logo

Statsionar bug'ning plyonkali kondensatsiya jarayoniga ta'sir qiluvchi omillar.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

184.2685546875 KB
Mavzu:   Statsionar   bug'ning   plyonkali   kondensatsiya
jarayoniga ta'sir qiluvchi omillar .
Mundarija
    Kirish
I.BOB    STATSIONAR BUG’NING PLYONKALI 
KONDENSATSIYA JARAYONIGA TA’SIR QILIVCHI 
OMILLAR .
1.1 . Q о ‘zg‘almas bug‘ning plyonka qatlamli va tomchidor kondensatsiyasi.
1.2 .  Xarakatlanuvchi bug‘ning kondensatsiyasi .
II.   PLYONKALI  QAYNASH  REJIMIDA  ISSIQLIK 
ALMASHISH
1.1 .Gorizontal quvur ichida plyonkali rejimda issiqlik almashish.
1.2 .   Vertikal   quvurlarda   va   plastinkalarda   plyonkali   rejimda   –turbulent
oqimda issiqlik almashish.
II.XULOSA 
III.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1                                                       Kirish
              Hozirgi zamon qishloq xo'jaligi energetika balansida issiqlik energiyasi
asosiy   hal   qiluvchi   ahamiyatga   ega.   Qishloq   va   suv   xo‘jaligida   iste’mol
qilinayotgan energiyaning 80% ni issiqlik energiyasi tashkil qiladi.   Energiyaning
eng qulay turi bo‘lgan elektr energiyasi, hozircha shu balansning faqat 6—7 % ni
tashkil   qiladi,   xolos.   Issiqlik   energiyasining   qishloq   xo‘jaligidagi   asosiy
iste’molchisi   traktorlar   va   avtomobillarga   o‘matilgan   ichki   yonuv   dvigatellari
hisoblanadi.   Chunki   ichki   yonuv   dvigatellari   issiqlik   dvigatellari   hisoblanadi.
Issiqlik   dvigatellarida   yonilg‘ining   silindrda   yonishi   hisobiga   hosil   bo‘lgan
issiqlik   miqdori   mexanik   ishga   aylantiriladi.   Shuning   uchun   issiqlik   texnikasi
fanining   ahamiyati   katta.   Bundan   tashqari   qishloq   va   suv   xo'jaligi   ishlab
chiqarishida   issiqlik   energiyasidan   har   xil   maqsadlarda   foydalanilmoqda:
xonalami   isitish   va   ventilatsiya   qilish,   binodagi   havoni   konditsirlash,   issiqlik
xo‘jaliklari,   sovitish   mashinalari,   ishlab   chiqarish   jarayonlarini   bug'   bilan
ta’minlash va hokazolar. Qishloq va suv xo‘jaligi ishlab chiqarishi jarayonlarida
yonilg‘i   energiya   zaxiralarini   iqtisod   qilish,   atrof-muhitni   himoyalash
muammolari,   noan’anaviy   va   tiklanuvchan   energiya   manbalaridan   keng
foydalanishga qo'yilayotgan qat’iy talablardan qishloq va suv xo‘jaligi oliy o'quv
yurtlarining ta’lim muassasalari ta’lim yo‘nalishlari bitiruvchilari roli oshmoqda.
Ko‘rsatilgan   muammolar   yechimi   ko'proq   energetik   masalalar   bo‘yicha   kadrlar
tayyorlash   darajasiga   bog'liq.#   0   ‘quv   qo'llanmada   qishloq   va   suv   xo'jaligining
barcha   sohalarida   energetik   qurilmalardan   samarali   foydalanish   hamda   turli
issiqlik   manbalarining   ratsional   ishlatalishi   bo'yicha   masalalami   hal   qiluvchi
kadrlar uchun zarur ma’lumotlar keltirilgan.
                Kurs   ishining   maqsadi:   Statsionar   bug’ning   plyonkali   kondensatsiya
jarayoniga   ta’sir   qiluvchi   omillarni,   Q о ‘zg‘almas   bug‘ning   plyonka   qatlamli   va
tomchidor   kondensatsiyasi,   Xarakatlanuvchi   bug‘ning   kondensatsiyasi,
Gorizontal quvur ichida plyonkali rejimda issiqlik almashish, Vertikal quvurlarda
va   plastinkalarda   plyonkali   rejimda   –turbulent   oqimda   issiqlik   almashish
jarayonlarini  o’rganib chiqishdan iborat.
2 I.BOB     STATSIONAR   BUG’NING   PLYONKALI   KONDENSATSIYA
JARAYONIGA TA’SIR QILIVCHI OMILLAR.
1.1. Q о ‘zg‘almas bug‘ning plyonka qatlamli va tomchidor kondensatsiyasi .
Muayyan   bosimda   suyuqlik   qattiq   jismni   aylanib   oqishida   jism   sirtining
temperaturasi fazaviy   о ‘zgarish temperaturasidan oshganda suyuqlikning agregat
xolati   о ‘zgaradi.   Issiqlik   berish   suyuqlikning   qaynashi   bilan   sodir   b о ‘ladi.
Qaynayotgan   suyuqlikning  tc   temperaturasi   xar   doim   t о ‘yinish  	tm
temperaturasidan   yuqori   b о ‘ladi.   Qaynash   jarayoni   boshida   issiqlik  
t∂
temperaturali   devordan   bevosita   unga   tegib   turgan   suyuqlik   qatlamiga,
suyuqlikdan esa – xosil b о ‘ladigan bug‘ pufakchalarga beriladi. Pufakchalarning
(bug‘ xosil b о ‘lish) markazlari sifatida devorning notekisligi, gaz pufakchalari va
chang zarrachalari xizmat qiladi.   Bunday qaynash rejimiga   pufakli qaynash   deb
ataladi.
