+Bentonit
750 kg/ga 28,7 9,4 38,1 +4,1
G‘o‘za parvarishida Gumimaks stimulyatorini qo‘llashning paxta
hosiliga ta’siri, 2010 y.
Viloyatlar Nazorat Suspenziy
a
(karbamid
7   kg/ga   –
10 kg/ga) Gumimaks
(0,2   –   0,3
l/ga) Suspenziya   va
Gumimaks
(5   kg/ga   +   0,15
l/ga   –   7   kg/ga   +
0,2 l/ga)
Andijon   viloyati
Qo‘rg‘ontepa   tumani   Oq
suv f/x  36,2  38,5  40,8  42,4 
Buxoro   viloyati
G‘ijduvon   tumani
SHukur To‘xta f/x  45,2  46,7  47,5  50,2 
Samarqand   viloyati
Oqdaryo   tumani   Tong
yulduzi f/x  25,6  27,1  27,6  27,5 
Surxondaryo   viloyati
Tyermiz   tumani   Tolmas
f/x  26,0  27,0  29,0  29,2 
Qashqadaryo   viloyati
Kasbi   tumani   Voxidov 35,9  36,7  36,3  36,8  Ravshan Ro‘zievich f/x 
Sirdaryo Oqoltin tumani  
Ukebaev xududi  32,6  33,2  33,8  35,2 
Xorazm   viloyati   Xiva
tumani   Byeruniy   MMTP
xududidagi   «Byeruniy
Elita» f/x  31,8  33,2  35,0  35,6 
Namangan   viloyati
To‘raqo‘rg‘on   tumani
Qumidon O‘rikzor f/x  38,5  41,8  43,4  43,9 
O‘rtacha hosil  34,0  35,5  36,7  37,6 
Nazoratga   nisbatan
qo‘shimcha hosil  -  1,5  2,7  3,6 
Ko‘chatni qalin qoldirilib, chilpishni yerta muddatlarda o‘tkazib
 g‘o‘zadan yuqori va sifatli hosil etishtirish texnologiyasi
Tajriba manzili Maydo
ni, ga.
G‘o‘za
navi. Tuproq Nazorat
90-100
ko‘chat
qalinligi
ming-tup/ga 120-140
ko‘chat
qalinligi
ming-tup/g
a 160-180
ko‘chat
qalinligi
ming-tup/ga
CHilpish
muddati   13-
14   hosil
shohlari soni CHilpish
muddati
11-12   hosil
shohlari CHilpish
muddati   10-
11   hosil
shohlari soni soni
Toshkent viloyati,
“Said       Sulton
Mezoni”   fyermyer
xo‘jaligi,   raxbari
Sultonov
Saidahmad 5.0
S-6524 Tipik
bo‘z 32.0 - 34.0 +2.
0 36.0 +4.0
Sirdaryo
viloyati,”SHamshir
jilosi”   fyermyer
xo‘jaligi,   raxbari
Xudoybyerdiev
Baxodir 2.0
An-
Boyovu
t-2 Och
tusli
bo‘z 28.2 - 30.4 +2.
2 31.7 +3.1
Buxoro   viloyati,
“Muzaffar
Zayniddinov”
fyermyer   xo‘jaligi,
raxbari
Zayniddinov
Muzaffar 5.8
Buxoro
-6 O‘tloqi
allyuvia
l 43.7 - 41.5 -2.2 40.3 -3.4
Xorazm   viloyati ,
“ Saparboy
Mirishkor   ”
fyermyer   xo ‘ jaligi ,
raxbari   SHaripov
Ibroxim 5.0
Xoraz
m-127 o‘tloqi
allyuvia
l 34.2 - 24.6 -9.6 21.7 -12.5
Andijon   viloyati ,
“ Nurmat ”   fyermyer 5.0
Andijo Och
bo‘z 33.1 - 36.4 +3.
