Zamonaviy ta’lim muammolari, O‘zbekiston ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy taraqqiyotining milliy ta’lim taraqqoyotiga bog’liqligi. 1. Tа’lim-tаrbiya tizimi mоdernizаtsiyalаsh. 2. Milliy – mаdаniy merоsning yoshlаr tа’lim-tаrbiyasigа tа’siri. 3. Barkamol insonni tarbiyalashning moddiy negizlarini yaratilishi. 4. Yoshlarning ma’naviy – aхloqiy tarbiyasida yangicha metodologik uslublаr.

Modernizatsiya tushunchasi deyarli barcha falsafiy lug‘atlarda zamonaviylashish, isloh etilish, yangilanish ma nolarida berilgan.ʼ Milliy ta lim tizimini modernizatsiyalash haqida fikr yuritganda ham ʼ aynan ta limni bugungi zamon talablariga moslashtirish, isloh etish, ʼ yangilash, zamonaviylashtirish nazarda tutiladi. Aslida, milliy ta lim tizimini ʼ modernizatsiyalash mustaqillikning dastlabki yillaridanoq boshlangan edi. 1992 yilda qabul qilingan “Ta lim to‘g‘risida”gi O‘zbekiston ʼ Respublikasining Qonuni aynan ta lim tizimini isloh etishga, yangilashga, ʼ zamonaviylashtirishga qaratilgan dastlabki qadamlardan biri edi. Bu qonun doirasida milliy ta lim tizimini yangilash borasida ko‘plab islohotlar amalga ʼ oshirildi. Ta limni modernizatsiyalashdagi islohotlarning hammasi ham ʼ birdek samarali davom etmagan bo‘lsada, milliy ta lim tizimida yangilanish ʼ kuzatildi. Bu jarayon ayniqsa, zamonaviy ta lim texnologiyalarining kirib ʼ kelishi, xorijiy tillarni o‘rganishga bo‘lgan talabning ortishi, yangi pedagogik va noan anaviy metodikalarning kirib kelishi bilan kechdi. Modernizatsiya ʼ shunday bir jarayonki, unga juda oqilona yondashuv va doimo davom etadigan hodisa sifatida qarash lozim. Modernizatsiya jarayoniga qisqa muddatlardagi e tiborsizlik ham bir necha yillarga taraqqiyotdan orqada ʼ qolishga olib kelishi mumkin. Ayniqsa, ta lim tizimini ʼ modernizatsiyalashtirish har bir davrda, har bir mamlakatda rivojlanishning muhim va zaruriy sharti hisoblanadi. Bugungi axborotlashuv davrida milliy ta lim tizimini modernizatsiyalashtirish har qachongidan ham muhim ʼ sanaladi. Modernizatsiya jarayonini milliy ta lim tizimi bilan ʼ uyg‘unlashtirishda tizimli yondashuv lozim deb hisoblaymiz. O‘zbekistonda ta lim tizimini yangilanishida tizimli yondashuv, ta limning har bir ʼ ʼ bosqichini, quyidan yuqorigacha isloh etilishi bilan belgilanadi. “Modernizatsiya nazariyasini tahlil etgan olimlardan biri S.Gavrov bu jarayonni an anaviylikdan zamonaviylikka o‘tilishi bilan kechadigan jarayon ʼ

ekanligini ta kidlaydi va modernizatsiyani asosan uch xil ma noda ko‘ribʼ ʼ chiqadi: a) G‘arbiy Yevropa va Shimoliy Amerika davlatlarining Yevropa zamonaviy davriga taalluqli ichki rivojlanishi sifatida; b) birinchi guruh mamlakatlariga kirmaydigan, lekin ularga yetib olishga intilayotgan davlatlar tomonidan amalga oshirilayotgan modernizatsiya; v) eng modernizatsiyalashgan jamiyatlarning (G‘arbiy Yevropa va Shimoliy Amerika) evolyutsion rivojlanish jarayonlari, ya ni modernizatsiya doimiy ʼ jarayon sifatida islohotlar va innovatsiyalar orqali amalga oshiriladigan, bugungi kunda postindustrial jamiyatga asoslanganligi sifatida”. Ta lim ʼ jarayonida ham postindustrial jamiyat talablaridan kelib chiqqan holda tizimli, nochiziqli yondashuv asosidagi modernizatsion o‘zgarishlar kuzatilmoqda. “Mamlakatimizda oliy ta lim tizimini yana-da takomillashtirish, kadrlar ʼ tayyorlash sifatini jahon andozalariga mos tarzda rivojlantirishga jiddiy e tibor qaratilayotgani O‘zbekistonning mustaqil davlat sifatida jahon ʼ hamjamiyatida munosib o‘rin egallashida muhim ahamiyatga ega”. Bizningcha, milliy ta lim tizimining bir qismi hisoblanuvchi oliy ta lim ʼ ʼ tizimini modernizatsiyalash quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir: O‘quv rejalarini modernizatsiyalash; Ya ni bu jarayonda rivojlangan ʼ xorijiy tajribalardan kelib chiqqan holda oqilona optimallashtirishni amalga oshirish lozim deb bilamiz. Ayniqsa, bu borada xorijiy mamlakatlar tajribasidan kelib chiqqan holda tanqidiy fikrlashni o‘stiradigan, mantiqiy tafakkurni shakllantiradigan mantiq fanini turlicha yondashuvlar asosida o‘quv rejalariga kiritilishi maqsadga muvofiqdir. Yetakchi xorijiy mamlakatlar o‘quv rejalari bilan tanishganimizda tanqidiy va mantiqiy fikrlashni o‘stiradigan turli fanlar maktabdanoq o‘quv rejalariga kiritilganligining guvohi bo‘ldik. Masalan, Buyuk Britaniyaning Kembridj

