logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. 7-SINF O‘QUVCHILARIDA JALOLIDDIN MANGUBERDINING VATANPARVARLIK XISLATLARINI YORITISHDA TARIXIY METODLARNING O‘RNI

7-SINF O‘QUVCHILARIDA JALOLIDDIN MANGUBERDINING VATANPARVARLIK XISLATLARINI YORITISHDA TARIXIY METODLARNING O‘RNI

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1255.5107421875 KB
Ko'chirib olish
“ 7-SINF O‘QUVCHILARIDA JALOLIDDIN MANGUBERDINING VATANPARVARLIK XISLATLARINI YORITISHDA TARIXIY METODLARNING O‘RNI ” M U N D A R I J A: KIRISH I. BOB. JALOLIDDIN MANGUBERDI XORAZMSHOHLAR DAVLATI VATANPARVAR SARKARDASI I.1. Tarixiy manba va adabiyotlarda Jaloliddin Manguberdi siymosi tavsifi I.2. Jaloliddin Manguberdining vatanimiz tarixida tutgan o‘rni II BOB. JALOLIDDIN MANGUBERDINING O‘ZBEK DAVLATCHILIGIDA TUTGAN O‘RNI 2.1 . Tarix darslarida Jaloliddin Manguberdi qo‘shini va harbiy kuchining o‘qitilishi 2.2. Jaloliddin Manguberdining davlatchilik tadbirlari III. BOB. JALOLIDDIN MANGUBERDI SHAXSI VA QAHRAMONLIK SIFATLARI ORQALI TARIX DARSLARIDA O‘QUVCHILARDA VATANPARVARLIK SIFATLARINI RIVOJLANTIRISH 3.1. Turli xil metodlardan foydalangan holda Jaloliddin Manguberdi shaxsini yorqinroq tavsiflash. 3.2. Zamonaviy interfaol metodlarning mavzuni o‘rganishdagi avzalliklari va medatologik tahlili XULOSA FOYDALANILGAN MANBALAR VA ADABIYOTLAR Tadqiqotdan ko‘zlangan asosiy maqsad maxsus adabiyotlar va ilmiy va tarixiy dalillar vositasida XX asrning 20-30 yillarida O‘zbekiston ta’lim tizimi xususan, mahalliy aholi savodsizligini tugatishga qaratilgan sovet davlati tadbirlarini xolisona o‘rganish va uning mohiyatini ochib berish, uning salbiy oqibatlarini ko‘rsatib berishdan iboratTadqiqotning maqsadi MUAMMONING O‘RGA NILG ANLIK DAR AJASI Bugungi kunga qadar nafaqat sovet hokimiyatining XX asrning 20-30 yillaridagi savodsizlikni tugatish tadbirlari balki, mazkur yillarda amalga oshrilgan tarixiy jarayonlar ko‘pgina mahalliy tarixchilar tomonidan tadqiq qilingan. Tadqiqotchi-olimlar S.Rajabov, M.Ochilov, R.Sharafutdinova, K.Samiboyev, F.Oripov, N.Inoyatov, M.Ergashev, S.Xabirova, R.A’zamova, F.Sharipov, E.Qodirov, R.Mavlonova, A.Chorievlar va boshqalar o‘z ishlarida asosan sovet maktablari faoliyatiga to‘xtalib o‘tganlar Milliy maorif va savodsizlikni tugatish masalalalaari boshqa bir guruh tadqiqotchilar tomonidan ham xolisona o‘rganilgan. Jumladan, Z.Kondratenko, J.Yo‘ldoshev, S.Xasanov, I.Tursunov, T.Saidbaev, D.Ismoilova, N.Mahkamova tadqiqotlarida tegishli manbalarni tahlil qilish asosida musulmon maktab va madrasalarining Turkistonda keng tarqalganligi, mustamlakachilik sharoitidagi ularning faoliyati, ulardagi ta’lim-tarbiya jarayoni masalasi aks ettirilgan P.I.Serbov, A.D.Nikiforovlarning o‘zbek tilida chop etilgan “O‘zbekistonda xalq maorifi” nomli asarida sovet maktablari bilan bir qatorda o‘zbek milliy maorif tarixi hamda uning XX asrning 20- yillaridagi holati to‘g‘risida batafsil ma’lumot berilgan I BOB. Sovet hokimiyatining dastlabki yillarida O‘zbekistonda ta’lim va maorif masalalari