Telifon dokoni predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1900.8671875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Telifon dokoni predmet sohasi uchun
ma’lumotlar bazasini loyihalash.
Reja
1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish .
2. Konseptual (infologik) loyihalash.
3. Datalogik loyihalash.
4. Fizik loyihalash.
5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va
ishlab chiqish .
6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
Xulosa

Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari
Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir
darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til
(yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga
ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining
quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin:
1) predmet sohani tizimli tahlil qilish;
2) infologik loyihalash;
3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;
4) mantiqiy loyihalash;
5) fizik loyihalash.
Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.
1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish
Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning
dolzarbligini asoslash;
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini
aniqlash;
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini
aniqlash;
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va
hokazo.
Masalan: “Telifon dokoni ” uchun ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab
etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin:
Bilamizki Telifon dokonlaridan ko’pchiligimiz foydalanamiz va biz uchun muxum
bo’lgan ko’pgina ma’lumotlar kerak bo’ladi.Bu ma’lumatlar telifonlar haqidagi
ma’lumotlar uning narxi ,kafolat mudati,qayerdaishlab chiqilganligi,markasi

rusimi kabi ma’umotlar kerak bo’ladi bizga esa ma’lumotlar bazasi yordamga
keladi va ishimizni ancha yengilashtiradi.
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz.
Telifon turlari
Telifon_turlari
Ishlab chiqarilgan joy;
Telifon_son;
Kafolat_mudati
Telifon dokoni.
kod
Telifon_nomi;
Telifon_narxi;
Ishlab chiqarilgan sana;
Telifon_turi;
Ishlab chiqarilgan joy.
Ishlab chiqarilgan joy;
Kompaniya nomi;
Tel_raqami;
Yetkazib berish vaqti
2) Konseptual (infalogik) loyihalash.
• Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini
namoyon qilish bilan bog’liq
• Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak
• Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan
formallashgan tavsifini taqdim etadi
ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud:

• Mohiyat
• Atributlar
• Aloqalar
Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob ' ekt bo ' lib , u haqida ma ' lumot
loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak
• Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega
• Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi
( berilgan mohiyatning misollari ko'p)
• Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini
aniqlaydigan xossalar
• Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak
• Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali
kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin
Infologik loyixalash:
Telifon turlari mohiyati
Telifon turlari Kafolat mudati;Telifon_turlari;
Tel soni; Ishlab chiqarilgan joy;

Telifon dukoni mohiyati
Ishlab chiqarigan joy mohiyati
Aloqa darajasi — boshqa mohiyat namunalari bilan aloqa orqali bog'lanishi
mumkin bo'lgan mohiyatlar soni Telifon dukoni Telifon_narxi;
Ishlab chiqarilgan joy Telifon_turlari;Telifon_nomi
Ishlab chiqarigan joy Kompaniya nomiIshlab chiqarigan joy;
Tel_raqam Yetkizib berish
vaqti

3)Datologik loyihalash.
Datalogik loyihalashning maqsadi: tanlangan MBBT nuqtai nazaridan to'g'ri MB
sxemasini ishlab chiqish.
Sxemaning to'g'riligini tahlil qilish ma'lumotlar bazasi munosabatlarining
atributlari orasidagi funktsional bog'liqliklarni tahlil qilishga asoslangan.
Telifon turlari Kafolat mudatiTelifon_turlari;
Tel_soni
Ishlab chiqarilgan joy;
Telifonlar Telifon_narxi;
Telifon_nomi Kod

Ishlab chiqarilgan sana
Ishlab chiqarilgan joy Kompaniya nomi;Ishlab chiqarilgan joy;
Tel_raqam Yekazib berish vaqti

Telifon,ishlab chiqarilgan joy,Telifon turlari jadvallarining o’zaro bog’lanishi . Bu
yerda Telifon dokoni uchun kerak bo’ladigan bog’lanish mavjud.
Fizik loyihalash.
« Telifon dokoni » munosabatlari jadvali

Maydon nomi Tipi Kalit
Kod
Счетчик Kalit maydon
Telifon_nomi Текстовый(50)
Telifon nomi
Telifon_narxi Числовой Telifon narxlari
Ishlab chiqarilgan sana Дата/время Telifonning ichlab chiqarilgan mudati
Telifon turlari Текстовый(50)
Telifon turlari
« Telifon turlari » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Kalit
Telifon_turlari
Текстовый(50)
Kalit maydon
Kafolat mudati Числовой Telifonning kafolat berilgan mudati
Ishlab chiqarilgan joy Текстовый(50)
Joy nomi
Tel soni Числовой Telifonlarning miqdori haqida
« Ishlab chiqarilgan joy » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Kalit
Ishlab chiqarilgan joy
Текстовый(50)
Kalit maydon
Yetkizib berish vaqti Дата/время Qancha vaqta yetkazib berishi
Kompaniya nomi Текстовый(50)
Kompaniya nomi haqida
Tel_raqami Числовой Tel raqami

5.Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish .
MS Access dasturida “Telifon dokoni” ma’lumotlar bazasini loyihalaymiz.

