logo

PIRAMIDA HAJMI dars ish

Yuklangan vaqt:

24.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2723.6240234375 KB
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VA INOVATSIYA
VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH INSTITUTI
AKADEMIK LITSEYI
O’quv ishlari bo’yicha    
             direktor o’rinbosari          
 ______  F.Xoliqulov   
"___" ______ 2024 yil
“ANIQ FANLAR” KAFEDRASI
 
SAMDU AMALIYOTCHISI
                                               
ALGEBRA FANIDAN 202 -
GURUHDA O’TKAZILGAN
MAVZU: PIRAMIDA HAJMI
SAMARQAND-2024
Guruh 202             
Sana 19.12.2024OCHIQ DARSOCHIQ DARS
ISHLANMASIISHLANMASI O’quv  fani  nomi:  GEOMETRIYA  
Mavzu:  PIRAMIDA HAJMI
O‘quv soati:   80 - minut O‘quvchilar soni:   11  ta
O‘quv mashg‘uloti shakli va 
turi   Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv 
mashg‘ulot i.
M ashg‘ulot rejasi 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy 
mustahkamlash.
2. Piramida haqida qisqacha ttushunchala
3. Piramidaga bog’liq asosiy formulalarni 
tushuntirish
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:   Talabalarga piramida haqida tushunchalar 
berish,tasavvur paydo qilisho’lchamalari bo’yicha yuza (S) va hajmlarini topish(V);
Ta’limiy maqsadi :  Piramida bo’yicha bilim va ko’nikmalarni shaklashtirish;
Tarbiyaviy  maqsadi:  O’quvchilar  har qanday joyda oo’z fikrlarini  erkin va rovon ayta
olishi va boshqalar bilan kelishib (hamjihatli)da va masalani yechishda estetik did 
bilan chiroyli yozish ko’nikmalarini shakllantirish ;
Rivojlantiruvchi maqsadi: O‘quvchilarning nutqi, mantiqiy fikrlashi, tasavvuri, irodasi,
qobiliyati, ijodiy ishlashini rivojlantirishdan iborat.
Pedagogik vazifalar:    
Piramida   shakli   bo’yicha   yuzaga
keluvchi   hisob   kitob   ishlarini
qulaylashtirish.
  Piramida   shaklini   tasavvur
qilishni   o’rgatish   uch   o’lchovli
fazoda  fazoviy shakllarni o’rganish
    Piramida   shaklining   o’lchamlari
orqali   turli     piramidaga   tegishli
formulalarni keltirish. O‘quv faoliyatining natijalari:
 Fazoviy shakllarni o’rganishdi
Uch o’lchovli fazoni yaxshi bilishadi 
Piramidani   tushunishadi   va   formulalarni   oson
qo’llab  to’g’ri natija chiqara oladi.
Ta’lim  shakli Umumiy   guruh   bilan   jamoaviy
ishlash( muhokama ,guruh kelishuvi ) bilan
Ta’lim  vositalari Darslik, doska, videoproyektor, slaydlar,  
tarqatma materiallar.
Ta’lim berish  sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya.
Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor-  s o’ro v,yozma va test
O‘quv mashg‘ulotining   texnologik xaritasi  Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi O‘quvchi
1-bosqich.
O’quv
mashg’ulotiga
kirish
(10  min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga 
tayyorligini tekshiradi, davomatni 
aniqlaydi .
1.2.  Adabiyotlar ro’yhatini ekranga 
chiqaradi.  
1.3.  Ma shg’ulotda baholash mezonlari 
bilan tanishtiradi. . Tinglaydilar.  
Joylariga o’tiradilar. 
Yozib oladilar.
Tinglaydilar, 
aniqlashtiradilar
O’qib oladilar. 
2 – bosqich.
Asosiy qism
(60  min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhlarga 
savollar beradi. .
2.2. Guruhga tarqatma materiallar orqali 
savollar va misollar beradi.
2.3. Guruh topshiriqlarni 
bajarishayotganda misollar tekshirib 
baholab boradi; .
Tinglaydilar, konspekt 
qilib boradilar.
3- bosqich
Yakunlovchi
qism 
( 1 0 min) 3.1  Guruhning berilgan topshiriqlarga 
bergan javoblarini tekshirishni tugatadi.  
3.2.  Darsda olingan bilimlarni baholash 
mezonlari bo’yicha baholanadi. Jadval 
to’ldiriladi.  
3.3. Guruhning eng yaxshi ishtirok etgan 
talabalari e’lon qilinadi,qo’shimcha 
ravishda mukofot beradi (esdalik) Savollar beradilar
Mavzu bo‘yicha mustaqil 
o‘rganish uchun 
topshiriqlarni yozib 
oladilar. 
Bajaradilar
Yozadilar.
Kafedra mudiri:     ______________                                   B.Boboyev
Fan o`qituvchisi:    ______________                                   A.Mardanov Mashg’ulot rejasi:
1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash.
2. Piramidaning  yon sirti ,to’la sirti va hajmini topish.
3.  Piramidaning turlari haqida ma’lumot.
4. Yangi tushunchalarni mustahkamlash.
                                           