universiteti tarkibiga kiruvchi har bir ta lim muaasasalari o‘quv rejalarigaʼ kiritilgan zamonaviy yondashuv (global perspectives), xarakter tarbiyasi (character education) kabi fanlar aynan falsafiy, mantiqiy, tanqidiy tafakkurni rivojlantirishga qaratilgan. Ushbu ta lim muassasalari o‘quv dasturlarida ʼ universitetlar dasturlariga kiritilgan mantiq fanidagi tafakkur yuritish shakllari elementar tarzda kiritilganligi o‘quvchi yoshlarni maktab davridanoq to‘g‘ri fikr yuritishga yo‘naltiradi. Vaholanki, bugungi zamon talabasi zamonaviy yondashuvga ega bo‘lsagina, unda to‘g‘ri fikr, xulq, hissiyot shakllansagina, istiqbolda muvaffaqiyatga erishadi. “O‘quv dasturlarini modernizatsiyalash; Bizningcha, bu masalada yetakchi faylasuf olimlar, professor-o‘qituvchilarimiz tajribalariga tayangan holda sohalararo, mutaxassisliklardan kelib chiqib integratsiyalashtirilgan (uyg‘unlashtirilgan) o‘quv dasturlar (fan va ishchi dasturlar) ishlab chiqilishi lozim”. Masalan, oliy ta lim sistemasida amalga oshirilayotgan falsafa fani ʼ fan dasturlarini modernizatsiyalashda mutaxassislik shifrlaridan kelib chiqqan holda yondashilsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Ma lumki, falsafa ʼ o‘quv fani hozirgi kunda respublikamiz oliy ta lim tizimida bakalavrlik ʼ bosqichining deyarli barcha yo‘nalishlarida o‘qitiladigan fanlardan biri hisoblanadi. Shundan kelib chiqib, oliy ta lim talabalariga mazkur fanni har ʼ bir mutaxassislik yo‘nalishining o‘z sohasi nuqtai nazaridan yondashgan holda amalga oshirilsa, yana-da samarali natijalarga erishish mumkin, deb hisoblaymiz. Ya ni, “axborot texnologiyalari, matematika, fizika sohalariga ʼ fan va texnika falsafasi, sport yo‘nalishiga sport falsafasi, san at ʼ yo‘nalishlariga, san at va madaniyat falsafasi, iqtisodiyotga iqtisod yoki ʼ turizm falsafasi, tibbiyot yo‘nalishiga tabobat falsafasi, biologiya, geografiya va ekologiya sohalariga tabiat falsafasi kabi falsafa fani o‘quv dasturlarini ishlab chiqilishi mazkur fanga yangicha mazmun berib, sohalararo qiziqishni yana-da oshiradi” 1 , deb hisoblaymiz. Shuni ta kidlash lozimki, yuqorida ʼ

qayd etilgan fanlar bugungi kunda falsafa yo‘nalishi bo‘yicha tahsil olayotgan talabalarga mutaxassislik yoki tanlov fanlari sifatida o‘qitilib kelinmoqda. “Biz o‘z mulohazalarimizda oliy ta lim sistemasining barchaʼ yo‘nalishlarida hozirgi davrda amalga oshirilib kelayotgan umumiy falsafa kursi o‘quv va ishchi dasturlarini sohalararo modernizatsiyalashni nazarda tutmoqdamiz”. Oliy ta lim sistemasida darsliklar, o‘quv adabiyotlari, o‘quv-uslubiy ʼ qo‘llanmalarni yangilash; Bu modernizatsion faoliyatni amalga oshirishda, xususan, hozirgi taraqqiyot davri ta lim oluvchilarining tobora o‘sib ʼ borayotgan bilim darajasini, mantiqiy tafakkur yuritish imkoniyatlarini, keng dunyoqarashlarini inobatga olish maqsadga muvofiqdir. Bugungi ta lim ʼ oluvchilarni o‘quv adabiyotiga jalb etish uchun shunday bir katta salohiyat, malaka, tajriba va turli soha vakillari hamkorligi lozimki, har bir tayyorlangan o‘quv adabiyoti zamonaviy ta lim oluvchining talabiga to‘liq ʼ javob berishi zarur. Oliy ta lim tizimida kadrlar salohiyatini yangilash; ʼ Bu borada bugungi kunda ko‘plab, islohotlar, turli loyihalar amalga oshirilmoqda, Bir qancha talablar ishlab chiqilmoqda. Bugungi oliy ta lim pedagoglarining nufuzi ʼ uning kasbiy salohiyati, fandagi ijodkorligi, turli xorijiy tillarni o‘zlashtirganligi, axborot texnologiyalarining so‘nggi yutuqlaridan xabardorligi, o‘z ustida tinimsiz mehnat qilib, doimiy ravishda o‘z-o‘zini rivojlantirib borishi bilan belgilanadi. Oliy ta lim muassasalari faoliyatini modernizatsiyalash; ʼ Aslida, bu borada ham keyingi yillarda bir qator yangi islohotlar amalga oshirildi. 2020- 2021 o‘quv yilida kredit-modul tizimiga o‘tkazilgan 43 ta oliy ta lim ʼ muassasasida test rejimining joriy etilishi, oliy ta lim muassasalari ʼ faoliyatining ochiqligi va shaffofligini ta minlash maqsadida tizimda ʼ yangicha raqamli texnologiyalarni takomillashtirilishi, “Raqamli universitet”