3 31.5 -1.6 xo ‘ jaligi ,   rahbari
Nurmatov   Maxmud n-36
Kashqadaryo
viloyati, “Karimova
Marziya”   fyermyer
xo‘jaligi,   rahbari
Karimova Marziya 10.0
Buxoro
-8 taqirsi
mon 38.2 - 30.7 -7.5 26.9 -11.3
Surxondaryo
viloyati,   “Tolmas”
fyermyer xo‘jaligi,
rahbari   Boboyorov
Norbo‘ta 3.0
Besh
qaxram
on O‘tloqil
ashayot
gan
taqirsi
mon 26.6 - 31.7 +5.
1 31.5 +4.9
G‘o‘zani chilpish muddatlarining paxta xosiliga ta’siri
G‘o‘za zararkunandalari va ularga qarshi kurash choralari Чилпиш 
муддатлари
  Ғўзани бўйи, см Қўшимча пахта 
ҳосили, ц/га
Назорат чилпиш 
ўтказилмаганда 115 - 122 0
Ҳосил шохлари 10-
11та бўлганда чилпиш 65-70 1,7-2,0
Ҳосил шохлари 12-
13та бўлганда чилпиш 75-80 3,0-3,5
Ҳосил шохлари 14-
15та бўлганда чилпиш 88-95 5,0-5,5Шира-трипс	Ўргимчаккана	Кўсак қурти	
Основной
Основной
Основной	Основной	
Основной	
Основной	
Андижон вилояти	
минг/га	
Шира-трипс	Ўргимчаккана	Кўсак қурти	
Основной
Основной
Основной	
Основной	
Основной	
Основной	
Фарғона вилояти	
минг/га Kuzgi tunlam (agrotis segetum schiff)
O‘zbekistonda   keng   tarqalgan   bo‘lib,   uning   o‘urtlari   34   ta   oilaga   mansub
bo‘lgan   yuzlab   tur   o‘simliklarga   zarar   etkazadi.   Kapalaklarning   oldingi   qanotiШира-трипс	Ўргимчаккана	Кўсак қурти	
Основной
Основной
Основной	Основной	
Основной	
Основной	
Андижон вилояти	
минг/га	
Шира-трипс	Ўргимчаккана	Кўсак қурти	
Основной
Основной
Основной	
Основной	
Основной	
Основной	
Фарғона вилояти	
минг/га	
Основной
Основной
Основной	
Основно	
й	
Основно	
й	
Основно	
й	
Наманган  вилояти	
минг/га sarg‘ish   kul   rang,   orqa   qanoti   to‘q   tomirli   oq   tusda.   Oldingi   o‘anotining   asosiga
yao‘in   joyda   ponasimon   qoramtir   dog‘i,   markazda   yumaloo‘,   undan   biroz
yuqoriroqda   buyraksimon   dog‘i   bor.   Qurtlari   5   ta   yoshni   boshdan   kechiradi.   5
yoshlik   qurtlik   fazasida   tuproqning   5-15   sm   chuqurlikda   qishlaydi.   Kapalaklari
o‘rtacha   500-600   tagacha   tuxum   qo‘yadi.   O‘zbekiston   sharoitida
3 marta avlod byeradi.  Birinchi   avlod   qurtlari   g‘o‘zaga   jiddiy   zarar   etkazadi . 
Kuzgi   tunlam
kapalagi Kuzgi   tunlam   qurti Kuzgi   tunlam
g‘umbagi
G‘o‘za tunlami yoki ko‘sak qurti(heliothis armigyera hb)
G‘o‘zaning   guli,   shonasi   va   ko‘saklarni   zararlaydi.   Kapalaklarni   oldingi
qanotlari sarg‘ish kulrang tusda bo‘lib, ba’zan qizg‘ish qo‘ng‘ir yoki pushti, yoxud
ko‘kish   rangda   tovlanib   turadi.   Har   bir   o‘simlik   o‘suv   nuo‘tasiga   bittadan   tuxum
qo‘yadi.   Tuxumlari   gumbakzsimon.   Hayoti   davomida   o‘rtacha   800   tadan
2000 tagacha tuxum qo‘yadi. Qurtlarini tanasi och yashil, ko‘kish sarg‘ish rangdan
tortib,   qoramtir   ranggacha   bo‘ladi.   Tanasining   yonlari   bo‘ylab   to‘lqinsimon
chiziqlar   o‘tadi.   O‘zbekistonning   shimoliy   tumanlari-da   3-4   ta,   janubiy
tumanlarida   esa   4-5   ta   avlod   byeradi.   Ko‘sak   qurti   kuzda   qaysi   o‘simliklarda
oziqlangan   bo‘lsa,   shu   o‘simlikka   yaqin   joyda   g‘umbaklari   tuproqning   10-15   sm
chuqurligida qishlovga ketadi.  Ko‘sak qurti kapalagi Ko‘sak qurti tuxumi
Ko‘sak qurti g‘umbagi
Ko‘sak qurti
O‘simlik bitlari (aphididae), beda yoki akatsiya biti   (aphis craccivora koch.)