1-rasm.  	
ρ=0.1   MPa   b о ‘lganda  	Δt   temperatura   farqidan   suvni
qaynashda    	
α   issiqlik   berish   koeffitsiyenti   va  	q   solishtirma   issiqlik
oqimining  о ‘zgarishi.	
Δt	kp=	t∂−	tm
  temperaturalar   farqi   biror   kritik   qiymatga   erishganda   pufakchalar
yaxlit   bug‘li   plenka   qatlamga   birlashadi   va   plyonka   qatlamli   qaynash   rejimi
boshlanadi.
Pufakli qaynash davrida 	
αk  - issiqlik berish keskin oshadi va maksimumga
erishadi (1-rasmda –S-kritik nuqta). Bug‘li plenka qatlam xosil b о ‘lgandan s о ‘ng
3 αk  kamayadi.   Pufakli   qaynashdan   plyonka   qatlamli   qaynashga   о ‘tishda   mos
b о ‘lgan   kritik   parametrlar   suv   uchun   quyidagiga  	
Δt	kp=	25	0C	;  	αkp=	46500
Vt/(m 2
K) teng.	
qkp=1,16	×10	6
 Vt/(m 2 
soat) .
Plyonka   qatlamli   qaynash   rejimi   issiqlik   almashish   apparatlarining
unumdorligini   pasaytiradi.   Shu   sababli,  	
qkp   va  	Δtkp   kritik   kattaliklar   muxim
axamiyatga   ega   va   issiqlik   almashish   apparatlarining     maqbul   ishchi   rejimi
pufakli   qaynash   rejimiga   moslashtirilishi   lozim.   Plyonka   qatlamli   qaynash
rejimida   issiqlik   almashtirgichlarning   о ‘ta   qizishi   vujudga   kelishi   va   metall
devorlarning kuyishi  va apparat ishdan chiqishi mumkin.
Issiqlik berishni amaliy xisoblashlarda empirik   о ‘lchamli munosabatlardan
foydalaniladi.   Suv   uchun  	
p=0,1	...5   MPa   b о ‘lganda   quyidagi   munosabatlar
tavsiya etiladi:	
αk=3,14	q0,7	pm0,15
 yoki  	αk=33	,4	Δt2,33,7	pm0,15; (1)
bu yerda 	
pm - suv bug‘ining t о ‘yinish bosimi, MPa 	¿10−1;	
q−
 Vt/m 2
; 	αk  Vt/(m 2
K).
Q о ‘zg‘almas bug‘ning plyonka qatlamli va tomchidor kondensatsiyasi
         Muayyan bosim uchun t о ‘yinish 	
tm temperaturasidan past temperaturagacha
bug‘   sovitilganda   bug‘   kondensatsiyalanadi   va   bunda   son   jixatdan   bug‘lanish
issiqligiga   teng   b о ‘lgan   kondensatsiyalanish   issiqligi   ajraladi.   Devor   sirtining
xolatiga   qarab   ch о ‘kindi   suyuqlik   tomchi   yoki   plyonka   qatlam   shaklda   b о ‘lishi
mumkin.   Shunga   asosan   bug‘ning   kondensatsiyasi   mos   xolda   tomchidor   yoki
plyonka qatlamli  deb ataladi.
Plyonka   qatlamli   kondensatsiya   x о ‘llanuvchi   sirtlarda   sodir   b о ‘ladi   va
kondensat yaxlit plyonka qatlamli k о ‘rinishda ch о ‘kadi.
(1   rasm,   A)   Bug‘   va   kondensatli   plyonka   qatlamning   xarakati   laminar   va
turbulent   b о ‘lishi   mumkin.   Sovitiladigan   g‘adir-budur   x о ‘llanuvchan   sirtlar
b о ‘ylab bug‘ning majburiy xarakatlanishidan turli xil sanoat issiqlik almashinish
apparatlarda plyonka qatlamli kondensatsiya sodir b о ‘ladi.
Plyonka   qatlamli   kondensatsiya   jarayonni   о ‘rganishda   qattiq   jism   bilan
kondensatning   plyonka   qatlam   orasidagi   issiqlik   almashishi   k о ‘riladi,   plyonka
qatlam   xosil   b о ‘lish   jarayonning   о ‘zi   esa   bug‘ning   suyuqlikka   о ‘tishi   bilan
aniqlanadi.
4 2-rasm.   Bug‘ning   kondensatsiya   jarayoni:   A-plyonka   qatlamli
kondensatsiya;
B-   x о ‘llashning   chekli   burchagi;   V-tomchidor   kondensatsiya;   I-bug‘;   II-
kondensat.
