Sharof Rashidov nomidagi Samarqand Davlat Universiteti Tarix fakulteti Manbashunoslik tarixi kafedrasi 4-kurs 405-guruh talabasi 6-sinflar uchun "XIX asrning oxiri va XX asr boshlarida Hindiston" mavzusida yozgan bir soatlik DARS ISHLANMASI Samarqand-2024 Mavzu: XIX asrning oxiri va XX asr boshlarida Hindiston

Mavzuga oid tayanch tushunchalar: Svadeshi,Svaraj,kesari,Musulmon ligasi Soatlar soni: 1 soat O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi: Dars turi: Yangi bilim beruvchi Metod: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” , “To‘g‘risini top”,Aqliy hujum Shakl: jamoa, guruhda ishlash Jihoz: darslik, multimedialiilovali disk, ko‘rgazmavatarqatmamateriallar. Nazorat: o`quvchilarning darsda faolligi kuzatilib, hisobga olib boriladi. Baholash: O`quvchilar bilimi reyting mezonlari asosida baholanib, dars oxirida e`lon qilinadi. Darsning maqsadi Ta`limiy maqsad: - o`quvchilarda XIX asrning oxiri va XX asr boshlarida Hindiston haqida tushunchalar hosil qilish; Tarbiyaviy maqsad: -o`quvchilarni mamlakat iqtisodiy va siyosiy hayotda faollik ruhida tarbiyalash; Rivojlantiruvchi maqsad: - o`quvchilarni o`rganilgan manbalarni har tomonlama tahlil qilish va umumlashtirish,qiyoslash,baho berish,tushuntira olish qobilyatini rivojlantirish. Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativ kompetensiya o‘z fikrini og‘zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila oladi, mavzudan kelib chiqib savollarni mantiqan to‘g‘ri qo‘ya oladi va javob beradi; Axborot bilan ishlash kompetensiyasi mavjud tarix faniga oid axborot manbalaridan (inter- net, televizor, radio (audiovi- deo yozuv), telefon, kompyu- ter, elektron pochta va boshq.) foydalana oladi; Fanga oid kompetensiyalar: Tarixiy voqeiylikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish: Jahon tarixining XIX asrning 70-yillaridan 1918 -yilgachajahon tarixida sodir bo‘lgan voqealar yuzasidan

insoniyatning tarixiy evolyusiyasi, inson va jamiyat, jamiyat ma’naviy hayotining shakllanishi, taraqqiyot, davlat, iqtisodiy, ijtimoiy, diniy, siyosiy va madaniy jarayonlari haqida ma’lumot bera oladi Jahon tarixining XIX asrning 70-yillaridan 1918 -yilgachajahon tarixida sodir bo‘lgan tarixiy davrda jamiyat va insoniyat rivojiga ta’sir ko‘rsatgan muhim voqea va jarayonlarni tahlil qila oladi; Mamlakatimizda ilm fan rivojining jahon madaniyati va ilmfani rivojiga ta’siri haqida ma’lumot bera oladi; Darsning qismlari Belgilangan vaqt. 1.Tashkiliy qism 3 daqiqa 2.O`tilgan mavzuni takrorlash 12 daqiqa 3.Yangi mavzu bayoni 14 daqiqa 4.Mustahkamlash 12 daqiqa 5.Baholash 2 daqiqa 6.Uyga vazifa 2 daqiqa I.Tashkiliy qism: Salomlashish, davomatni aniqlash, sinf tozaligini kuzatish, diyorimizda va dunyoda bo`layotgan voqealar bilan o`quvchilarni tanishtirish. II.O`tilgan mavzuni takrorlash: O`tilgan mavzuni takrorlash uchun oqituvchi o`quvchilarga topshiriq beriladi.Doskaga quyidagi jadvalni chizadi,o`quvchilar daftarda to`ldiradilar. III.Yangi mavzu bayoni: Reja: 1.Mustamlakachilik. 2.Iqtisodiy ahvol. 3.Milliy ozodlik harakati 4.Bengaliyaning bo`linishi. 5.Urush arafasida. Hindiston bu davrda Buyuk Britaniya mus- tamlakasi edi. Metropoliya Hindistonni vitse- qirol boshchiligidagi amaldorlar va politsiya yordamida boshqarar edi. Ingliz mustamlakachiligi sharoitida Hindistonda sarmoya- dorlikka asoslangan mahalliy islilab cliiqarish tizimi yuzaga kela bosliladi. Yirik sanoat korxonalari qurishga kirisliildi. 1886-yilda to‘qimacliilik sanoatida 95 ta fabrika bor edi. Konlar soni ko‘paydi. Temiryo‘1 tarmoqlari 1900-