                                                        Adabiyotlar ro’yxati:
1. Jumaniyozov Q.S. Masalalarni turli usullar bilan yechish asosida O’quvchilarning 
matematik tasavvurinio rivojlantirish. Ma’ruzalar to’plami.-Toshkent: TDPU, 2000.-
111-115-b.
2. www. ziyonet.uz
3.  mathnet.uz.
4. www. ziyonet.uz
5.  mathnet.uz.
6.        A    _   N    armanov_-analitik-geometriya.pdf    
 7. algebra-va-sonlar-nazariyasi-d_yunusova-a_yunusov.pdf 
8. analitik-geometriya-qori-niyoziy.pdf   Mavzuning bayoni
PIRAMIDA
Piramida deb shunday ko’pyoqqa aytiladiki, u yassi ko’pburchak-piramida asosidan, 
asos tekisligida yotmagan nuqta-piramida uchidan va uni asosining
nuqtalari bilan tutashtiruvchi hamma kesmalardan iborat(1-rasm).
Piramidaning uchini asosining uchlari bilan tutashtiruvchi kesmalar piramidaning 
yon qirralari deyiladi.
Piramidaning sirti asosidan va yon qirralaridan iborat. Har bir yon yoq uchburchak. 
Uning uchlaridan biri piramidaning uchi bo’ladi, qarshisidagi tomoni esa
piramida asosining tomoni bo’ladi.Piramida uchidan asos tekisligiga tushirilgan 
perpendikulyar piramidaning  balandligi deyiladi.
Piramidaning asosi n burchakdan iborat bo’lsa, u   n burchakli piramida deyiladi. 
Uchburchkli piramidatetraedr deb ham ataladi. 1-rasmda tasvirlangan piramidaning 
asosi A1A2...An ko’pburchak, piramidaning uchi S, yon qirralari
SA1, SA2, ...  SAn, yon yoqlari  SA1A2,  SA2A3, ... .Δ Δ
Piramidani va uning yassi kesimlarini yasash.Parallel proeksiyalash qoidalariga 
muvofiq piramidaning tasviri quyidagi tarzda yasaladi. Avval asosi yasaladi. Bu biror 
yassi ko’pbur-chak bo’ladi. Keyin piramidaning uchi belgilanadi, u yon qirralar yor-
damida asos uchlari bilan birlashtiriladi. 1-rasmda besh burchakli
piramidaning tasviri ko’rsatilgan. Piramidaning uchi orqali o’tuvchi tekisliklar bilan  kesimlari uchbur-chaklardan iborat (2-rasm). Xususan, dioganal kesimlar 
uchburchaklar bo’ladi. Bunday kesimlar piramidaning ikkita qo’shni bo’lmagan yon 
qirralari orqali o’tuvchi tekisliklar bilan xosil qilinadi
Piramidaning asos tekisligidagi berilgan g izli tekislik bilan kesimi ham xuddi 
prizmaning kesimi kabi yasaladi. Piramidaning tekislik bilan kesimini yasash uchun 
uning yon yoqlarini kesuvchi tekislik bilan kesishmasini yasash yetarli. Agar  g  izga 
paralel bo’lmagan yoqda kesimga tegishli bo’lgan biror A nuqta ma’lum bo’lsa, u holda 
avval kesuvchi tekislikdagi g izning shu yoqning tekisligi bilan kesishmasi 3- rasmdagi
D nuqta yasaladi. D nuqta to’g’ri chiziqdagi A nuqta bilan tutashtiriladi. U hold bu 
to’gri chiziqning yoqqa tegishli bo’lgan kesmasi bu yoqning kesuvchi tekislik bilan 
kesihmasindan iborat bo’ladi. Agar A nuqta g izga parallel yoqda yotsa, u holda 
kesuvchi tekislik bu yoqni g tug’ri chiziqqa parallel kesma bo’yicha kesib o’tadi. 
Qo’shni yon yoqqa o’tib, uning kesuvchi tekislik bilan kesishmasi yasaladi va hokazo. 
Natijada piramidaning talab etilayotgan kesimi
hosil bo’ladi.
4-rasmda to’rtburchakli piramidaning asos tamonidan va uning yon qirralaridan 
birida yotgan A nuqtadan O’quvchi tekslik bilan kesimi yasalgan. Muntazam Piramidaning yon yoqlari bir xil teng uchburchaklardan iborat, ularning 
balandligi Piramidaning apofemasi deyiladi. Piramida   hajmi   V=1/3*S*h   formula 
bilan topiladi; bunda, S — asosi   yuzi ; h — balandligi.
Piramida asosiga parallel tekislik bilan kesilsa, asos tomonda kesik Piramida, kesimda 
esa asosga o xshash ko pburchak (ustki asos) hosil bo ladi;ʻ ʻ ʻ
V=1/3SH MAVZUGA DOIR MISOL VA MASALALAR ISHLASH  Mustaqil yechish uchun misollar:

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VA INOVATSIYA VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH INSTITUTI AKADEMIK LITSEYI O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari ______ F.Xoliqulov "___" ______ 2024 yil “ANIQ FANLAR” KAFEDRASI SAMDU AMALIYOTCHISI ALGEBRA FANIDAN 202 - GURUHDA O’TKAZILGAN MAVZU: PIRAMIDA HAJMI SAMARQAND-2024 Guruh 202 Sana 19.12.2024OCHIQ DARSOCHIQ DARS ISHLANMASIISHLANMASI

O’quv fani nomi: GEOMETRIYA Mavzu: PIRAMIDA HAJMI O‘quv soati: 80 - minut O‘quvchilar soni: 11 ta O‘quv mashg‘uloti shakli va turi Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv mashg‘ulot i. M ashg‘ulot rejasi 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash. 2. Piramida haqida qisqacha ttushunchala 3. Piramidaga bog’liq asosiy formulalarni tushuntirish O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Talabalarga piramida haqida tushunchalar berish,tasavvur paydo qilisho’lchamalari bo’yicha yuza (S) va hajmlarini topish(V); Ta’limiy maqsadi : Piramida bo’yicha bilim va ko’nikmalarni shaklashtirish; Tarbiyaviy maqsadi: O’quvchilar har qanday joyda oo’z fikrlarini erkin va rovon ayta olishi va boshqalar bilan kelishib (hamjihatli)da va masalani yechishda estetik did bilan chiroyli yozish ko’nikmalarini shakllantirish ; Rivojlantiruvchi maqsadi: O‘quvchilarning nutqi, mantiqiy fikrlashi, tasavvuri, irodasi, qobiliyati, ijodiy ishlashini rivojlantirishdan iborat. Pedagogik vazifalar: Piramida shakli bo’yicha yuzaga keluvchi hisob kitob ishlarini qulaylashtirish. Piramida shaklini tasavvur qilishni o’rgatish uch o’lchovli fazoda fazoviy shakllarni o’rganish Piramida shaklining o’lchamlari orqali turli piramidaga tegishli formulalarni keltirish. O‘quv faoliyatining natijalari: Fazoviy shakllarni o’rganishdi Uch o’lchovli fazoni yaxshi bilishadi Piramidani tushunishadi va formulalarni oson qo’llab to’g’ri natija chiqara oladi. Ta’lim shakli Umumiy guruh bilan jamoaviy ishlash( muhokama ,guruh kelishuvi ) bilan Ta’lim vositalari Darslik, doska, videoproyektor, slaydlar, tarqatma materiallar. Ta’lim berish sharoiti Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya. Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor- s o’ro v,yozma va test O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni O‘qituvchi O‘quvchi 1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish (10 min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga tayyorligini tekshiradi, davomatni aniqlaydi . 1.2. Adabiyotlar ro’yhatini ekranga chiqaradi. 1.3. Ma shg’ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi. . Tinglaydilar. Joylariga o’tiradilar. Yozib oladilar. Tinglaydilar, aniqlashtiradilar O’qib oladilar. 2 – bosqich. Asosiy qism (60 min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhlarga savollar beradi. . 2.2. Guruhga tarqatma materiallar orqali savollar va misollar beradi. 2.3. Guruh topshiriqlarni bajarishayotganda misollar tekshirib baholab boradi; . Tinglaydilar, konspekt qilib boradilar. 3- bosqich Yakunlovchi qism ( 1 0 min) 3.1 Guruhning berilgan topshiriqlarga bergan javoblarini tekshirishni tugatadi. 3.2. Darsda olingan bilimlarni baholash mezonlari bo’yicha baholanadi. Jadval to’ldiriladi. 3.3. Guruhning eng yaxshi ishtirok etgan talabalari e’lon qilinadi,qo’shimcha ravishda mukofot beradi (esdalik) Savollar beradilar Mavzu bo‘yicha mustaqil o‘rganish uchun topshiriqlarni yozib oladilar. Bajaradilar Yozadilar. Kafedra mudiri: ______________ B.Boboyev Fan o`qituvchisi: ______________ A.Mardanov