                  Xar   xil   suyuqliklar   uchun   eksperimentallyatori   orqali   nam   xavo   oqimi
YEMVED   Yequation.3   tezlikda   о ‘tishi   jarayonida   qayroq   toshlarning   gidravlik
qarshiligi natijaiterial tenglamalar tavsiya etilgan:h
 balandli vertikal devor yoki quvurlar uchun	
Nu	=0,42	Ko	28(Pr/Pr	c)0,25;
(2)	
d
diametrli gorizontal quvur uchun	
Nu	=0,72	Ko	25(Pr/Pr	c)0,25;
(3)	
Ko	=Ga	Pr	K	;
  	Ga	=	gl	3/v2;	K=r/(ccΔt	);Δt	=tm−	t∂; (3 a)
bu yerda 	
Ko	,Ga	,K -kondensatsiyaning, Galiley va Kutateladze mezonlari;	
r
- kondensatsiya issiqligi;
cc
-suyuqlikning solishtirma issiqlik sig‘imi;
v
- suyuqlikning kinematik yopishqoqlik koeffitsiyenti.
(2)   va   (3a)   tenglamalarda   belgilovchi   о ‘lcham   vertikal   devor   va   quvurlar
uchun   -  	
h   balandlik,   gorizontal   quvurlar   uchun   -  	d diametr,   belgilovchi
temperatura esa – t о ‘yinish 	
tm  temperaturasi.
5 (2)   va   (3a)   tenglamalar   toza   bug‘ning   kondensatsiyasi   uchun.   Issiqlik
berish   intensivligiga   bug‘dagi   kondensatsiyalanmaydigan   gazlarning   miqdori
katta ta’sir   k о ‘rsatadi. Bunday gazlar (masalan, xavo) issiqlik berish sirt yonida
t о ‘planib   issiqlik   berish   koeffitsiyentini   ancha   pasaytiradi.   Shuning   uchun   ikki
fazali  muxitga  ega b о ‘lgan  sanoat  issiqlik  almashtirgichlarda  gazlarni  s о ‘rish  va
turg‘un zonalarni puflash e’tiborga olinadi.
Tomchidor   kondensatsiya   x о ‘llanmaydigan   (liofobli,   suv   uchun
gidrofobli)   sirtlarda   sodir   b о ‘ladi.   X о ‘llanuvchanlik   chegara  0   burchak   bilan
tavsiflanadi   (1-rasm).   Tomchining   muvozanat   xolati   sirt   taranglik   kuchlari   bilan
aniqlanadi:	
σдг=σдс+σсг	сos	0;
(4)
bu   yerda  	
σдг,σдс,σсг -devor-gaz,   devor-suyuqlik   va   suyuqlik-gaz   sirtlarini
taranglik kuchlari.
Agar  	
σдг>σдс   b о ‘lsa chegara burchak  	0<90	0   b о ‘lib- suyuqlik qattiq sirtni
x о ‘llaydi.  	
σдг<σдс   b о ‘lganda   esa   –   suyuqlik   devorni   x о ‘llanmaydi.   Absolyut
x о ‘llanish uchun  
0≈	0 , x о ‘llanmasligi uchun esa 	0≈90	0  b о ‘ladi.
Tabiiy tomchidor kondensatsiya simob bug‘larining kondensatsiyalanishida
xosil b о ‘ladi. Yog‘, yog‘li kislota, sirt-aktiv moddalarni sirtga qoplash usuli bilan
sun’iy   tomchidor   kondensatsiya   rejimi   xosil   qilinadi.   Plyonka   qatlamli
kondensatsiyaga qaraganda tomchidor kondensatsiya issiqlik berish ancha yuqori
b о ‘ladi.
Tomchidor   kondensatsiyaning   issiqlik   almashish   nazariyasi   jarayonni
statistik   ta’riflashga   asoslangan.  	
R   dan   to  	R+d   gacha   radiusli   yarim   sferik
shakldagi tomchilar uchun  о ‘rtacha issiqlik oqimining  zichligi quyidagi tenglama
bilan aniqlanadi.	
q=2π∫
Rk
R0
rρcR2w(R)ϕ(R)dR	.
(5)
bu yerda 	
R0,Rk  - tomchining boshlang‘ich va kritik(uzilish) radiuslari;	
w(R)=dR	/dτ	.
 - tomchini  о ‘sish tezligining funksiyasi;
   	
ϕ(R)=dn	/dR	.   -   о ‘lchamlar   b о ‘yicha   tomchilarning   taqsimlanish
funksiyasi;	
dn	−R.
dan to 	R+dR	.  gacha  radiusli tomchilar soni.	
w(R).
 va 	ϕ(R). funksiyalar –analitik yoki eksperimental aniqlanadi.
6 (5)   –chi   statistik   usuldan   tashqari   issiqlik   berish   koeffitsiyentini   aniqlash
uchun   empirik   kriterial   tenglamalardan   foydalaniladi.   Q о ‘zg‘almas   bug‘ning
tomchidor   kondensatsiyalanishda   о ‘rtacha   issiqlik   berish   koeffitsiyenti   quyidagi
tenglamalar bilan aniqlash mumkin:Re	=8×10	−4....3,3	×10−3
 b о ‘lganda
       	
Nu	=3,2	×10	−4Re	−0,84П1,16Pr	1/3; (6)	
Re	=3,3	×10	−3....3,5	×10	−2
 b о ‘lganda
       	
Nu	=5×10	−6Re	−1,57П1,16Pr	1/3; (6a)	
Nu	=	αR	m/λc;Re	=	wR	m/vc;П	=	ξσ	Rm(tm−tд)	
ρсvc2	;Pr	=vc/ac;
(6 b)
bu yerda  	
ξ=	1
σ	
∂σ
∂t -sirt  taranglikning temperaturaviy koeffitsiyenti
                    1.2.  Xarakatlanuvchi bug‘ning kondensatsiyasi .
                        Bug‘ning   majburiy   xarakati   issiqlik   berish   koeffitsentiga   ta’sir   etadi.
