logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. TAKRORLANUVCHI JARAYONLAR ALGORITMLARINI YARATISH. DASTURLAR TUZISH.

TAKRORLANUVCHI JARAYONLAR ALGORITMLARINI YARATISH. DASTURLAR TUZISH.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

346.419921875 KB
Ko'chirib olish
TAKRORLANUVCHI JARAYONLAR ALGORITMLARINI YARATISH. DASTURLAR TUZISH. Algoritm hozirgi zamon matematikasining eng keng tushunchalaridan biri hisoblanadi. Algoritm (algorifm) so'zi o'rta asrlarda paydo bo'lgan bo'llb, buyuk mutafakkir bobokalonimiz Al-Xorazmiyning (783—855) ishlari bilan yevropaliklarning birinchi bor tanishishi bilan bog'liqdir. Bu ishlar ularda juda chuqur taassurot qoldirib algoritm (algorithmi) so'zining kelib chiqishiga sabab bo'ldiki, a Al-Xorazmiy ismining lotincha aytilishidir. U paytlarda bu so'z arablarda qo'llaniladigan o'nlik sanoq tizimi (sistemasi) va bu sanoq tizimida hisob-lash usulini bildirar edi. Shuni ta'kidlash lozimki, yevropaliklar tomonidan arab sanoq tizimining Al-Xorazmiy ishlari orqali o'zlashtirilishiga, keyinchalik hisoblash usullarining rivojlanishiga katta turtki bo'lgan. - sko‘paytirish jarayoni uchun boshlang‘ich qiymat berilishi: q = 1 ; - joriy natijani hisoblash: q = q *   x   ifoda bo‘yicha amalga oshiriladi. 1.13-rasm. 1 dan n-gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash blok-sxemasi 1.14-rasm. 1 dan n gacha bo‘lgan sonlar ko‘paytmasini hisoblash blok- sxemasi 1.15-rasm. 1 dan   n   gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash blok-sxemasi 1.16-rasm.   Hisoblash blok-sxemasi 1-misol . Birdan   n   gacha bo‘lgan natural sonlarning yig‘indisini hisoblash algoritmini tuzaylik. Masalaning matematik modeli quyidagicha: 4- misol.   Haqiqiy   x   sonining n chi darajasini hisoblash masalasi ko‘riladi. 5- misol . Quyidagi munosabatni hisoblash kerak bo‘lsin [2, 55-56 b.]: agar ( i > n ) => (8);agar (i n) sharti tekshirilsin va u bajarilsa => (4) ; 7)≤ muhrlash (S). Agar biror masalani yechish uchun zarur bo‘lgan amallar ketma-ketligining ma’lum bir qismi biror parametrga bog‘liq holda ko‘p marta qayta   bajarilsa , bunday jarayon takrorlanuvchi algoritm deyiladi. Takrorlanuvchi algoritmlarga misol   sifatida odatda qatorlarning yig‘indisi yoki ko‘paytmasini hisoblash jarayonlarini qarash mumkin.Bu algoritmga mos blok-sxema 1.14- rasmda keltirilgan.Bu algoritmga mos blok-sxema 1.15- rasmda keltirilgan. Bu jarayonga mos keladigan blok-sxemaning ko‘rinishi 1.13-rasmda tasvirlangan. Bu yig‘indini hisoblash uchun, avvalo, natiga boshlangich qiymatini S=0 va indeksning   boshlangich qiymatini   i   =1 deb olamiz va joriy amallar S = S +   i   va   i   =   i   + 1 hisoblanadi. Bu erda birinchi va ikkinchi qadamlar uchun yig‘indi hisoblandi va keyingi qadamda   i   parametr yana bittaga orttiriladi va navbatdagi qiymat avvalgi yig‘indi   S   ga qo‘shiladi. Mazkur jarayon shu tartibda indeksning joriy qiymati   i n≤   sharti bajarilmaguncha davom ettiriladi va natijada, izlangan yig‘indiga ega bo‘lamiz. Ushbu fikrlarni quyidagi so‘zlar orqali ifodalangan algoritm bilan ifodalash mumkin:chizish mumkin edi. Masalan,   S   = ∑ i   