O‘rta   Osiyoda   keng   taro‘algan   bo‘lib,   52   tur   zarar   etkazadi.   Bu   g‘o‘zadan
may-iyun   oylarida   zararlaydi.   Akatsiya   biti   tuxumlik   fazasida   q ishlaydi.
Partenagenez yo‘li bilan tirik tug‘ib ko‘payadi.  17-20 tagacha avlod byeradi. Akatsiya biti
Poliz biti (aphis gossypii glov.)
Bu   zararkunanda   щ ammaxo‘r   bo‘lib,   o‘simlik-larning   46   turiga   zarar
etkazadi.   Rangi   ko‘kish   sarg‘ishdan   to   to‘q   yashilgacha   bo‘ladi.   Tirik   tug‘uvchi
urg‘ochilarning   boshi,   oyoo‘lari,   shira   chio‘arish   nay-lari   qora   tusda   bo‘ladi.
Lichinkalik  va imogalik  boso‘ichida  o‘ishlaydi.  g‘o‘zadan  keyin  poliz ekin-lariga
uchib o‘tadi.  15-17 martagacha avlod byeradi.
Poliz biti
Katta g‘o‘za biti (acyrthosiphon gossypii mordv.) 
O‘zbekistonning   barcha   paxta   ekinlarindan   keng   tarqalgan.   Boshqa   bitlarga
nisbatan   yirikroq   bo‘lib,   tanasi   ko‘kish   yoki   sarg‘ish,   ko‘zlari   o‘izil,   oyoqlari   va
shira naylari juda uzun bo‘ladi.  Tuxumlik bosqichida yantoq o‘simligida qishlaydi. Katta g‘o‘za biti
Tamaki tripsi (trips tabaci)
Bu   zararkunanda   o‘simlik   bargining   shirasini   so‘rib,   zarar   etkazadi.
Zararlangan   barglar   yirtilib   ketadi.   Tanasi   cho‘zinchoo‘   bo‘lib,   to‘q   sarg‘ish
ranglarda   bo‘ladi.   Lichinkalari   och   sarg‘ish   rangda   bo‘ladi.   Tamaki   tripisi
o‘simliklarning   uchidagi   yosh   barglarga   tuxum   o‘o‘yadi.   1   ta   urg‘ochi   trips
rivojlanish   davrida   100   tagacha   tuxum   qo‘yadi.   Butun   yoz   bo‘yi   7   marttagacha
avlod byeradi.
             
               Tamaki tripsi imagosi                Tamaki tripsi lichinkasi
Oddiy o‘rgimchakkana (tetrahychic urticae).
G‘o‘zaning ashaddiy zararkunandasi bo‘lib, 248 tur o‘simlik bilan oziqlanadi.
SHundan   37   turi   qishloq   xo‘jalik   ekinlari.   O‘rgimchakka
160-600 tagacha tuxum qo‘yadi. o‘zbekistonda 18-20 tagacha avlod byeradi. Oddiy o‘rgimchakkana
G‘o‘za oqqanoti (bimisi tabaci aschum)
G‘o‘za oqqanotining zarari oqibatida paxta, poliz va boshqa  qishloq xo‘jalik
ekinlari   щosilining   30-40%   dan   ko‘proq   qismi   nobud   bo‘ladi   hamda   paxta
tolasining sifati pasayadi. 
G‘o‘za oqqanoti
Beda qandalasi (adelphocoris lineolatus goeze.) 