Vertikal   sirt   b о ‘ylab   bug‘ning   pastga   qarab   xarakati   kondensat   plyonka
qatlamining oqim tezligini oshiradi, uning qalinligini kamaytiradi, issiqlik berish
koeffitsenti esa oshadi. Bug‘ va plyonka qatlamning xarakat y о ‘nalishlari qarama-
qarshi   b о ‘lganda,   kichik   tezlikdagi   bug‘   plyonka   qatlamini   sekinlashtiradi   va
issiqlik   almashish   intensivligini   kamaytiradi.   Bug‘ning   tezligini   orttirish   bilan
plyonka   qatlam   uchirib   yuboriladi   va   issiqlik   berish   koeffitsenti     oshadi.
Kondensatsiyalanishda   bosimning   ortishi   bilan   bug‘   tezligining   issiqlik   berish
koeffitsentga ta’siri ortib boradi.
Quvur   ichida   xarakatlanayotgan   bug‘ning   kondensatsiyalanishida   issiqlik
berish  jarayoni  murakkab  mexanizmga ega b о ‘ladi. Bunday  xolda quvur    ichida
ikkita     oqim-bug‘   oqimi   va   kondensat   oqimlari   mavjud   b о ‘ladi.   Quvurlarning
vertikal   vaziyatida   bu   oqimlar   bir   xil   yoki   qarama-qarshi   b о ‘lishi   mumkin.
Quvurlarning   gorizontal   vaziyatida   kondensatni   xarakati   faqat   bug‘   oqimi   va
og‘irlik kuchlari orasidagi  о ‘zaro ta’sirlar bilan aniqlanadi.
Quvur ichida xarakatlanuvchi bug‘ning tezligi kamayib boradi va chiqishda
bug‘ t о ‘la kondensatsiyalanib,  uning tezligi nolga teng b о ‘ladi. Bug‘ va plyonka
qatlamning oqish rejimlari laminar yoki turbulent b о ‘lishi mumkin.
Xarakatlanuvchi   bug‘ning   kondensatsiyalanishida   issiqlik   berish
jarayonlarini   murakkab   va   turli   xil     b о ‘lishligi   sababdan   bunday   masalalar
yechimining   t о ‘liq   konsepsiyasini     olish   imkonini   bermaydi.   Masalalarning
о ‘lchamli va  о ‘lchamsiz k о ‘rinishdagi k о ‘pchilik aniq yechimlari mavjud.
7 Xarakatlanuvchi bug‘ bilan   о ‘zaro ta’sirda b о ‘lgan kondensatning plyonka
qatlami oqimini turbulent rejimida maxalliy issiqlik berish koeffitsentni xisoblash
uchun quyidagi kriterial tenglama tavsiya etiladi.Nu	=	0,023	Re	0,8	Pr	0,4	√1+(ρc/ρб−1)х;
(7)	
Nu	=	αd	/λc;	Re	=	
4G	бс	
πdμ	c
;
(7a)
bu yerda 	
Gбс -bug‘-suyuqlik aralashmaning massa sarfi;
    
ρc , 	ρб  -suyuqlik va bug‘ning zichligi;
     	
x -qaralayotgan kesimdagi bug‘ning massaviy miqdori.
Belgilovchi temperatura sifatida t о ‘yinish 	
tm  temperaturasi olinadi.
1.1.Gorizontal quvur ichida plyonkali rejimda issiqlik almashish.
Oldingi paragrafdan ma’lumki, plyonkali qaynash rejimida sirt va suyuqlik
orasida plyonka bug‘ qatlam hosil b о ‘ladi. Bu qatlam suyuqlikni sirtdan ajratadi.
Plyonka   bug‘   qatlamida   issiqlik   harorati   t b о ‘lgan   sirtdan   xarorati   t
T   b о ‘lgan
suyuqlikka issiqlik konvektiv va issiq nurlanish y о ‘llari bilan beriladi. (t > t
T  deb
olinganda, albatta).
                   Issiqlik almashtirish jadalligi plyonkali qaynash rejimida pufakchali bug‘
qatlamining   termik   qarshiligi   orqali   aniqlanadi.   Termik   qarshilik   esa   bug‘
qatlamining  qalinligiga   bog‘liq,   qalinlik   ortsa,   termik   qarshilik     xam   ortadi.
Qalinlik   miqdori   esa   sirt   о ‘lchamlari   va   shakli   va   og‘irlik   maydonida   sirtni
joylanishiga   bog‘liq.   Gorizontal   quvur   ichida   plyonkali   rejimda   qaynayotgan
suyuqlik   erkin   xarakat   qilganida   quvurning   yuqori   qismida   bug‘   qatlami   xosil
b о ‘ladi   va   bu   qatlam   t о ‘planib   sirtda   pufakchalar   shaklida   ajraladi.Bu   bug‘
qatlami   qalinligi   millimetrni   bir   necha   qisminigina   tashkil   qiladi   va   xarakati
laminar   b о ‘ladi.   Issiqlik   berish   koeffitsiyenti   bu   xolda   о ‘rtacha   100-800   Vt/m 2
grad   ga   teng.   Shunday   gorizontal   quvurlarda   plyonkali   rejimda   qaynab   ozod
xarakatlanayotgan suyuqlik bilan quvurning ichki sirti orasidagi   ni 
(1)
formula   bilan   xisoblaydilar.   Bunda     -bug‘ni   plyonkadagi   effektiv   bug‘   xosil
b о ‘lish   issiqligi       D-   quvur   diametri.   Formuladagi     kattaliklar
issiqlik eltuvchining bug‘ fazasiga t о ‘g‘ri keladi, faqat   suyuq fazaga olingan.