yig‘indini   xisoblash algoritmi tadqiqi i = 0; i = i + 1; i   = 1   i ! i= 1 - indeksning boshlang‘ich qiymati; i= i+ 1- indeksning joriy qiymatinikeltiriladi. Bu masalani yechishda algoritmning takrorlanuvchi qismiga quyidagi sharti oldin berilgan takrorlanuvchi strukturaning mos kelishini ko‘rish mumkin.kiritish (n); Ko‘paytmani hosil qilish algoritmi ham yig‘indini hosil qilish algoritmiga o‘xshash, faqat ko‘paytmani hosil qilish uchun, avvalo,   i = 1   da   P =   1   deb olinadi, so‘ngra   i =   i   +1   da   P =   P ∗ i   munosabatlar hisoblanadi.   Keyingi qadamda   i   parametrning qiymati yana bittaga orttiriladi va navbatdagi qiymat avvalgi hosil bo‘lgan ko‘paytma -   P   ga ko‘paytiriladi. Bu jarayon shu tartibda to   i ≤   n sharti bajarilmaguncha davom ettiriladi va natijaviy ko‘paytmaning qiymatiga ega bo‘lamiz. Quyidagi so‘zlar orqali ifodalangan algoritmda bu fikrlaro‘z aksini topgan: kiritish   (n);P =   1   -   natijaning boshlang‘ich qiymati; 3)   i =   1   - indeksning boshlang‘ich qiymati; P =   P ∗ i -   natijaning joriy qiymatini hisoblash; i =   i +1   –   indeksning joriy qiymatini hisoblash agar (i <= n)   shart bajarilsa, u holda => (4); 7) muhrlash   (P). ko‘paytmasi   n!   ko‘rinishda belgilanadi va “en” faktorial deb ataladi: P=n! Masalani yechish algoritmida boshlang‘ich qiymat sifatida   s= 0 ni olamiz, chunki ifodada yig‘indi belgisi mavjud. Yig‘indi belgisi ostidagi munosabat kasr sonni anglatadi: suratda -   x   i   , mahrajda -   i Munosabatni ochib, quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin: s = x 1 x n   / n! . n n x i n S   =1+2+ 3+...+ i =1 n(jarayonning matematik modeli:   P   =∏ i   ) [2, 57-58 b.]. i =1 S = S + i ; S   = . ∑ S= 0 - natijaning boshlang‘ich qiymati; S= S + i - natijaning   joriy qiymatini hisoblang ; S=0; shartsiz o‘tish=> (4); 8) muhrlash (S). Shunday qilib,   x   ning   n   chi darajasini hisoblash uchun takrorlanuvchi jarayonni tashkil etish blok-sxemasi 1.16-rasmda keltirilgan.   Tak rorlanuv chi algorit mlar Takrorlanuvchi jarayonni tashkil etish quyidagidan farqli, yuqoridagilar bilan bir xil: Uning matematik modeli:   q   =   x n   ko‘rinishga ega. Yuqorida keltirilgan so‘zlar asosida ifodalangan algoritm va blok-sxemadan ko‘rinib turibdiki, amallar ketma-ketligining ma’lum   qismi parametr nisbatan   n   marta takrorlanadi. vpa3 2-misol.   Quyidagi ko‘paytmani hisoblash algoritmi va blok-sxemasini tuzaylik:   P= 1 ⋅ 2 ⋅ 3 ⋅⋅⋅ n = n!   (odatda, 1 dan   n   gacha   bo‘lgan natural sonlarning Yuqorida ko‘rilgan yig‘indi va ko‘paytmalarning blok-sxemalaridagi takrorlanuvchi qismlariga (punktir chiziqlar ichiga olingan) 1.14 rasmdagi sharti keyin berilgan takrorlanuvchi struktura mos kelishini ko‘rish mumkin. 