Turkiston Xalq Maorif Komissarligining 1918-yil 14- maydagi 145-sonli qarorida endilikda yangi maktablar ochish va bu maktablarga Turkistonda yashovchi me h natkashlarning millati, jinsi, diniy e’tiq o dlaridan qat’iy nazar, o‘qishni xohlovchilarning hammasi qabul qilinishi bayon qilinga n edi. Turkiston Xalq Maorif Komissarligining 14-may qarori asosida viloyat ishchi, dehqon, musulmon deputatlari sovetlari huzurida maxsus maorif komissiyalari tuzildi. I BOB. Sovet hokimiyatining dastlabki yillarida O‘zbekistonda ta’lim va maorif masalalari Bunday kurs birinchi marta 1918-yil sentabr oyida Toshkentda ochilgan edi. Kursning o‘quv muddati 8 oylik bo‘lib, 1919-yil 12- mayda 106 ta o‘qituvchi kadrlar bu kur s ni tamomlab chiqib, turli hudud larga o‘ q ituvchi q ilib belgilandi. Bular orasidan Oqilxon Sharafiddinov, Muhammadamin Rasulov, Muhaym i n Odilov kabi o‘z davri ilg‘or pedagoglari yetishib chiqdi . Ma’lumki, 1918-yil yanvar oyida cherkovni maktabdan va maktabni cherkovdan ajratish to‘g‘risidagi dekret e’lon qilingan edi. Dekretning chiqi shi maktablarda ta’lim- tarbiya ishnning yangi yo‘nalishda, eski diniy maktablar o‘rniga yangi sovet maktablarini tashk i l q ilishga qaratilga n edi. I BOB. Sovet hokimiyatining dastlabki yillarida O‘zbekistonda ta’lim va maorif masalalari 1918 yildagi xalq komissarlarining savodsizlikka qarshi kurashga bag‘ishlangan birinchi farmonining sarlavhasi “Savodxonlarni safarbar qilish va Sovet tuzumining targ’ibotini tashkil etish to‘g‘risida” deb nomlanib Sovet ta’lim loyihasining tarkibiy qismlarini o‘z ichiga oladi . 1919-yil 26-dekabrdagi “RSFSR aholisi o rtasida savodsizlikni tugatish ʻ to g risida”gi Farmonda respublikaning 6 ʻ ʻ yoshdan 50 yoshgacha bo lgan, o qish va ʻ ʻ yozishni bilmaydigan barcha aholisi “o qish ʻ va yozishni o rganishi shart” deb ʻ ta kidlangan. Savodxonlik fuqarolarning ʼ huquqi emas, balki majburiyati bo‘lganligi sababli, farmonda o‘qishdan qochishga urinish uchun jinoiy javobgarlikgacha bo‘lgan jazo choralari ko‘zda tutilgan edi . II BOB. Sovet hukumatining mafkuraviy siyosati va ta’lim tizimidagi ziddiyatlar 1919 yil 26 dekabrda e’lon qilingan «RSFSR aholisi o‘rtasida savodsizlikni bitirish to‘g‘risida»gi dekretga muvofiq butun hududlarda bo‘lgani singari O‘zbekistonda ham xalqni savodli qilish masalasida tadbirlar boshlanib ketdi. Bu dekretga muvofiq 1920 yilda Turknstonda «O‘lkada savodsizlikni tugatish favqulodda komissiyasi» tashkil qilindi. Turkistonda savodsizlikni tugatish ehtiyojlari uchun hukumat tomonidan 10 million so‘m pul- mablag‘i ajratildi. Savodsizlikni tugatish favqulodda komissiyasi mahalliy sharoitnn o‘rganib chnqib, viloyatlarda instruktor kadrlar tayyorlashni lozim topdi. Shunday qilib, 1920- yilda shoshilinch ravishda Turkiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti yoshlar ittifoqidanidan, xotin-qizlar bo‘limidan, shuningdek, eng yaxshi mahalliy kadrlardan iborat 30 kishilik qisqa muddatli kurs tashkil qildi . MUAMMONING O‘RGANILGANLIK DARAJASI XULOSA Tadqiq