8 1.2.   Vertikal   quvurlarda   va   plastinkalarda   plyonkali   rejimda   –turbulent
oqimda issiqlik almashish.
                  Vertikal   quvurlarda   va   plastinkalarda   plyonkali   rejimda   qaynab
xarakatlanish turbulentli (uyurmali) b о ‘ladi. Plyonka sirti t о ‘lqinsimon tebranadi
va   plyonka   qalinligi   xarakat   y о ‘nalishida   ma’lum   qiymatgacha   oshib   boradi.
Tajribalar   k о ‘rsatadi     qiymati   quvur   yoki   plastina   balandligi   va   bug‘   sarfiga
deyarli bog‘liq emas. Bundagi jarayon suyuqlikni konveksiya tufayli xarakatidagi
jarayonga  о ‘xshash b о ‘lib arximed kuchi   orqali aniqlanadi. Bu xolda 
ni qiymatini
(2)
formuladan xisoblaydilar. Bunda    va    belgilari suyuqlik va bug‘ga tegishliligini
eslatib quyamiz.
Plyonkali qaynash rejimida katta  о ‘lchamdagi gorizontal plita yoki plastina
sirtida   plyonkaning   sirti   t о ‘lqinsimon   tebranishlar   qiladi.   T о ‘lqinsimon
tebranishlar     b о ‘lganligi   uchun   plita   yoki   plastinaning   ayrim   joylarida   yuqoriga
sakrab   turadigan   bug‘   pufakchalari   xosil   b о ‘lib   turadi.   Agar   sirt   xarorati  
suyuqlik   xarorati     ga   yaqin   yoki   unga   teng   b о ‘lsa,   sakragan   joyini   suyuqlik
zarrachasi oladi va   oshadi, lekin t > t
T  b о ‘lsa, sakrashlar k о ‘payib bug‘ qatlami
xosil qiladi.
Sirt   xarorati   sferoidal   xolat   yoki   Leydenfrost   nuqtisi   deb   aytiladigan
xaroratga   teng   yoki   bundan   kichik   b о ‘lgan   xolda   plyonkali     qaynash   rejimi
y о ‘qoladi.   Plyonkali   qaynash   rejimi   y о ‘qolganda   suyuqlik   sirtga   tegadi   va  
k о ‘payadi.   Ana   shu   xolatga   mos   keladigan   xaroratga   suyuqlikning   chegaraviy
о ‘ta isitish xarorati   deb aytadilar. Agar suyuqlik xarorati   b о ‘lsa, suyuqlik
fazasi   termodinamik   absolyut   noustivor     (absolyut   noturg‘un,   absolyut   beqaror)
xolatda b о ‘ladi, suyuqlik  о ‘z- о ‘zidan parchalanadi va bug‘lanadi.
I-rasmda     qiymatini   R   ga   bog‘lanishi   tasvirlangan.   Absissa   о‘qida
suyuqlikni
9                                                       1-rasm.
qaynashidagi bosim, ordinata   о ‘qida suyuqlik xaroratining qiymatlari keltirilgan.
Punktir     chizig‘i   suyuqlikni   chegaraviy   о ‘ta   isitish   xarorati     ning   R   ga
bog‘lanishini   ifodalaydi.     chizig‘i   esa   suyuqlikni   t о ‘yintiruvchi   va   suv   bug‘
xolatidagi   qiymatini   R   ga   bog‘lanishini   tasvirlaydi.   Bu   ikkala   chiziq   kritik
nuqtaga   K.N.   ga     tamom   b о ‘ladi.   Bu   K.N.   nuqta   moddalarni   kritik   xolatlariga
t о ‘g‘ri keladi. Chegaraviy  о ‘ta isitish xarorati   moddalarning tabiatiga bog‘liq. 
Jadval.
Suyuqlik
Etil spirti 78.3 195
Metil spirti 64.5 190
Atseton 56.1 181
Dietil efir 34.5 144
Benzol 80.1 226
Pentan 36.1 147
Geksan 68.7 182
10 Gaptan 98.4 215
Jadvalda qiymatlar normal atmosfera bosimida bir necha suyuqliklar uchun
  kattaliklar   qiymatlari   keltirilgan.   Agar   chegaraviy   xaroratlar   farqining
  miqdori       kattalikdan   katta   b о ‘lsa   plyonkali   qaynash
y о ‘qoladi. Shunday qilib,
              (3)
tenglikdagi  proporsionallik koeffitsiyenti S<1 b о ‘lsa plenkali qaynash b о ‘lmaydi.
Odatda    oraliqda  о ‘zgarar ekan.
Yuqorida   aytilganidek   sirt   harorati     о ‘ta   t о ‘yinish   harorati   dan  ancha
katta b о ‘lganda, ya’ni     b о ‘lganda, suyuqlik sirt sathiga tegolmayda, chunki
suyuqlik sirtga yaqin kelganda gidrodinamik beqaror holatida b о ‘lib   о ‘z- о ‘zidan
parchalanib   bug‘lanadi.   Bu   о ‘z- о ‘zidan   parchalanish   hodisasi,   suyuqlik
gidrodinamik   beqaror   holatda   b о ‘lishiga   qaramasdan   plyonkali   qaynash   rejimi
sodir   b о ‘la   oladi   degan   hulosaga   olib   keladi.   Plyonkali   qaynash   rejimini
y о ‘qolishiga olib keladigan issiqlik oqimining zichligi
                                             (4)
Ifodadan hisoblanishi mumkin. bunda 
tengligini aytgan edik,     qiymati (1),(2) formulalar bilan hisoblanadigan issiqlik
berish koeffitsiyenti.