Beda qandalasi  g‘o‘za ko‘saklarining 20%  dan ko‘proq qismini  shikastlaydi.
Bunday   ko‘saklardagi   paxta   tolalari   buziladi   va   bir-biriga   yopishgan   qo‘ng‘ir
massaga aylanadi.        
      Beda qandalasi imagosi  Beda qandalasi lichinkasi 
Farg‘ona vodiysida parvarishlanayotgan g‘o‘za navlarida defoliatsiya
samaradorligi
Андижон-35  ғ ўза навида дефолиация самарадорлиги17,4	
85,4	89,4	92,8	
70,0	
91,3	86,7	92,1	
33,9	
33,3	
36,0	36,0	
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0	
Назорат	Сую	қ ХМД 8,0 л/га	Авгурон-экстра	
0,10 л/га 	
Авгурон-экстра	
0,15 л/га 	
Ғўза баргларининг тўкилиши ва 	
кўсаклар очилиши, %.	
31,5
32,0
32,5
33,0
33,5
34,0
34,5
35,0
35,5
36,0
36,5	
Пахта ҳосили, ц/га. 2009 yilda ekish uchun tavsiya etilayotgan g‘o‘za navlari va ularning
maydoni
Viloyatla
r G‘o‘za
navlari 2008 yil
(PQ
№785) 2009 yildagi maydoni Farqi +/-
Viloyat   taklifi
bo‘yicha QSXV   taklifi
bo‘yicha PQ-785
ga
nisbatan
ming. ga ming.
ga % ming.
ga % ming. gaАндижон-35  ғ ўза навида дефолиация самарадорлиги17,4	
85,4	89,4	92,8	
70,0	
91,3	86,7	92,1	
33,9	
33,3	
36,0	36,0	
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0	
Назорат	Сую	қ ХМД 8,0 л/га	Авгурон-экстра	
0,10 л/га 	
Авгурон-экстра	
0,15 л/га 	
Ғўза баргларининг тўкилиши ва 	
кўсаклар очилиши, %.	
31,5
32,0
32,5
33,0
33,5
34,0
34,5
35,0
35,5
36,0
36,5	
Пахта ҳосили, ц/га.	
Наманган-77 	ғўза навида дефолиация самарадорлиги	
26,7	
70,8	
80,0	87,0	
70,6	76,2	79,8	87,1	
41,5	41,5	
42,0	
42,7	
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0	
Назорат	Сую	қ ХМД 8,0
л/га	
Садаф 9,0 л/га	Авгурон-экстра	
0,20 л/га 	Ғўза баргларининг тўкилиши ва 	
кўсаклар очилиши, %.	
40,8
41,0
41,2
41,4
41,6
41,8
42,0
42,2
42,4
42,6
42,8	
Пахта ҳосили, ц/га.	
барг тўкилиши	кўсак очилиши	пахта 	ҳосили Farg‘ona
viloyati S-6524 61.0 25.0 24.1 42.3 40.8 -18.7
Namangan-
77 34.5 34.8 33.6 34.8 33.6 0.3
Andijon-35 15.5 27.7 26.7 13.5 13.0 -2.0
An-16 1.6 8.6 8.3 8.6 8.3 7.0
YAngi
navlar 2.7 7.5 7.2 4.4 4.2 1.7
Andijon
viloyati S-6524 48.5 7.2 7.2 45.1 45.3 -3.4
Andijon-35 39.1 61.7 61.9 32.1 32.2 -7.0
Andijon-36 14.2 20.6 20.7 15.4 15.5 1.2
Andijon-37 1.1 2.5 2.5 2.5 2.5 1.4
YAngi
navlar 4.1 7.6 7.6 4.5 4.5 0.4
Namanga
n viloyati S-6524 51.5 44.3 51.2 47.6 55.0 -3.9
Namangan-
77 20.5 10.2 18.4 21.2 -2.1
Andijon-35 12.2 24.1 27.8 11.3 13.0 -0.9
An-
Bayavut-2 6.5 4.8 5.5 4.8 5.5 -1.7
YAngi
navlar 3.5 4.6 5.3 4.5 5.2 1.0
2009 yilda ekish uchun tavsiya qilingan istiqbolli g‘o‘za navlarini