yilda salkam 40.000 km ni taslikil qildi. Bu xomashyo tayyorlash va tasliishda muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Buyuk Britaniya Hindistonda sanoatni o‘ziga qulay qilib joy- lashtirishga harakat qildi. Asosiy sanoat korxonalari dengizbo‘yi port shaharlari yaqinida edi. Bundan Hindiston boyliklarini arzon va oson olib cliiqib ketish maqsadi ko‘zlandi. 1873-yildan 1883-yil- gacha Hindiston bilan Buyuk Britaniya savdosi 60 foizga o‘sdi. Hindiston ingliz burjuaziyasining kapital kiritish zonasiga ayla- nib qoldi. Buyuk Britaniya mahalliy burjuaziyaga „qisman yon bosish siyosati“ni ham yurita bosliladi. Ulaming vakillari shaharlar ma'- muriyatiga saylana bosliladilar. Shunday bo‘lsa-da, Hindiston faqat Buyuk Britaniya orqaligina savdo qila olardi, xolos. XIX asr boshlarida Hindistonda kapitalizm sekinlik bilan bo‘lsa-da, rivojlana bosliladi. 1910-yilga kelib kanop-tola fabrikalari soni ikki barobar ko‘paydi. Paxta xomashyosi tayyorlash, surp mato to‘qish korxonalarining 215 tasi liind kapitalistlariga qaraslili edi. Sanoat ishcliilari soni salkam 1 mln. kishiga yetdi. Buyuk Britaniya barcha ko‘mir havzalari, kanop sanoati, choyzorlami, transport, savdo va sug‘urta jamiyatlarini o‘z qo‘liga to‘plab oldi va butun Hindiston islilab cliiqarish tizimi ustidan nazorat o‘matdi. Bu yerda metropoliya kapitali juda tez o‘sib bordi. Biroq, xalq ommasining turmuslii esa tobora yomonlasliib borgan. 1896-1906- yillarda 10 mln. dan ortiq odam ochlikdan oldi. 1904-yilda esa 1 mln. odam vabodan qirildi. yili Kerzon universitetlarga kirish pulini ikki barobarga osliirdi. Ulardagi huquq fakultetlari „yopib“ qo‘yildi. Demokratik ruhdagi, xalq manfaatini ko‘zlovclii talabalaming universitetlarga kirislii butunlay taqiqlandi. Poytaxti- Dehli Rasmiy   tillar hind, ingliz Boshqaruv shakli Parlament Respublika Mustaqillik Sanasi - 15avgust 1947 yil MaydonI - 3,29mln km² (dunyoda 7-o`rinda) Aholi soni - 1mlrdkishi ( dunyoda 2-o`rinda)   Pul birligi - Hind rupiysi

IV.Mustahkamlash: Darsni mustahkamlash uchun taqqoslash jadvali beriladi,o`quvchilar davlat arboblarini ijobiy va salbiy tomonlarini taqqoslaydilar. O`qituvchi o`quvchilarni ishini kuzatib boradi va faol o`quvchilarni rag`batlantiradi. V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi? VI.Uyga vazifa: Mavzu savollariga javob yozib kelish