Shunday   qilib   qaynash   jarayonida   issiqlik   almashish   jadalligi   qaynash
rejimiga bog‘liq holda  о ‘zgarar ekan va pufakchali rejimda   eng katta qiymatga
erishar   ekan,   degan   xulosa   chiqadi.   Plyonkali   qaynash   rejimida   xavfli   hodisa
b о ‘lmasligi uchun   ni   kamaytirish, boshqacha   aytilganda   ni kamaytirish
lozim ekan.
11                                               II.XULOSA 
Xar   xil   jarayonlarda   temperaturaga   ega   bo’lgan   jisimlarda   issiqlik
enirgiyasining   biridan   ikkinchisiga   utishi   issiqlik   almashinish   jarayoni   deyiladi.
Issiq   va   sovuq   jismlarning   temperaturalari   u   ichidagi   farq   issiqlik
almashinishning   xarakatlanish   xarakatlari.   Temperaturalar   farqi   bulganda,
termodinamika   haqida   qonuniga   kura   issiqlik   energysi   temperaturasi   yuqori
bo’lgan   jismdan   temperaturasi   past   bo’lgan   jismga   o’z-o’zidan   o’tadi.   Jismlar   u
xususidagi   issiqlik   almashinishi   erkin   elektron,   atom   va   molekulalarning   uzaro
energiyasi   almashinishi   hisobiga   sodir   bo’ladi.   Issiqlik   almashinish   jarayonida
qatnashadigan   jismlar   issiqlik   tashuvchilar   deb   hisoblanadi.   Issiqlik   utkazish   -
issiqlik   energijasining   tarqalish   qonuniyatlarini   urganuvchi   fandir.   Issiqlik
utkazish   jarayonlari   (isitish,   tashish,   bug’larni   kondensatsionlash,   bug’latish)
kimyo   sanoatda   keng   tarqalgan.   Issiqlik   uch   xil   yo’l   bilan   tarqalishi   mumkin:
issiqlik utkazuvchanlik, konveksiya va issiqlikning nurlanishi.
Ma`lumki   sanoatning   turli   sohalarida   xilma-xil   xom   –   ashyo   va
mahsulotlarni   qayta   ishlashda   issiqlik   almashinish   jarayonlari   va   ularni   amalga
oshiruvchi   qurilmalar   juda   keng   miqyosda   qo’llaniladi.   Jarayonlarni   o’tkazish
shartlari   va   qurilmalarni   qo’llash   sohasiga   qarab,   issiqlik   almashinish
qurilmalarning   tuzilishi   turlicha   bo’ladi.   Ishlash   printsipi   qarab   issiqlik
almashinish   qurilmalari   sirtiy   (rekuperativ),   regenerativ   va   aralashtiruvchi
(gradirnya,   skrubber,   aralashtiruvchi   kondensator   va   h.)   qurilmalarga   bo’linadi.
Sirtiy  issiqlik   almashinish   qurilmalarida   issiqlik   eltkichlar   devor   bilan   ajratilgan
bilib,   ularda   bir   muhitdan   ikkinchisiga   issiqlik   ushbu   devor   orqali   uzatiladi.
Konstruktsiyasiga   ko’ra   sirtiy   issiqlik   almashinish   qurilmalari   qobiq   -   trubali ,
plastinali, spiralsimon, qirrali, g’ilofli, blok-grafitli va maxsus issiqlik bo’ladi.
12      III.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Bkalastov   A.M,   Udo`ma   P.G.,   Gorbеnko   V.A.,   Proеktirovaniya,   montaj   i
ekspluatatsiya tеplomassoobmеnno`x ustanovok- M. Enеrgiya.  1981 g. 329
str.
2. Solodov A.P. Printsipo` t е plo i massoobm е na.  M. MEI 2002 g. 96 str.
3. Kuzma-kichta Yu. A. Mеtodo` intеnsifikatsii tеploobmеna. –M., MEI 2002
g. 112 str.
4. Tsvеtkov   F.F.,   Soloxin   V.I.   Tеploobmеn   izluchеniеm.   Zadachi   i
uprajn е niya. -M., 2003 g. 64 str.
5. Popov   S.K.   Morozov   I.P.   Rasch е tno е   issl е dovani е   t е plot е xnologich е skix
prots е ssov i ustanovok. –M, MEI 2001 g. 50 s.
6. Arxipov   L.I.   i   dr.   rasch е t   t е plo-   i   massoobm е na   v   promo`shl е nno`x
ustanovkax sist е max i sooruj е niya. –M., MEI. 2002 g. 52 s.
7. Garyach е v   A.B.   i   dr.   En е rgosbr е j е ni е   v   en е rg е tik е   i   t е xnologiyax.
Uch е bno е  posobi е . –M., MEI. 2002 g. 48 str.
8. Nazm ее v Yu.G., Lavo`gin L.M. T е ploobm е nno` е  apparato`. TES.-M MEI.
2002 g. 260 str.