3-misol . Yuqoridagi blok-sxemalarda shartni oldin tekshiriladigan holatda Hozirgi paytda o'nlik sanoq tizimida arifmetik amallarni bajarish usullari hisoblash algoritmlariga soddagina misol bo'la oladi xolos. Hozirgi zamon nuqtai nazaridan algoritm tushunchasi nimani ifodalaydi? Ma'lumki, inson kundalik turmushida turlituman ishlarni bajaradi. Har bir ishni bajarishda esa bir qancha elementar (mayda) ishlarni ketma-ket amalga oshirishga to'g'ri keladi. Mana shu ketma- ketlikning o'zi bajariladigan ishning algoritmidir. Ammo bu ketma- ketlikka e'tibor bersak, biz ijro etayotgan elementar ishlar ma'lum qoida bo'yicha bajarilishi kerak bo'lgan ketma-ketlikdan iborat ekanligini ko'ramiz. Agar bu ketma-ketlikdagi qoidani buzsak, maqsadga erishmasligimiz mumkin. Masalan, shaxmat o'yinini boshlashda shohni yura olmaymiz, chunki bu o'yin algoritmida yurishni boshqa bir shaxmat donalaridan boshlash kerak yoki palov pishirish algoritmida birinchi navbatda qozonga suv solib ko'ringchi, osh qanday bo'lar ekan. Berilgan matematik ifodani soddalashtirishda amallarning bajarilish ketma- ketligiga e'tibor bermaslik noto'g'ri natijaga olib kelishi barchaga ma'lum. Demak ishni, ya'ni qo'yilgan masalani bajarishga mayda elementar ishlarni muayyan ketma-ketlikda ijro etish orqali erishiladi. Bundan ko'rinib turibdiki, har bir ish qandaydir algoritmning bajarilishidan iboratdir. Algoritmni bajaruvchi algoritm ijrochisidir. Algoritmning ijrochisi masalaning qanday qo'yilishiga e'tibor bermagan holda natijaga erishishi mumkin. Buning uchun u faqat avvaldan ma'lum qoida va ko'rsatmalarni qat'iy bajarishi shart. Bu esa algoritmning juda muhim xususiyatlaridan biridir. Umuman, ajgoritmlarni ikki guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruh algoritmning ijrochisi faqat inson bo'lishi mumkin ( masalan palovni faqat inson pishira oladi), ikkinchi guruh algoritmlarning ijrochisi ham inson, ham EHM bo'lishi mumkin (faqat aqliy mehnat bilan bog'liq bo'lgan masalalar). Ikkinchi guruh algorimtlarning ijrochisini EHM zimmasiga yuklash mumkin. Buning uchun algoritmni EHM tushunadigan biror tilda yozib, uni mashina xotirasiga kiritish kifoya. Shunday qilib, biz algoritm deganda, berilgan masalani yechish uchun ma'lum tartib bilan bajarilishi kerak bo'lgan chekli sondagi buyruqlar ketma-ketligini tushunamiz. Biror sohaga tegishli masalani yechish algoritmini tuzish algoritm tuzuvchidan shu sohani mukammal bilgan holda, qo'yilgan masalani chuqur tahlil qilishni talab qiladi. Bunda masalani yechish uchun kerak bo'lgan ishlarning rejasini tuza bilish muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, masalani yechishda ishtirok etadigan ob'ektlarning qaysilari boshlang'ich ma'lumot va qaysilari natijaligini aniqlash, ular o'rtasidagi o'zaro bog'lanishni aniq va to'la ko'rsata bilish, yoki dastur (programma) tuzuvchilar tili bilan aytganda, masalaning ma'lumotlar modelini berish lozim. Berilgan masala algoritmini yozishning turli usullari mavjud bo'lib, ular qatoriga so'z bilan, bloktarh (bloksxema) shaklida, formulalar, operatorlar yordamida, algoritmik yoki dasturlash tillarida yozish va xokazolarni kiritish mumkin. Endi biror usulda tuzilgan algoritmning ayrim xossalari va algoritmga qo'yilgan ba'zi bir talablarni ko'rib chiqaylik. 1. Algoritm har doim to'liq bir qiymatlidir, ya'ni uni bir xil boshlang'ich qiymatlar bilan ko'p marta qo'llash har doim bir xil natija beradi. 2. Algoritm birgina masalani yechish qoidasi bo'lib qolmay, balki turlituman boshlang'ich shartlar asosida ma'lum turdagi masalalar to'plamini yechish yo'lidir. 