Buning uchun quyidagilarni bajaramiz:
Пуск menyusidan MS Access buyrug’ini tanlaymiz, ochilgan oynadan “ Пустая
база даннйх ”buyrug’I tanlanadi va biz yaratayotgab bazamizga nom beramiz.

“C оздание ” menyusidan “ Конструктор таблица ” bo’limidan jadval yaratib unga
nom beramiz.
Ushbu oyna hosil bo’ladi Hosil bo’lgan jadvallarga mohiyat atributlarini kiritib ,
har bir atribut qaysi tipga kirishini kiritib ketamiz.
Shu tarzda har bir jadvalga mohiyat atributlarini kiritib chiqamiz.
Va har bir jadval ma’lumotlarini kiritib chiqamiz

Barcha jadvallarga ma’lumotlarni kiritib bo’ldik , endi “ Работа с базами данных ”
bandidan “ Схема данных ” buyrug’ini tanlaymiz va quyidagi oyna paydo bo’ladi:
Formalar bilan ishlash:

Forma larni tuzish uchun uni tashkil qiladigan usullardan biri tanlab olingach,
muloqot darchasining pastki qismida forma tuziluvchi jadval yoki so’rov nomi
ko’rsatiladi. Ma’lumki, forma asosan boshqarish elementlaridan iborat bo’lib,
uning tashqi ko’rinishi shu boshqarish elementlarini rejali joylashtirishga bog’liq.
Shuning uchun ham formani avtomatik ravishda tashkil qilish (avtoforma
yordamida) maqsadga muvofiq. Avtoforma–MB darchasida «Создать» tugmasini
bosish bilan « Новая форма » muloqot darchasi ochiladi. Unda kerakli so’rov yoki
jadvalni tanlab «sichqoncha » chap tugmasini Автоформа turlaridan biri ( lentali,
jadvalli yoki ustunli ) ustida 2 marta bosiladi. Master yordamida forma tashkil
qilish esa 4 bosqichdan iborat:
a) formaga kiritish mumkin bo’lgan maydonlarni tanlash,
b) formaning tashqi ko’rinishini tanlash,
c) formaning fon tasvirini tanlash,
d) forma nomini berish.
Microsoft Access oshqarish panelining Вид tugmasini bosish natijasida
forma tuzilmasi bilan panel elementlari (formani boshqarish jarayonini tashkil
qiladigan asboblari bilan jihozlangan) ochiladi. Shuni nazarda tutib Форма
tuzilmasi haqida to’liqroq ma’lumot quyida keltirilgan.
Forma tuzilmasi
Forma tuzilmasi 3 qismdan iborat:
-forma sarlavhasi,
-ma’lumotlar beriladigan joy,
-eslatmalar satri.
Endi har bir jadvalimizning formasini yaratamiz . Buning uchun biz “C оздание ”
menyusidan “ Конструктор форм ” bandini tanlaymiz . Quyidagi oyna paydo
bo’ladi.

Biz bu formaga sarlavha qo’yish uchun ushbu buyruqni tanlaymiz.
Quyidagi oyna hosil bo’ladi va sarlavha qo’yamiz.
Bundan tashqari biz yaratayotgan formaga ma’lumotlarni kiritish v a ular ustidagi
amallarni bajarish uchun maxsus tugmalar qo’yishimiz mumkin . Buning uchun

ushbu buyruqni tanlab uzimizga kerakli tugmalarni tanlaymiz.Bunda biz
tugmalar nomlarini matn ko’rinishida yoki rasm ko’rinishida kiritishimiz mumkin.
Quyidagi tugma paydo bo’ldi.Shu tarzda har bir jadval uchun forma yaratib unga
tugmalar quyib chiqamiz.va quydagi forma hosil bo’ladi.
Biz “Telifon dokoni” bazasining har bir jadvallarning formalarini yaratdik, bu
bizga jadvallarga ma’lumot kiritish va ma’lumotlarni tahrirlash imkonini beradi.

6.Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
Biz yaratgan “Telifon dokoni” ma’lumotlar bazasi orqali quyidagi so’rovlar
natijasini olishimiz mumkin.
1.Bizga kerakli bolgan Telifon nomini so’rash orqali so’rov yaratishimiz
mumkin
Masalan: Telifon nomi bo’ycha qidirish sorovini yaratamiz.
Va natijada quydagi so’rov hosil bo’ladi.

Va malumotlar bazamizda achot ham olishimiz mumkin bo’ladi.
Va shu tariqa Telifon dokoni bazzasi ishini yakunlaymiz.