qisqacha texnik tasnifi (Andijon, Fargona va Namangan viloyatlari bo‘yicha)
Navlar Rayonla
sh-
tirilgan Dunyo
bozoridag
i   talab O‘suv
davri, Tola
uzunl
igi, Tola
chiqis Bir
dona
ko‘sa Tola
tipi Mikr
oney yili retinggi kun mm hi, % k
vazni,
g. ri
Andijon-
36 2009 YAxshi 122-
125 34.0-
35.0 38.5-
39.0 5.8-
6.0 IV 4.4-
4.5
S-6541 2009 YAxshi 116-
122 33.4-
34.7 39.3-
41.4 5.8-
6.5 IV 4.2-
4.5
Namanga
n-34 2009 YAxshi 117-
123 34.1-
35.7 37.0-
39.0 6.0-
6.5 V 3.9-
4.1
Navro‘z YAxshi 120-
122 33.0-
33.5 39.0-
40.0 5.7-
6.0 V 4.4-
4.6
Sulton YAxshi 115-
120 33.0-
34.0 36.0 6.0-
6.5 IV 4.5-
4.6
S-2610 YAxshi 120-
125 34.5-
35.0 35.0-
36.0 5.5-
6.0 IV 4.1-
4.4
AN-16 YAxshi 113-
116 34.0-
35.0 37.0-
38.0 6.0-
6.5 IV 4.1-
4.3
Besharik-
96 YAxshi 120-
122 33.4-
36.0 37.0-
38.0 6.0-
6.5 IV 3.8-
4.0
Buston YAxshi 118-
120 32.0-
33.0 37.0-
38.0 5.4-
5.6 V 4.4-
4.5
Andijon-
37 YAxshi 125-
127 33.3-
33.6 37.0-
38.0 5.3-
5.6 V 4.5-
4.6
Uz   FA-
514 YAxshi 115-
118 34.0-
35.0 37.5 5.6-
6.2 V 4.5-
4.6 Foydalanilgan adabiyotlar
1.   Chandrasekaran   B.,   Annadurai   K.,   Somasundaram   E.   A   textbook   of
Agronomy. New Delhi. 2010. New a ge Intyernational (p) Limited, Publi-shyers.
                        2 .   Crop   Rotation   on   Organic   Farms:   A   Planning   Manual,   NRAES   177
Charles L. Mohlyer and Sue Ellen Johnson, editors Published by NRAES, July 2009.
3.   Azimboev   S.A.   Dehqonchilik,   tuproqshunoslik   va   agrokimyo   asoslari.
(Darslik). T. Iqtisodiyot-moliya 2006. – 180 b.
4. Mo‘minov K., Azimboev A., Sanaqulov A., Byerdiboev E., Kenjaev YU
Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan. (O‘quv qo‘llanma) – T.: “Turon-iqbol”,
2014. – 240 b.
5.   Artukmetov   Z.A.,   SHyeraliev   X.SH.   Ekinlarni   sug‘orish   asoslari.
(Darslik). T.: O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati. 2007.-312 b. 
6. Norkulov U., SHyeraliev X. Qishloq xo‘jalik melioratsiyasi. (Darslik). T.:
ToshDAU tahr.-nashr. bo‘limi, 2003. – 214 b.
7. To‘xtashev B., Azimboev S., Qarabaeva T., Byerdiboev E., Nurmatov B.
Qishloq   xo‘jalik   melioratsiyasi   va   yer   tuzish   fanidan   amaliy   va   tajribaviy
mashg‘ulotlar.   (O‘quv   qo‘llanma).   -   T.:   “ToshDAU   nashr-tahririyat   bo‘limi”,
2012. – 187 bet.

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING MINTAQALARIDA DEHQONCHILIK TIZIMINING XUSUSIYATLARI 1. Janubiy mintaqada dehqonchilik tizimining xususiyatlari. 2. Markaziy mintaqada dehqonchilik tizimining xususiyatlari. 3. SHimoliy mintaqada dehqonchilik tizimining xususiyatlari.