3. Algoritmni qo'llash natijasida chekli qadamdan keyin natijaga erishamiz yoki masalaning yechimga ega emasligi haqidagi ma'lumotga ega bo'lamiz. Yuqorida keltirilgan xossalarni har bir ijrochi o'zi tuzgan biror masalaning algoritmidan foydalanib tekshirib ko'rishi mumkin. Masalan: ax 2   + bx  +   с   =  0 kvadrat tenglamani yechish algoritmi uchun yuqorida sanab o'tilgan algoritmning xossalarini quyidagicha tekshirib ko'rish mumkin. Agar kvadrat tenglamani yechish algoritmi biror usulda yaratilgan bo'lsa, biz ijrochiga bu algoritm qaysi masalani yechish algoritmi ekanligini aytmasdan a, b, с laming aniq qiymatlari uchun bajarishni topshirsak, u natijaga erishadi va bu natija kvadrat tenglamaning yechimi bo'ladi. Demak, algoritmni ijro etish algoritm yaratuvchisiga bog'liq emas.Xuddi shuningdek a, b, с larga har doim bir xil qiymatlar bersak, algoritm har doim bir xil natija beradi, ya'ni to'liqdir.Yaratilgan bu algoritm faqatgina bitta kvadrat tenglamani yechish algoritmi bo'lib qolmay, balki na,b,c laming mumkin bo'lgan barcha qiymatlari uchun natija hosil qiladi, binobarin u shu turdagi barcha kvadrat tenglamalarning yechish algoritmi bo'ladi. Algoritmning oxirgi xossasi o'z-o'zidan bajariladi, ya'ni kvadrat tenglamani yechish albatta chekli qadamda amalga oshiriladi. Dastur tuzuvchi uchun EHMning ikkita asosiy parametri o'ta muhimdir: hisoblash mashinasi xotirasining hajmi va mashinaning tezkorligi. Shuningdek, algoritm tuzuvchidan ikki narsa talab qilinadi. Birinchidan, u tuzgan dastur mashina xotirasida eng kam joy talab etsin, ikkinchidan, eng kam amallar bajarib masalaning natijasiga erishsin. Umuman olganda, bu ikki talab birbiriga qarama-qarshidir, ya'ni algoritmning ishlash tezligini oshirish algoritm uchun kerakli xotirani oshirishga olib kelishi mumkin. Bu xol, ayniqsa murakkab masalalarni yechish algoritmini tuzishda yaqqol seziladi. Shuning uchun ham bu ikki parametming eng maqbul holatini topishga harakat qilish kerak. ALGORITMNI TAVSIFLASH USULLARI Algoritm so'zlar, matematik formulalar, algoritmik tillar, geometrik tarhlar (sxemalar), dasturlash tillari va boshqalar yordamida tavsiflanadi. Algoritmning so'zlar yordamida berilishiga, tavsiflanishiga misol tariqasida liftda kerakli qavatga ko'tarilish algoritmini keltirish mumkin. Bu quyidagicha ketma-ketlikda bajariladi: 1. Liftga kiring. 2. Kerakli-qavat tartib soniga mos tugmachani bosing. 3. Liftni harakatga keltiring. 4. Lift to'xtashini kuting. 5. Lift eshigi ochilgandan keyin undan chiqing. Algoritm matematik formulalar yordamida tavsiflanganda har bir qadam aniq formulalar yordamida yoziladi. Misol tariqasida kvadrat tenglama yechimlari bo'lmish x 1 x 2 ni aniqlash algoritmini ko'rib chiqaylik. 1. a, b, с koeffitsiyentlar qiymatlari berilsin. 2. D = b2—4ac diskriminant hisoblansin. 