9. Mityurin A.N. Ultrazvukovoy m е tod pr е dotvrah е niya nakipo obrazovaniya
2004 g. Jurnal Promo`shl е nnaya en е rg е tika №4  
10. L е b е d е v   P.D.   T е ploobm е nno` е ,   sushilno` е   i   xolodilno` е   ustanovki.   M.
Enеrgiya. 1992 g. 320 str.
11. En е rgosb е r е j е ni е :   T е oriya   i   praktika.   Ch.   1.   i   ch.2.   R е zultato`   nauchno-
praktich е skix issl е dovaniy. –M., MEI. 2002 g.
12.   Voronkov   S.T.   Progr е ssivno е   konstruktsii   t е ploen е rg е tich е skoy   zahito`
en е rgooborudovaniya TES. Jurnal Promo`shl е nnaya     en е rgitka. 2004 g. №12
34-38 str.
13

Mavzu: Statsionar bug'ning plyonkali kondensatsiya jarayoniga ta'sir qiluvchi omillar . Mundarija Kirish I.BOB STATSIONAR BUG’NING PLYONKALI KONDENSATSIYA JARAYONIGA TA’SIR QILIVCHI OMILLAR . 1.1 . Q о ‘zg‘almas bug‘ning plyonka qatlamli va tomchidor kondensatsiyasi. 1.2 . Xarakatlanuvchi bug‘ning kondensatsiyasi . II. PLYONKALI QAYNASH REJIMIDA ISSIQLIK ALMASHISH 1.1 .Gorizontal quvur ichida plyonkali rejimda issiqlik almashish. 1.2 . Vertikal quvurlarda va plastinkalarda plyonkali rejimda –turbulent oqimda issiqlik almashish. II.XULOSA III.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1

Kirish Hozirgi zamon qishloq xo'jaligi energetika balansida issiqlik energiyasi asosiy hal qiluvchi ahamiyatga ega. Qishloq va suv xo‘jaligida iste’mol qilinayotgan energiyaning 80% ni issiqlik energiyasi tashkil qiladi. Energiyaning eng qulay turi bo‘lgan elektr energiyasi, hozircha shu balansning faqat 6—7 % ni tashkil qiladi, xolos. Issiqlik energiyasining qishloq xo‘jaligidagi asosiy iste’molchisi traktorlar va avtomobillarga o‘matilgan ichki yonuv dvigatellari hisoblanadi. Chunki ichki yonuv dvigatellari issiqlik dvigatellari hisoblanadi. Issiqlik dvigatellarida yonilg‘ining silindrda yonishi hisobiga hosil bo‘lgan issiqlik miqdori mexanik ishga aylantiriladi. Shuning uchun issiqlik texnikasi fanining ahamiyati katta. Bundan tashqari qishloq va suv xo'jaligi ishlab chiqarishida issiqlik energiyasidan har xil maqsadlarda foydalanilmoqda: xonalami isitish va ventilatsiya qilish, binodagi havoni konditsirlash, issiqlik xo‘jaliklari, sovitish mashinalari, ishlab chiqarish jarayonlarini bug' bilan ta’minlash va hokazolar. Qishloq va suv xo‘jaligi ishlab chiqarishi jarayonlarida yonilg‘i energiya zaxiralarini iqtisod qilish, atrof-muhitni himoyalash muammolari, noan’anaviy va tiklanuvchan energiya manbalaridan keng foydalanishga qo'yilayotgan qat’iy talablardan qishloq va suv xo‘jaligi oliy o'quv yurtlarining ta’lim muassasalari ta’lim yo‘nalishlari bitiruvchilari roli oshmoqda. Ko‘rsatilgan muammolar yechimi ko'proq energetik masalalar bo‘yicha kadrlar tayyorlash darajasiga bog'liq.# 0 ‘quv qo'llanmada qishloq va suv xo'jaligining barcha sohalarida energetik qurilmalardan samarali foydalanish hamda turli issiqlik manbalarining ratsional ishlatalishi bo'yicha masalalami hal qiluvchi kadrlar uchun zarur ma’lumotlar keltirilgan. Kurs ishining maqsadi: Statsionar bug’ning plyonkali kondensatsiya jarayoniga ta’sir qiluvchi omillarni, Q о ‘zg‘almas bug‘ning plyonka qatlamli va tomchidor kondensatsiyasi, Xarakatlanuvchi bug‘ning kondensatsiyasi, Gorizontal quvur ichida plyonkali rejimda issiqlik almashish, Vertikal quvurlarda va plastinkalarda plyonkali rejimda –turbulent oqimda issiqlik almashish jarayonlarini o’rganib chiqishdan iborat. 2