Xulosa
Biz bu mustaqil ishini bajarish davomida ma’luotlar bazasi bilan ishlashni
urgandik, bunda har bir soxaga tegishli ma’lumotlar bazasini tashkil qilishda har
xil modellardan foydalangan holda tuzib chiladi.
Biz yaratgan Ma’lumotlar bazasi istimolchilar uchun ximat qilib, ular o’zlariga
kerakli bo’lgan Telifonni olishlari u qayerda ishlab chiqarilgan uning rusimi ishlab
chiqilgan kompaniya haqida ma’lumotlar olishlari mumkin ekanligini bilib oldik.
“Telifon dokoni” mavzusida ma’lumotlar bazasini tuzishda ER-model,
XMIND va relatsion model, (Access) yordamida har bir bo’limlarni bir biri bilan
bog’lanishini o’rganib chiqdik . MBBT va uning turlari, qulayliklar hamda
kamchiliklarini o’rgandik. Ma’lumotlar bazasida jadvallar hosil qilish shu
jadvallarga nisbatan ma’lumotlarni qo’shish, taxrirlash, o’chirish, so’rov hosil
qilish hamda jadvallarni olib tashlash kabi buyruqlarni hosil qilish uchun formalar
yaratdik va ko’rib chiqdik.
Bunda biz har bir mohiyatlar uchun alohida jadvallar yaratdik, bu jadvallarga:
ma’lumotlar bazasining jadvallarini hosil qilish, bu jadvallarga ma’lumotlar
qo’shish, jadvaldagi ma’lumotlarni tahrirlash, jadvaldagi ma’lumotlarni uchirish,
uchun ushbu tiplarga murojat qildik ( Счетчик , Текстовый , Числовой , Дата/время
va hokazo).
Bundan tashqari jadvallarga so’rovlar, formalar hosil qilishni ko’rib chiqdik.
So’rovlar orqali ma’lum savollarga javob olishni o’rgandik.

Foydalanilgan adabiyotlar:
 A.SATTOROV MA’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH
SISTEMASI (ACCESS WINDOWS-9X/2000 UCHUN) Toshkent - «Fan va
texnologiya» - 2006
 “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv
qo’llanma, TATU FF.
Foydalanilgan internet saytlar
 https://n.ziyouz.com/kutubxona/category/134-axborot-texnologiyalari?
download=7022:ma-lumotlar-bazasini-boshqarish-sistemasi-a-sattorov
 https://sukachoff.ru/uz/router/sistemy-upravleniya-bazami-dannyh-sistemnoe-
programmnoe-obespechenie/
 https://arxiv.uz/uz/documents/referatlar/informatika-va-at/ma-lumotlar-
bazasini-boshqarish

Mavzu: Telifon dokoni predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash. Reja 1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish . 2. Konseptual (infologik) loyihalash. 3. Datalogik loyihalash. 4. Fizik loyihalash. 5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish . 6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish. Xulosa

Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin: 1) predmet sohani tizimli tahlil qilish; 2) infologik loyihalash; 3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash; 4) mantiqiy loyihalash; 5) fizik loyihalash. Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz. 1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash; – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash; – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo. Masalan: “Telifon dokoni ” uchun ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin: Bilamizki Telifon dokonlaridan ko’pchiligimiz foydalanamiz va biz uchun muxum bo’lgan ko’pgina ma’lumotlar kerak bo’ladi.Bu ma’lumatlar telifonlar haqidagi ma’lumotlar uning narxi ,kafolat mudati,qayerdaishlab chiqilganligi,markasi

rusimi kabi ma’umotlar kerak bo’ladi bizga esa ma’lumotlar bazasi yordamga keladi va ishimizni ancha yengilashtiradi. Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz. Telifon turlari Telifon_turlari Ishlab chiqarilgan joy; Telifon_son; Kafolat_mudati Telifon dokoni. kod Telifon_nomi; Telifon_narxi; Ishlab chiqarilgan sana; Telifon_turi; Ishlab chiqarilgan joy. Ishlab chiqarilgan joy; Kompaniya nomi; Tel_raqami; Yetkazib berish vaqti 2) Konseptual (infalogik) loyihalash. • Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq • Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak • Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud:

• Mohiyat • Atributlar • Aloqalar Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob ' ekt bo ' lib , u haqida ma ' lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak • Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega • Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi ( berilgan mohiyatning misollari ko'p) • Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar • Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak • Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin Infologik loyixalash: Telifon turlari mohiyati Telifon turlari Kafolat mudati;Telifon_turlari; Tel soni; Ishlab chiqarilgan joy;

Telifon dukoni mohiyati Ishlab chiqarigan joy mohiyati Aloqa darajasi — boshqa mohiyat namunalari bilan aloqa orqali bog'lanishi mumkin bo'lgan mohiyatlar soni Telifon dukoni Telifon_narxi; Ishlab chiqarilgan joy Telifon_turlari;Telifon_nomi Ishlab chiqarigan joy Kompaniya nomiIshlab chiqarigan joy; Tel_raqam Yetkizib berish vaqti

O'xshashlar

“Oziq ovqat dokoni ” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

“Dorixona” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash

“Maktab” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

“Student “ predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

“Maktab” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.