3. D < 0 bo'lsa, tenglamaning haqiqiy yechimlari yo'q. Faqat haqiqiy ildizlar izlanayotgan bo'lsa, masala hal bo'ldi. 4. D = 0 bo'lsa, tenglama ikkita bir-biriga teng, ya'ni karrali yechimga ega bo'ladi va ular formulalar bilan hi-soblanadi. Masala hal bo'ldi. 5. D > 0 bo'lsa, tenglama ikkita haqiqiy yechimga ega, ular formulalar bilan hisoblanadi. Ya'ni masala hal bo'ldi. Shunday qilib, kvadrat tenglamaning haqiqiy yechim-larini aniqlashda: 1. «Tenglamaning haqiqiy yechimlari yo'q» matm 2. «Tenglama karrali yechimga ega, x=x 2 matni va x 1,   x 2 ning qiymatlari; 3. «Tenglama ikkita yechimga ega» matni, x x va x 2 ning qiymatlari natijalar bo'ladi. Algoritmik tillar — algoritmni bir ma'noli tavsiflash imkonini beradigan belgilar va qoidalar majmuidir. Har qanday tillardagidek ular ham o'z alifbosi, sintaksisi va semantikasi bilan aniqlanadi. Bizga o'rta maktabdan ma'lum bo'lgan (akademik A. P. Yershov rahbarligida yaratilgan) EHMsiz algoritmlashga mo'ljallangan algoritmik tizim algoritmik tilning namunasidir. Algoritmik tilga misol sifatida yana algoritmlarni belgili operatorlar tizimi shaklida tavsiflashni ham ko'rsatish mumkin. Bu tillar odatdagi tilga o'xshash bo'lib, EHMda bevosita bajarishga mo'ljallanmagan. Ulardan maqsad algoritmni bir xil shaklda va tushunarli qilib, tahlil qilishga oson qilib yozishdir. Algoritmlarni geometrik tarhlar yordamida tavsiflash ko'rgazmali va, shu sababli tushunarliroq bo'lgani uchun ko'p qo'llaniladi. Bunda xar bir o'ziga xos operatsiya alohida geometrik shakl (blok) bilan tavsiflanadi va ularning bajarilish tartibi, ular orasidagi ma'lumotlar uzatili-shi va yo'nalishi bloklarni bir-biri bilan ko'rsatkichli to'g'ri chiziqlar yordamida tutashtirib ko'rsatiladi. Algoritmning geometrik tarhiga uning bloktarhi (blok-sxemasi) deyiladi. Bloklarga mos geometrik shakllar, ularning o'lchamlari va ular yordamida bloktarhlarni chizish qoidalari davlat standartlarida berilgan. 1-jadvalda eng ko'p ishlatiladigan bloklar shakli va ularning ma'nosi keltirilgan. Bu davlat standartlariga ko'ra bloklarni tutashtiruvchi to'g'ri chiziq yozuv tekisligiga vertikal yoki gorizontal holatda bo'lishi kerak, ya'ni ularni og'ma chiziqlar bilan tutashtirish taqiqlanadi. Bloklarni bajarish tabiiy yozish tartibida bo'lsa, ya'ni yuqoridan pastga yoki chapdan o'ngga bo'lsa, tutashtiruvchi chiziq ko'rsatkichsiz bo'lishi mumkin. Boshqa barcha hollarda ma'lumot oqimi yo'nalishini ko'rsatuvchi ko'rsatkich qo'yilishi shart. Blokning tartib soni tutashtiruvchi chiziqdan chapga, alohida ajratilgan bo'sh joyga qo'yiladi. Chiziqning birlashgan joyi yirikroq nuqta yordamida ko'rsatiladi. Blokda ko'zda tutilgan operatsiya uning ichiga yozib qo'yiladi. Tarhlar davlat ?' standarti formatlarida bajariladi. Amalda yechiladigan masalalar va demak, algoritmlar turlari ham juda ko'p bo'lishiga qaramasdan ular asosan besh xil: chiziqli, tarmoqlanuvchi, siklik, iteratsion va cheksiz takrorlanuvchi shakllarda bo'ladi deb aytish mumkin. Agar murakkab masalalar algoritmlarining bloktarhini bir bino desak, bu tuzilishdagi algoritmlar uni tashkil qiluvchi rom, g'isht, to'sin, ustun va boshqalarni ifodalaydi deb aytish mumkin. Har qanday murakkab bino ana shu ashyolardan qurilganidek, murakkab algoritmlar ham yuqoridagidek tarhlardan tuziladi. Aslida oxirgi uchta tuzilishdagi algoritmlarni bitta nom bilan takrorlash algoritmlari deb atash mumkin. Ammo