Mashg’ulot rejasi: 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash. 2. Piramidaning yon sirti ,to’la sirti va hajmini topish. 3. Piramidaning turlari haqida ma’lumot. 4. Yangi tushunchalarni mustahkamlash. Adabiyotlar ro’yxati: 1. Jumaniyozov Q.S. Masalalarni turli usullar bilan yechish asosida O’quvchilarning matematik tasavvurinio rivojlantirish. Ma’ruzalar to’plami.-Toshkent: TDPU, 2000.- 111-115-b. 2. www. ziyonet.uz 3. mathnet.uz. 4. www. ziyonet.uz 5. mathnet.uz. 6. A _ N armanov_-analitik-geometriya.pdf 7. algebra-va-sonlar-nazariyasi-d_yunusova-a_yunusov.pdf 8. analitik-geometriya-qori-niyoziy.pdf

Mavzuning bayoni PIRAMIDA Piramida deb shunday ko’pyoqqa aytiladiki, u yassi ko’pburchak-piramida asosidan, asos tekisligida yotmagan nuqta-piramida uchidan va uni asosining nuqtalari bilan tutashtiruvchi hamma kesmalardan iborat(1-rasm). Piramidaning uchini asosining uchlari bilan tutashtiruvchi kesmalar piramidaning yon qirralari deyiladi. Piramidaning sirti asosidan va yon qirralaridan iborat. Har bir yon yoq uchburchak. Uning uchlaridan biri piramidaning uchi bo’ladi, qarshisidagi tomoni esa piramida asosining tomoni bo’ladi.Piramida uchidan asos tekisligiga tushirilgan perpendikulyar piramidaning balandligi deyiladi. Piramidaning asosi n burchakdan iborat bo’lsa, u n burchakli piramida deyiladi. Uchburchkli piramidatetraedr deb ham ataladi. 1-rasmda tasvirlangan piramidaning asosi A1A2...An ko’pburchak, piramidaning uchi S, yon qirralari SA1, SA2, ... SAn, yon yoqlari SA1A2, SA2A3, ... .Δ Δ Piramidani va uning yassi kesimlarini yasash.Parallel proeksiyalash qoidalariga muvofiq piramidaning tasviri quyidagi tarzda yasaladi. Avval asosi yasaladi. Bu biror yassi ko’pbur-chak bo’ladi. Keyin piramidaning uchi belgilanadi, u yon qirralar yor- damida asos uchlari bilan birlashtiriladi. 1-rasmda besh burchakli piramidaning tasviri ko’rsatilgan. Piramidaning uchi orqali o’tuvchi tekisliklar bilan