I.BOB STATSIONAR BUG’NING PLYONKALI KONDENSATSIYA JARAYONIGA TA’SIR QILIVCHI OMILLAR. 1.1. Q о ‘zg‘almas bug‘ning plyonka qatlamli va tomchidor kondensatsiyasi . Muayyan bosimda suyuqlik qattiq jismni aylanib oqishida jism sirtining temperaturasi fazaviy о ‘zgarish temperaturasidan oshganda suyuqlikning agregat xolati о ‘zgaradi. Issiqlik berish suyuqlikning qaynashi bilan sodir b о ‘ladi. Qaynayotgan suyuqlikning tc temperaturasi xar doim t о ‘yinish tm temperaturasidan yuqori b о ‘ladi. Qaynash jarayoni boshida issiqlik t∂ temperaturali devordan bevosita unga tegib turgan suyuqlik qatlamiga, suyuqlikdan esa – xosil b о ‘ladigan bug‘ pufakchalarga beriladi. Pufakchalarning (bug‘ xosil b о ‘lish) markazlari sifatida devorning notekisligi, gaz pufakchalari va chang zarrachalari xizmat qiladi. Bunday qaynash rejimiga pufakli qaynash deb ataladi. 1-rasm. ρ=0.1 MPa b о ‘lganda Δt temperatura farqidan suvni qaynashda α issiqlik berish koeffitsiyenti va q solishtirma issiqlik oqimining о ‘zgarishi. Δt kp= t∂− tm temperaturalar farqi biror kritik qiymatga erishganda pufakchalar yaxlit bug‘li plenka qatlamga birlashadi va plyonka qatlamli qaynash rejimi boshlanadi. Pufakli qaynash davrida αk - issiqlik berish keskin oshadi va maksimumga erishadi (1-rasmda –S-kritik nuqta). Bug‘li plenka qatlam xosil b о ‘lgandan s о ‘ng 3

αk kamayadi. Pufakli qaynashdan plyonka qatlamli qaynashga о ‘tishda mos b о ‘lgan kritik parametrlar suv uchun quyidagiga Δt kp= 25 0C ; αkp= 46500 Vt/(m 2 K) teng. qkp=1,16 ×10 6 Vt/(m 2 soat) . Plyonka qatlamli qaynash rejimi issiqlik almashish apparatlarining unumdorligini pasaytiradi. Shu sababli, qkp va Δtkp kritik kattaliklar muxim axamiyatga ega va issiqlik almashish apparatlarining maqbul ishchi rejimi pufakli qaynash rejimiga moslashtirilishi lozim. Plyonka qatlamli qaynash rejimida issiqlik almashtirgichlarning о ‘ta qizishi vujudga kelishi va metall devorlarning kuyishi va apparat ishdan chiqishi mumkin. Issiqlik berishni amaliy xisoblashlarda empirik о ‘lchamli munosabatlardan foydalaniladi. Suv uchun p=0,1 ...5 MPa b о ‘lganda quyidagi munosabatlar tavsiya etiladi: αk=3,14 q0,7 pm0,15 yoki αk=33 ,4 Δt2,33,7 pm0,15; (1) bu yerda pm - suv bug‘ining t о ‘yinish bosimi, MPa ¿10−1; q− Vt/m 2 ; αk Vt/(m 2 K). Q о ‘zg‘almas bug‘ning plyonka qatlamli va tomchidor kondensatsiyasi Muayyan bosim uchun t о ‘yinish tm temperaturasidan past temperaturagacha bug‘ sovitilganda bug‘ kondensatsiyalanadi va bunda son jixatdan bug‘lanish issiqligiga teng b о ‘lgan kondensatsiyalanish issiqligi ajraladi. Devor sirtining xolatiga qarab ch о ‘kindi suyuqlik tomchi yoki plyonka qatlam shaklda b о ‘lishi mumkin. Shunga asosan bug‘ning kondensatsiyasi mos xolda tomchidor yoki plyonka qatlamli deb ataladi. Plyonka qatlamli kondensatsiya x о ‘llanuvchi sirtlarda sodir b о ‘ladi va kondensat yaxlit plyonka qatlamli k о ‘rinishda ch о ‘kadi. (1 rasm, A) Bug‘ va kondensatli plyonka qatlamning xarakati laminar va turbulent b о ‘lishi mumkin. Sovitiladigan g‘adir-budur x о ‘llanuvchan sirtlar b о ‘ylab bug‘ning majburiy xarakatlanishidan turli xil sanoat issiqlik almashinish apparatlarda plyonka qatlamli kondensatsiya sodir b о ‘ladi. Plyonka qatlamli kondensatsiya jarayonni о ‘rganishda qattiq jism bilan kondensatning plyonka qatlam orasidagi issiqlik almashishi k о ‘riladi, plyonka qatlam xosil b о ‘lish jarayonning о ‘zi esa bug‘ning suyuqlikka о ‘tishi bilan aniqlanadi. 4

2-rasm. Bug‘ning kondensatsiya jarayoni: A-plyonka qatlamli kondensatsiya; B- x о ‘llashning chekli burchagi; V-tomchidor kondensatsiya; I-bug‘; II- kondensat. Xar xil suyuqliklar uchun eksperimentallyatori orqali nam xavo oqimi YEMVED Yequation.3 tezlikda о ‘tishi jarayonida qayroq toshlarning gidravlik qarshiligi natijaiterial tenglamalar tavsiya etilgan:h balandli vertikal devor yoki quvurlar uchun Nu =0,42 Ko 28(Pr/Pr c)0,25; (2) d diametrli gorizontal quvur uchun Nu =0,72 Ko 25(Pr/Pr c)0,25; (3) Ko =Ga Pr K ; Ga = gl 3/v2; K=r/(ccΔt );Δt =tm− t∂; (3 a) bu yerda Ko ,Ga ,K -kondensatsiyaning, Galiley va Kutateladze mezonlari; r - kondensatsiya issiqligi; cc -suyuqlikning solishtirma issiqlik sig‘imi; v - suyuqlikning kinematik yopishqoqlik koeffitsiyenti. (2) va (3a) tenglamalarda belgilovchi о ‘lcham vertikal devor va quvurlar uchun - h balandlik, gorizontal quvurlar uchun - d diametr, belgilovchi temperatura esa – t о ‘yinish tm temperaturasi. 5