ularning har biri o'ziga xos bo'lganligi uchun alohida nomlanadi. Xulosa Bugungi kunda jadallik bilan rivojlanib borayotgan axborot asrida yashayotgan ekanmiz, har bir daqiqa emas balki soniyalarning qadri oltinga tengligi barchamizga ma’lum. Insoniyat hayotiga va yashash sharoitiga qulayliklar yaratish diqqat markazida. Shunday ekan, kompyuter texnologiyalaridan foydalanish, hayotimizni yanada osonlashtirib qulayliklar yaratish imkonini beradi. Takrorlanuvchi sekilar dasturlar kishilar soatlab vaqtini sarflaydigan muammoli masalani bir zumda ishlash imkonini beradi. Bundan tashqari bunday dasturlar, iqtisodiy va texnik masalalarni yechishda ham qulayliklar yaratadi. Shunday ekan, takrorlanuvchi strukturali dasturlarning o’rni ham juda muhim hisoblanadi. Agar arifmetik yoki geometrik ketma-ketliklarni ishlamoqchi bo’lsak, bizga ma’lumki, ketma-ketlik hadlari juda ko’p bo’lsa muammolarga duch kelamiz. Bunda bizga takrorlanuvchi strukturali dasturlardan foydalanish qulay hisoblanadi. Bunday muammoli masalalarga hayotda juda ko’p duch kelamiz. Shunday ekan, takrorlanuvchi strukturali dasturlarni o’rganishimiz ko’pgina muammolarimizni hal qilish imkonini beradi Men bu mustaqil ishda takrorlanuvchi jarayonlarni ustida dastur tuzishni o’rgandim. Men topshiriqni bajarishda va ishlatishda juda ko’p buyruqlar va operatorlardan foydalandim. Har qanday dasturchi algoritmlashni bilish kerak Bu algoritmlashni bilgan dasturchiga dastur tzish muammo bo’lmaydi. Men bu mustaqil ishdan ozimga kerakli va foydali ma’lumotlarni bilish bilan birga ularni amalda qo’llashni o’rgandim. . Foydalanilgan adabiyotlar 1.Страуструп Б. Язык программирования С++. Специальное издание. – Москва. 1997. -1055 с 2. Фролов А.Б., Фролов Г.В. Язык С#. Самоучитель.- Москва. 2003.-559с. 3. Подбельский В.В. Язык СИ++ : Учебное пособие. 5-е изд. – М.: Финансы и статистика. 2003.-560 с. 4. Стефан.Р.Дэвис.С++ для “Чайникoв”. 4-изд.–М. 2003.-335 с. 5. Герберт Шилд. С++. Базовый курс. Москва, Издательский дом “Вильямс”. 2010.- 621 с. 6. Джесе Либерти. С++ за 21 день. 3-изд. –М. 2003.-815 с. 7. Мадрахимов Ш.Ф., Гайназаров С.М. С++ тилида программалаш асослари. Услубий кўлланма. Тошкент. 2009.-200 с 8. Madraximov SH . F ., Ikramov A . M ., Babajanov M . R . C ++ tilida dasturlash bo „ yicha masalalar to „ plami . Услубий кўлланма. Тошкент. 2013.-160 с. 9. Турский В. Методология программирования. – М.: Мир, 1981. –547 c. 10. Буч Г. Объектно-ориентированное проектирование с примерами применения: пер. с англ. – М.Конкорд, 1992. – 214 c. 11. Жоголев Е.А. Система программирования с использованием библиотеки подпрограмм // Система автоматизация программирования.– М.: Физматгиз, 1961. – С. 15– 52. 12. Информатика. Базовый курс / С.В.Симонович и др. – СПб.: Питер, 1999. –640 с. 13. Кнут Д.Э. Искусство программирования: учеб. пособие. – М.: Вильямс, 2000. – 832 14. Программирование на C++ и://trubetskoy1.narod.ru/ (дата обращения: 30.09.2011) 15. Eshtemirov S. Nomozov F. C++ dasturlash tili. Uslubiy qo„llanma. Samarqand 2016. - 146 b. 16. Nazarov F. C++ tilida dasturlash asoslari. Uslubiy qo„llanma. Samarqand 2017. -160 b .