etilayotgan davrda xalq maorifi tizimida umumiy-majburiy boshlang‘ich va yetti yillik ta’limning joriy qilinishi natijasida umumiy savodxonlik darajasi oshdi. Sovet hukumati katta yoshli aholi o‘rtasida savodsizlikni tugatish yuzasidan keng miqyosda kampaniyani avj oldirib yubordi. Savodsizlik maktablari va kurslari tashkil qilinib, ularga yangi imlodan saboq berildi. Markaz siyosiy rahbariyati sovet tuzumiga sodiq bo‘lgan pedagog kadrlarni ko‘p miqdorda va tezkorlik bilan tayyorlab, ular maqsadida qator qarorlar hamda rejalar ishlab chiqdi. Ularni og‘ishmay amalga oshirish uchun zarur mablag‘larni ayamadi hamda partiya, sovet va jamoat tashkilotlarining mavjud barcha kuch-quvvatini safarbar qildi. 1929-1930 o‘quv yilida birinchi bosqich maktablarida o‘qigan va keyingi yillarda ularga yangidan kirgan maktab yoshidagi (8-10 yoshdagi) bolalarning maktabda o‘qishni oxirigacha (beshinchi guruhni bitirguncha) majburiy davomati belgilandi. Xuddi shu davrdan boshlab 11 yoshdan 15 yoshgacha bo‘lgan savodsiz o‘smirlar uchun maxsus bir yillik, 2-3 yillik o‘smirlar maktablarida majburiy ta’lim belgilandi. 1930 yil 15 sentabrda “Respublika bolalar va o‘smirlar umumiy majburiy boshlang‘ich ta’limni joriy etish to‘g‘risida"gi qarorga muvofiq rayon rahbariyati zimmasiga o‘quvchilarga yordam ko‘rsatish uchun byudjetdan maxsus fondlar ajratish, mayda millat bolalari uchun o‘quvchilarni ona tilida o‘qitiladigan maxsus guruhlar va maktablar yaratish, qishloq rahbariyati qoshida umumiy boshlang‘ich ta’limga yordam komitetlari tashkil qilish vazifalari yuklandi. XULOSA Respublikada amalga oshirilgan “madaniy inqilob”dan ko‘zlangan maqsadlardan biri bu tub millatlarning yetakchisi bo‘lgan ziyolilarni yangi hokimiyat manfaatlariga xizmat qildirish hamda mahalliy yoshlardan sotsialistik ziyolilarni tayyorlash, shakllantirish bo‘lgan. Shu bilan birga bu davrgacha va undan keyin ham milliy ziyolilarga bolshevistik-sovet idoralarining munosabati doimo murakkab bo‘lgani va ziyolilarning ijtimoiy kelib chiqishi hukmron tizimga, sotsialistik mafkuraga xizmat qilishiga ko‘ra ijobiy yoki salbiy bo‘lishi mumkin edi. Sotsialistik milliy ziyolilarning yosh avlodlarini shakllantirish bilan barcha hokimiyat va partiyaviyligiga jiddiy e’tibor berishi shart bo‘lgan. Sovet davlatida ta’lim va maorif sohasida olib borilgan jarayonlarning barchasiga siyosiy tus berildi. O‘zbekistonning milliy ziyolilari tomonidan ko‘tarib chiqilgan faol tashabbuslar va mahalliy xalqning o‘ziga xos xususiyatlarini inobatga olib islohotlar o‘tkazish zarurligi haqidagi takliflari tan olinmadi va bu jarayonlar markazning qattiq nazorati ostiga olindi. Milliy madaniyatlarni umumlashtirib «yagona sovet madaniyati» yaratish maqsadi sovet madaniy siyosatining bosh tamoyiliga aylandi. Sovet tarixshunosligi ushbu nazariy-metodologik yondashuvlarga bo‘ysundirildi. Butun sovet davri mobaynida madaniyat mavzusini yoritishda marksizm leninizm klassiklarining g‘oyalari, kommunistik partiya ko‘rsatmalari dasturulamal bo‘lib xizmat qildi.