Yerni sho‘r yuvishga tayyorlash va sho‘r yuvish T/r Viloyatlar SHo‘r yuviladigan maydon, ming/ga SHo‘r yuvishga tayyorlangan maydon, % SHo‘r yuvilgan maydon, % (10-yanvar) 1. Farg‘ona 59.7 84.8 58.4 2. Andijon 12.4 90.3 56.8 3. Namangan 25.3 94.4 57.9 4. Qoraqalpog‘iston Respublika 136.8 23.0 0.9 5. Xorazm 146.4 66.6 - 6. Samarqand 89,7 50,1 43,2 7. Navoiy 20,0 84,8 39,9 8. Buxoro 180,6 98,5 38,3 9. Sirdaryo 115,3 68,2 34,5 10. Jizzax 110,0 43,2 58,6 Yerni har xil chuqurlikda kuzgi shudgorlash va yumshatishning tuproq zichligiga, namlik zaxirasiga va paxta hosiliga ta’siri № SHudgorlash usuli va chuqurligi Tuproqning zichligi g/m3 (0- 60sm) Qo‘shimcha namlik zaxirasi m3/ga Paxta hosiliss/ga 1 Joriy qilingan texnologiya bo‘yicha 30 sm. chuqurlikda shudgorlash 1.43 - 33.0

2 60sm. chuqurlikda yumshatilib, 30 sm chuqurlikda shudgorlash 1.35 150-200 35.6 3 60sm chuqurlikda yumshatilib, ikki yarusli plugda 15,30 sm chuqurlikda shudgorlash 1.30 200-250 38.7 Ekishdan oldin yerga ishlov byerish tadbirlarining tuproq namlik zaxirasiga va paxta hosiliga ta’siri Yerga ishlov byerish usuli Tuproq namligi (15 sm chuqurlikda o‘rtacha, %) CHigitning unib chiqish tezligi, % Paxta hosili 1.IV 25.V 1.V s/ga Boronalash 21.2 11.3 80.1 40.0 CHizillash (10-12 sm), boronalash, molalash 22.9 20.9 98.7 43.0 CHizillash (20-25 sm) boonalash, molalash 20.2 18.2 85.7 40.0 CHigit ekish muddatlari Viloyatlar Mintaqa SHimoliy Markaziy Janubiy Qoraqalpog‘iston Respub. 10-15; 25-30 aprel Xorazm 10-15; 25-30

aprel Buxoro 1-5; 15-20 aprel Navoiy 1-5; 15-20 aprel Samarqand 1-5; 15-20 aprel Toshkent 1-5; 15-20 aprel Jizzax 1-5; 15-20 aprel Sirdaryo 1-5; 15-20 aprel Farg‘ona 1-5; 15-20 aprel Namangan 1-5; 15-20 aprel Andijon 1-5; 15-20 aprel Qashqadaryo 25-III; 1-10- IV Surxondaryo 25-III; 1-10- IV Yaganalash muddatlarining paxta hosiliga ta’sir

уруғбарг чиқарганда 1-2 чинбарг чиқарганда 4-5 чинбарг чиқарганда 8-10 чинбарг чиқарганда Основной Основной Основной ОсновнойKulьtivatsiya chuqurligining paxta hosildorligiga ta’siri № Variant tartibi Qator orasi 90 sm Paxta hosili,ss/ga 1 Kulьtivatsiya chuqurligi 14-16 sm 30,8 2 Kulьtivatsiya chuqurligi Birinchisi 14-16 sm, keyingilari 16-18 sm 32,5 3 Kulьtivatsiya chuqurligi Birinchisi 14-16 sm, ikkinchisi 18-20 sm, keyingilari 14-16 sm 35,3 4 Kulьtivatsiya chuqurligi Birinchisi 14-16 sm, ikkinchisi 20-22 sm, keyingilari 14-16 sm 37,0 5 Kul ь tivatsiya chuqurligi va chuqur yumshatish Birinchisi 14-16 sm chuqur yumshatish 25-30 sm, keyingi kul ь tivatsiyalar 14-16 sm 41,5