TAKRORLANUVCHI JARAYONLAR ALGORITMLARINI YARATISH. DASTURLAR TUZISH. Algoritm hozirgi zamon matematikasining eng keng tushunchalaridan biri hisoblanadi. Algoritm (algorifm) so'zi o'rta asrlarda paydo bo'lgan bo'llb, buyuk mutafakkir bobokalonimiz Al-Xorazmiyning (783—855) ishlari bilan yevropaliklarning birinchi bor tanishishi bilan bog'liqdir. Bu ishlar ularda juda chuqur taassurot qoldirib algoritm (algorithmi) so'zining kelib chiqishiga sabab bo'ldiki, a Al-Xorazmiy ismining lotincha aytilishidir. U paytlarda bu so'z arablarda qo'llaniladigan o'nlik sanoq tizimi (sistemasi) va bu sanoq tizimida hisob-lash usulini bildirar edi. Shuni ta'kidlash lozimki, yevropaliklar tomonidan arab sanoq tizimining Al-Xorazmiy ishlari orqali o'zlashtirilishiga, keyinchalik hisoblash usullarining rivojlanishiga katta turtki bo'lgan. - sko‘paytirish jarayoni uchun boshlang‘ich qiymat berilishi: q = 1 ; - joriy natijani hisoblash: q = q *   x   ifoda bo‘yicha amalga oshiriladi.

1.13-rasm. 1 dan n-gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash blok-sxemasi 1.14-rasm. 1 dan n gacha bo‘lgan sonlar ko‘paytmasini hisoblash blok- sxemasi

1.15-rasm. 1 dan   n   gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash blok-sxemasi 1.16-rasm.   Hisoblash blok-sxemasi 1-misol . Birdan   n   gacha bo‘lgan natural sonlarning yig‘indisini hisoblash algoritmini tuzaylik. Masalaning matematik modeli quyidagicha: 4- misol.   Haqiqiy   x   sonining n chi darajasini hisoblash masalasi ko‘riladi. 5- misol . Quyidagi munosabatni hisoblash kerak bo‘lsin [2, 55-56 b.]: agar ( i > n ) => (8);agar (i n) sharti tekshirilsin va u bajarilsa => (4) ; 7)≤ muhrlash (S). Agar biror masalani yechish uchun zarur bo‘lgan amallar ketma-ketligining ma’lum bir qismi biror parametrga bog‘liq holda ko‘p marta qayta   bajarilsa , bunday jarayon takrorlanuvchi algoritm deyiladi. Takrorlanuvchi algoritmlarga misol   sifatida odatda qatorlarning yig‘indisi yoki ko‘paytmasini hisoblash jarayonlarini qarash mumkin.Bu algoritmga mos blok-sxema 1.14- rasmda keltirilgan.Bu algoritmga mos blok-sxema 1.15- rasmda keltirilgan.

Bu jarayonga mos keladigan blok-sxemaning ko‘rinishi 1.13-rasmda tasvirlangan. Bu yig‘indini hisoblash uchun, avvalo, natiga boshlangich qiymatini S=0 va indeksning   boshlangich qiymatini   i   =1 deb olamiz va joriy amallar S = S +   i   va   i   =   i   + 1 hisoblanadi. Bu erda birinchi va ikkinchi qadamlar uchun yig‘indi hisoblandi va keyingi qadamda   i   parametr yana bittaga orttiriladi va navbatdagi qiymat avvalgi yig‘indi   S   ga qo‘shiladi. Mazkur jarayon shu tartibda indeksning joriy qiymati   i n≤   sharti bajarilmaguncha davom ettiriladi va natijada, izlangan yig‘indiga ega bo‘lamiz. Ushbu fikrlarni quyidagi so‘zlar orqali ifodalangan algoritm bilan ifodalash mumkin:chizish mumkin edi. Masalan,   S   = ∑ i   yig‘indini   xisoblash algoritmi tadqiqi i = 0; i = i + 1; i   = 1   i ! i= 1 - indeksning boshlang‘ich qiymati; i= i+ 1- indeksning joriy qiymatinikeltiriladi. Bu masalani

O'xshashlar

Scratch muhitida chiziqli dasturlar tuzish, takrorlanuvchi bloklar bilan ishlash sodda multfilmlar yaratish.
Scratch muhitida chiziqli dasturlar tuzish, takrorlanuvchi bloklar bilan ishlash, sodda multifilmlar yaratish
C++ tilida takrorlanuvchi jarayonlar dasturlar tuzish. For,while va do while takrorlash operatorlari. lab
Chiziqli dasturlar tuzish
C++ tilida matematik masalalarm uchun tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi dasturlar tuzish