“ 7-SINF O‘QUVCHILARIDA JALOLIDDIN MANGUBERDINING VATANPARVARLIK XISLATLARINI YORITISHDA TARIXIY METODLARNING O‘RNI ”

M U N D A R I J A: KIRISH I. BOB. JALOLIDDIN MANGUBERDI XORAZMSHOHLAR DAVLATI VATANPARVAR SARKARDASI I.1. Tarixiy manba va adabiyotlarda Jaloliddin Manguberdi siymosi tavsifi I.2. Jaloliddin Manguberdining vatanimiz tarixida tutgan o‘rni II BOB. JALOLIDDIN MANGUBERDINING O‘ZBEK DAVLATCHILIGIDA TUTGAN O‘RNI 2.1 . Tarix darslarida Jaloliddin Manguberdi qo‘shini va harbiy kuchining o‘qitilishi 2.2. Jaloliddin Manguberdining davlatchilik tadbirlari III. BOB. JALOLIDDIN MANGUBERDI SHAXSI VA QAHRAMONLIK SIFATLARI ORQALI TARIX DARSLARIDA O‘QUVCHILARDA VATANPARVARLIK SIFATLARINI RIVOJLANTIRISH 3.1. Turli xil metodlardan foydalangan holda Jaloliddin Manguberdi shaxsini yorqinroq tavsiflash. 3.2. Zamonaviy interfaol metodlarning mavzuni o‘rganishdagi avzalliklari va medatologik tahlili XULOSA FOYDALANILGAN MANBALAR VA ADABIYOTLAR

Tadqiqotdan ko‘zlangan asosiy maqsad maxsus adabiyotlar va ilmiy va tarixiy dalillar vositasida XX asrning 20-30 yillarida O‘zbekiston ta’lim tizimi xususan, mahalliy aholi savodsizligini tugatishga qaratilgan sovet davlati tadbirlarini xolisona o‘rganish va uning mohiyatini ochib berish, uning salbiy oqibatlarini ko‘rsatib berishdan iboratTadqiqotning maqsadi

MUAMMONING O‘RGA NILG ANLIK DAR AJASI Bugungi kunga qadar nafaqat sovet hokimiyatining XX asrning 20-30 yillaridagi savodsizlikni tugatish tadbirlari balki, mazkur yillarda amalga oshrilgan tarixiy jarayonlar ko‘pgina mahalliy tarixchilar tomonidan tadqiq qilingan. Tadqiqotchi-olimlar S.Rajabov, M.Ochilov, R.Sharafutdinova, K.Samiboyev, F.Oripov, N.Inoyatov, M.Ergashev, S.Xabirova, R.A’zamova, F.Sharipov, E.Qodirov, R.Mavlonova, A.Chorievlar va boshqalar o‘z ishlarida asosan sovet maktablari faoliyatiga to‘xtalib o‘tganlar Milliy maorif va savodsizlikni tugatish masalalalaari boshqa bir guruh tadqiqotchilar tomonidan ham xolisona o‘rganilgan. Jumladan, Z.Kondratenko, J.Yo‘ldoshev, S.Xasanov, I.Tursunov, T.Saidbaev, D.Ismoilova, N.Mahkamova tadqiqotlarida tegishli manbalarni tahlil qilish asosida musulmon maktab va madrasalarining Turkistonda keng tarqalganligi, mustamlakachilik sharoitidagi ularning faoliyati, ulardagi ta’lim-tarbiya jarayoni masalasi aks ettirilgan P.I.Serbov, A.D.Nikiforovlarning o‘zbek tilida chop etilgan “O‘zbekistonda xalq maorifi” nomli asarida sovet maktablari bilan bir qatorda o‘zbek milliy maorif tarixi hamda uning XX asrning 20- yillaridagi holati to‘g‘risida batafsil ma’lumot berilgan

I BOB. Sovet hokimiyatining dastlabki yillarida O‘zbekistonda ta’lim va maorif masalalari Turkiston Xalq Maorif Komissarligining 1918-yil 14- maydagi 145-sonli qarorida endilikda yangi maktablar ochish va bu maktablarga Turkistonda yashovchi me h natkashlarning millati, jinsi, diniy e’tiq o dlaridan qat’iy nazar, o‘qishni xohlovchilarning hammasi qabul qilinishi bayon qilinga n edi. Turkiston Xalq Maorif Komissarligining 14-may qarori asosida viloyat ishchi, dehqon, musulmon deputatlari sovetlari huzurida maxsus maorif komissiyalari tuzildi.

O'xshashlar

Jaloliddin Rumiy
Jaloliddin Manguberdi mohir sarkarda
Maqsud Shayxzoda “Jaloliddin Manguberdi” dramasi
Maqsud Shayzoda
7-sinf ona tili darsligi bôyicha ôqish,yozish,tinglash,sôzlab berish kompetinsiyasini shakllantirib beruvchi topshiriqlar yaratish